GOED BEGIN

Donderdag 8 augustus 19Ei3 - Ho. 740

en ATI

"Bindingen"

rZie pag. 3l

GOED BEGIN

A

dacht wordt besteed. voornemen de diensttijd te verkorten, binet-Marijnen twee jaar lang op zijn

lauweren kunnen gaan rusten. In zijn eerste treffen met de Kamer heeft het nieuwe Ministerie immers een zeer bevredigende indruk ge- maakt. Dat kwam door een uitvoe- rige, soliede regeringsverklaring. Dat kwam door het vertrouwenwekkende en, waar het moest, slagvaardige op- treden van de Minister-President.

Dat kwam ten slotte door de hoop, dat van deze als geheel "jeugdige"

ministersploeg een fris élan te ver- wachten is.

De Kamer heeft het met veel zorg opgestelde regeringsprogram - al zou het door iets grotere beknopt- heid stellig aan suggestieve kracht hebben gewonnen - met instemming ontvangen. De Kamer. Dat wil zeg- gen: de "Regeringspartijen". Betite- ling, welke bij dit parlementaire Ka- binet meer dan ooit gerechtvaardigd is. Premier Marijnen moge voor ons volk dan geen "vaderbeeld" verte- genwoordigen·zoals dr. Drees of prof.

De Quay. Zijn onopgesmukte een- voud, die blijkbaar trucjes versmaadt, is sympathiek voor de gemiddelde Nederlander in en buiten het Par- lement.

Alles tezamen was het een veelbe- lovende start .

H

Wat de buitenlandse politiek be- · niet voldoende recht kunnen doen . Men heeft dit Ministerie een

verbeterde editie van het Ka- binet-De Quay genoemd. Toch zijn er in de benadering der problemen en- kele verschilpunten. Dat blijkt ten eerste· uit de aangekondigde. aanval op het woningprobleem. De regering geeft aan de woningbouw de hoogste prioriteit. Slechts kan men zich af- vragen, waarom zulks ter bestrijding van volksvijand No. 1 door vorige Kabinetten niet reeds eerder is ge:- schied. Thans noemt men de achter- stand in de woningvoorziening "een probleem van nationale aard". Voor 1964 wenst men de bouw van 90.000 woningen. Daarnaast komt er een onderzoek naar de woningbehoeften der bevolkingsgroepen met verdeling der woningzoekenden naar inko- mensgroepen. Men kan het slechts betreuren, dat ~it uit de aard der

treft, is het ons opgevallen, dat in de Europese paragraaf zeer duidelijke taal gesproken wordt. Onder presi- dium van de Premier komt er vast een college voor Europese aangele- genheden uit de Ministerraad. Neder- land zal blijven aandringen op het open en democratisch karakter der Europese gemeenschappen. De Rege- ring wenst met name toetreding van Engeland tot die gemeenschappen.

Zonder dat de naam van President De Gaulle wordt genoemd, behoeft men naar de richting van deze ver- klaring niet te raden.

Met instemming hoorden wij ook de positieve woorden omtrent de waarde van de ontwikkeling vàn de betrekkingen met Indonesië. Moge inderdaad de besprekingen der han- gende problemen "binnen niet ~te

lange tijd" plaats vinden.

Onder bepaalde voorwaarden zaak tijdrovend onderzoek niet reeds · namelijk indien de budgetaire en so- in een vorige periode is ingesteld.

Verder noteren wij met instemming, dat voor urgente industrie-werken de goedkeuringsmogelijkheden zullen worden verruimd.

H

ciaal-economische zich daartegen niet verzetten - streeft de Regering naar verdergaande verlaging van de be- lastingdruk. Daarbij zal - bekende klanken voor wie in de verkiezings- tijd prof. Witteveen heeft beluisterd - "de percentuele stijging van de staatsuitgaven bij die van het natio- nale produkt moeten achterblijven".

Later heeft de Premier nader te ken- nen gegeven, dat men in het jaar 1964 nog wel niet met een belasting- verlaging zal kunnen rekenen.

A

van de voorzittershamer verwisseld. In Om der kortheid wille is het onver- ieder geval mag men verwachten, dat mijdelijk, dat wij daarbij enkele an- aan de agrarische noden actieve aan-· dere belangrijke aspecten, zoals het

In verband met de vakantie zal ons blad volgende week NIET ver- schijnen. Het eerstvolgende nummer komt uit op 22 augustus a.s.

wedervaren.

Wat de bijdrage der fractie-voor- zitters aan het debat betreft, was het duidelijk, dat prof. Vondeling, de lei- der der P.v.d.A.-fractie, een andere, minder afbrekende koers wenst te volgen dan zijn voorganger. Zijn hou- ding tegenover het Kabinet was dan ook opvallend mild. Niet aldus zijn aanval op de K.V.P.-fractieleider dr.

De Kort, die hier de volle critiek moest incasseren op zijn inderdaad weinig gelukkig formatie- beleid. De omstandigheden leidden er trouwens toe, dat, anders dan gebruikelijk, de verschiliene phasen van informa- tie en formatie in het debat grondig uit de doeken werden gedaan.

V

fractie-voorzitter mr. W. J. Geertse- ma terecht minimale waardering. De V.V.D. wist, in tegenstelling tot an- dere partijen, met wie zij wèl en met wie zij nièt in zee wenste te gaan. De heer Geertsema heeft er, ter vaststel- ling van de verantwoorddijkheden, zeer juist op gewezen, dat reeds in een vroeg stadium mr. Toxopeus heeft laten blijken, dat hij weinig sympathie had aan een vijf partijen- Kabinet. Aan de toenmalige V.V.D.- woordvoerder komt de eer toe aan het schimmenspel der formatie- pogingen een einde te hebben ge- maakt. Zijn opvolger mr. Geertsema heeft met zijn pittig, strijdvaardig en toch evenwichtig betoog, als fractie·

leider uitnemend gedebuteerd.

Na dit tweedaags debat heerst er:

thans rust in de oude balzaal VaA

prins Willem V. Maar op de departe- menten wordt hard gewerkt. Het re- sultaat van die arbeid en tevens de nadere concretisering van het rege- ringsprogram kan ~en tegemoetziel&

in de Troonrede op Prinsjesdag.

L.M.

VRIJHEID EN DEMOCRATIE I AUGUSTUS 1963-PAGINA Z

Tweede Kamer verwelkomde het nieuwe kabinet

der de legende teniet deed, dat de V.V.D. onder geen beding bereid zou zijn geweest, voor Defensie een kan- didaat voor te dragen. Wel was het standpunt van mr. Toxopeus geweest dat het in deze omstandigheden voor de hand lag, dat daar nu eens een K.V.P.-er zou komen, maar toen for- mateur De Quay daar anders over bleek te denken, had de heer Toxo- peus zeHs twee liberale kandidaten genoemd.

Een gunstige indruk. Een goede start.

Dat zijn zo de termen, waarmee vrijwel de gehele Nederlandse pers de regeringsverklaring en de wijze, waarop minister-president Marijnen deze in de Tweede Kamer heeft verdedigd, heeft begroet.

Wij verheugen ons daarover van harte, evenals wij ons verheugen over het alom geprezen eerste optreden van onze nieuwe VVD-fractievoorzitter mr. W. J. Geertsema.

Dat was niet alleen het (M)rdeel van de liberale pers, maar ook bijvoor- beeld het katholieke dagblad "De Tijd-De Maasbode" getuigde in een hoofdartikel: "Wel viel bij deze gelegenheid op, welk een slagvaardige en intelligente fractievoorzitter de V.V.D. in mr. Geertsema gevonden heeft ••• "

Er was trouwens meer, waarover in de persbeschouwingen een grote mate van eensgezindheid viel te beluisteren. Zo bijvoorbeeld ook, dat de P. v .d.A.- fractie uit het opmerkelijke feit, dat zij ondanks de over het algemeen toch nogal dankbare positie van oppositiepartij, bij de verkiezingen van 15 mei zulk een klap heeft gekregen, vooralsnog kennelijk de conclusie heeft getrokken, dat een andere taktiek zal moeten worden ge·volgd.

De heer Vondeling was, als socia- UsüSêhe opposant, a1thans in eerste aanleg, voor zijn doen vrij gematigd, al vertoonde hij bij de repLieken wel weer dat vervelend soort hals- starrigheid, dat velen in deze overi- gens niet van een gevoel voor humor gespeende socialistische fractievoor- zitter afstoot.

Naar aanleiding van diens telkens weer zo duidelijk getoonde wrevel

Mr. W. J. GEERTSEMA over het feit, dat de PvdA buiten de regering is blijven staan, merkte de schrijver van het Kameroverzicht van de NRC dan ook terecht op te hopen, dat de socialisten niet vier jaar lang in deze trant zullen door- gaan. "Het is namelijk vervelend en onvruchtbaar".

Dat geldt trouwens ook voor de op- merking van dezelfde schrijver, dat het een wat vreemde vertoning was, de heer Vondeling andere groepen van "kiezersbedrog" te horen betich- ten, terwijl hijzelf, toen hij nog bij informa,tie en formatie betrokken was, tot heel wat concess,ies bereid bleek.

Informatie en formatie

E

Mr. Geertsema had dan ook volko- men gelijk, toen hij bij de replieken uitriep: "Laat nu dergelijk spel nooit meer gespeeld worden". Hdj doelde daarbij in het bijzonder op

het vasthouden aan de fictie van een vijf-partijen-kabinet en op de pogin- gen om daarbij de VVD en de PvdA tegen elkaar uit te spelen.

D1t alles had, zoals hij terecht be- toogde, kunnen worden voorkomen wanneer men onmiddellijk de conse- quenties van de verkiezingsuitslag had getrokken en begonnen was met eerst te pogen een nieuw Kabinet te formeren op dezelfde grondslag als het Kahinet-De Quay.

Nu is 't daar tenslotte toch van ge- komen, maar niet dan na verwikke- lingen, die alleen door de meest in- gewijden nog enigermate konden worden gevolgd.

De informatie-opdracht aan mr.

Romme achtte onze woordvoerder dan ook fout en deze had die op- dracht in de vorm, waaDin die gege- ven was, dan ook niet moeten aan- vaarden.

Met een élan, een betere zaak waardig, trachtte dr. De Kovt ver- volgens in het Kamerdebat zijn me- thode van optreden als formateur te vevdedigen, maar dat was een hope- loze zaak. Hij kwam er aan ahle kanten echt niet uit.

Merkwaardig was, dat dr. De Kort mr. Toxopeus verweet, dat de- ze (en ook mr. Beernink) niet eerder had laten weten, dat hij niets voor een vijf-par.tijen-kabinet voelde.

Maar de heer Geertsema hield dr.

De Kort voor, dat hem deze opvat- ting van mr. Toxopeus en diens geestverwanten al uit de informatie- periode van mr. Romme duidelijk had kunnen zijn.

Wij zouden hieraan nog kunnen toevoegen, dat de heer Toxopeus zijn opinie in d~ze nog tijdens de infor- matiewerkzaamheden ~elfs in het openbaar, namelijk in een televisie- uitzending op 30 mei, heeft uitge- sproken. De heer De Kort heeft Zlich op dit punt kennelijk echter wat men noemt Oost-Indisch doof gehou-- den.

De heer Geertsema plaatste zicll ook nadrukkelijk achter de houding van mr. Toxopeus tijdens de forma- tie-De Kort, toen deze door de heer De Kort verweten werd, dat hij zich niet duideHjk over de program- punten had willen uitspreken.

Dacht men nu heus, zo vroeg de heer Geertsema, dat mr. Toxopeus in die ongelukkige fase, toen men zat af te wachten of de VVD dan wel de PvdA uit de boot zou vallen, het

"achterste van zijn tong" zou heb- ben laten zien?

Akkoord van Wassenaar De woordvoerder van onze fractie verklaarde met de hoofdlijnen van het "Akkoord van Wassenaar" te

V oortreffelijk debuut van mr. Geertsema als

fractievoorzitter

kunnen meegaan, al had hij tegen sommige passages over de bindingen toch wel bezwaar. Ook hier was hij het echter volkomen eens met de houding van de heer Toxopeus, die er mee rekening had te houden, dat het en~ge alternatief voor een liber.a- le afwij:ûng op procedurele gronden van medewerking was: een vier-par- tijen-kabinet met de socialisten, dat hij n i et in het landsbelang acht-

te. ·

Voor die z.g. "bindingen" verwij- zen wij overigens naar hetgeen daar- over op een andere plaats in dit num- mer is geschreven.

Goede woorden Iron de nieuwe voorzitter van onze Tweede-Kamer- fractie wel wijden aan het forma- tiewerk VJan mr. Marijnen en aan de hoofdlijnen van de regeringsverkla- ring.

Dat geldt in de eerste plaats voor de hoge prioriteit welke aan de wo- ningbouw zal worden verleend.

Natuurlijk moet worden afge- wacht, wat de nieuwe minister, drs.

Bogaers nu zal gaan doen. Als de minister erin zou slagen de belang- rijkste stoot te g'even, dat de wo- ningnood inderdaad nu binnen af- zienbare tijd zou zijn opgeheven, zou deze een standbeeld verdienen. En mr. Geertsema, die burgemeester

is

van het schone Wassenaar, zegde on- der hilariteit in de Kamer toe, dat hij .dan gaarne grond in een der fraaie parken van zijn gemeente be- schikba,ar zou stellen om dat stand- beeld daar op te richten.

Einde van een legende

Ook de aan de versterking van de positie van de landbouw verleende hoge prioriteit had de instemming van onze nieuwe fractievoorzitter.

Hetzelfde geldt voor de erkenning in de regeringsverklaring, dat de neutralisering van de progressiefac- tor in de belastingheffing, welke pro- gressiefactor zich voornamelijk open- baart in een sluipende verzwaring van de druk der loon- en inkomsten- bf:>lasting als minimum geboden is.

Spreker hoopte, dat het eveneens op het juiste moment zou kunnen komen tot de zo mogelijk in het vooruitzicht gestelde structurele be- lastingverlaging, "mits budgetaire en sociaal-economische overwegingen zich daartegen niet verzetten", zo staat het in het akkoord van Wasse- naar.

Van onze liberale minister van Fi- nanciën, prof. Witteveen, is zeker een evenwichtig beleid te verwachten dat met al deze factoren en overwe~

gingen rekening houdt, zonder het doel uit het oog te verliezen.

Het was goed, dat onze woordvoer-

Formateur De Quay gaf, zoals men weet, 2lijn opdracht ten slotte echter terug en toen is het, tijdens de for- matie van mr Marijnen, toch een KVP-er geworden, n.l. de heer P. J.

S. de Jong, onder het vorige kabinet staatssecretaris.

Mr Geertsema begroette ook gaa.r- ne onze geestverwante mevrouw Schouwenaar-Franssen als minister van Maatschappelijk Werk. Dat wij ons vroeger wel eens hebben afge- vraagd of Maatschappelijk Werk wel een afzonderlijk Departement moest blijven en niet met een ander De- partement kon worden gecombineerd wil niet zeggen, dat wij het werkter- ri:!1n op zichzelf niet belangrijk von- den. Dat is trouwens ook wel in de Kamerdebatten van de afgelopen ja- ren gebleken. ·

Nu eenmaal tot handhaving van de zelfstandigheid van dlit Departement is besloten, juichen wij het toe, dat aan een "commissie op hoog niveau'"

opdracht zal worden gegeven advies uit te brengen over de taakverdeling tussen de Departementen van Maat- schappeHjk Werk, Onderwijs K. en W. en Sociale Zaken en Volksge- zondheid. En ook, dat in dat onder- zoek tevens de naamgeving -zal wor- den betrokken, waardoor de bredere opzet van het Departement beter zaJ.

uitkomen.

Nieuwe Kamerleden

B

Het zijn de heren C. A. Kamme- raad, te Middelburg, gemeenteraads- lid, lid van de Provinciale Staten en voorzitter van de Kamer van Koophandel en Fabrieken voor de Zeeuwse Eilanden en mr. F. Por- theïne, te Leiden, gemeentel'aadslid en directeur van de Koninklijke Ne- derlandse Middenstandsbond.

Wij heten hen beiden gaarne wel- kom in de Kamer en hopen, wanneer de vakantieweken voorbij zijn, aan hen een zelfde vraaggesprek te wij- den als reeds eerder met de andere nieuwe leden van onze fractie is ge- schied.

CO PIJN

GROENEKAN

*

REEDS MEER DAN TWEE EEUWEN EEN

BEGRIP VOOR

boomkwekerij- prodakten

EN

tuinarchitectuur

*

TELEFOON 08401-207

VRIJHEID EN DEMOCRATIE

,,Bindingen'' aan een

regeringsprogram ^r

~~--- O

de Kamer, mr. Geertsema, verklaarde tijdens het Kamerdebat over de regeringsverkla- ring namens zijn fractie, zich niet formeel, maar

~el more e l gebonden te achten aan het z.g.

"Akkoord van Wassenaar".

Door zich aldus uit te drukken, conformeerde de heer Geertsema zich aan het standpunt, dat zijn voorganger als fractievoorzitter, prof. Oud, ook altijd heeft ingenomen: voor hen, die geestver- wanten hebben zitten in een Kabinet, waarover met de fractievoorzitters in de Tweede Kamer is overleg gepleegd, kan een "mm·ele binding"

worden aanvaard.

Maar dan houde men wel in het oog, dat t1iS-

sen "morele binding" en formele, absolute bin- ding juist de grens ligt, welke niet mag worden overschreden, wiL men de volksvertegenwoordi-

ger zijn nimmer af te staan of over te dragen eigen verantwoordelijkheid en vrije beslissings- recht niet ontnemen.

Aan heel de kwestie van de verhouding tussen regering en Staten-Generaal en van de al dan niet formele binding ligt ten grondslag de prin- cipiële staatsrechtelijke vmag of wij volgens ons grondwettelijk stelsel leven in een dualis- tisch of in een monistisch staatssysteem.

E1· kan o.i. geen twijfel aan bestaan, dat wij in ons land kennen een dualistisch staatsbestel, waarin de regering niet tegenover het parlement staat in de 'Verhouding van een College van B.

en W. tegenover een gemeenteraad, maar als een zelfstandige regering, dragend haar eigen ver- antwoordelijkheid tegenover een vr~ie en zelf- standige volks'èlertegenwoordiging.

In deze naar onze mening enig juiste opzet zijn de ministers niet de lasthebbers van de partij of van de Kamers en zijn de Kamers niet de ge- bondenen van de 1·egering.

D

Wij herinnerden er reeds aan, dat mr. Geertse- ma alleen sp1·ak van "morele binding". Afgezien hiervan moeten wij "De Volkskrant" echter toch de iLlusie ontnemen, dat men door echte formele binding het leven van een Kabinet zou kunnen verlengen.

Het katholieke blad behoeft daarvoor maar even in de parlernentaire geschiedenis te duiken. Het enige geval, waarin men getracht heeft een for- mele binding in optima forma tot stand te bren- gen, heeft zich voorgedaan bij de formatie van het tweede Kabinet Ruys de Beerenbrouck, in 1922. Daarbij werd door de formateur en de toenmalige drie rechtse fractievoorzitters (Co- lijn, Nolens, Schokking) zelfs een formeel ,con- tract" gesloten.

Men kan heel dit drama nalezen in het in 1952 verschenen voortreffelijke boek van dr. G. J.

Lammers, tegenwoordig directe.ur van de Rijks- voorlichtingsdienst, getiteld= "De Kroon en de Kabinetsformatie". Een boek, dat één groot plei- dooi is voor handhaving van ons dualistische staatsbestel en één groot requisitoir tegen het aangaan van formele bindingen van Kamerfrac- ties aan een regeringsprogram.

Men kan in dat boek ve1·meld vinden, dat b~i die gelegenheid de regering bij het door haar te voeren beleid zelfs gebonden werd aan tussen- tijds o v er Ie g bi n n e n s kam ers, met de desbetreffende fr a ct ⁱ es.

Men lette wel: niet overleg met de Staten-Gene- 1·aa!, maar overleg met b e pa a I de fracties.

Dat nadere overleg zou toen clan moeten wor- den gevoerd over de wegen om tot de voorge- nomen bezuiniging en versobering te komen, zo- mede over het ontwerp Zondagswet, over de middelen tot herstel van het b1tdgettaire even- wicht, over de mogelijkheid tot bindend verkla- ring van collectieve arbeidsovereenkomsten en over de maatregelen tot stimulering van bepaal- de bedrijfstakken.

En nadat dit alles precies was omschreven en vastgelegd, eindigde dit staatkundig monstrum aldus:

"Zijnde dit in viervoud ondertekend door de ver- tegenwoordigers van de Anti-revolutionaire, Christelijk-Historische en Rooms-Katholieke

Tweede-Kamerfracties en de :f{abinetsformateur, ten bewijze van overeenstemming inzake het op- treden van de formateur op dit program, waar- door de drie fracties tegenover elkander en te- genover de fo1·mateur gebonden zijn tot het ver- lenen van steun op essentiële punten aan het Kabinet en aan ieder van zijn leden."

M

De illusie, die wij "De Volkskrant" moeten ont- nemen, is nu hierin gelegen, dat ditzelfde Kabi- net 14 maanden later zich gedwongen zag zijn ontslag aan de Koningin aan te· bieden wegens de verwerping van de Vlootwet. En dat ge- schiedde dank zij mr. Van Schaik en negen an- dere leden van de katholieke fractie, die zich bij de oppositie schaarden en tegen het ontwerp stemden.

Dr. Lammers begint de vermelding van dit feit dan ook met de typerende tirade: "Hoe waarde- loos een dergelijke formele overeenkomst is als basis voor samenwerking, bleek een jaar Ia- ter .... " enz.

Deze historie vormt het schoolvoorbeeld, dat ook in de politiek de natuur sterker is dan de leer.

In dit geval= dat de natuur van een volksverte- genwoordiger, als dragende zijn eigen verant- woordelijkheid zoals hij die in een concreet geval meent te zien, sterker is dan de leer van zelfs een schriftelijk gesloten politiek "contract".

W

"Akkoórd van Wassenaar'' neergelegde z.g. "bin- dingen", waarop in een aTtikel in het "Algemeen Handelsblad" reeds de aandacht is gevestigd.

Men weet hoe de situatie nu eenmaal ligt: dé CHU en de VVD verwerpen formele bindingen van fracties aan een uitgewerkt regeringspro- gram voor vier jaar, terwijl de KVP en de PvdA en in belangrijke mate ook de ARP der- gelijke bindingen w e I voorstaan.

Toch zijn kabinetten van gemengde samenstel- ling in ons land onvermijdelijk. En gelet op de samenhang van zekere groeperingen, is het nauwelijks denkbaar, dat een kabinet zou wor- den gevormd, waarin noch christelijk-histori- sche, noch liberale ministers zitting zouden krij- gen. Bij elke kabinetsformatie staat men dus voor de moeilijkheid van het vraagstuk der bin- dingen, waarover dus niet alleen de VVD, maar tegenwoordig ook een der protestants-christe- lijke groeperingen anders denkt dan de anderen.

Uit allerlei uitlatingen zowel in de afgelopen vier jaar als ook in de verkiezingsstrijd, viel reeds op te maken, dat de voorstanden der bin- dingen zich bij de volgende kabinetsformatie flink zouden roeren en zouden trachten, CHU en VVD toch tot het aangaan van vèr gaande for- mele bindingen te brengen.

Bij de besprekingen over de kabinetsformatie bleek echter wel, dat zulks niet mogelijk was en aangezien toch prijs werd gesteld op de mede- werking zowel van de CHU als van de VVD, is ook op het stuk van de bindingen naar een rede- lijk compromis gestreefd.

Voor een aantal "controversiële punten" is tus- sen de vier fractievoorzitters bij de formatie een oplossing gezocht. Die oplossing is voornamelijk neergelegd in het bekende "Akkoord van Wasse- naar", dat in het regeringsprogram is opge- nomen.

V

Onder c van punt 1 kan men nu toegelicht vin- den, dat onder de omschrijving "fractievoo1·zit- ters al door hun groepen gekozen leiders" moet worden verstaan, dat de instemming van de fractievoorzitter geacht wordt in te sluiten de instemming van zijn groep, "ongeacht de vraag, hoe de fractievoorzitter meent deze verantwoor- delijkheid op zich te k1mnen nemen" en voorts

S AUGUSTUS 1963-PAGINA I

met het "normale voorbehoud", dat bij een of ander pu.nt wel enkelen van zijn groep "uit de boot mogen vallen".

Vooral dat laatste is al een belangrijk voorbe- houd, maar het is niet het enige.

In het eerste punt van het Akkoord van Wasse- naar is namelijk neergelegd, dat de eigen positie en de daaruit voortspruitende verantwoordelijk- heid van de regering enerzijds en die van de Staten-Generaal anderzijds, blijven vooropstaan en duidelijk onderscheiden moeten worden.

Wij geloven, dat wij mogen zeggen, dat dit in wezen wel de erkenning is van ons dualistische staatssysteem, wa,arin voor f o r m e I e bindin- gen geen plaats is.

In de tekst zelf zijn bovendien echter nog tal- rijke voorbehouden gemaakt. Zo gaat aan de vaststelling van de prioriteiten de mededeling vooraf, dat is uitgegaan van de veronderstel- ling, dat de toeneming van het reële nationale produkt parallel zal lopen met de structurele ontwikkeling en voorts van de wenselijkheid om de stijging der staatsuitgaven bij de toeneming van het nationale produkt te doen achterblijven.

Dit houdt, naar uitdrukkelijk wordt vermeld, in, dat verwacht wordt, dat in de periode 1963-1967 geen scherpe conjuncturele fluctuaties zullen op- treden. Zou dit wel het geval zijn, dan is het de regering, die zal hebben na te gaan in hoe- verre haar beleid daaraan moet worden aange- past en zij zal haar gewijzigd beleid hebben te verdedigen tegenover de Staten-Generaal.

Er is ook vastgelegd, dat het kabinet telkens zal hebben na te gaan of er voldoende ruimte is voor een voorgestane voorziening, of deze voor- rang dient te hebben boven een andere en of ook in de verdere toekomst verwacht mag wor- den dat het mogelijk zal zijn de lasten te dra- gen. Ook in dat geval zal het Kabinet zijn be- slissing (uiteraard) hebben te verantwoorden tegenover de Staten-Generaal. . En tenslotte is er in het program, en in het bij- zonder in hetgeen men dan noemt de "bouw- stenen" van mr. Romme, veelvuldig gebruik ge- maakt van de uiteindelijke beslissing geheel aan de toekomst over lopende terme1~ als: "Onder- zoek naar", "bijzondere aandacht voor" en "on- derzocht zal worden of en, zo ja, in hoeverre . .. "

INDERDAAD: tegenover de binding-in- principe staan dus zoveel "ontbindin- gen", dat in feite aan de bezwaren der tegen- standers vrijwel geheel is tegemoet gekomen.

Die tegenstanders van formele bindingen er- kennen namelijk wel (wij zouden bijna zeggen:

hoe zouhet anders kunnen), dat het gewenst en noodzakelijk is, bij een kabinetsformatie over- leg te plegen over een aantal hoofdlijnen van het te voeren beleid.

Een "marsroute" moet worden vastgesteld. En als de geraadpleegde fractievoorzitters met deze marsrmde, met die hoofdlijnen na a r d e o m-

standigheden van dat ogenblik

akkoord gaan, dan aanvaarden zij daarmede vanzelfsprekend een zekere morele binding om bij ge I ij kb lij v ende omstandigheden dat beleid ook te steunen.

Dat, maar ook niets méér, mag en kan tegen- over eigen verantwoordelijkheid dragende re- geerders èn tegenover eigen verantwoordelijk- heid dragende volksvertegenwoordigers op het punt van bindingen niet worden verlangd.

En meer wordt ook inderdaad niet gevraagd, wanneer men tegenover de bindingen-in-begin- sel de vele "ontbindende reserves" van het in de regeringsverklaring opgenom,en akkoord plaatst.

Daarom was het uiteindelijk óók voor mr. Toxo- peus wel mogelijk, deze z.g. "bindingen" te aan- vaarden, waarbij hij, zoals mr. Geertsema in het Kamerdebat terecht opmerkte, bovendien het alternatief van zijn weigering in het oog moest houden: dat zou z~in geweest een vier-partijen- kabinet met de PvdA en dus vier .iaar sterk socialistisch bewind.

Ondertussen betekent dit alles toch wel, dat ook de voorstanders van formele bindingen aan een uitgewerkt program nu de ervaring hebben op- gedaan, dat het eenvoudig onmogelijk is, een program voor vier jaar vast te leggen zonder zoveel uitwijkmogelijkheden en reserves op te nemen, dat men zich afvraagt of het niet een- voudiger is zich inderdaad tot enkele beginsel- lijnen te beperken.

Meer dan één jaar vooruit vaLt in de meeste gevallen niet te zien. Vandaar dat het de troon- rede is waarin jaarlijks de eigenlijke concrete plannen van de regering voor dat komende jaar worden aangegeven.

VRIJHEID EN DEMOCRATIE

memcrlam •

B. v. d. HEIJOE

Qp 30 juli j.1. overileed p!<oilst.>ilin,g de he·er B. v. d. Hte•ijd;e, in 1953 tiojodelijik en se.dert 19517 on>a~,e'br·oken gemeenter.aads- ]id te LeJelllward:en.

De heer v. d. Heijde was een zeer narUJW!g.ezet ra;aJdsili~d. die zi<ch UJitsteikend op de hoogte stelde van de problemen.

Door zi,jn a,r;beid was hij v<oor zijn med.e- r.ala.dsleden :een ,g.m,te steun.

1De ov·er.led.ene is in WÓ2 in L.e·e•UJwa•r- den ,geboren. Voor de oorlog was hi.j enige ja>r:en in Inid¹onesië werkzaam.

In 1949 w'aiS hij mede-oprichter van het

za,J~enc.entr'Uim te Leewwa·rden, waa1rvan hid o~k e.nllige jaren bestuursJ.id was.

N01or doe VVD 'in Lee:UII'\'a•r.den en spe- ciiaa!l voor •de gemeenteraads.fracü.e zal het verlies van de heer v. d. Heijde een . grote leemte achterlaten.

J. A. HAZELAAR

Wi•j weten nie•t De'oht waar wi.j met on- ze a<fde•lin.g heen moeten. Lmmers de he.e.r Hazelaar w,a:s veel me.er dan een voor,zitter alleen. Hij haid de gave van he.t woord, beza:t 1ei.derscapacHei·ten, rna·a·r z<idn onwriiikbare p.olHi•eike ove•r•tui- g.i:n,g en het va·ste ,ge1o.o·f in zidn b.eginse- len heeft mij altijd het meest in hem ge-

t:r·O·~fen. De he-e•r Ha,ze.laar was standiv.as- ti.g en onkreuiklbaa•r. Een man van ka- r•alkter, bek,waam, integer en recht do.or ze•e. Hi•j kon n.ioet ihiuicih;elen. Zi·jn n,a;ge- da,chteni,s •zuilen wij lan,g in dankbare heri·nner.ing houden, .dankbaar voor ai- les wait hij VOI();r ons de,ed".

Zo Sipraik de ·~H~erale wethouder van onder.wij.s, de heer B. C. van Leeuw,en, Zlaterda;gmid'da,g 27 juili aan de grroe•ve van de 'he,er Ja•c. A. Ha,ze1aa,r, in lev·en voor.zi.tter van de VVD, afdeling Dor- dr·echt, .die v:erleden wee1k woen:sda1g aan een har,tJver.lammin,g ovedee.d.

:Eeot heen,g:a.an van JaiC. A. Ha,zeJaar, op 24 jJUli j.l. v:er,wekt,e niet alleen in VVD-'kri.n.ge.n gDote beroerin,g. Zioj die hem van diiChtbij kenden wisten, dat hij zicih OIP a11e1rilei g,eibied verdiensteHjk ma,a'kte v,oo·r de ,gemeenrohrup, Ln ta•l van commi•sSi€6 had hij zHtin1g, hij bek,le,ed- de tal van :1\unctLes, ma:a1kt·e voorts als auteur va<!l k1inderboeken naam en S<:hreef talrijke muzi.elk- en toneelikritäe- ken in het D.ordrechtsch Nieuwsblad.

Ja,(',· A. Ha•2le.laar werd op 4 a,u,g.us•t,us 1902 te Amster,dam .gebo1·en. Hioj was leerling van Jan Lirg•thart en de Ha,ar-

l€mli!e R1jrk&ktweekscho;ol v,oor onderw.i:j- z.ers, w.aa•rna hid zicll ontwikkeld.e tot een a1geme•en ge•wa.ardeerd o.n.derw·iljsma.n.

Hij kwam in 1943 na,a'r Dor:drecht, waar hij hoofd van de School Mwh:ri•n,g wen-d en in welke pla.a•tls hiij onm1dde·lllirjik ach- ting verwierf door zijn nationale houding tegenover de bezetter.

In 1'946 trad hij t:oe tot d·e VViD a,1s be- stuuriSlid en in hetZJe~de jaar we•rd hij voorûtter van de Dord1tse afdeliin,g wa.t hij tc·t aa.n zijn d10od rs ,geh~even.

De heer Ha,ZJe'laar had enke!le maan- den .geleden a.l een ha.rtaa.nv.all •gehad en op advies van zi,jn a.r>ts mooot bid ihe·t k·aJ.- mer aan gaan doen. Juist en:Lg,e weik€-n ge·leden n.og ha.d het VVD-he.stu:ur ~n

Dordt ll!Oig vertDouwen im zijn herilte-1, tnen de ihee,r Hazelaar wer.d. he•rbe.n.o:e.md tot ·\o'Oorrûbterr.

,Het he,edlt nie•t zo mogen zijn .

M.et v,akantie bij zi:jn do(!hter in Br·eda, trof hem wo,en.sda-g 24 j.u1i 's morgens om ha:lf acihit een hartaanval, waara.an hij overleed.

:De heer Van Leeuwen zei het za.ter- dagmilctda,g bij het me•t vele bLoemen en kran,s·en bed.ekte g'ra.f zo tr·ect\fend. Hij was inderdaad een s·t.ri.jdbaar en str'ij- dend man. Niet altijd even gezien, maar altijd veocht:end V'o.or rechtva:a·rddgihei.d.

Hij die tevens jaren lid is geweest van de Centrale Dordre~c:ht van de VV!D, zal niet alleen bij de Dordtse afdeling worden gemist.

Een woord van tr.oo:s•t ten slotte tot zijn echt,g;enote, mevrouw Ha•z•elaar, die haar man in ve,e1 ter•zJid de stond en hem niets in de weg legde om zijn talrijke functies te ve•r•vullen. Onze wel,g,emeen- de dank. De heer Hazelaar ruste in v:re-

de. J. C. BElRKEiNBOSCH.

H. J. SCHELTEMA

Begin vorige week is in Amsterdam op 74-jarige leeftijd overleden de heer H. J.

S c h e 1 t e m a, eigenaar van het be- kende hotel-café-restaurant Scheltema, aan het Dàmrak aldaar.

De laatste jaren vervulde de heer Scheltema geen functie meer in de afde- ling, maar in de jaren vóór de oorlog maakte hij verscheidene jaren deel uit van hetzij het bestuur, hetzij de be- stuursraad der Amsterdamse afdeling van de toenmalige Vrijheidsbond en li- berale Staatspartij.

In de eerste jaren na de oorlog was

,,",,,,,,,,, .. ,.,i.:l I I I I

I

matiebronnen, waarover de HBU beschikt, dank

I

·1

correspondenten over de gehele wereld.

I ,_j_o..,..o_k_v_o_o_r_u_:_d_e_H_B_u_--~11

L

N:Jv.

AMSTERDAM • DEN HAAG • ROTTERDAM

---

hij ook nog afdelingsbestuurslid van de Partij van de Vrijheid.

De heer Scheltema kon op voor hem geheel vreemden een wellicht wat ruwe indruk maken, maar wie hem beter ken- den wisten, hoe trouwhartig hij voor zijn vrienden kon zijn en hoezeer voor de partij altijd een beroep op hem kon worden· gedaan.

Aan menige Amsterdamse bestuurs- vergadering heeft hij, vooral in de eer- ste na-oorlogse jaren, op de royale en spontane manier, hem eigen, gastvrij- heid geboden.

Wie mede de leiding hebben gehad in de Amsterdamse liberale activiteiten in die moeilijke laatste voor-oorlogse en eerste na-oorlogse jaren, zullen aan de spontane hulpvaardigheid en medewer- king van de heer Scheltema goede her-

inneringen bewaren. A.

P. HOEBé

!ÛP 1 aulgiu:stu:s j.l. over.leed in Baa,rn de heer P. Hoeibé in de ouderdom van 81 jaa.r.

De iheer Hoehé is v.ana<f de opr.icih,tintg lid ,gre,weest van de aifd. Baarn van de VVD en ,gedurende ibi;jna al dlie tijd be- sbuurs1fd.

Hiiij was Jan,ge ti'j·d pen:n1n.gmeester, se- cretari:s en voovzi:tt,er 'tot n:OJvemiber 1962.

.Na ztjn aftr•ed1en als V·O•Ol1ZÏitter well'.d de heer Hoe1bé •tot ere-<VO.O!r,z,iotter van de atfd.

! UIT DE PARTIJ !

LIBERALE SOCiëTEIT GRONINGEN BESLOOT SEIZOEN 1962/63

De met zoveel succes bekroonde socJe- teitsavonden van het seizoen 1962/,63 te Groningen werden in juni besloten met een bijeenkomst die gewijd was aan een wel typisch zomers onderwerp n.l. "Re- creatie".

Op deze avond werd gesproken door de heer J. H. Roukema. Als burgemeester van een gemeente met een belangrijke recreatieve functie, Zuidlaren, wist spr.

de talrijke aanwezigen een duidelijk beeld te geven van vele vraagstukken en mogelijkheden in de toeristische sfeer.

Een waardig slot van een succesvolle reeks bijeenkÓmsten van de afd. Gronin- gen.

In oktober zullen de sociëteitsactivitei- ten worden hervat.

BESTUURSMUTATIES IN MAASTRICHT

De afdelin,g Maa·stricht hie1d onlan.gs ee11 al1g,emene lederwer.gaderin,g, die werd uitgeschrev-en, o.rrida.t de v,oore:H- t,er mr. H. de Kat, Maoa.stricht gaat ver- J.a.ten en d.e vice-vo.orzitoter mr. d.r. Das-

8 AUGUSTUS 1963- PAGINA C

UW HAAR ZIT

van vroeg tot laat in weer en wind

me~

J~":t

Forse tube f 1,75.

Uitsluitend bij de kapper verkrijgbaar'!

Baarn benoemd. De heer Hoebé was, zo- wel als mens en als bestuurslid een zeer sympathieke persoonlijkheid.

STALEN MEUBELEN

I SPE

CULEMBORG

sen ZJijn bestuurs-fund-ie ter beschikki.n,g · had ·gesteld.

Het bestru,ur werd als volgt ge- forme.erd: voo·rzi.tte•r: De heer- H. van der Lind•en; vice-•voorzi,lJter: d:r·s. H. R.

van Dij;lr; p,ennin@mees•ter: d:e heer H.

Hamin en se.cretaris: de heer A. Kr·uid- hof, Houtbernerweg 34, Valkenburg (L.), Tel. 04406-.2872.

De nieu.w gekoz-en vooDzitter de heer van der Linden dankte dte a·J:lre.dende vool'zitber voo,r he.t vele werik, dat d=e voor de a•fdelin.g Maastritc:ht in het bid- zonder en v,oor de VVD in he•t a•ligemeen heeft gedaan.

Het Maastrichtse VVD~r.a.adsltid mr. M.

Moszkowicz sloot zich bij dea::e woorden aan en ,gaf daarna no.g een ve!'sla.g over de werkwid!le van de g.emeen.teraad, waarbij no.g enkele inteTeSIS'ante gebeur- tenissen naa~r vo1·en werdoen ,gebracht.

rtv. OBSERVATOR

ROTTERDAM V ASTELAND 30 TELEFOON 1115 20

FABRIKANTE VAN:

NAUTISCHE INSTRUMENTEN MANOMETERS, THERMOMETERS, PYROMETERS, TACHOMETERS.

Agenten voor Zeekaarten en Nautische boeken.

REPARATIES OP KORTSTE TERMIJN

Reim.anlt-Stok & Kersken~s

OPGERICHT 1836

HOOFDKANTOOR: Amsterdam, O.Z. Voorburgwal 157/59 Telefoon: 66771 (11 lijnen) · Telex 12176

FILIALEN: Aalsmeer, Almelo, Arnhem, Enschede, Den Haag, Groningen, Hillegom, Leeuwarden, Maastricht, Olden- zaal, Roosendaal, Rotterdam, Schiphol, Tilburg, Venlo.

Internationale Expeditie. Autotransport· Groupage·

Opslag • Luchtvervoer.