Het beproeven van een schikking als doel van rechters voorafgaand aan de zitting

Om erachter te komen welk doel rechters zichzelf stelden in termen van een oplos-sing in elke concrete rechtszaak die wij in het onderzoek hebben betrokken, hebben wij aan hen vooraf de volgende stelling voorgelegd: ‘Ikzelf zou graag met partijen en hun advocaten actief op zoek gaan naar een oplossing.’ Er kon geantwoord worden op een vijfpuntsschaal van ‘zeer eens’ tot ‘zeer oneens’.

Een meerderheid van 65.3% van de rechters is het (zeer) eens met de stelling en staat dus (zeer) positief tegenover het zoeken naar een oplossing. Maar een kleine minderheid van 7.4% is het oneens met deze stelling en niemand is het ermee zeer oneens. In ruim een kwart van de gevallen is neutraal geantwoord. Een en ander blijkt uit tabel 15.

Tabel 15 Antwoorden van de rechters voorafgaand aan de zitting op de stelling: ‘Ikzelf zou graag met partijen en hun advocaten actief op zoek gaan naar een oplossing’¹

antwoord op de stelling aantallen %

zeer eens 9 9.5

eens 53 55.8

beetje eens/beetje oneens 26 27.4

oneens 7 7.4

zeer oneens 0 0

totaal¹ 95 100

In box 1 is een aantal citaten opgenomen van de genoemde redenen om het zeer eens te zijn met de stelling. De citaten komen uit de interviews na de zitting, waarin wij rechters onder andere vroegen om een toelichting op de stelling.

Hieruit blijkt dat sommige rechters zo tegen hun vak aankijken dat zij schikken het optimale resultaat vinden, liefst onder hun strakke regie, zelfs de tevredenheid bij partijen moet daarvoor wijken. Maar de meeste antwoorden laten een verband zien met de concrete zaak. Daarbij valt op dat graag naar een oplossing wordt gezocht als een vonnis het probleem niet voldoende bedient: er moet iets anders gebeuren.

In paragraaf 4.4 zullen we zien dat dit voor rechters ook reden is om meer energie in een schikking te steken als dit tijdens de zitting pas blijkt. En ook wordt het geringe financiële belang genoemd om een schikking na te streven. Hoewel het nastreven van een oplossing nog geen schikking garandeert, zagen we in hoofdstuk 3 dat in

1 Uit de tabel blijkt dat het antwoord van de rechters in vijf zaken onbekend is. Dat is vier keer omdat wij niet beschikken over een ingevuld formulier, en één keer omdat de rechter het antwoord op deze stelling openliet.

4 De doelen van rechters, hun inzet en de uitkomst van de zitting

zaken met een kleiner financieel belang meer schikkingen worden bereikt dan in zaken met een groter financieel belang (zie tabel 1 aldaar).

Box 1 Welke redenen noemden rechters als zij het zeer eens waren met de stelling ‘Ikzelf zou graag met partijen en hun advocaten actief op zoek gaan naar een oplossing’?

1. Mijn doel was wel om een schikking na te streven, omdat een vonnis niet de problemen tussen partijen zal oplossen en in elk geval niet snel. (…) Gezien de aard van het geschil (een burengeschil²) zou een oplossing partijen beter helpen dan een vonnis. (Zaak 05)

2. In deze zaak zou ik normaal – als het niet speelde in het experiment Gericht Op Oplossing – minder energie gestoken hebben. (Zaak 11)

3. In een erfeniskwestie: als die achterdocht weg is, ja dan lukt het wel, want financieel ging het echt over niets, een paar duizend euro. (Zaak 14)

4. Ik vind het altijd wel prettig als mijn leiding en bijdrage iets toevoegt aan een schikking. Dus daarom heb ik nog even toegevoegd hoe ik erover dacht. Baat het niet, dan schaadt het niet. (…) Ik stop er altijd veel energie in. (Zaak 38) 5. Interviewer: Had je voorafgaand aan de zitting het idee dat hier wel iets

ge-regeld moest/kon worden? Rechter: Ja, want op grond van het dossier leek er echt een patstelling te zijn. (Zaak 49)

6. Dat heeft te maken met het financiële belang van de zaak (in conventie) en met mijn twijfel over de haalbaarheid van de (grotere) vordering in recon-ventie. (Zaak 50)

7. Interviewer: Wat was het belangrijkste van deze doelen?

Rechter: Toch wel het bereiken van een oplossing.

Interviewer: En waarom was dat?

2 Tekst tussen haakjes zijn onze toevoegingen in een citaat om het citaat beter te kunnen lezen of ter toelichting van wat is geciteerd. Dit geldt voor alle citaten in boxen in dit rapport.

Rechter: Nou ja goed, ik denk toch dat het voor de partijen het beste is dat ze eruit komen. Dat het geschil een einde neemt. Als ze tevreden zijn is het ook mooi, maar dat is toch vers twee. (Zaak 52)

8. Het liefst tref je een regeling in deze zaak (een letselschadezaak), maar het is aan partijen om dat te beslissen. Het belangrijkste is toch dat partijen bewust worden gemaakt dat ze een keuze hebben en dat ze daar een juiste beslissing in maken. Die keuze bepaalt wat we verder gaan doen. (Zaak 77)

9. Ik dacht, gezien het geringe financiële belang van de zaak en de mogelijke proceskosten, het zou wat zijn als we het kunnen regelen. (Zaak 81)

In box 2 is een aantal citaten weergegeven van de genoemde redenen om het oneens te zijn met deze stelling. Het lijkt erop dat rechters het vooral oneens zijn met deze stelling als zij voor de zitting menen dat een van partijen volledig gelijk heeft. In het verlengde daarvan ligt dat rechters wel laten weten weinig aan te dringen op een regeling als zij tijdens de zitting overtuigd zijn geraakt van het gelijk van een van partijen. Zie daarvoor het slot van paragraaf 4.4. We observeerden het ook tijdens zittingen, zie daarvoor paragraaf 7.4.

Een andere genoemde reden dat er niet geschikt kan worden, is dat er zoveel onduidelijk is dat partijen geen referentiepunten hebben.

De in box 2 onder 4 genoemde reden zien we vaker, maar dan bij de rechters die een neutraal antwoord gaven bij de stelling ‘Ikzelf zou graag met partijen en hun advocaten actief op zoek gaan naar een oplossing’. De rechter wilde zich van tevoren niet vastleggen op het ‘graag’ en ‘actief’ beproeven van een schikking. Het hing ervan af hoe partijen zich zouden opstellen.

Box 2 Welke redenen noemen rechters als zij het oneens zijn met de stelling

‘Ikzelf zou graag met partijen en hun advocaten actief op zoek gaan naar een oplossing’?

1. Alleen als eiser ervan doordrongen was geraakt dat er geen schade is geleden, had het ter plaatse geregeld kunnen worden. En dat ging niet gebeuren, na wat de advocaat van eiser allemaal gezegd had, dat was duidelijk. (Zaak 01)

4 De doelen van rechters, hun inzet en de uitkomst van de zitting

2. De zaak is duidelijk. Dat is op zichzelf nog geen reden om niet over een schikking te beginnen. Maar in een zaak die al zo uitentreuren in arbitrage is behandeld en waarin je geen enkele bevoegdheid hebt… (Zaak 10) 3. Waarom ik niet een regeling verwachtte: gedaagde had de uitspraak van de

Ombudsman van het Kifid en daartegenover stond het verhaal van eiseres.

Ik dacht ook niet dat de kosten van het deskundigenbericht veel zouden uitmaken. (Zaak 16)

4. Interviewer: Dus het effect dat je wilde bereiken – als je wist welk vlees je in de kuip had en het geen boeman en geen sul bleken – was een regeling?

Rechter: Ja. (…) Alleen niet dat ik al tevoren het doel had te schikken. Ik wilde eerst weten wat voor vlees ik in de kuip had. (Zaak 53)

5. Ja, de inschatting van de zaak was eigenlijk hetzelfde (als mijn voorlopig oor-deel op de zitting). Dat de vordering wordt afgewezen. Ja. Zo hard. (Zaak 72) 6. Ik had niet gedacht dat hier geschikt zou gaan worden vanwege de

techni-sche ruzie en de onduidelijkheden die daarover bestonden. (Zaak 73) 7. Kijk als de (inmiddels overleden) huurder geen duurzame gemeenschappelijk

huishouding vormde met gedaagde, dan moet die er uit (uit de gehuurde wo-ning), dat staat in de wet. (…) Ik had het gevoel dat deze zaak aanhangig was gemaakt door een advocaat die er zelf helemaal niet in geloofde. (Zaak 86)

4.3 Het doel van de rechter en de in het beproeven van een