BESLUIT
Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet.
Zaaknummer 1423/Arbo Groep Gak - Arbo Management Groep I. MELDING
1. Op 28 juli 1999 heeft de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit een melding ontvangen van een voorgenomen concentratie in de zin van artikel 34 van de Mededingingswet. Hierin is medegedeeld dat Gak Bedrijfszorg B.V., onderdeel van de Gak groep, voornemens is zeggenschap te verkrijgen, in de zin van artikel 27, onder b, van de Mededingingswet, over Arbo Management Groep B.V. Van de melding is mededeling gedaan in Staatscourant 144 van 30 juli 1999. Naar aanleiding van de mededeling in de Staatscourant zijn geen zienswijzen van derden naar voren gebracht. Ambtshalve zijn vragen gesteld aan verschillende
marktpartijen.
II. PARTIJEN
2. Gak Bedrijfszorg B.V., onderdeel van de Gak groep (hierna: Gak), is een besloten vennootschap naar Nederlands recht. Gak Bedrijfszorg B.V. is een 74%-deelneming van Gak Holding B.V. Gak Holding B.V. is n van de twee dochterondernemingen van Gak Groep N.V. Gak Bedrijfszorg B.V. heeft n actieve 100%-dochtermaatschappij, te weten Arbo Groep Gak B.V. (hierna: AGG).
3. Gak verricht werkzaamheden in het kader van de uitvoering van de sociale (werknemers)verzekeringen en daarmee verwante activiteiten. Daarnaast is zij actief op het gebied van assurantiebemiddeling, verleent zij diensten in het kader van de uitvoering van de Algemene bijstandswet en arbodiensten en is zij actief op het gebied van organisatie van gegevensverkeer, automatisering ten behoeve van de uitvoering van de sociale verzekeringen en psychologisch
assessment en interventie, met name ten behoeve van preventie van
arbeidsongeschiktheid en rentegratie. AGG is werkzaam als een Arbodienst in de zin van de Arbeidsomstandighedenwet (hierna: Arbowet).
4. Arbo Management Groep B.V. (hierna: AMG) is een besloten
vennootschap naar Nederlands recht. Haar aandeelhouders zijn: NS Groep N.V., de Staat der Nederlanden en Philips Electronics Nederland B.V. AMG heeft geen dochterondernemingen.
5. AMG levert arbodiensten; zij is een arbodienst in de zin van de Arbowet.
6. De gemelde operatie betreft de verkoop door NS Groep N.V., de Staat en Philips Electronics Nederland B.V. van alle aandelen in AMG aan Gak Bedrijfszorg B.V. Partijen hebben daartoe een overeenkomst op hoofdlijnen d.d. 14 juli 1999 overgelegd.
IV. TOEPASSELIJKHEID VAN HET CONCENTRATIETOEZICHT 7. De gemelde operatie is een concentratie in de zin van artikel 27,
onder b, van de Mededingingswet. De hierboven, onder punt 6, omschreven transactie leidt er toe dat Gak Bedrijfszorg B.V. de uitsluitende zeggenschap over AMG zal krijgen.
8. Betrokken ondernemingen, in de zin van het Besluit vaststelling formulieren Mededingingswet (Staatscourant 1 van 2 januari 1998), zijn Gak en AMG. 9. Uit de bij de melding ter beschikking gestelde omzetgegevens blijkt dat de gemelde concentratie binnen de werkingssfeer van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht valt.
V. BEOORDELING A. Relevante markten
Relevante productmark(en)
10. AGG en AMG zijn actief op het terrein van de arbodiensten. Zij leveren dezelfde diensten aan werkgevers zoals onder meer:
l verzuimcontrole en -begeleiding;
l preventie-activiteiten;
l verzuimanalyse/-overzichten;
l rentegratie-activiteiten, met name gericht op werkhervatting bij de eigen
werkgever;
l individuele begeleiding en human resource management; l medische keuringen;
l ergonomisch advies.
11. In zaak 1414/PGGM-VGZ - Twaalf Provincin[1] is geconcludeerd dat de markt voor arbodienstverlening een scala van diensten omvat waarvan de door de Arbowet omschreven diensten de kern vormen, maar die mede daarmee verband houdende niet-wettelijke diensten omvat. In hetzelfde besluit is in het midden gelaten of er sprake is van n markt voor arbodienstverlening of van markten voor arbodienstverlening per sector. Ook in onderhavig geval behoeft deze vraag geen beantwoording, aangezien de materile beoordeling hierdoor niet wordt benvloed (zie de punten 14 tot en met 16).
[1] Besluit van 27 augustus 1999.
12. De gecertificeerde arbodiensten zoals AMG en AGG hebben als
hoofddoel het verrichten van werkzaamheden in de zin van de Arbowet. Deze wet heeft uitsluitend betrekking op werkgevers die in Nederland
werkzaamheden (laten) verrichten. Gelet hierop richten de arbodiensten zich naar de mening van partijen slechts op de Nederlandse markt en verrichten zij daarbuiten geen activiteiten. Volgens partijen is de geografische markt dan ook beperkt tot Nederland.
13. Met partijen kan worden aangenomen dat de markt voor
arbodienstverlening geografisch beperkt is tot Nederland gelet op de in Nederland geldende wet- en regelgeving met betrekking tot arbodiensten die afwijkt van die in andere landen en de nationale structuur van de vraag voor dit type diensten. Voorts blijkt, zoals ook in zaak 1414/ PGGM-VGZ - Twaalf
Provincin[2] is geconcludeerd, dat de belangrijkste aanbieders van
arbodiensten op nationale schaal actief zijn.
[2] Zie vorige voetnoot; punt 23.
B. Gevolgen van de concentratie
14. Op de landelijke markt voor arbodienstverlening zijn naast Gak en AMG met name de volgende aanbieders actief: Arbo Unie Nederland (vereniging van zelfstandige arbodiensten), ArboNed, Commit Arbo, De Twaalf Provincin Landelijke Arbodienst, Avios Arbozorg en Stigas Arbodienst.
15. Volgens partijen dateert het meest recente onderzoek naar de markt voor arbodiensten van april 1999.[3] Uit dit onderzoek blijkt dat Gak en AMG op basis van de gezamenlijke omzet een marktaandeel van minder dan 17,5% hebben. Voorts blijkt uit dit onderzoek dat in elk geval n aanbieder een marktaandeel heeft dat overeenkomt met het gecombineerd marktaandeel van Gak en AMG. Gegevens die rechtstreeks van partijen en concurrenten zijn verkregen, leveren een vergelijkbaar beeld op; wanneer wordt uitgegaan van de omzet van de belangrijkste arbodiensten die landelijk actief zijn, dan
resulteert een gecombineerd marktaandeel van ruim 18% voor de bij onderhavige concentratie betrokken ondernemingen.
[3] Bedoeld onderzoek is gedaan door Bureau Olde Heuvelt & Visser te Nieuwegein.
Opmerkingen concurrenten
17. Aan marktpartijen is gevraagd of het feit dat een aanbieder van arbodiensten onderdeel uitmaakt van Gak, die naast het aanbieden van arbodiensten een reeks andere activiteiten uitvoert, gevolgen heeft voor de concurrentiepositie van deze aanbieder. Concurrenten hebben daarop geantwoord dat het door uitvoeringsinstellingen (hierna: uvi's) houden van belangen in arbodiensten om meerdere redenen concurrentievervalsend kan zijn. Ten eerste ontstaat een effect op de mededinging doordat uvi's met een arbodienst beginnende bedrijven die zich voor de sociale zekerheid verplicht dienen aan te melden bij een bepaalde uvi kanaliseren naar de eigen arbozorg. Ten tweede heeft Gak volgens n van de concurrenten in het kader van haar wettelijke uitvoeringstaak een imagovoorsprong waardoor Gak in de loop der jaren een relatie met bedrijven heeft opgebouwd. Gebruikmakend van deze voorsprong beschikt Gak over een sturings- en promotiemechanisme dat bedoelde concurrent als een verstoring van de marktverhoudingen beschouwt. Ten derde is door concurrenten gewezen op het risico van
informatie-uitwisseling tussen publieke en private activiteiten en het risico van koppelverkoop. Gak beschikt in het kader van zijn publieke taak over gegevens aangaande bedrijven en bedrijfstakken welke gegevens als informatie voor zijn arbodiensten kan dienen. Tot slot wijzen enkele concurrenten op het feit dat er ingevolge de Wet rentegratie een fonds is waaruit uvi's als Gak in het kader van hun publieke taak onder zekere condities gelden kunnen halen voor rentegratieprojecten en kunnen bepalen dat die gelden door arbodiensten worden besteed.
Opmerkingen afnemers
18. De meeste afnemers zijn van mening dat het geen verschil uitmaakt of een aanbieder van arbodiensten onderdeel is van Gak, aangezien men de aanbieders van arbodiensten op hun specifieke productdeskundigheid beoordeelt.
Opmerkingen partijen
19. Partijen hebben het volgende naar voren gebracht. Zij wijzen er op dat de wetgever in het Besluit voorwaarden erkenning uitvoeringsinstelling
uitdrukkelijk de mogelijkheid heeft geopend dat een arbodienst deel uitmaakt van een holding waartoe ook een uvi behoort. De wetgever heeft deze
structuur toegestaan binnen de kaders voor de erkenning van de uvi's. Bovendien nemen de aan een uvi gelieerde arbodiensten op de markt voor arbodienstverlening niet de sterkste positie in: Arbo Unie Nederland en De Twaalf Provincin Landelijke Arbodienst hebben nooit een relatie met een uvi gehad en ook ArboNed is zelfstandig. Van de thans bij de uvi van Gak aangesloten werkgevers is minder dan 25% bij AGG aangesloten. Gak geniet in Nederland weliswaar naamsbekendheid, maar volgens partijen is dat niet in alle gevallen een positieve. Voorts heeft Gak met het oog op de uitvoering van de sociale verzekeringswetten een eigen gegevensbestand. Verstrekking van gegevens aan derden is gebonden aan de regels van de Wet
voorkeurspositie toekennen.
Opmerkingen Ctsv
20. Navraag bij het Ctsv bevestigt dat de wetgever bewust het onstaan van arbodiensten in een holdingconstructie met een uvi en private ondernemingen heeft toegestaan. De wetgever heeft een aantal waarborgen ingebouwd in de erkenningsvoorwaarden van een uvi. Deze richten zich met name op de scheiding van financile geldstromen tussen de publieke uitvoering van de sociale verzekeringswetten en private activiteiten. Het Ctsv wijst er op dat de besteding van rentegratiebudgetten onder verantwoordelijkheid van het Landelijk Instituut Sociale Verzekeringen (hierna: Lisv) plaatsvindt waarbij van de uvi's verlangd wordt dat zij marktconformiteit kunnen aantonen. Voor de uitbesteding van taken door een uvi heeft zij schriftelijke toestemming nodig. Op de naleving van deze waarborgen en op de naleving van de
privacywetgeving ten aanzien van het gegevensbeheer en de
gegevensuitwisseling tussen de uvi en de arbodienst houdt het Ctsv toezicht en kan indien noodzakelijk corrigerend optreden richting de uvi. Tot slot behoort het tot de taak van het Ctsv en het Lisv om corrigerend op te treden in geval van willekeur in boete-oplegging of onjuiste informatieverschaffing van uvi's bij inschrijving van nieuwe werkgevers.
Beoordeling gevolgen ten aanzien van arbodienstverlening
21. In de eerste plaats moet worden vastgesteld dat de samenvoeging van de marktaandelen van AGG en AMG ten aanzien van de levering van
arbodiensten, zoals hiervoor beschreven in de punten 15 en 16, er op zichzelf gezien niet toe leidt dat een machtspositie kan ontstaan of worden versterkt die ten gevolge heeft dat een daadwerkelijke mededinging op significante wijze wordt belemmerd.
22. Ook is niet gebleken dat deze conclusie anders zou moeten zijn wanneer rekening wordt gehouden met eventuele synergie-effecten tussen de
activiteiten van uvi's en arbodiensten. In de eerste plaats zal het uit de concentratie resulterende marktaandeel ten aanzien van arbodiensten niet bijzonder hoog zijn. In de tweede plaats is het niet aannemelijk dat de voordelen die aan de combinatie van arbodienstverlening met een uvi zodanig groot zijn dat als gevolg daarvan Gak over een economische machtspositie zou komen te beschikken op de markt voor de levering van arbodiensten. Voorts moet er op worden gewezen dat het, gezien hetgeen partijen en het Ctsv daarover naar voren hebben gebracht, niet aannemelijk is dat Gak bij de levering van arbodiensten in alle door concurrenten genoemde opzichten zal kunnen profiteren van haar positie als uvi. In aanvulling op hetgeen in punt 20 naar voren is gebracht, moet er op worden gewezen dat naast de specifieke regels voor uvi's ook de algemene regels van Mededingingswet grenzen stellen aan het marktgedrag van ondernemingen. Met name dient Gak, voorzover zij aan haar positie als uvi middelen zou willen ontlenen om haar positie op de markt voor arbodienstverlening te versterken, rekening te houden met het bepaalde in artikel 24, eerste lid, van de Mededingingswet.
Beoordeling gevolgen ten aanzien van de diensten van uvi's
versterkt die ten gevolge heeft dat een daadwerkelijke mededinging op significante wijze wordt belemmerd.
VI. CONCLUSIE
24. Na onderzoek van deze melding is de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit tot de conclusie gekomen dat de gemelde operatie binnen de werkingssfeer valt van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht. Hij heeft geen reden om aan te nemen dat als gevolg van die concentratie een economische machtspositie kan ontstaan of worden versterkt die tot gevolg heeft dat een daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze wordt belemmerd.
25. Gelet op het bovenstaande deelt de directeur-generaal van de
Nederlandse mededingingsautoriteit mede dat voor het tot stand brengen van de concentratie waarop de melding betrekking heeft geen vergunning is vereist.
Datum: 30-08-1999
w.g. A.W. Kist
Directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit
Tegen dit besluit kan degene, wiens belang rechtstreeks bij dit besluit is betrokken, binnen zes weken na bekendmaking van dit besluit een gemotiveerd beroepschrift indienen bij de arrondissementsrechtbank te Rotterdam, sector bestuursrecht, Postbus 50951, 3007 BM, Rotterdam.
