Deze film is beschikbaar gesteld door het KITL V, uitsluitend op voorwaarde dat noch het geheel noch delen worden gereproduceerd zonder toestemming van het KITLV. Dit behoudt zich het recht voor een vergoeding te berekenen voor reproductie.
Indien op het originele materiaal auteursrecht rust, dient men voor reproductiedoeleinden eveneens toestemming te vragen aan de houders van dit auteursrecht.
Toestemming voor reproductie dient men schriftelijk aan te vragen.
Thisfilm is supplied by the KlTLVonly on condition that neither it nor part of it is further reproduced without first obtaining the permission of the KlTL V which reserves the right to make a charge for such reproduction. If the material filmed is itself in copyright, the permission of the owners of that copyright will also be requiredfor such reproduction.
Application for permission to reproduce should be made in writing, giving details of the proposed reproduction.
SIGNATUUR
MICROVORM:
SHELF NUMBER MICROFORM:
MMETA 0261
1 111""l llnlm1)~'lr~II"1111
00760130HERINNERINGEN UIT OE LOOPBAAN
INDISCH OFFICIER.
HERlNNER l NGEN
UIT DE LOOPBAAN
VAr; EEN
INDISCH OFFICIER
DOOR
W. A. VA N REE S.
een of 10)" )'outll, tlnelo(lCld t crowd to ,.iew.
1'0 whleh l long lu"e b. d •• lall\ dieu 1 SeaU of deligbt t Idspirinu )'outhful lhemel I-"riew lost to nl8 tor ')", cJ:cept in drea1l1J.
--
DERDE DRUK.. - - -
/ ' "
I TWEE.OE si:R-'E.
I I~ I
'I
f .
o"not'.
, GRAVENHAGE
ELEIDEN.
L J. VI SER, VAN DEN HEUVELL & VA SA TEN. 1 9.
JA'A'S BIN~ENL\NDEN.
5t1e1IlU.druk 'fon 11. C~~, lil; ~.jm en. 1
ll.
J.
Waarin Robert zich wel wat geheimzinnig aanstelt. - Zijn aankomst te Gombong.
Na al hetgeen ik l'egtstreeks en van tel' zijde h b vernomen, be- ho f ik mij niet lang te b zinnen over het n,l of ui tv rvolgen u r
»Herinneringcn." Dagbladen en Tijdschriften heulJ n zo genadig b ,- handeld _ geprez n
~oms
- en ue Uitgevers bevel n zich u.u.n. De Ctoooe wenken mij geg ven, hoop ik te volO'clI. i ttegcnstaalllle de opmerking 'n van een l' een ent, 1.,\1 ik no" vele uitheJ1l~che
woorden moeten g bnUken, OInuat Cl' bepn'\lde milibir uitdrukkin- gen zijn, die in de herinnering n van een inclisch offici r niet 11l g n ontbreken evenmin als de schoep termen bij h\rryat. De »H 1'-
inneringeu" zijn zelfs door vrouw'n gelezen, waarvoor 1.0 toch niet ge chreven waren; sommige deden zij h1gch 'n auder 'u w I eens een traan wcgveg n. R den genoeg voor mij , Hob rt, OU1 l vreden te zijn, om meer dan tevr den te zijn, 0111 t g niet 'n V(lU het wIJI- slagen. 01llS zou ik in geCdtvel'rukkinO' ij lclh iclskool'ls?) kUlUleu uitro pen: »publiek, ik acht u innig!" (in t.e'"
n~tellin""
van denenthousiast Multatuli, di anderli den spijker go d
rm~kt
als hij vanJava. preekt) maar dan bepflfll ik mij wijselijk tot e·n xtra-omh lzillg mijner di l'bare wederhelft, die met een vriendelijk lagchenu g laat zich 1 all. t omhelzen, en mis chicn wel bij haar :.Ielve cl nkt: »di Hobert zal no 0 i t wijs worden!" doch die .. , med 'g l\iet.
Voor dat ik van het tegenwoordige afstap om mü we r in het verleden te verdiel)ClI, UlO ,t ik nog ecn euk -I woord zeg!!, 11 over
de yerschillend v rond I' telling 11 on \lit.!' nlooJ ende g yocl ns van h ,t )Igca 'ht" I 1~1)li k omtr 1It. ti vel'honding V;Ul len schrijver tot Robert. Er zijn I' di l> ioen vo l' ti nz lf(J 'n p r800n houden, en gelooycn dat all wat van den laatste b 'cbr VClI staat, met ti n rste is voorg vall n. Ander n 1U nen t<> weten dat Rob rt c n vriend van cl n 8 hl'ijvcr is, die IJ m zijn aan kenin"'cn s honk , om lLio voor d p 1'" g I' '('d t mak n. Beid \'cl'oncl rat lIingen zijn z I' vI ij nel, maal' niet volkom n jn.Û<L. Wat iR I' lan \'an aan?
vraagt de w ,tgi rig' 1:(. 1'. Ik vl.·aag, wat do hel, I' toe wie Roh L"t
c',
al~ zijno »R rinn I'ing n" ~I~ htR ccn J'c·l aar en voor~ rwn:g n ni t onbelanNrijk 110 h ollDuttig ho kuitmaken. Welligt dat de nog al z I' op nhnrtigc n v rtrouweltjk Robert latcl' wel cns enige woord n laa ontvall n di tot oph lel ring dcl' luist re
?aak sb-'kkcn. - Wil mij nu m\lll' (jomhong volgen.
T\L-<ch ntw c pcloell -paggcn, tl.i .• takct Is vang vlochten pltltg :<lttg n ham boc , di d' 'rv n afbaken n ill d tieR (~ n ge- dl'('ltclijk lang~ dc woning \'llll h t distl'ikt~hoofcl stann , Iridt n IJrr<>de "rrindweg naar e n mri pali"",aden olllg v 11 l'l1imtc, (li' tot kalllllCUl'nL is inrrel'i!rl. -
r e
hani'ol' I ll1' binn nrjjd 'udp, zag ik liJlk~ '('ni... bambo -kazcrn n van d Jl nvoilligst n vorm, l' gt.~o rtgeLjjk "cb UW'11 voor wachthuiz n en IllIlD"azijn n g 1 7.igel.
l':o1n afl'ika~lI1schl' hildwlt ·ht Ilcrltli(hl' mij, dat ik d '11 weg .Iecbts had t, volgen 0111 tot tic kom mandant 'wOlling t g mk 'n. 00 r 'n twe d loal'l'ih -deur v-!dipi ik hel s Idatenkampement ging olen wgover dil' den achtcrknllt wn d offici r. wOllingen b - g-l'enRd ,cn kwam ,1001' ('n ~mal laantje aan '11 rij Illliz n. waar- vtm het grootst g deelt n g ni t afg werkt, maar tO'h t.w (>
nu'" '/10 g v lt oid cn I' ds b 'trokken waren. Al li Illlizen in :p , acht IL ti n in getal, hadd n h t front of' zOl1d n 't nmaal krij- g n naRI' h gJ'oen rrebel·"tc, dat zi h op n k wllrti 'I' llfstantl~
uit d Rlwahv lLicu v J'hief, en st nd n aan 'en bI' ed n Illet,jonge hoom n b 'plant 'n weO', di' na.ar hel, f J't voord , dat ook nog
"cl lIwd moest word 'I).
)I Kom Ijiun n, kam 'mad," kl nk c n Ilclder' t 'm uit he eerdlt'
huis l.inks, »stijg (hi(u' l11alll' ltl. - H ~, onl nDRUS I I:L k (L H [I e- g:Lng to'wan pO'llj;~ loetla" (gl~ thldlijk hel, paard van luijnh' l' vasthoul'n).
Afge ·teg'll stupte ik ovo'J' e 'u half ;LJ'g w 'rkt, voor dOIl OV'l'-
"ang t, paa.nl nog on -csehikt ,Luik 'rlJl'uggctj' un gilJO' ,I voor -:t- 1 'rij in. waal' lIIÜn nbek 'nd' ·oll,'ga, mü t" IlIO t t1'lld.
>lGij logeer uij mij, ~ ui tI" vrooO' hij hua. tig, t"'~ f hÜ h:ulcY \Va,~ dat 'cn ltllli 'I' h JU vo r r.on r.Üll, ),0 voor u b' ·tcllltl!' woning k;ll1 erst ([;l"on bctl'okk n wordel1 - gÜ zij imm I'S Rob rt? - zoolang 1110 t g u hi r l1Iaar bch Ipon."
't Was de militair kommandant in p 1','0011, de 1 tite Illit 'nlLL1L
DIt <':I'O~ttL, tev ns kOI11I1l<lmhtnt van h ,t letachcmcnt illJ':mt 'ri·
~t rk HlO ruan, C 11 knap, 11 t officicr 1Il0t g lJog '11 11 'lI~ ('11 ?warL haar, c1.io. zoo als ik spo tlig Opl11 'I'kt ~, o~ler venl nJdn,g lag-, t1tLt Ilij van i;;nt·:I.iti~ch 'Il OOI' pl'ong Wit· JI Û h dlllLl'OV I' JU 'lU;:;!' vlagel'ij Jiet W I"evallcn.
D;d ijik begoll ik 111 i
mü
,)Iekkcr t mak Il ," ti. i. een ij«L hui -tcnu aan tOl Irekkt'Jl: n d:ml' h t middllg ",,\\'ol'or]l W;lS, kWlLlIl'n. n ·ht l' llvol" 11. d' ovcl'i .. o om 'ien'lI van hel, gal'luzû n . wa:m 'hiinliik re' tls mct mijnc k 1ll t IJekt'IHI, bij lllÜn ga,th<; 'I' biunen. 0111 IJ i 1'11. LLIlII' mlll (Ic k"lIJliHllIaking lIIet den J1Î('u\\'('nmakk I' t, wijden. H ,t 'all 'he ol'licicr n-pcl's n. ol IJ siond si' ,hts lIit "U Iml'it in der geni te\' liS k ulIlJILJlllnJlt d'r k \11[J:1"lIi HtLI'- P 'ur , HW (;0 rik. CII hij de g nic gcdetach 'rrd 'n of'fici I' I 'I' in- liuüCI'ip, d '11 '\ ten luit Ilant ,'tijgPI', 'n IJ mei l' V<ln gezolltl- IJ 'id :.ld' kl. , Bl'uinvi~ch. Bovel1(lien wtlS PI' n g 'u
g nie. met cl IJ mn" van 2de luitl'llltll , V,III IJ 11k.
rik W;l~ vo l' enige maancl'lI Illet I' 11 hamlv 1 ":LP lll',' t G m- b ng aallgekolll 'n Imd z~jn inlrt'k hij 'h t inlanlb 'he t1i~ll'iki. hoofcl g Dom n. h ,t kalllp '111 'ni gt'tm' ert! , en mci b(,llUlp tier IJ 'vol- killg d' nooclzak 'IÜI- tp I.Üd,'IÜk go'bouw'n Ojlg 'dgl. ~\tannatt' l'r mal!'c happ 11 'n OJl{((~I'o('ficil'l'ell ondcl' (lak kOlld 11 w'hnl"t wor- tlcn. IV l'll h t g;Ll'llizopn v('rsf. , .. I,t. Ik kw.t11l in h t lIlidti '11 di 'I' , lJ(')lJlillg's-p,')'iool,'; want z,'~ l1uwlld '11 htipt' 1,(Jvollti r.irh t(,)' ph];! Is'
(' '11 tiental oflici" .. 'l! " U kOI1l)lllgn.Î1; ~u Pl'elll' \'HIl 1 ;JO lHall,
pn een detarbement illfantt'l'i ~terk 175 .Hl"ikuJl 'n en inland I"
D,lar in Ilrt rusblUl' het rüst-dcj IIn r g nuttigd w rel, stelde van orik 1'001" 0111 zalll 'n te ontbijt '1\, lwtgeon eloor ,'tij"'"r na- luw'lijk werd ,y vond n 'n Da I"ost!~ noopte zün hlUsjong n to g 'Ia,'trn 0111 zijn maal l"ij V'Ln 'oorik OVOI' to brengun, Ik deed h,'i ol'ervlo ,tlig lil aal 'Cl' aan. 'n hcCP\,oop njet go ti, ho • 'tijger r. '''gen kon. (lat It thiol" ,)O'n mooi b 'l'oerd 1,,0 ,1" W{L~ on "dat
Jll 'n hie\' ni t I,on hij'" n,"
"GÜ ha IL v rS!;;Lntlj"'I'r gedaan ,'illlmnLng to blijv '11 ," voegdt' IJ ij Cl' ,polt Jj(1 bÜ' ,)ZÜt gij niet ban,y LU hie\' ui t t, knüpen ,
1,00 al, van del' L Iy? l'. zogg n iJllm l"ll dat GOJllbong zo ong- zond il!, "ha ha ha !"
1)0 lIaak wa.s 11 'Z ': C n I'e ,lbclovenrl jong g l1i -offici r WHlS 0 n paal' llIaand 'n te l'or('II, kort na zijne aankOlUst t Goml on~, '\flJl ZW[U' koortsen l)(Jz\\' ,ken; en omthLi tl'ze plaat, lIog ni't b kend
\l'a~, hall zij cl 11 mlalll "fllI oll,yezond g kt- geil, Vier jal' 'n had ik lilt' 1 all (11'1' Lel,' op ril' a "lil 'mie doo\''' hra"'t: ze r beh' LU' lp ik zijn Ilood. '11 vroeg IJ hUl"st 'llrntl mUil' nigo iJijzolid rheden.
111'111 b 'lI'eflrllcl
)~])ll llrnu' keI' I linot 1111 l' h t nieuw kerkh f," l>e.1 ot ,'lijgci' ,
"hij i. n01ll1ll 'I' ; '11, - 1I0g' pla",'tt ... ello g."
En ll'I'wÜI hÜ haa:tig ZÜII .. Ia>l p a I r a I afln d n m nrl lJl'a"i.
I'id er i .. IR in. (liLt gehe ,I in tegen jJnllLk wa" met dil'u Liglûllni-
~cn. omlillig nam n toon waarop hij gCSIJro]ron had, Ik I gre 'P . popdi", dllt oml 'I' dt' ruw k l'sl (' n go('([ hRrt klopte.
r,LIl lIoorik tIrook \' n ",Ia~ Baron-Fayol ')OP den 11i 'uw alU10'e-
komen' ," é"/1 and!'1" ,~ p til' kaJ.l rau.d8chap ," en een drrd " p h 'l vo I'uitzigt 01\1 hier regt fielpl'l tr ICVI'II :" ('n • 'tijger lJrutl Ide cr in zi·h zrlf bÜ "dal he hi"r al ('cn h(>1.'1 Rtl 1 I V'II wa . al~ TIl n zeI/'$ gCI'JI l;or"L bI' d hall 0111 hU r.Un Chnl1l]>II"1l '-,au te" IJl'uikcn."
,,0,( i, IIU loeh al drie maand n dat ik '" rn IJI'ood g,zicn h b."
ril'p hij uit. I' llil' \'III'ndigl' Chineró . 'hijnt 011>1 voor ti 11 gek h' hOlld '11: ik zld dt,tl Wf'doll VI'Hg'1I om h lil lip M ·tL uit t .i;lgen.
lli. hij binlll'n 11(,11 dngf'1I lIipt iJpgint te l.tlkk 'n,"
',.\1 ij 1lllllkL ," lil ·rkt!· ik ')1', ,)J; Cl' ok zOJIt!"r 1)l'ood n (' g cu
nlllo cl gel dl'll wordt. 't Is hi 'I' ).ltjj g r.rf'k aan bl'O cl, . ,"
»Ja, tLat lnallkoort cr nog mLn. flat (10 8!UlHlI'itligsche tokohou-
cl 'l'S nog ni t het noodig zouden z mi n. Dio hond 'nribb n h h-
bell JU' P,LS on 1 COl' VRn
f
300 ge tllllrel: cr i· Wél' een factllllr t,i van 7 kist n onllcl'w g. Als het 1I10rg n aankomt. d:lII nooelig ik ll' h ren uit 0111 'tdatlolijk to kom 11 l)1'ool'en.",)Eén dine> i· hier niet kwaael ," sprak nm B 'ltk 111 ten lti 'P' stem.
) ]~n dat is 7"
»DlLt is dat wo bi I' ge n hlst V[lll I'I'OllII'Voll, hcllb 'n."
~I toen stolld hij .p, nam zijn stl'oollOed I'n met een "ik gro ( tie IJ oren ," ging hij wcêr mUlr h t work. Een rolrel p (1, trom kondigcl h t hcrl'attcn cl r w 'rhmLlllhodcli auu.
Al. ik het HtÜI'O li 'uur van den opzi"tel' iJl aUl1ll1l)l'kÎlI" 110\111 ,
<ii· toL IIU zich niet in hoL gesprek Imd g mongel. do h met do gmllgt van • '11 lU'lJC'id I' zijn UI3'l" had gOl'"uld. \,prwollller'll' h ,t mij <?('elt'7.ins (lat 11 ij het g mis V,UI d[Lnl('~ Jli t l·o"lde. lIel ble k mij hLtcr dat d' man voor Zijll w'rk allos, I' r d ZlLm n- leving ni ts wa ,
11.
Hoe men in Indi~ aan werkvolk komt,
Tot oph 'Itl 'ring van (Ic 0 r7.'I>Lk d 'I' nieu wc! n ti rz ,ttin" in hp!, vlakto is h t wclIigt ni t OVCl'- z ,I f op 't, " V;L,II' ,Il' VilU som-
"I'g -10'" IIste h 1)0 lig mig mürlf'r
Toen h I. lI!'dcl'hU1d"ch gOll\' rnem nt, 11<1. e n langdur.igcll WOI'-
. tl'btrijd UI ti inl> orlingcil , g h I mce ,tCI' vall JIIVll waH go WOI'-
t11'n, n olltd ktc ho' go cl n gcdwe v,m aal'tl di J,wan n ig n- lijk W'll'l'n; toen 'I', dank allll die g dwc 'heid, miUio JlCII O'llldcn'
na"lr d cbalki.t ~tl' om" n , dil' miJlio 'noll jmu'lijks to 'I1>llIIen, '1\
men indelijk in N ,cl rland ni t goed mecr 7.ol\d I' li miUiol'lI'n wis rond te ,.;pring n, - t '11 b 'grcep lil 11 ook, da.t bet van IJ
lall~
\ n~ JllVil te heh lIdelI , 'n t, kunnen \'CI' lcdjfl'on Leg 11 een builclI- hllldo h n \'Üand . )) gl' ot> h crcn maaktelI een phlJl t t vo'rd
lli~
ging u zondclI, - 't spe t hUil w'l - nig miUi ell n mintl l' naar 't tli 'rballl' 1lI0pt!'r!lln(1. Nu w l'll n 'I' op
~tl'ategi8
he punten vc~ting 11 11 fort 'n gcbouw;1 en, dllR\' Gomhon" 11 gcwigtig pun~ 'h n t, ~,ijn, ook \. 1)1' die plaats èllÏ<> , tOlln n gond~ 'Ifgezou-
tlel'd, )[rt fOl't ,)g nCl'aal 'chius" zouuc ' n achtkanticr g daant ,"rkrÜg 11 . e '11 )ll'llchtig I' 'dlLÏt m t hoog 11lchtigc kaz matten,
",all 11, gril ht 'n '11 hllit I1\valloll; - <lt' plllllll n lagen UfLal', en wij w.lrl'n ti .. W'lukkig n Liip
7.(~
ten uitv Cl' mo ,tf'1l hl' ngcn, Nu ik loch (J\'OI' dit ollOlpl'\\'!'rp "I'" 'l'k, k,ul ik niet II>llat 'n Cl' bij t(, 1'0('-",'11 ,lat ,'n,l,'n' (l'l'Qiltf" hjO. r('u dl' nt) d7.akclÜI h('i.1 Vlln een fort t,
9
Gorobong ni t hehb n begr'Jl D , en dtlt (li n t n g volgt' na nig jaren de Louw V,\,D hct fort l'gCIl nw,1 '0 'uilI" P I'g kOI1I11H1I1U' 'rL!
word, Z;ulko zakcn g b 'uren mCol' in d' wcr Id; h,tffo nu' "u op- bouwt brcekt u llnu. I' n,\', J(rt ~chool1 t 'OI1-'n I' duit dat tocu- mOl",]' voltooid
W}~~ ,
wc]'tl 0 'ht l' niet ILfgobrokoll, maM t L logi. 0;b' wtud voor bet 1>lIpill Il-korps, Do j ugo
~olLla!ltj',
ûttcn Uil a,ll-tel' cUen-dikke
~chi ldmlll'
'11, cn~hLpcll
in IHlS IImtt 'n V<tll a b cl~l"ull1ing ,
Ill"t wulv"1l van " 11 hall' cl pijl. U-'lm
te hopen (hllZij)IWI geluk wa.wdcl'cll,
In d '\I acbtermi lLlll,g I 'gd' ik cen oflici" ,I hezoek af bij den I ,~-
pit 'UI V.lll Goorik 11 wunu ,Me met h '1\1 muu' h t t 'lTCill waal' h 'l fort ZOll komen tc sta'lIl, Dllt telT UI h ,~tonu uit bmakligg I1l1 rij~t,
Itmd, WfI<LI'Op oenigo nmgel"
~
,\ P P ej'~
(ko ij 'n) graast! n ; C IIl'aal toonu 11 ,t mi ldcnpl\JIt 'lOlil Vllll het toekOlIL~tig l' 'duit w,mra;lIl echt r ni ,t kon bcgonll nwortl 11 voor lIllt het ktlllljJemont v 1- tooid was,p die wand ling \' 'rI1lU)!. ik , (lllt 11 ,t toczi"t Ol' '1' ll' ~te nlmk-
kerij , d' ~m 'd 'rij en d' bOlltk:Lp aau mij z u worll 11 op"Cll!'ag 'n,
~I s
schooljong n luid ik wel eCIlS con stc nvornl 'I' aau Zijll t.1l't'ltjl'?oi n sta(tIJ en h m h'lUCII kl j ijl cn houten roUlll1pjC 70i n drukkeJl ; ik had I\l nigmalclI voor 'cn smid \vink I d u v uk l11'cgcn h w n- d l'll, die van c '11 gloeij nd stuk ijZCI' a!'slxltt .. 11
Wll~
diln ij I"tog 'nwoorlUg g wc
~t bU
het omkapp 'u van bool1lcn P de~ta'1s
wallen; maal' (lit WIt. ook all ~ W[lt ik van tliû zakcil k nel', \\Y,,~
ik nu bij de gcui gepla4Lts , omdat 111('11 vcronllcl'"tcld' (hlL ik 7.lllk W I'k l' C(l. v I'~tond , of' (\fl,t ij, het spo ,tlig r.OIl kUllnen IOCl'en ! Let dec 1 l' weÎlli.y to, Alles hing maal' af \'an den jjver wnarn! ,cl ik mijue b 'trekking zOll waarncmen en (,lndt' w'ldl'll. P d ver-
'ilJcht hoogte tc k III 'n,
Nu, a.lU ijl' '1' ontIJmk h t lIlij wa.arlijk ni t. 'l'en vjjru!" wa>; ik ds bij d' ind cling VlUI h ·t werkvolk: t! or .11Ii~terni onu 'r~choidd ik 111 ,t lil itn ti \'1 'l'- hOlld rel-vijftig kocli 'S, lli\' iu vijf 'csl t 'I) g Ird I'ell ILis 1\1 llster- lcikvorsch 11 op cl 'n w g g 'hUl'kt za.t IJ '11 met hUil t 0 (' tI c n' s (kf'!{f'lv I'll.ige 1)1' •• 1.' ho {ilth,k~i'Is) op, ('('11 zoml"l'lillg\' \·,'r\oollillg
1[.
10
maakt '0. Ri r en daar , waar d koelies van eo and r distrikt za,- t. n
w .
s do rij g IJl'ok -u: bij i d 'r ilfdceling titouden e 11 ptll\!"mamlor~: Ol' cl n refftervl lig ,I d' ~app ur8 ill werkt nu , ell op dcn link l' d k 'ttin"S'llllg rd.
Na:u do Ilcho ·ftc vau don d.Lg ll' ,Ida do olfici r d 'L' wa ·ht <U, IJ 'mlo iLr ilL v'r' ·hill n lu plo '0' 11; had hij dell hoollimlLodor e -n or-
<I 'r ge .... 'ven, lhlll z tt II 'Z het op 'cn chr CLlw'n; de bctrokk 'n oml('rmandor h 'rhaald 'n do or IIJr ll1 t niet minuer Jlli~bml1'; d!' koe-
lic~ 'Ioten zic-h 111 ,t Ilrouuncn r gt of ]job mm zond r uit hun
lIeër" 'h mUoli kihondl 'Ddbmd te kom '11 • do hook ni t zond I' al- Icr!'i ltitroopen. Hei wau dtUI ceu vree.slijk geweld.
"Hé, r 11'" n gat 0 s kol i Koe t 0 11. I' d.i 0 l" (twee-hon-
" nl lwC!je>< va n bet distrikt K o t 0 tL r cl jo!)
»TI ton IV 11 ton 0 ' wa n" (di zUn r ni t).
" ra il no! (njet!) ho v' I dan 1" 1)
'1'1 . lts hond nI-tw ,- non g'nti... acht man IDtLnkeercn:' '1 WUH.r zÜ11 <U,?"
"VÜf zi k 'lan'" komen, <l.ri' weggeloopen."
~Rttl)port 'r IL aal) d n W ' don , hoor !"
)JGo d, Inlinhecr."
Oan volO'd wc ~r d' drukte VUil lUImdors , di hunoe 'wapen teI- I '11 n not? e os v rtell n, ollJdat d' sclmpcn ûch nooit ·til houden; - ve I IJ W "'ing - V 1 gebluat.
Eindelijk is d' tro p afg' lecld :
tw -hon<1 rd IruUl v r cl Mt onl.mkkcrij ; del'ti<r ot hulp d r met 'clant
twintig \' Ol' d' linuncrlo d : tien voor de smed rij : vUIlig voor dr kalkbranderij'
vijf-en-twioti. 0111 IL 1 a n g a I a n" op h ,t geuel'gte te dnijd n j
vijftig 0111 I.H'iLndll ti in het woud t kapp n de koeJicd cl r drie laats ' plo go 'n droog 'n ' .. ll,l'ond.. elk n vracht num' h t kumpe-
lil nL):
, Voo,, hel l(clI1ak vall JCII Ieler z(,1 Ik zoo weilli" mogelijk een hem IV lJi~l OIJUCkclllJe taul "l'uruiken.
dertig om w i I J i t' ~ «hLkbed kking) t maken:
tien voor verpleging van en om "'rus t snüc!en vo l' d k b 0' 8
buffels) van de steenbakk rÜ.
De sapl'cun zyo verdeeld bij de vcrschillelllie groep 11; cl stom,
VllJl JIlonschenstenUll nÎl e ni ... zins bedaard. D oAicie\' dur Wól 'hl ga.llt do geleder n no' ecns langs, geeft ruUl <lcll hLl1lboel' h t t ck 11
tot den afmarsch, en ied l' afde lin" g'~lIt num' zijn werk. Daar dit hoofdstuk toch ecn vervelcnd hoofdstuk i~ . zal ik 0111
C nsequent te blijven met een enkel woonl JU d 'd elon ho men lUID aL dat werkvolk kwn.m.
Voor dat Cl' nog een cnkel militair te GomlJ ng WltS aangckolll 'n.
had de reg l'ing te Batavia aan den rcsident van Bllg ,Ien (uit 'praalc 'lBageleen") l' ds gelast om zorg to d.ragell dat de b volking, di"
["",n zijne bevelen g hoorzamnd , m dew' rkt aan de v 'r·t dring van het land teg n buitenhLndsch vijaml'n' (ht di 111 d 'w'rking zou be taan niet [Llleen in levering vun b.ouwmaterilLl n, zoo al~ btun- boc, nilla wil<lhout, alang-alang, enz. maar ook <loor de bevolkjng al. koelie te clocn optr den en voor zoodllnig \\. rkzllllmh d n ,,~
brnikt te worden al-' de b velvo 'rcnel officier het zou noodi" achten; en eind lijk, dat de bevolking voor h t en zoow'l als voor hct an- dere b taling zou genieten.
Z:onder twijfel mo t h t voor de VI' cdzanlO cl R .. a- (dorps IJ w - J1er~ allel'aaogenarunst g wee·t züu te vernemen, dat IJ UIJ bnd z 0
. tcrk g maakt werd teg n invallen van noor I-run l'ikaan eh or fnUl-
eho I gerbenden (vlLn wier bestaan zij vroeger nilUlll r iet.~ g w t n hadden , - Illllar wel b ChOllWd, g ...
.r
h t toch een aanvttnkelüke"erme rdering van 11 ercndicll·t n , neven groote v rmin<l ring VtUl dol ce fa r n i n t 's n - haclden zij een Rt m ...•.... mrttL\' natull1'lijk h add e Il z gen t m in regeringszaken, en op h t staml- pnnt VUil ontwikk -ling waarop zij stond n dachten z er mi. schi n ook niet lk'UI.
Betaling! • " lIU ja I d:ü Wall "0 ti voor cl h 0 fdell. Il h ,t was ook go
'u
da.t de hoom n b taling 1..'1' g n. wunt t1 .hwaall e ' L' l zijn hoomen. n h ft gaarne dat (Ieze den gamru lang kUlUleu lil- 1('11 "'pelen en fe st n g 'ven: IH'UU' wat h Ü. d' l1.l'hei I 'r. \'l\n dat.'12
geld in hanrl n kre ( Y . beteekende immers n iet s. De genie betaal- de bij v. aan h -t d - ahoolll ti -11 rmlrktprüs, twintig duiten (ViLn 'l2!J
Ol' dim guitIen ) voor n bambo , en d 7-0 gaf den man, die de bam- ho -g leverel hall, -1' vijf duiten "OOl', Elke bamboo gel venl voor ti beve ti"ing V'LII zijn land tegen een onh kOllllen "üand, ko, tt ,len .Javaan dlh:! vijfti'll duiten; cn zoo all ' IliUU" rato.
En ti' koeli 'geld 11 voor ;crtioonlijk diensten!... wel dio waren
Ol' vijfti '11 duit '11 P r da .... b plL<'tlel, all avonden na aRoop Vitn het w'rk gel' 'geld uit te betal 11.
Kon de lllan van vijf ti 'n duiten tlaag~ leven t
Ja. tliLt kon hij. Maar el resid ntie Bag len wa!! een zCCr groote l'o,itleuti " m ,t lûtge~tr kta vlaktCII , en ook Ol t hooge bergen, en
lil ,t 'n 7.alllli" z' strand d:lt niet af t, zi JI was, al was d lucht k n g zoo h lel r en al IwldclI tIe 0 g n ook een dubbel vermo- g'n. ]>~r waren zeer a/geleg n distrikt 11 , of li ver Gombong lag ver
van alle distrikten af. V I arm ijukkel mo~ten (h'ie dag n vóór hun wcrklJ'urt V'lll ti' ko'l' hali-bali oprüz n, huun' hetrekkingen zoo lang oub 'waak , 11 hunn akkers onbebouwd laten, Iet enig
" Ic mi g -ld in ZÜII tabak.,zak:i of in het e ne einde zÜns slindung'~
gebor" '11. wantl ItI' d:~11 de opgeroepene , vol vaderland li fd , Dl't züu ' lotgénootell in dri -dag- n nachtmar 'ch n maar Gombong, kwam aldaar Zatltrdag avond vermoeid. bon .... erig en dikwijls met verwon- ,I- vo ten aal1 , (JII wa. ~ondag oeht nd pre nt op d afdeel ing. l\l t lle h n- en tcm '1' 'i. wa~ hij dus tlcl·tien dagen afwezig, en ontving tlam'vool' zcv>lJl1lit.al vij/ti JI of honderd- n-vijf duiten. el. i. a b t (!llit n pcr dag; -11 ti <I t WUli volstr kt ni t g noeg.
lJat 111 '11 h' I"lltlien~tcn vergd in het belang van d n lan 1 " wa zoo oJllUltulIrlük lIi t; nlllar dat ut n die ui >t b hoorlijk vergoC(lle, vcnli >l1(le .. tr '11"0 ark 'lwiJlg. Op don langen duw' toch, ging cr cl bevolking on lel' g 'bukt: wallt h t ,j,flDtal lJeuoodigde koeli nam
~l dl to' CII kl lil tot vüflicn-h nd 'rel daag.s, ni t IJlc!degerekend zij dir door h t 'ivi ·,1 bestuul' met d I verul,tie VllD bOllwmat rialel1 wprrll'lI bclao"!t. WQnllcer LU n elam'bü in aanmerking neemt dat di -h at VI\II zak'lI vel' heideno jarcn voortduurde, dat ti med werking
HlI 11 .~ I:HItI_ tI.'I;·",i .. {'('n IJ 11 i t \' 11 g "w n r v rpligting was en
13
el ge won e b rl'lldiens!'n, zooal . aRn] ggclI en ond rhouden van wog'n en bwggen. OlttnphlDtenVlLn dllizéllde I ahoe's (I linde .. ) in- digo en IJcroid n dor .indigo in d gOllvernem nts-fahrieken, trans- porteren van gouvernom nts- cn purtiklui r "0 del"en, bouwen v;w woningen voor europcsch ambt nar n , schoonhoud n van tuin Il en rvcn. "'raSSllijden VOOI' paard 11, all evcn goed voor LU'OP eh' ambt 'IUuen als voo I' ill.huldsche hoofd 11, da>ll'ellbov n hor 111 a t (cel") bewijzen aa.n die hoo{üclI door hUJlne I"Ü~tv leien te IJcpllUltcn, nz.
'nz. - dan kan men enigzins en d uklJ lel vorlllen vlln den üver waarm d in dIJ lan.t te tUden zoov lover ge d wo 11 gen cn v r Ü n I
al'beid "e chl'cven n gesprokon is: n l\lag men he niet cu v ,I dui- den , dat ik llIÜUO jeugdige nmkkers r lJÜ deze geleg 'nh 'id iets van vort I, al makt het ook h -t kltutje van de politi 'k.
lil.
Vrienden van den duivel.
]) groot t alilc Jing (lio achtCI' do trom marchcenle 11 waarLü ik 11IÜ vo gel', was, zo al I' 'd. g zegel is, voor de st enbakkerii b ~t mei. Kluchtig was het do wanhopige poging n der arlllO koelie,;
te zien. die volstr 'k wilden 'sloten blüven n daardoor clkand r m êd 0" nIoo' op cl hakken trapten.
Binnen llcn pa"'ger van h t hlblis 'em nt g komen, liet d' s r- geant po InlUn, . t "nbakker V~Ul bero p halt houden en verel cl<!
op ZÜl! b 'urt d· b llde w del'om in verscheiden plo gon. De een' 1l10Ctit kl i en zand in gemet eld' bakk 11 aallVO r n, de andere de dilken van drooO'loodticn berstel! 11, n cl 'relc t lJon keeren of op- staprJcn, n vi rde brandhout IUUldragen, een viifde n afgekoel- d u ov n lo~s n; kOl' tom , ~poOIIlHlIl I'Cg Id d werkzaamh len alsof ik er ni t was. D korporaal en ;iLppelu'~ Uü i LI re Vlo 'g ingedeelcl, beduidden den ruandol'S wat dc k li ' t, vel'l'igtell hadden j ell dat wa' wèl llooclig, Wtlllt d mellscben Wllr n hOOg8t onhandig. Ik zag büv, lli uw lilJg n. di' hlllLne kruiwagens 111 ,t zand vuld 11 en dan b proefd It dez' op t n 'm n IJ Ol d 'houders IJlUlr d I emhak- keil t ûrag n! Ov I'i, Ik! tb n beL mü to , dat de di nst goed mar 'he nl , d ch na verloop V~UI ecnigr.n tijd toen ik niet meer i n n alt m h·t at li l' 110 tllurd', had ik h t gnoegen nog iet tot cl n bloei VIUl h hLbli88 m nt t· kunnen bübreng II en de gom-
hl' vermlllll'dh id te I zor r lt,
, \" '1 \'all h t "duld mün '1' I zeI' te vergelt zal ik
15
in g 11 \. nl I' büzond rbclll'll over mün werkkring treden. In de sm - tlorii gaf ik op wat I' llaugcUlattkt 1Il0 t worden, 'n zag toe dat
'I' niet geluÜerd w nl. De houtku,p lllt\rcbeerd ook v<LU zelf;
JlU cn dan li t ik mijn pam'd 7.ttdolen en I' tI IUttLr hot drie Vlll lt v'rwüLlcrcl bo 'ch om lUÜ t oyertlligen (hIt cl g ge on bevelell I 'hoorliik werllen na!!CkoUlon,
Ik gn. l1ll e°lt ~prong (loen Oll! L1en toe ·tand t, IJ sclU'üven Wtlllr- in UOlJluolIg dri 1\ vier mtl<lJldcn hlter v rkccrd': cn toestand waarin, 1I1·t uitzonLlering Vlm oonig wi~.·elin"cn in bet p l'S 11 cl , in drie jaren geen verand ri 11 " Jnvam,
Het kl\JllpelU 'nt WltS voltooid, h ,t otliei'r I erson I voltallig. 1<:1' bevond n zi h: één IlllLjoor C l'stlLunwezoml ingelliOlu' één kapi- tein en drie luitenants der genie ell sappelll's twee opzi 'nerd tIer
"cni' één klLpitcin Il tw luiten.'lnts cl r inIanteric en één ollicic!' van gezollclheill. fsehooll er nog al v cl verscheid ulJeid in de karukter:l d r vcr chili ncle individuen was, cn men in dCIl regel hii sOOt'tg lijk garnizoenen vrij wat twecdragt vindt leefden wÜ in e 'nEgezi)1(Ul id, Ik ohl'ij f dit to m\Jl IJ t karakter v<1n d 'n chef n aan de talrÜke pligt n (\i ieder te v rvull u ha I; IVI\nL Cl' word ind rdaad v e l g werkt. 'chcrp afsch i ling van rangen be tond cr bij 0118 nict. De majoor boez rude achting gelto'g in om 11 VI' es t verbannen dat cl jonO' offici l' n van zijn kllDle- raadschapp Iüken omg'lll" misbruik zoud n mak D ,wann I' hij aan ziin lust tot het gezelli<rc leven bot vierde n cl kll.pit in kon- den wel ni t I eter doen dan h l voorbe kl van hun ohef t vol" Il,
On begrü I JÜk nel vloog cl tüd in de el'sttl llltt<md 'n voorhÜ' Als de !'Ofr I van half vijf h t eindigen vall h t W rk had aan- gekondigd, en cl ak'li r~ na d zor" d I' infantcri -wll'ht n Wlt- ren toevert.rouwd ... ilJO' n cl.
om
,i l' n hlliswaart~, lUa(tktcn ceu weinig toil t - c 1 nie , mce,;tal tenue in witte lJlli~j , - en li ten Imun' paard n zad Ien of gingcu te vo t llit,De wand Iju" n in den omtrek hadden voor mij v I aantrckk ,- lijk, j het nvoudige j'mUtn eho volksl v 'n Wll~ mü nog ui uw, IJ., ti ,:t Gombong evenwel Im J !raal' zuivel' javaansch karllkter r' II vc~loren, J3Ü d' o[lrigtüw van het militair kam!, 'meut,
IG
bin ~ n zi('h in ,ll' rl S '1 gr,y('~tig 1: d wo- baclrll'n ook e('nig
nUlgeIl lUllI ll'n gl'ootcn weg van I 11 pa 'hter 'la.ger, I.m.kkcr cn kl'uillenier , glW 'u reeds cn aUllcr l\:LUzi n ;:UIJl dIJ Vlaat ; aan (len ltebt 'l'kant haddeu de ~(I,pp 'ur. hunne privaatwol1ing n, die iwg ,-
lÜk~ IJ ter uigerig W,Lrel1 dan de gewone jl\\'aansch' Illûzcn. lelIe I' ,;apll lil' munelijk op wicns gedrag niets viel aan te merken, mogt de.
v('rki Z '1Il1' in cl ti oS,'I. huiz 11, Dá.ár OlltvUlg hem zijn inhulll~ h' vrouw, ,lis hij verllloeid van den iLru i I tcrllgkeercle, met ltll S WiLt hij tot v rfri~~chiug noocli'" bn.tl; dMtr g bruikto bij het ;wol1dmu.a1 dat zij vo I' hem IJ rei(l h;td; dáál' uragt bij (1 n nacht dool', all hij teil half-n 15 n e ':st 11015 het avond-al)p"l in de kazol'lle bad bijgewoond, TerPen zonsoml rgang zat n d - 'hUl zen uewoonlijk onder de glll -rij te rooken, Waun er wij voorbij kw<\.m n, stond n zij op
'11 I'iep n on, , m teen VlLlschel1 la,eb en ollsierlijk buiging, go ,- dCII Iwoml to', Het kostte ons rdtijll lIloeite di n groet niet on- bl'll 'b t, lJeiultwoord 'u, een Hill"', I elijke kc" (de g won' hClllllllin 1 'I' run 'zeil) wa, het lllil1~t (l,Lt zij moesten ho l' lI,
1
:t.onder 'bUlCZCIlZ u on ve ,I behb n ontbroken, en toch v
rio
·i- .teil wij ,li hond lI't I' , De indi., Lr Mold:1.atL~
ecn g zWOl'én VijlUldvan ,len 'ltine ; di' vijRltC!:schap h ft zijn 0 I'z,u,k in de groot' te 'CII- shijlligheill va,tl kal'u.kt 1'. D hin 'h i~ laf, d' 'oltlaat dapper j d .
!rule ~ is vu.IJ h, de ~oldtla.t oprt'gt; de 'hin f'~ i Wl' cd. de 801- lhmt go'lhal'tigj d 'hine " i~ vuil, de soldaat zind lijk; de 'hi- )lCI ~ h 'eft altijd g ld Ct iR wel g 'en karaktertrek), d' soldlIK'l.t nooil j J 'hin 'cs vcr Ol't dOll (luiv'I, d soldaat G ct (op zijn ma,ni '1'),
ledel' n w ,t, '11 UI' sollialLt ok, dal waUol' e n 'hine i er o k inlandel'" wordf'n uiIg zog n: d;Ll 'I' me l' lIit"cm rg lel in- IVoncrR om zijn IV ning rondwaren nu.ar: llIate hij z lf \' tt I' i., Eli dat uitm rg Ion g rl bi dt ni t in 't 'ohciOl' integcnd'el, i der- p 'n kali I' g tlli"c \'an zijn, Uaat op d 11 pas' ' .. : dillU' taan aan aU lo "'llng 'n 11 gOllvernelll ntsl':l'ht r 11 7.ijnr trawanten , Olll van
Ik 0 ullaml 'I', (ti "011l~ paloll vcr met wat s a •
.i
0 I' ('I'oent n) ort' nig' vl'l1cht 11 VlUI zijn h l' komt ltlUlzettcn , jl1 di ~lccht bij gt:br ,kil Vllll irt,; IJ l 1'" ,'enig" pi~nngl;llld I' n lUlllflmagt, nam willck"III' "l'lIi~I' duil"11 .11' H' p!'r~"11. Ho,' lllt'niglllHloi Zll~ ik ol '11
'17
g rluldigsten JiI\', lUl in wl'l'vl'l ontst ... k·n Ilj dril tc hoog 'n 'isch mn den [Jacht 1" IUlmr n 'h zijne uitrolll)(lll V:1.11 toorn, no~h Zijll
~nlCkel1 om crlmrmino> batLtt '11 iets, '11 altijrl cilllligd' d' \Vi~l ilL hl:t vool'll 'I ViUI ti Il 'hili' '. , tli grijmend zijn ui 'Jgcld oWbk ,
[). 'Iun'~ wa 0 "él1~chjjl1lijk in zijn regt, want hij uebudcle ilau het O'Olvcrn"'lllut een g'rootc Vacht:'SOU1; hÜ plunlûrd"\oVl.!n1ÜI<· Openlijk, herhtwl ik! Ziel cl n Uhin e' ,ds cell l'Ool'vog'l in (I' des "L huishoud IJ, Hij h cf U ~,<lkkoll vol gelll en laat h t tl'n ZWllkken inlander in de oog n IJl in ken , ,ll'ukt 't h '111 UI I halill n, En JlI t kinderlijke Olll1acl nk mUlcid \'erko IJ 11 zo llen ogs van d. pa' ~ plant rijst-hibit, de vruchten di, nog aall zijne bOOlllCIl 1110 ten was' 1, Don op nt cl -'hin e ziju pak l1Iot k;lil1-"l~
I'ongs, ~l.iJl(lal1"'s, kiLul-kaI ;th's j hij -telt cl 11 kooplu,t Ll I' m'm' on:chllidigen op CII hard pro 1', en cimligt ;Lltijtl Hl t h ,t g 'kl ijl zijne kas terug te 1)1'ongell,
Openlijk" schi dt die plunderillg. ik z g 11 l nog enri! liet k st
1I imme 'S ge 11 1110 ite t ,ias n V'Ln wien rl langzaam uit" 'zogen JlWal\n (1 amfioell gekr (, n heeft, wa.al'voor hij zijn' !Jut:',1. gal' 'n
\\'lUll'door hij h t laatste "1' in~jc lil Jl8chelijk '" voel he ft "'cdoof l. D
"OllVel'11 m ntspn ht l' i~ d uige man Ui het h ul:,ap kali \' 1'koopon!
\\' Ik soldaat zou ti '11 'hino:,; ni ,t lULten den hUl 'e' di 'u he
_ 0 jlUlI1ll 'r! - I'''Ü~ttULt zich Ol' mi al~ !On w Ir onder ti :cbtt- peil te W rpell: di' zou Ier vel'antw onliuO' VUJl hel C('II(' CUI]' v;m JlLl'tL naar h I, anderc trel;l; die vrij 'I' iH dllll de inl)ool'lill" zelf, di zijn
(w
trik , zijno deSlm niet Z Hd-.. voor k JUu Vilil zijn IJ oM mag' verllLt('n; jfL VI'Ü'I' dali do Eul'op mUl , die ('('11 [Ja~ 1110 ,t vm- g n om zi 'h Ul cl, hU11I 'nJanl1pn t· kuunen vc.;tiJ '11,Eli waarOlIl cli n rliliv Iltllnbi lLlcl' zoo l,evool'l' 'gL hol' 11 lll1del'en! mdlLL hij 1"11 II I' werktuigen i, waf1l'\11 (lc ol ... lIlillioclI 'n vrrvlUU'- di,ll wOl'd '11 : ti "1'00 • HtOOlllzllig l' Walll'llJ 10 h t "oud IJij atomeu ui de I riüll '11 adel' 11 vall dl'lI Ja.vaall wordt "epompt I),
V rge l't tlaiu'om dun soldaat Zijll ,lil" lijk'" kl'(' n want df' '\ri- nee" is vl'rfoeU lijk Ie 'lUk in hrt o"g vall (,Ik l'egt,l'llapPI1 IlIiUI.
') De I"/,et' hrl'iJlJh'l' tich ,dat wij lIrn tll('~I,IIIl1 der' kolollic in het jaat' I 4~ Ilc.d'l'ijlcn, en 111 'JI Lh,\ll~ b l.i1> i' dnrll'in \ tll"and Cl'ill " te IlliIkf'II,
IV.
Een wandeling door de dessa:
U, n vlakt· op .Java iJ'! 7.0 8tcrk IJcvolkt als di VRn d re iden- ti Ha.gr!r'n. O"eml IV nlt tI cento nighcitI tl l' rij tvelden afgc- wÏJ . 'Id dool' d 8. ,L'S, di zich op enigen altibmd al bo. chjes VOOI'- do n. Uringt 'ij Cl' hUlnen lang.; het slingerend 1'0 tpad dat ti
1l 'l'w:VLrtR "OCI-t dan on \ ,mrt g (Ie lago . tulp n del' inboorling 11.
oudel' h t loof V;U1 hoogl" VI'U ·hlhoomPII verborg '11. Op d' bali- Ixtli. ond '1' h t "el'lengd(' dak. zit cl' Javaan. di" ViUI h t velll
i<. t I'llggck ('rtl en zich onleûig h uelt l1lf't enig huisw rk , m th l
i n~111 l'('n van zijn kris 111 t hol . chc1'Jw ~ap del' djeroek-tillm I of zich ,. nliept in dc b ·holl\vÎJlg Hlll ·tijn naakt hooRt dat op dCIl grond Ii"t t Rpartclen. T 'I' zijde vml h t woonhui . cn olld I' . n aftla!;
,ligt IJij d rÜ"t .• dHlIII' I AaaL d' \'I'OIlW, met ti 'n 8al'On"' tot nel 'I'
ol' lU'men opgr[;olltli'n. dO'h OV(,l'ig 'Il~ 111 ,t olltbloot hah 1"11 arlll 'n . ,I· rij. t 1'001' h t avoll(lnlanJ in I'Cll uitgehold IJlok te to UI hok k en ('bIlIlIJf'II) 1U t ('n ZWfl:lI· . ntn on lerelI afgerond h ut. 1~
aa
werkn'rl'iool. dali 7. t zij zich neven. Imur maLI. om ltiL t, rusten, een 01ld kl':1.i t, hel'_tf'lI 'n. of' \'rn lIil'UW lt' I':L tik kc 11 (b schild 'ren).
Hoog in tlcn boom \\·H:II·tC'g'l'n h..t ImiJ. al. 't wal' aangel IInd i., kunt
or' (' n vog Ik oi ZiPll h,tIlgen. \\'il:ll'in (' n tortelduif zit te ko reil.
18 het ~yml nihil', di" .1"11 J:I\"HlII II(·t 7.0
, .1'
I lie{ä(' voor de z:lcht- aardig.· dllif ,·en·lIlt. ol' i· tip \,0"1'1 vo I' hem ecn zilln IJ Id vnn 't hoog"l'I'. ""11 ,'o()I'\\,('rp \':\11 ,·l'l'c!'I'in .... ? N·h h·t e 11, 110·h h ,t an(lcl'. Bier! tI"11 mllll hUilden "01 duilrll, bi d hel1l mcl'l' 'cId dan zijne III~"\' \Vmml i.;. hij z,t! rijl1!' hoo". Zijll illusi .. , zijn schat lli t\l'ijwillig .lf~I·'·'·II. IIel Wil.lil"ll ,til
hU
I1 ni' ligt zuggclI: /lIaar1
h t i~ o11ld(~t hij 'eloofl dat (l<- vogel rl .. n ouderdolll van hond rel j:uu' bcl' ikt helJb nd , dag,lijk~ "/1 "'oud ei zal leggcn. Het i~
wuar, hij z:Lg nog rul.l1m '1' zulk n ei mual' (ht was zij 11 schuld niet. Zijn g 'loof is toch onwankelbaar 11 - hij is g lukkig.
No'" hooge!' in het ongennakbaar kl'uinloof hebu'n weel' :md 'l'C
lod Iduivcn haal' nachtleger g kor,en, IJ zing n baal' zwn.annocdig avondlied. Wclligt willen zij hal' g vangen makkcrs 11 t gemis cl r vrÜh id ver ... ooden, n haal' h'oost II dool' over h'evcn verhul '11 van gobl' 'k a:LI1 gntallkorr('L~ Ol de veldel! di zij lJczochten, of van
I' ol'vog 1 aan wier klaatlwell r.jj tel' IJ, auwcl'l1ood Olltnmpt 'n. 0 ! bÜ dat gekir en koor is cl J,waa.n 7.00 welg moed, 7.00 ;;elukki" : hÜ sh' kt zi h dali zoo belmgelijk op zijn hali-bali uit, CIl n 'u riet zoo zorg 1008 e 11 liod y.ond I' inde I e'n li (I waarin zijn tort lJujf .le hoof(h'ol sp It!
Maal' hoor! - d des~n. i~ eell. khlp. stil "'eworden: h ,t vog ·Ien- kool' zwijgt. - Het zijn zwar vo tstar pen ,'[tl] ongewone lJezo - k rH di nadol'en. 'VO t ·ta.IJP n van Mank n g wi. : want de kind l'en
~lllipCll IV 0', n de jong' vrouw n werp IJ een kie d over cl n ont- blooten boezem II w n len z dig h t g 'laat af. Ook d Ja.vaan r1j~t van zij Ll ,·u thcc1 op n hurkt nedel·. F. n ang;;ti ... gevoel be- kruipt hem, wi1nt cl blanken houden vlItll'wap ,,: in de handen.
dragen h t hoofd in I n nek n wcrp nbcspi d nd blikken naur Olll- hoo". }jcll i~ r. die zijn btlllp nn.lcrt IJ h t "ewc I' r tls opheft!
D rhi d,
di~
den JavatUl het zwijgen gebi dt tot d,tt hij <lan- g '~\Jrokcn worut, zwicht \'001' h·t m Iclijdrn met d' oll~chull1ig'\'o"els, zijn schat, clie h 'lU III nig uu)' zoo "'en egclük (10 11 ~Iijtell.
".\ llJ po 1" 0 e wan!n (v 'I'gill'enis, nlijllhecl'), slaul ,It hij.
»W,Lt iK Cl' wat wilt "'ii?"
'"A 111 Jl 0 u t 0 W ft n !"
') \\' aar voor n. m pon 1"
"K :t I 0 8 0 c k fL. rIj a 11 g ft n IJ ~L S a n go" Sdli ol IÛ ,t. a1~
ik 't II IJiJt! 11 m:w).
.,En WfmrOIl1 7.0tl ik niC't s'hict 11?"
»J)
.i
:t n ... a n . t 0 wa nU (doe 't ui·t, he I'! U blank' wordt oJlgedllllig '11 legt w 'êl' LUW.20
),]" 1\ 1 . pas ~ f~ n"', t 0 w;~ 11, Jt i\ U t i k e n it I tj I a. k. "
(,tls lI1ijnhec~ "'ui t, ;mI h'm . n oun' luk ov'rkoJUon),
Aml 'wmal Im~t ll' Eul'op aan du tromt! z,Lkk'u CII 1:i·t rlen J;t- vaall voor het 'el'~t Ïll h t "'chuü, Daarop ligt zoov"1 VI" ~ , 7.00- Vil I d 'IJrni', zoove'l ont? ttillg, dltt ti· blank' 7,ij'"l hmU1 in do rits], 7. .t, IIÜ h 'I'Ln.uert zich de v rhal'n OV'I' het bijgeloof \'IM! d·n. J,~
vmm, di bij 111 erm'il n hoorde vert'llcn., bijv, ltie op 'en ::rml' 'en. duif schiet zal 'en 011" luk lr Ir 11: Of zün "cwc '1' Zit! sprin-
!,: n en h '111 llooden, bI' hij tert't "po'(li"',
,)Wllar 111 sthi'], "e ni't, 11 bert?" 1'0 pt h'llI zijn IImkk 'l' to', ,,0 'h! ltin k l' ,I is dwllt~ j hmt OIlH vel'll'r gaan,"
,/1' 0 e Wit n m au IU 0. k,~ n. k [ti,t p a" (wil IUÜnltc '1' 001 een ko- ko~noot Uil tigen) ! vnLa"t de Jlwailn vri ud 'Jijk, te 'wijl hij ll'lI hhlllkt' naloopt.
l,KolII ja, laat ous bi 'I' W,tt rusten," J~II terwijl IJ illen op ti IJotli- hali plal~t' 11 Dl 'n, i8 cle ovrl'g lukkig Jo.vallll r 'C I~ in zün pohoJI ImJaplt g klOlnm n, Pil W'l'pt til' ", dl'i nooten omlaa .. , Nnl\.r l)()- n 'den gpkolH n ontdo't hij met b hllip v[~n Zijll [fmlng de Vl'lI 'hl, b h IIdig Vltll den (likken, vr7.cligcn b,l t, Intpt I' een ·,tt in, n biedt d' noot c rbiedi" aan, ])e jag l'S drink n b'urtclill"~ h t ~[m
kl'lijk' koel vorh en 'cv'n llen kal!\p,~ tel'll" 0111 di n g It 'I i' hIt 'n 0]) 'nell 'n' h ,t • I 'iflchtig vi 'Kcll t, kunll n ct 'n, D 1II0cdf'l' h' ,ft olld I'wijl 'cn harer dikbuikig killdel' '11, di' htJl'''l;LIll rhanll W'\-I' uit hunn' ~ Illlilho keil voor ürll (hw 'l.ijncrckoUl 'n, 111 t n Lali ilpi g'w,~p('nll, n dringt d'n chllwclI jongen n:ml' de 10'- waUK, (li' den ~ig-,lr ukok I' reed' in do hand 'n hcblJcn,
,).1 L ' komt gÜ aan ti' 'l,W:U: Iidi ·k· n~ Oll I\W Lijf, vri 'mi ?"
'J Vall d 'n tij'" I' , h 'PI'!"
'I H ' is llat O'{)l;ch ied
t
v l't.eI LU ij dat UIl,",,' Was' n I 'ch tu tijg 1', IJ r,"
,,~ijn 'I' llall 0 k g de?"
"I;pwo nlijk i~ ti· tijger g 'ü: IIL'tal' di t wa e n lechte, heer!
IV ' dag'1'1l I'roeool'l' had hij mijn IJI'oeel I' vcr 'lon In,"
,,~:n to '11 ~ijt gij Ol !lp jagt "rgaan In UW I rOPdl'l' e wrl'kcn ?"
'J~U It , h 'I'! ti de sa.-b '\Voller h lib n 'een VUUI'\ l~pens j zij mo-
gen er geen hebben, en ik hl'n ook een hang menseh, hper I Ik vroeg den Jo rlloh (d ~~ahoofd) om n VIII te mogell plaat~en, maal' had nog geen vel'gunning gekregen,
)IAls ik nu in hrt g hergte - nog ge n paal van hi'l' - ala.ng- ahmg ge~necl n rn reecl~ twee boc n ~ koe R (humlel )
hii
ééll had, Wl\~ bet avond g('IVorden,~ Tk ben en l)ang UI n. eb, hecl'! en cl Esa-!) 11'011('1' i ~ hang, l)En daarom huw ttp',ik Illlj d n ]) ik 0 I a n (clraagstok) t gaan hal n, dien ik had n erg lc~d l)fj e n bo Hl op drn I'<UHI van h t digt h - groeide ho eh,
,,:En ik vl'eesd tie rltli ,t mis ze I',
»AI' ik nn bij den hool\1 kw,~m, St rong n koningstijg I' nit cl .1I1ng-alang en leurde mij ltlCt zich, Bn d tijger brulde g weldig
n dat man.kte mij nog h<Ulg \' omdat ik da ht aan mijn 11'0 del',
»l\li""chien wu.s h t dezelfde tijg '1' die mijn broeder had v \'810n- cl n' want ook d ze WfU p 'n si chte tUg 'l', Als mijn ene arm nu VTij W<l.~ en bij i cl l'en s])l'ong van cl n tijg l' d '11 grond 1', akte, kon ik dc krig tl'ckk n, ell toen bh'lk ik de kl'is in h t hnl't. van den tijger, - En to n sproug ti tijger nict vcrd 1',
l) En al~ ik t rllggaando mijn I ocngko. wilde opn men, had ik daartoe geen Jaoacht j z k l' OOllhtt ik zoo 1 ang w. ' , - En h t blot' 1 vloot Hl t groot troom n uit mijn wond n,
»Voor d huid dc~ tijgers ontving ik vele guld n' van ti n 1,e('I'
l' ~id nt CII gllof daarvoor 11 se cl ek ah (f'cst), Rn mijn kt-i~ iq
nu heilig n mijn zoon zal hao.l' enmaal e\'v n,"
Wij gUY n dCII ban g n Jft\'. a.n di b
c m
voo)' h tI ven zijn l'duif! d \' I'zck I'ing (lat, ~iin g licfrle v g i g Rpam'd ~o.ud bljjv n; v rel I'lden I' n t:ll duiten oud('1' zijn kind ren, 1'11 kt' I'dî'nl1alll' Imis
tCI'U"',
v.
Honden en zwijnen.
In elk de sa loopcn honden rond. Die honden eon oort vau jakhalzen m 'pit-" staande oor u, zgn half wild cu h bb n v l- al g en 111 &tel' doch worden geduld omdat zij tot vuilnisbakken di n n n d Ic lL-bewoners waar 'huwen wann el' er eenig roof- di I' in d n omtrek rondsluil)t. Omgang tusschen d n hvaan en den hond L tnat I' ni t. Is Cl e ui" OVCl' chot of afval dat weggewor- I n word dan komt op het gero l' "Kriek" een hond te voorschijn, di wantrouweud rondgluur , luip nd nu.dert h t onreine voeds I v rslindt, n weér verdwijnt zoo alM hij g komen is, met den taart tnssch u d be n'n.
D d . a-hond is me tal broodmaO'er on honO' rig j fel op wilde 7.WÜn 11 die bij nacht in do tuin n wroeten, valt hij zo stout aan I en laat niet 10, Wl111Jl el' hÜ oen8 zijue hLUden in hun vi eh h ft gcslaaen. H ·ft hÜ zich h t ligchlulm vol gezog n m ,t warm blo d, of zich ov rv rZil.\.liou ~l[ln lillend vI ' IJ, dan keert hij J1l t loome chrccl u n, al' d tI a terug, 'u ,Jan,pt totdat zijn ma.1.1 verte rd i . FI tras dicr hond n blijft onverJllcngd. 'omtüc1s g bomt h t cch- t l' dat n hond van odel r ras in d strikkeu van den een of llU- ,Ier ti hi 'k vult; n 't was ten g volge vall zulk een on"eval, dat de jagthond van den officier van gezontlhcid Brrunvisch ovcl'ig n' n b 'schaafJ· in teW'" nto hond, moed I' werd van 'n (lri tal kri k-
. Hun gebaort kostte d I' mo del' het J ven, Ik bela tte mij Dl t de opvoeding van e IJ jong, en noemd het »Kriek."
Ongev el' vÜf maand n oud toonde Kriek re ds liLt hÜ de go do hoedanigheden zgnt:l' mo 'del' eIJ de stouthei(l ZÜIl: vaders bezlLt I want
hU
gaf dooTtihtand blijken van mo d, beleid en trouw.Ik klln onmogelijk vergen dat Je lezer zich no" zou herinneren.
dat ik t Samar:lllg mijn geweI' verkocht om on paard te kunnen koopen en toch was het zoo. Ik had da~r moeten büvo g u, dat de oude heer Robert mij e n ,mder vuurwlLpen had toegezonden, tloor hem zelf uitgezo.:ht 'TL beproefd, en verg'z lel van oen aanbe- veling müner ::,roecle mo d r 'lom er to·h voo mi voorzigtig mell om t !!aan I en er zoo weini", 1ll0gelÜk lllcde te schieten 1"; (laaronboven had ik mü nog een klewang en 'Jl korte J<lIJ~ aalJges haft.
Behoorlük nitgem t, n v rg zeil van. 'pyker, b gaf ik Il1Ü op een acbtol'midclag mmr bet g 'bergt IRt I'CIPt, voor hot kalllpelD nt lag. VoJ·y ns hct ze"" n tIel' inlal1Ll rti, kW,Llll IJ dam' :ed r 'n ,lvond tegen zOlls-oud 'r!!ang d t j 011 . n "',, (wiJd zwünéll) met tl'O peil uit de I'fwÜncll cn slenv u te voor: hün om (I nRbÜg legon velden n tuinen te verniel 11. W'Ü beg-a.vcll ons daarom achter een katjalw- pagger in bind daa" ten cinde het wild onder b t chot te krÜg 11.
Kriek bu.d ik aan eell tu.ü, n den JÜfjollg 11 met d kode luns g -
]) zon was bijna ond r, n de bergkloof voor OlllS r eds v l'dnis- 'rel door de chaduwcn d r mUl tLügoleg n IJ uv, ltoppen, to 11 .[-
din mij dool' en t ek u op cl k lUl t cl I' tjcll ngs opmerkzaam ma.."kt .
Weldra za'" ik en paar gro t zwijnen beho' Izaam tic kloof' ver- laten I op twinti'" tI d rtig pw'selt door anderen g vol .... d. Naar g - lang cl spits vo nutrllkt op d glooijing (ti naar de rijstv Iden geleidd • I kwamen I' ni uwe tI' epoll voor den dag: zij vormden al~
het war n kolonn op mal': 'h, di ll1 t DI d vciligheiJsm,utt- r geleu in de velddi 11 t voorg 'scln'cv n, zich voorwaarts beweegt.
All n 'ch en bet lTIij to , dat i 'der volgend hoepje j ng I' n kleiner was dan hot voorglUlIld , 11 dat de geheele kololUl' c 11
pahial"h, Ie tllmilic uitmaakt!'. waarvan de oud 'reil ll1 t do noodig' erllst en behoe lzaamh id vool'a:1nging 11, terwül d' jong te tel 'en spel nd eu dart 1 volgden.
De lwt-O\'ergrOOt\". ] r mei 7.ijnl'
!(rtrOll\n~
rgllW!l1'~n
lot op drie- hon(1 relpit,~en
V:LIl on7. hincl rlaag g komcn , to n 'l.jj plotselinrr .Imlt hi Idl'n n }J>}I hl ven "ban: tle voortroep hi Id v neens op, hpt jongere geslacht mogt ok nict mc('r av,\ncer n , te1'wjjl rIf' kll'in-t.ie~
Wf' r t mg in h('t ritvijn huppeldpJ1. Had tie~ pit~
OllrUitel ge-l'oken, of elP el 'loij RI ht ('('n lauMr verkenning?
n
00'" n van Kri k wfLr('n wjjd p n g ijperd ('n : hot n Rtralen.Mrt grootc JlIO('it hi lel ik h \lI in l)Nlw:>ng, want 11ij had l' cel- 'loa .ht ;tal1"'eslagpn. Wpl1igt Imeld n d' fijn' org:tncn van d n }latriarch (lil'll kr ct opg vangen, ('11 w,L~ hierop lwt t ek n van H,1.trm gege- ven. Ti n minnt n . tondrn dl'
tjl'l1eng~
onhl'weg lijk ('n war n Jlirt tonder~
h id n van de rotsklompen, die hiel' en daar door d n ho- d 111 :tak n; tien minlltrn hirld Kriek dpn blik omtfg brokelI op h t willl g vestigcl: tien minuten lagrIl wij l'OCr!o~.
'1'0 11 ging het wc l'\r orwaartr nog hondf'rd
pa~scn ,
totd:tt h t geknl1,] van twe gew (,1'8cho-ten (' nsklaps d :womlstilt v rbrcrkt.
~~I!n
pat1'in,l: h valt. ,Ie andr- l'r ge 'ft e n : .hr(' lIW cn trektijling~
terug' ond l' en luid en hon- d ru mal n h I'haR.ld <'cknor en g brom l'eti1' 'Cl't cl kolonne in ellro-111 lii
kc w. norde: cl bigg· tj s b grijpen el' ni ts '·Hll. zij will n wr- h'Jl wat Cl' toch "ebenrd io , en .rt. 11 n zi h nog oni"{' oog nhlikken I'oc.k 100 hl t, in wc rwil van d allll'lnlnet 11 van mo d
r~
pJlgl'Ootmocder ..
p hct v.lIcn onzrr . choten is Kriek door • 'idin losgehtt n I'n vool'uitgesn ld. \, ij zijn op"esprongen n llCS houw n nu, 0117.(' gew rcn hcrludcndr, dl'n tllnwadrr van 7.00 veel tjellingR, lIi hop- wel do d , door zijn grimmig- gelarIt en
r
n pabn IlllIgf' slagtanden nog ontz, " inbo ." mt.Daar brgint cl' h nll llJ11I l slaan: nu en dan jan kt hjj , alsof hij in "v.1..'lr zit. Onmiddellijk \'lieg ik h 111 Icl' bull!' kom ruHI den
\'oorsten , langw rpi 'cn h uv I, di IlC"roeid rn vrjj teil is , maM ontd k Rpdi<r dat ik dl'n Ijellingdrutr ni tvolg nklUl. l' oord IC11 l1aar h t g blrtf vall Kriek , hew!' gt hjj zich I. ngz. am dool' h t digl kl' ll}-elhout.
»Het ?wjju is . t llig l\anacsCb ten, z gt • 'pyker; ik 7A't1 11. ar I, v n ld. 111'1' n ('11 11111 helptt n L1en rug v l' ie g:u n."
25
"Goed: ik olg ontlel'llln" ."
E 'n klipgeit gelijk, springt pykcr naar boven 'u werkt ."i·h
lil t mo it clool' de . hnikpn .
» 'idin! volg dien heer; d{l"'~)', l1e J11 mijn klewaug: kap wa./tl'
het 1100dig is."
lJAls lllijnh I' h ,t vergunt, verzo k ik bij mljnh l' te JlIog n bIÜven."
') 'po (lig mw.r bov n: ik h b ti hier ni t noodig:' lJlk wen. cbte mijnhe r thans ni t te verlaten" .. , ..
DIk ben al boy 11 ," roept pykel' , di n ik uit het gezigt heb yerlOl·en.
»ûpgepa t nu !"
Kriek laat zich we'r booren en g leidt onze schreden. HÜ stoot en gil uit, en i daarna stil. Mjjn hond i. afgemnaJ..-t dacht ik;
umm luister! dnal' is b w ging, hiel' mo t het zwÜn n OllCJ1 lIk (loorsnijden.
Schi r ademloos wMht ik enige conden .... , het beest haan\' zich werkelijk een weg dool' de wilde slingerplanten, .... daal' \'er- toont h t zich, IIl.'UU' o! verbazing! .... , Kriek hlUlgt [Uln zljn Ol', wordt ge ling rd en g sleurd, mallr laat ni t 10, i' vrees vanlnijn hond te tre~ n, waag ik 't ni t t scbieten; w"J klim ik de steile h Illllg op om h t zwÜn JU t d n klewang aan t. v!tll n, w~1 roep ik mUn makk r toe, maar d ze hjjnt
mü
ni t tev
rstaan. Ijang~d' helling voortgaand , ditmaal dool' ligt kreupelhout, hoor ik e n schot, en op h tz lfd oog nblik een gekraak van brok nde t..'tkk n.
De 11011(1 blaft weik' r gt op mij af komt, het, zwijn rn cr vall ntl clan loopend.
,)A t i-a ti, t w ft n I" (vool'zigtig, mijnh Cl') h"e 'uw\' mjjn jongen In J1I ti in acht!n
1k zie 'hem, op dri pass n IlCneden mij , zijn lans wegw I'pen n
Illet 11 8pron'" en boomtak omvatten.
E n bamboeri t buigt zich ov r mjjn hoofd; ik sla I' d IJ[lnd 11
om en trek mijne benen onthoog , juist op het oogcnblik dat h t v rwoede bce~t zi h op mij stort. rij loslaten, mot getrokken klr- wa.ng de b Hing Hr..,tOI·mell, 1'11 mij \)liJllleling~
n .
I' h t zwijl1 wer- 2
