SHELF NUMBER MICROFORM:

SIGNATUUR

MICROVORM:

SHELF NUMBER MICROFORM:

MMETA 0214

BIBLIOGRAFISCH VERSLAG BIBLIOGRAPHIC RECORD

MOEDERNEGATIEF OPSLAGNUMMER:

MASTER NEGATIVE STORAGE NUMBER:

I

MM69L-00041., Fata-morgana

Fata-morgana en andere verhalen: leesboekje in verband met het opiumvraagstuk in Insulinde! uitg. door de Anti-Opiumvereeniging (AOV) ; (voorw. door A.K.

de Groot). - [Batavia( : Vorkink, (1933). - 96 p. : iII. ; 16 cm

Signatuur van origineel! Shelf number of original copy:

M cc 171

Signatuur microvorm ! Shelf number microform:

MMETA0214

Filmsoort /

Size o/film :

Beeldplaatsing /

Image placement:

Reductie moederfilm /

Reduction master film:

Startdatum verfilming /

Datefilming began :

Camera-operateur /

Camera operator:

16mm COMIC/UB

15 :

I 'tb'-~'

2000

C -

^oJpjOff

,.

FATAMORGANA

EN ANDERE VERHALEN

LEESBOEKJE IN VERBAND MET HET OPIUMVRUB.

STUK IN INSULINDE

Uitgegeven door de

ANTI.OPIUMVEREENIGING BATAVIA

1IIIDlI'll ijlnnJ

00760403

i~ r 'Îmllll'll l

. ~ FATA-MORGANA

EN ANDERE VERHALEN

LEESBOEKJE IN VERBAND MET HET OPIUMVRAAG-

STUK IN INSULINDE

UITGEGEVEN /

door de

A n ti-Opium vere eniging

Batavia. -

N. V. IlHJ. VORKIN .

t. Fata-morgana.

2. 0 ver 0 p i u m. geb r u i ken bes t r ij din g.

3. Een v ree m d e te gen 5 teIl ing.

4. Ver hit ten.

5. Wat s c: hol ier e nop

J

a v a van het 0 p i u m

% a gen e n h oor den.

6. Wat kan 0 n z e jeu 9 d doe n.

7. Mat ^t h. 25; 3 I .45.

Inleiding en Voorwoord: Dit boekje bedoelt in verhaaltrant de jeugd van onze middelb. scholen en ook ouderen eenige voorlichting te ge- ven en op te w kken tot wakkere strij- ders tegen de belagers van volksge- zondheid en welvaart. Indien de uitgave van dit boekske dit doel medehelpt verwezenlijken. zal het Bestuur der A. O. V. zich daarover hartelijk ver·

blijden.

A. K. DE GROOT. Secr.

Batavia Centrum, Februari '33.

I. Gang in Senen.

2. Ontmoetingshuis en Wijkverpleging aan Senen- Batavia.

3. (Voorheen en thans).

4. De drukke buurt.

5. Anti Opiumpaviljoen van 't Zend. Hospitaal te Bandoeng.

6. Doorgangshuis en kolonie te Tandjoeng West.

7. Verre van de groote stad. (Ps. 104) 8. Paverplant.

9. Diverse pijpen met mooie inscripties.

10. Type van Jav. schuivers.

11. Strijdt den goeden strijd.

12. Politiestand op Pasar Gambir afd. Smokkelhandel.

13. Als de winden waaien. moeten de wortels van de boomen sterk zijn. (Beeldspraak).

14. Anti Opiumweek te Batavia.

15. Bede.

16. ..De Goede Herder" als onze Leidsman.

17. Chineesche Padvinderij met een doek "Opiumvrij Indie".

18. Dankbaar voor het oogsten.

19. Pasar Gambirstand van de LO.G.T. en A.O.V.

20. Het Licht der Wereld.

FATA.MORGANA.

Hij woonde aan Pasar Sen en, een Chin. buurt in 't centrum van Biltilvia. Eigenlijk kWilm hij van de Zuidkust van Su- miltra. Daar was een veertig jaren geleden zijn vader heen- getrokken, zij waren den hongersnood in hun eigen provincie

in China ontvlucht en hadden geprobeerd in het Lampoeng-

~che te werken. Eerst in Te loek en daarna meer in het bin- nenland, maar de zaken Wil ren niet zoo voorspoedig gegailn Misschien was het beter geloopen als spel en opium in het gezin niet hadden ,geheerscht. Maar die tijd in het Lampoeng- sche was voorbij. Lang rekte Na Joe Tek zich uit. 't Was benauwd in het krot. Hoe kon het ook <lnders. Feitelijk was het geen huis, maar een nauwe gang tusschen twee huizen in, door zink voor imegenen beschut en door bordpapieren schutsels met kamers verrijk. Eenige reclames van Van Nelle's tabak en oude Chin. kranten vormden als imitatiebe- hilng de eenigste versiering. Joe Tek geeuwde. Een onvol- daan gevoel maakte zich van hem meester. Hij keerde zich om en greep naar zijn opiumpijp. Veel geld om tjilndoe te koopen had hij niet, maar gi teren WilS er een nieuwsgicriÇl vreemdeling geweest: De "koelit poetih", een dokter zooals hij beweerde, had in donker Senen ecn kijkje willen nemen, zelfs Na's "paleis" betreden, daarna Gang Sempit willen zien en bij het afscheid nemen, voelde hij zich een "pop" in de handcn glijden, Dat was nog eens wat! Joe Tek was reeds druk met het verhitten bezig. De kleine-mLlta-tube was open- gepeuterd en het opium hielci hij nu boven den vlam, totdat het moment van sissen was aangebroken en hij het in roOy overgaande opium inzoog en zich er aan verzadigde. Hoc

(,'allg aall Sm elI (Djagal).

lang deed hij het al niet. Zeker wel dertig jaren. 't Was met dobbelen begonnen. Z'n makkers wonnen steeds, eindelijk was hij er achter gekomen. Immers opium verscherpte hun verstand en dat deed hém dan verliezen. Toen was hij ook begonnen en had het geleerd. totdat hij l'r niet meer buiten kon. Stel je ook voor, hoe zou je het kunnen laten? Hij had 't wel l'ens geprobeerd, noodgedwongen door geldgebrek.

Maar dan kwaml'n de pijnen en de angst. Wie zou dit kun- nen begrijpen. Geloopen had hij en geld geleend, voor een speelhuis gewaakt, spionnendiensten verricht, zijn vrouw geld afgeperst. Maar nu was zij er niet meer, en de kinderen wa- ren arm. Zoo nu en dan nam hij een paar pakjes sigaretten uit hnn kleine waroeng, maar dan schreeuwde zij en gooidl' hem bijna de waroeng uit. Het ellendige was, dat hij met weinig opium en djitjing niet meer kon volstaan. Nu ja het was verminderd, nadat hij in Tjisaroea, in het ,Methodisten- hospitaal was verpleegd, maar er af, n~en. hoe zou dit mo- gelijk zijn. Integendeel. in den laatsten tijd was het erger dan ooit tevoren. 't Was daarbij nog een beroerde tijd. "Malaise"

heette dit. Nu Joe Tek voelde het terdege. Het was een tocr om aan de kost te komen,

Schuifelend ging hij voort. In den schemerdonkeren gang, bijna aan het eind, klopte hij zachtjes aan. Hier woon- de Janus. Janus was vroeger verbandmeester geweest. Aan

lager wal geraakt, leefde hij nu in den beruchten gang en wist door allerlei een bestaan te vinden. Hij werd v3ak be- stolen en de klanten waren brutaal, vooral nu er zooveel concurrentie kwam. Laatst had hij zijn naam gegeven aan een speelhuis, maar dat had hem het gevang bezorgd, even- als die morfine-perkara van vroeger.

- 12 -

Joe Tek mompelde een paar onverstaanbare woorden. De deur ging op een kier open. "Apa"? Of toean Janus er was?

Bij het herkennen van elkander was het wantrouwen over- wonnen en Joe Sin trad binnen. In het half duister stonden drie bedden, het vertrek was tamelijk klein. Tegenover Janus lag eell Indo en meer achteraan, in het derde bed een Chi·

nees, die bezig was opium te verhitten. Joe Tek en Janus waren al gauw in fluistergesprek verzonken. Lodewijk draai- de zich maar om. Hij had van nacht niet veel geslapen. Hij was door Janus geperst een oogje in het zeil te houden. Nu ja, hij had zijn knuisten wel niet behoeven te gebruiken, maar hij gevoelde zich lam en suf. Zoo nu en dan vloekte Janus.

Hij was wel lang in de Oost en kon zich best in het Melajoe uitdrukken, vloeken deed hij echter het gemakkelijkst in zijn moedertaal. bngz<lam telde hij wat dubbeltjes in Na's hand.

De oude haD inwendig een stil genot. Gisteren die gulden en nou nog lima pitjis. Op deze manier kon men tenminste nog leven. Hij zou naar Tanah Abang gaan en daar in de buurt van het station een koffer aannemen. Het was de trein uit Merak. Hij behoefde niets te vragen.

Rustig hobbelde de deelelllan voort. Pasar Sajoer over, de Regeer. opiumverkoopplaatf m~t zijn vroege gasten voorbij.

Een voordeelig zaakje daar dacht Joe Tek. De klanten moesten komen, daarvoor behoefde men heelemaal gi.'en re- clame te maken. De stad ging het door en zoo over Kebon- sirih naar Tanah Abang. Joe Tek ging het liefst in een deeleman. Dat viel niet zoo op en was het veiligst. Het was r,og vroeg en de trein nog verre. Daarom liet Joe Tek de kar 'wachten cn schoot een Chin. eethuis binnen. Men was e~ al druk be;:ig, er 'J,erd gebraden en gekookt. Ec;;ee:iÇl

- 13

snoof hij de dampen op. Bámi had hij besteld en niet lang daarna stond het bord voor hem en deed hij zich te goed aan het vermicelliachtig gerecht. Tegenover hem zat een brief.

besteller een kop heete koffie te slurpen. Gluiperig keek Jac Tek met zijn sluwe oogjes onder het eten om zich heen. Was het werkelijk zoo, vergiste hij zich niet? Kijk er eens aan.

daar schoof Tan Eng In ook op de bank. Tan, zijn oude kameraad uit Bekassie. Tan zag er ordentlijk uit. Dat was vroeger wel anders geweest. Maar hij vertelde nu, dat hij nog niet lang geleden een papier in handen had gekregen.

waarop stond, dat men van zijn zwarten duivel kon worden genezen. In Bancloeng genazen ze je in 14 dagen en als jE' niet kon betalen, dan kostte het niets. Nu hoe zou je ook.

Die geleerde mens.hen, dachten wel, dat, als je voor één gulden of drie schoof, je dan evengoed drie gulden in een zjekenhuis kon betalen, maar ze vergaten dat je als schuiver van de hand in de tand leefde. Zoo gewonnen zoo geronnen.

J('

leven was eigenlijk één wedloop om het zwarte goed. Wat zou je in het ziekenhuis voor handwerk kunnen doen. Daarbij was je zoo beroerd, en zoo lam! Tan ratelde maar door, en vertelde van het ziekenhuis wa3r zoovele ~rhuivers kwamen.

Als je 'n sterke wil had kon je er genezen worden. Joe Sin dacht aan zijn ouders. Die waren allang dood en hij had be·

loofd voor hun graven te zullen zorgen. Maar hoe kon hij dat nu doen. Hoevele keeren was het al Tjeng Beng ge- weest, maar van een vervulling van gedane beloften was niets gekomen. Joe Tek gevoelde zich schuldig. Hij moest ook maar weer eens probeeren er af te komen. "Vie weet, de doktoren waren zoo knap tegenwoordig. Even een stroo- tje, hij groette Tan en stapte in zijn deeleman. Hij moest

uitkijken naJr een Arabier en slechts drie keer fluiten. Uit het station stroomden reeds de menschen. Een Europeaan riep een taxi aan en snorde weg. Chineezen gingen druk pratend en bewegend voorbij. Of hij mee mocht rijnen, na- tuurlijk, het was hém; en de koffer stond reeds bij den koet·

sier in de deeleman. De bioscoop langs en de hoo(j~ brug val". Tanahabang op, om verder bij Petamboeran een kam- poeng in te slaan. Verre van mooi was het huis van den Arabier, maar Na Joe Tek had hier geen oog voor, daar- binnen onderzocht hij de koffer met groote aandacht en haal- de er drie kleine pakjes uit, lucifersdoosjes naar het scheen.

in werkelijkheid het beroemde witte goedje waar in de smok- kel heel wat aan te verdienen is. Het was Dinsdag schoot Joe Tek in de gedachten. de avond waarop de zendeling op Pasar Senen kwam en van de Tao Li vertelde. Gezellig zat hij al in de kll'inc stadsautobus en liet zich naar Senen terug- rijden. In de bus zaten eenige Maleiers en nog een vrouw, die haar best deed wat op de vrachtprijs af te pinge- len. wat haar echter niet gelukte. Nu dit zaakje was geluk- kig voor elkaar gekomen. Jan'Js zou wel blij wezen en hem een extra !:Ielooning gegeven.

Het was goed bezet in het gebouwtje van de Anti Opium- vereeniging aan Pasar Sajoer. Lustig speelde de gramofoon eenige Chin. en Engelsche liedjes. Thee en koek werd rond- gedeeld. Een auto stond stil vcor het zaaltje. D.i.!. vier Belanda's stapten uit. nog een aut() met enkele welgestelde Chineezen en een bekend dokter gingen ook al naar bin- nen en onderhielden zich met de bezoekers. Ja. het was de avond voor d~ oud-opium patiënten en heden wel een bijzon- dere avond, omdat het Bestuur besloten had een insigne te

- 16-

geven aan dié patiënten, die gedurende een jaar na hun gene- zing geen opium hadden aangeraakt. Het werd een complete maaltijd. Rijst werd op schalen binnengedragen, groenten, bá- mi, sambalans en wat dies meer zij. Na Joe Tek zag het zwij- gend aan. In de hoek zaten 6 mannen en 2 vrouwen. uit ver- schillende deelen van Batavia. Nu ja. het was geen wonder. dat hij geen insigne kreeg. Hoewel hij heel hard liep voor de Anti-Opium. was hij toch lang niet vrij van het gebruik, maar het moest anders worden. Het werd stil in het zaaltje.

alleer. buiten op de Sajoermarkt, schreeuwden kinderen en probeerden eenige autobussen Lich een doorgang te verschaf- fen. Ze kwamen uit de bergen met groenten. De voorzitter

~prak een woord tot de trouwe oud-patiënten. Hij sprak van de moeite van het volhouden en van den zegen van het overwinnen. Men moest niet vergeten, dat God een mensch wil helpen. Nu was de boodschap: werpt Uw bekommernIs- sen op Hem, want Hij zorgt voor U. Ook de dokter nam nog even het woord. Hoevele menschen beschouwen het opium niet als een medicijn. Zij begaan dan echter een groote domheid. Want er zijn tegenw'.)()rdig medicijnen, die duizend keer beter zijn en ons gelukkig niet tot slaaf maken. Als je opium gebruikt, kan je er wel af, maar hierbij moet je je wil geducht trainen. Wij vinden het een groote eer, rnenschen te ontmoeten, die dit een jaar lang hebben geprobeerd: jelui verdienen een ster. Laat dit een voorbeeld voor de anderen mogen zijn. Aangedaan zaten de volhouders in hun hoekje Onder het opspelden van het insIgne stond een Hokkian Chi- nees uit Palmerah spontaan op en zeide: "Moge de Heer mij helpen om nooit weer slaaf te worden".

Het gehot/w VQt/ OIIS Wijkwerk

;11 1933.

Joe Tek was al met de vruchten bezig, de rijst had hem goed gesmaakt. Dat scheelde weer een paar dubbeltjes. Zoo- even had Janus hem nog vijftig cent gegeven. Toch voelde hij zich niet geheel senang. Daarvoor was hij weer teveel opiumsla3f geworden. De pijn in de botten, zijn waterige oogen en dat onbevredigend gevoel deden hem naar het opium snakken. Maar het moest toch anders worden. Hoe- veel keer had de propagandist hem al aangez:en, en gezegd.

Sin je moet je laten ontwennen, maar steeds had hij geloo- chend. Die kerel had het toch wel goed gezien en bedoelde het toch wel goed met hem. Kom, morgen zou hij hem eens bezoeken en probeeren een vrije reis naar Bandoeng te krij- gen. Joe Tek stapte Pasar Sajocr over. Bijna gleed hij uit over het afval van de groenten. Tan, de bami Chinees, had het druk. Hij lette nauwelijks op Joe Tek die voorbijging.

Tan wa~ ook genezen, maar zoo nu en dan werd het hem te machtig, en dan ging hij een mata opium gebruiken. Joe maakte haast, in Gang Sempit stonden in het half donker vele menschen. Er waren ook militairen, echte Hollandsche jongens. ze stonden in fluistertoon te praten. In de kamer van Joe Tek lag een Europeaan te slapen. Hij verdiende een scha-

mel centje met het spelen op een viool. Zoo nu en dan was hij nachten weg of ook wel mocht hij eens invallen voor een van de leden van het muziekgezelschap in de bioscoop. Mel gesloten oog en haalde Joe Tek de rook in. Hij kreeg een weldadig gevoel. De zorgen gleden als het ware van hem af. Voor meer dan een gulden had hij in de Gouvernements- opiumverkoopplaats gekocht en nu zou hij zich daaraan eens tegoed doen. Arme kerel! Geen kleeren haast aan het Iichaarr.

cu geen dak boven het hoofd. Maar zoo was hij niet alleen.

- 20 -

zoo waren er toch duizenden. Het werd je maar niet gemak- kelijk gemaakt om opium te bekomen! Nam je niet van d!>

verkoopplaats van het Gouvernement, omdat je te lui was daar heen te gaan, dan was het maar een klein kunstje om smokkelwaar te koopen. Er moest toch wel heel wat op verdiend worden, dat men dit bedrijf zoo organiseerde. Joe Tek had pas van een uit China teruggekeerden sobat gehoord.

dat men in de Amoy-provincie zelfs een opium belasting had ingesteld. Wie geen papaver verbouwde, moest belasting betalen, wie het verbouwde, kreeg een deel van de opbrengst uitbztaald. In het Zuiden van China was het erger dan hier.

maar het kon anders hier ook wel schikken. Wie zou je be- letten dit te doen? Nu ja er W<lS een opiumrecherche. Maar die kon alleen arme tusschenhandelaars inrekenen maar beletten ... ?

KoOI, wat moest je ook weer zeggen als je dien controleur van de opiumregie ontmoette en hij aan vreemdelingen kitten liet zien? Juist, alleen maar dit: dat de regie- opium van zoo'n fijne kwaliteit was en niet kon halen bi;

smokkelopium. En als je er af wou? Dan werd je in de kit uitgelachen en haalden ze voorbeelden aan van Si Anoe die ook in een hospitaal was geweest en nu weer schoof of van een ander die zooveel pijnen had moeten verdragen, dat hij was weggeloopen. Immers Joe Tek zelf was ook weer terug- gevallen. Toch was het nu anders. Er waren er die van het opium af waren. Daar had je dien jongen kerel, die was gaan schuiven om het verdriet over het sterven van zijn jonge vrouw te vergeten en nu geheel hersteld W3S. ZOO warer.

er meer!

- 21 -

. Sissend. en stoomend trok de Amcrikaansche berglocomo- lief de trem de bergen in naar boven. Over kunstig iJebouw-

• _~

de bruggen gi~g het. Daaronder in de diepte stroo.nde het beekje, dat m ISSC h' len in en regentijd d wel een gevaarlijke stroom zou worden.

In de derde klas was h t I 0

. T e vo. e menschen zaten niet

rUIm. . egenover Na Jo e T e zaten k A ra bieren in drukke dis- CUSSIe, naast hem eenige Soendaneesche schoon en met hun rr:ama en broeder wellicht. Kleurig stonden de baad'es en

deden de versrhoten 'a J J

Pl

' d - J s van oe Tek nog meer afsteken .. re was reeds nepa 11 ssecr, d men naderde de tunnel b" P . dalarang waa d . ' r e raampjes werden dichtgemaakt IJ a-

met lang d . d en men

aa rna 10 uisternis gehuld, doortrok in e b -

nauwende rooksfeer Gelukk' d en e

ging Na Joe T k ' b ' Ig at was voorbij, luchthappend e even mten het raamp'e k k krijtbergen, inderdaad een prachtig J en ee naar de I

. panorama. N u zat d

ange reIs er bïna _J ⁰ p. 0 A erabIeren waren . nog steeds dr k e a. an het redeneeren. Joe Tek I . k ce ze eens aan. k Wat een k -u

les he. De gewiekstheid keek hun d . e zouden ze . - e oogen UIt; welke zaken

nu weer afdoen en wie zou nu weder de dup~ wor- den. Ze vroegen aan Joe Tek, waar de reis heen ging Zoo zoo, was het Bandoeng. Voor zaken? Neen voor iets

a~ders'

Joe Tek vond het vervelend om van het Zieke lh' t lUIS e spre-.

ken. Het was tegenwoordig !jeen eer om opiumschuiver te zijn

Bandoeng! ... koelies stormden binnen; koffers werden opgetild en de zoo veelvuldige baga.ge van onze reizigers naar buiten gesjouwd. Hotelmakelaars deden een stonnaan- val op de reizigers en probeerden hen naar hun logies te lokken. Joe Tek liet zich met den stroom uitgangwaarts voe- ren. Een kretek was alras gevonden en daar ging het in draf naar Bodjongloa, 't bekende zenclingshospitaal, waaraan sinds korten tijd het anti-opium paviljoen was verbonden. Nu dat was een prachtig gebouw' Eigenlijk te mooi en te nieuw.

Vriendelijk werd Joe Tek ontvangen en zijn kleeren opge- borgen. De dokter begreep al gauw zijn geval en gaf hem wat medicijn. Hij zou nu wel spoedig slapen en over een paar weken van het opium verlost zijn en dan die andere ziekten ... zijn dysenterie en uitslag ... ? Oh geen nood, ook daarvoor was genezing. Bovenal had de hoofdverpleger gezegd, moest je op God vertrouwen. Ja op God ... waar was God? Joe Tek had wel eens in den kIenteng (tempel) om hulp gevraagd en dat was vaak uitgekomen, maar God ... met Chin. nieuwjaar waren er wel Chineczen die vastten en offerden aan Toehan Allah, maar hij, Joe Tek, had dit nooit kunnen doen ... God was zoo verre ...

Het was Vrijdag. Rustig zaten de mannen en vrouweo, Chineezen en Maleiers in het gebouw bijelkaar en luisterden p.aar het verhaal van den goeroe. Hij vertelde van een rij- ken landheer, die zijn cpgezetenen ieder een kapitadltje gaf en toen naar China vertrok. Ieder moest zijn klein kapitaal- tje gebruiken en er mee werken. Er waren ijverige landlie- den, maar ook luie. En een was cr zelfs, die 's nachts het

- 24 -

geld van zijn heer in den grond begroef en er niets mee wil- de doen. Waarom deed hij zoo? Kijk, hij dacht bij zichzelf zoo allerlei over zijn heer, allerlei vreeselijke dingen. Het geld voor zijn eigen plezier opmaken, durfde hij niet, maar er voor wCl'k~n wilde hij evenmin, want zoo overlegde hij, dat heeft geen zin. Onze baas is een schraper en hoe ik ook werk, straks zal ik toch alles, ook de winst moeten overge- vt'n. Zoo dacht hij en daarom gaf hij bij de terugkomst van

zijn landheer het geld netjes terug en kon 1.': alleen maar deze verklaring bij geven, "ik ke" U wel". Zie eens, zei toen de goeroe, zoo doen vele menschen met hun leven, met huo ziel, met hun liefde, met hun goed-willen. Zij zeggen tegen God "Ik ken U wel" en ondertusschen begraven zij hun ta- lent in den grond en doen er niets mee! Ja, sommigen keeren zich af van God en leven alleen voor zich zelven. Voor opium en drank, voor lekker eten en spel. Wil jelui sterk worden, dón moet het talent uit den grond, dan moeten wij ons oefenen in het willen zoeken van God en willen dienen van Hem. Hij is onze Vader en wil onze bekeering. Dat heeft Jezus ons zoo duidelijk geleerd. Hij heeft ons geleerd, wat God wil. God wil dat de menschen zullen zalig worden. God is Liefde.

Joe Tek zat maar te luisteren. Hij kende voldoende Ma- leisch om de strekking van het verhaal te begrijpen. Ja hij was die dieJl~tknecht, die zijn talent in den grond had be- graven en die God had gewantrouwd en in het duister had geleefd. Joe Tek vodde zich nu heel goed. Hij was nu bijna van het opium af. Wat gauw ging het tegen- woordig en zoo zonder veel pijn. Ja, het moest anders met hem worden. Hij moest een man worden waarop de zielen

- 25 -

van zijn ouders met vreugde konden neerzien. Ja, dat geld voor hun gravenl Nu, je kon toch wel wat sparen en dan straks terug naar de Lampongs om die graven te verzorgen.

Maar de goeroe had gezegd, dat was niet het voornaamste.

Het hoogste was, dat je met Gods ziel eerst in het reine kwam. Wat zou hij daarmee bedoelen?

Na Joe Tek lag stil in zijn hoekje in de slaapzaal. Er wa- ren er die sliepen, er waren er ook, die onrustig zich heen en weer wentelden, dan weer opstonden, onder hun bed gin- gen liggen of ook probeerden even onder de douche te ko- men voor een bad. Wat wisten de buitenstaanders van dit leed, wat het beteekende om van den opiumduivel verlost te worden. Zoo tegen den vierden dag dan begonnen de narig- heden: verhit gevoel, pijnen overal, hallucinaties en 0 wee als je een verborgen ziekte had, dan was het alsof na het ontwennen van het opium, nu ook alle dammen waren ge- broken. Wat had Joe Tek niet vreeSelijke buikpijnen gekre- gen, maar gelukkig, hij was nu veel beter en dacht er zelfs aan om straks naar huis te gaan. Ja naar huis... als Je maar een huis had! Maar wat kon hij doen? En wie wilde hem gebruiken? Vroeger de bioscoop als wachter, maar daar- voor nam men nu jongere menschen. Zou hij naar Mr. Cor- nelis gaan, daar was 't Doorgangshuis van de Anti-opium- vereeniging. 0) Er bleef slechts een bezwaar, men was er zoo gebonden en er werd op je gelet.

Vroeger hadden enkelen het eens geprobeerd om 's nachts 0) Dit Doorgangshuis is sinds December 1932 verplaatst naar het oude bekende landgoed Tandjoeng West, door de A.O.v. voor dit doel aangekocht. Hier is een betere en lande·

lijker omgeving, hier is veel werk te verzetten.

Doorga/lgsll/IÎs aa/l 1à/ldjoc/lg West.

uit te gaan en stilletjes opium te rooken, maar het was ont- dekt en de snoodaards op staande voet ontslagen! Rustig dommelde Joe Tek in, hij kende nu geen benauwende droo- men meer. Hij trok de deken over zich heen. Het was koud in Bandoeng en vooral 's nachts was het voor lui uit de achterbuurten van het snikheete Batavia soms wel eens een beetje te frisch. Daar lagen ze, vijftien kerels, sommigen pas een jaar, anderen al tientallen jaren aan het schuiven. De een begonnen door verleiding en genot, de meesten door hun beroerde levensomstandigheden, tegenslag, en achterbuurt- leed, dat schijnbaar niet anders vergeten kon worden, dan door opium. Er waren er uit Teloek, ook van Tjilatjap, van Batavia de meesten. Lim Moe Sim kwam van Borneo, van Bnndjermasin. De zendeling daar, had hem overgehaald om Ilaar Bandoeng te gaan. In deze tijden was het geen wonder

"Is er veel gingen. Wie kon nog 4,5 gulden per dag aan opium besteden en van djitjing werd je lichaam zoo uitge- mergeld. Ontwennen betfekende voordeel, al was het ook maar voer een po,;;sje. Niet dat er geen vrouwen en mannen kwamen, die ernstig van het opium af wilden. Daar had je dat machinisten-gezin uit Telok. Die waren vrij en hadden al heel wat Javanen hierheen gebracht. En dan op de klasse- afdeeling waren er toch geregeld, die behalve om het eco- nom. motief, wel heel goed overtuigd waren, dat het opium hen niet alleen lichamelijk nanr beneden bracht, maar ook geestelijk. Je moraal ging achteruit. China zou een ander China zijn, indien dat het opium niet gekend had. Zou cr nu voor zoo'n Na Joe Tek nog hoop zijn. Zou hij standvastig blijven en zou behalve een ontwend lichaam. ook zijn ziel vernieuwd kunnen worden ... Een ziel zóó afgestompt ... ".?

Ver va" de stad lIIet :ooveel eI/tilde etl leed ..• (Ps. J04).

- 29 -

Geweldig druk was het in Mr. Comelis. Geen wonder, want het was 't eind van het Chin. Nieuwjaar. Tjap Gó- mch of 15e dag, dus de la<ttste van de 15 gelukkige dagen.

De dag dat de afgoden uit den tempel in optocht rond wer- den gedragen om onheil af te weren en zegen te verspreiden.

Donderend en patsend sprongen de petasans uiteikaar.

Schouder aan schouder stonden de Maleiers en probeerden bij het naderen van de optocht naderbij te komen. Wiege- lend en zigzagspringend trachten de dragers hun heilige last te vervoeren, bij sommige huizen zich wat ophoudend. De straat was in blauwe rook gehuld en het hooren en zien ver-

ging de toeschouwers vanwege het ontzettende lawaai der trommen, maar vooral van het paffende vuurwerk. Joe Tek bewoog zich tusschen de menigte. Hij kwam van Kam-

poeng Melajoe. h het Doorgangshuis van de Anti-Opium- vereeniging waren alle oud-patiënten uitgenoodigd en hadden gezamenlijk een maaltijd genuttigd. Er waren wel veertig tot vijftig mannen en vrouwen geweest. Wat had hij een bekenden ontmoet. Nu liep hij met Pouw, den ketjapver- kooper, die was ook van het opium genezen. Pang! ...

Pouw sprong een eind op zij, was dát schrikken. Het vuur- werk spatte om hen heen. Zij trokken op zij, en tenslotte maar weer naar Kampoeng MeJajoe terug. Zouden de toape- kongs je kunnen helpen? Bij den maaltijd had de voorzitter van de Anti-opiumvereen. er nog over gesproken. Daar was, zei hij, een Machtig God, die Hemel en <tarde had geschapen en die God wilde helpen. Hij woonde niet in een tempel en niet in een topekong. Hij was de Geest, de Almachtige, die bestond voor er iets op aarde aanwezig was. Die God had ons geschapen en wilde ons zalig maken. Joe Tek en Pouw

herinnerden zich nog wel zoo het een en ander. Vooral dat verhaal uit den bijbel, dat de se retaris had voorgelezen. Van dat huis waar de booze geest uit was verdreven. Niettegen- staande het versierd werd, kwam die booze geest terug met 7 andere geesten en kon er bezit van nemen, omdat dat huis ledig was. Van opium verlost was niet voldoende, een ledig huis moest gevuld met den Geest van den Sterkere, van God, dil:' in Jezus ons de overwinning kan geven. Zeven andere gct'sten ... dat was heel juist gezien . • ) Als je zoo

ontwend was en je voelde je nog zoo zwa!, en licht in het hoofd, dan kwan: de verleiding. Dat leege gevoel, terwijl je gecn weerstand zon kunnen bieden. Verleiding in den vorm van spel, morfine, opium, bier en jenever, en nog zooveel andere kelijke dingen. Dan moest God wel heel machtig zijn, dat Hij je daaruit zou willen redden. 0. T. S., de beheerde:

van het Doorgangshuis, had gezegd: het kon! Je moet er om vragen.

In het achterkamertje van het huis knielde Joe Tek neer.

Hij dacht aan het graf van zijn ouders, hij wilde een beter mensch worden en keek naar boven. In het donkere kamertie stamelde hij, ,,0 God wees mij, armen zondaar genadig" ... . het was stil om hem heen. Heel in de verte was nog 't ge- luid van vuurwerk hoorbaar. In b:t kamertje voelde Joe Tek een diepe vrede neerdalen in zijn hart. De engelen hadden gezongen in den Hemel, en op aarde kon de genade van God het werk doen in een zoekend rnenschenhart.

*) Matth. 12: 43-45.

OVER OPIUM, HET GEBRUIK EN DE BESTRIJDING HIERVAN.

a.) De oorsprong van den nailm opium.

Indi~n wij over opium spreken, bedoelen wij het verdikte.

klevenge en VOOI' het gebruik tot een brandbare zelfstandig- heid ve~erkte sap der zaaddoozen (capsulae) van d.:

"slaapbol (Papaver somnjferum). Een honderd jaren gele- den vonden duizenden in Nederland in den verbouw hiervan h~n b~st<lan, omdat zij toen vooral werd aangeplant om de olie, dit! door persing uit het zaad verkregen en door de ver-

vers gebruikt werd. Als cultuurgewas is zij echter, met uit- zondering van de Balkan, uit Europa verdwenen, zoodat men de plant slechts als sierplant aantreft.

De naam papaver, staat in verband met het Latijnsche pa- pas (op\'oeder) en zal kunnen aanduiden, dat het sap der

~Iant, om zijn slaapverwekkend vermogen, werd gebruikt om Jonge k~nderen in slaap te maken. Nog heden komt het voor dat OpIUm aan jonge kinderen wordt toegediend om hen zo~t te houden en de moeders gelegenheid te geven hun ar- beid op fabrieken en velden te kunnen doen (Br. Indië).

Als

benamin~

van. het sap hebben wij het Latijnsche opium;

volgens . " sommigen IS dit woord ontstaan UI't het G ne . k h sc ('

"OpIon , een verkleining van opos

=

^{sap pI} _{' an} ^t _ensap. ⁽⁰ _e

woo~~en als afjoen (Persisch), aEioen (Arab), apioen (Jav.) ya-plen (Chin.) zijn slechts hiervan afgeleid en hebben t

. oen

ee~ eigen vorm aangenomen). Nu is het niet zeker, dat het Gneksche opion (sap) als oorsprong moet worden aange- nomen. Volgens Dr. Koks moeten wij meer denken aan het Sanskriet: apheena (ahiphecna), hetwelk letterlijk beteekent

Papaverwltllllr.

- 33 -

slangenschuim, en in modern Sanskr. lexica voor opium voor- komt. Van dit apheena is dan het Beng. Hind. woord afim, het ehin. ya-pién, het Pers. afioen afgeleid.

In een zeer interessant artikel "De oorsprong van het opiumrooken" (Berichten AOV No. 9) heeft Dr. Koks de verklaring gegeven van deze afleiding, welke o.i. zeer aan- nemelijk is. Het opiumrooken heeft niet steeds behoord tot het gebruik van den doorsnee-burger. Wij kunnen zeggen, dat pas sinds de laatste driehonderd jaren dit gebruik meer algemeen is geworden, m.a.w. is gevulgariseerd (vulgus

=

gewone volk). Daarv6ór was opium in handen van de pries- ters-geneeskundigen, die de werking en bereiding geheim- hielden. Er bestaan in de oudheid geheime middelen tegen slangenbeten etc., waarvan men vroeger dacht dat een van de vno bestanddeelen zou zijn, addervleesch. Evenmin als in

"koemis koetjing" (kattensnor) de snor van een kat aanwe- zig is, is in apheena, slangenschuim of slangenvleesch aan- wezig. de bestanddeelen bestonden hoofdzakelijk uit opium.

Alleen wijst ons dit woord .. apheena" er op, dat de schare.

die van de opium- en tjandoebereiding getuige was, als het ware hkrin schuim en slangen zag. Iets zag van een onzien-

lijke wereld. Dit behoeft ons niet :oozeer te verwonderen.

Tjandoc is afgeleid van een Sankr. woord tjand, dat brok beteekent. In de volksopvattingen bestond de gedacl:te dat eit middel niet alleen pijnstillend was, maar ook andere moge-

lijkheden in zich had, waaronder de gave zich met de God- l:eid te verbinden. De Godheid kon via den opstijgenden rook in innig contact komen met dit geneesmiddel, vandaar tjan- doe

=

brok (v.d. godheid). Vandaar dat zieken de rook boven het offervat moesten inademen, later op meer prakt!-

scher wijze door een speciale pijp en lampje, schuiven. Van- daar dl' opiumoffers aan de afgestorvenen, of het branden van opium onder een heiligen boom. Indien wij het zoo zien, begrijpen wij dat opium meer is ~ewee5t, dan alleen ge~ot-, verdoovings-, en geneesmiddel. Het is geweest, het mlddrl om met de Godheid in contact te komen, zich de gunst van de goden te verzekeren en kwade verstorende machten door

"ffers met dit bestanddeel af te wenden. Spreuken op oude pijpen, het randwerk aan de lampjes, soms ook wel geschi.l- derde teksten in opiumkitten doen verstaan dat opiumgebruIk vroeger een gewijde handeling moet zijn geweest. Voor het Chin. ya-pién kent men bijvoorbeeld een ander woord: toe shou kBUIV

=

middel tot geluk en lang leven. De volgende op de pijpen en lampjes voorkomende opschriften "erduide- lijken de door ons gegeven verklaring:

"oewan

=

tienduizend of aanduiding voor lang leven.

"shou

=

lang leven.

"de vijf zegeningen des hemels".

"Twee van de acht Chili. onsterfelijken"

"foe

=

^geluk

"Laat de pijp niet slingerl'n, voor anderen gevaarlijk".

"Wij moeten zelf onze fout weten".

Ons licht straalt als duizenden diamanten op de aarde

" (Spreuk), dwz. verheerlijking vld opiumlamp". "

"Gekleurde wolkjes komen als sterren uit den hemel dwz. verheerlijking vld opiumrook.

Zooals wij hierboven reeds aanduidden is het gebruik van opium Fas in de iaatste drie eel:wen meer algc:neen gewor- den. Daarvoor was het dus een magisch middel.

- 35 -

Vele eeuwen voor Christus was het in de landen van de Tigris en Eufraat bij de priesters reeds bekend. Door Ara- bieren is het plm. in 700 n.C. naar Chiaa gebracht en pas tijdens de Manchoeregeering ( 1700-1900) inzonderheid tijdens de regeering van rao Kwang meer .. Igemeen toe- genomen. Door den Keizer en zijn afgezant Lin Tze Chü werd nog in 1839 een krasse poging gedaan om het opium-

gebruik en den opiumhandel met Er. Indië tegen te gaan.

Echter tevergeefs, hierdoor ontstond de opiumoorlog in Chi- ca, waarin China de nederlaag leed en waardoor groote ha- vens voor handel en verkeer werden geopend. Het opiumge- bruik en de verbouw van papaver hebben daarna in China groote afmetingen genomen, het gebruik is zeer algemeen ge- notmiddel geworden (plm. 10

%

der bevolking). het is echter voor velen geworden een gersel en een slavenketen! In het opium openbaart zich zeer terecht "de slang" die macht heeft over de menschen. Gelukkig, dat wij ook kennen een macht, die "deze slang den kop kan vermorzelen".

b.) Hoe schuift men?

Uit de tube haalt men met een soort van naald een zekere hoeveelheid van het vergift, en houdt het bolletje even boven de vlam van een klein olielampje. Als het begint te branden wordt het in het kleine gaatje van de kop van de opiumpijp gestopt; men zuigt aan de pijp en de rook ademt men diep in.

De uitwerking van het schuiven wordt verschillend be- schreven, doch in hoofdzaak geldt, dat het opium een tijde- lijke opwekking geeft. De gemoedsstemming wordt verle- vendigd, een gevoel van welbehagen treedt in, de kwelling van smart en zorgen wijkt, men heeft het naar den zin en aan de toekomst denkt men niet.

- 36 -

.:.) Onder welk beeld zullen wij deze gewoonte verdui- delijken?

Ziet ge daar die vermoede reiziger3? Op het zoo heete pad in de woestijn sleepen hun kameelen zich voort. Het water is op. al lang! Reikhalzend ziet men uit naar een oase, om zich aan het frissche water, dat men zal vinden.

te verkwikken. Men sleept zich voort, uren lang. Men zoekt den horizon af, maar zeJllder resultaat. Eindelijk staat een der reizigers stil. Hij wijst in de verte, en ja, nu ziet men het, de oase is in 't zicht!

De uitgeputte reizi-gers voelen een nieuwe kracht, als nieuw leven. Met vernieu,v:len moed zetten zij hun tocht voort. Maar wat kan het toch zijn?

Waarom bereikt men de schoone p!ek niet? Enkele be- ginnen te vreezen; anderen spreken het uit - wat men zag was een fata-morgana, een tooverbeeld, lokkend in schoon- heid, maar schijn, valsch, onwaar. Arme woestijnreizigers.

hun hoop is in rook vervlogen. Zij zagen schijn voor wer- kelijkheid aan. De smart der ontgoocheling is hun deel.

Wat het fata-morgana is voor de reizigers in de woestijn.

is het opium (en morfine en cocaïne) voor velen, die de ellende van het leven doonworstel(:n.

Kan hun handwerk hun bevrE:diging schenken? Neen.

want het is vaak slavenwerk. VlOden zij na hun arbeid een tehuis, dat hen opneemt en verademing schenkt? Heft hun gezin hen op? Hun huis is een der krotten in een van de vele achterbuurten onzer In1ische steden. Zij vinden er een familieopeenhooping, die doet denken aan een mierenhoop.

Zij hebben te kampen met ziekte en tegenslag; miskenning

- 37 -

en nog vele andere narigheden zijn hun deel. Wat kan hen helpen? Een godsdienst, die hen sterkt, kennen zij niet. Eenig vermaak, dat hen optrekt uit de sfeer van het alledaagsche is hen vreemd. Wat is gemakkelijker dan een gang naar een opiumkit! Een trek aan de pijp en de pijn trekt weg; het leed wordt vergeten. Doch dit geldt slechts voor een oog en- blik. Het leed wordt niet genezen; de schuldenlast niet vol- daan; de slechte behuizing niet verbeterd; de armoede niet opgeheven... Al de ellende blijf ti Straks zal het slacht- offer te meer ontledigd staan. Alleen een brandende begeerte om opnieuw zich tot het opium te wenden, zal in hem oplaaien. Arme man, arme vrouw, ge zijt bezig u zelf steeds

meer te ruïneeren!

En is hrt nu alleen dit, dat de menschen door een droom- beeld worden bedrogen? Was het dit alleen, wij zouden er in kunnen berusten, dat men dan toch voor een oogenblik de zorgen, de moeiten des levens vergeet , maar er . IS nog iets anders.

De geregelde opiumgebruiker verwoest zijn lichaam.

Natuurlijk weet men dit, maar. naarmate men zich meer overgeeft aan dit bedwelmend middel, wordt de b.?hoeftE' daaraan sterker. En \\oanneer de nadeelige gevolgen zich in het lichaam steeds meer doen gevoelen, is dat geen reden om het opiumgebruik na te laten, veel meer vindt men daarin nieuwe aanleiding om opnieuw te begeeren.

Wij bezochten eens met een arts eenige opiumkitt~n. Aan enkele opiumschuivers wed gevraagd, welke verschijnselen zich voordeden, als men zich van opium onthield. Het ant- woord luidde: ,,0, meneer, dan gevoelen wij ons diep onge- lukkig; ons lichaam doet :lan overal pijn, ons hoofd bonst,

- 38

wij krijgen sterke diarrheE', in een woord. we wet?n ons geen raad". Geen wonder dat deze schuivers er alles voor over hebben om een nieuwe voorraad opium te kunnen koo- pen.

Nu :itaat de zaak niet zoo, dat alle bewoners van Jav:l opiumgebruikers zijn. Met blijdschap wordt geconstateerd, dat onder de jongemenschen het opiumgebruik afneemt.

Godsdienst. sport, studie I'n nationalisme werken daartoe mee. Maar nog zijn duizenden slaven van het heuls'lp.

d.) Wordt er veel geschouell?

Jaar ThaiIs Bruto N.?tto

opbrengst. opbrengst.

1915 2.330.000

f

32.600.000

f

25.239.472

1920 2.610.000 53.590.000 41.670.000

1930 1.277.000 36.600.000 26.900.000

1931 927.000 25.400.000 19.~00.000

Er zijn 167.200 schuivers, die dus ieder gemiddeld per jaar Vl'rbruiken 680 mata, ter waarde van

f.

204,- (1930).

Er zijn ongeveer 81.000 Chineezen en 87.000 Inheemsehen die aan cpium verslaafd zijn; hiervan gebruiken de Chineezen per hoofd Ilemiddel per jaar 1200 mata, waarde van

f.

360,- en de Inheemsehen gemiddeld 355 mata, waarde van

f

106.50.

De grenzen van het gebruik zijn bij de Chineezen 692 tot 4238 mata en bij de Inheemsehen van 168 tot 1083 per hoofd per jaar (1930).

Op Java en Madoera zijn ruim 76.000 schuiver , dat is op elke 500 menschen I. êr zijn 1050 verkoopplaatsen, 45 ('flic. kitten.

- 39

Het grootste aantal schaivers bezit Kediri en verder Ma- dioen, Semarang, Soerabaja, Kedoe en Rembang.

De gegeven cijfers zijn te laag; er wordt ook nog opium binnengesmokkeld. Men schat het aantal clandestiene schui- vers op 30.000 en de hoeveelheid gesmokkelde opium op ruim 200.000 thaiIs. Het kon wel eens heel wat mc~r zijn I De prijs der sluik-opium bedraagt 10 à 16 gulden per thaiI:

dat is juist de reden, om te vermoeden, dat er heel wat meer gesmokkeld wordt.

In beginsel is de Regeering vóór opiumbestrijding, maar de winst uit de opiumregie verkregen is een belangrijke bate. Het sterk inkrimpen van den omzet moet dan ook hoofdzakelijk aan de economische crisis worden toegeschre- ven. Er bestaan verder z.g. verboden kringen: strek'?n, waar geen opium verkocht mag worden; de schuivers moeten ver- der in het bezit zijn van een licentie; de prijs is hoog gesteld, om den omzet te belemmeren; de regeering 9aat het smokke- len zooveel mogelijk tegen, zij geeft een subsidie aan opium- bestrijdings-vereenigingen. Het kwaad raakt echter niet alleen ons land, vandaar dat er internationaal voor de oplossing van dit probleem moet worden gewerkt.

Hoe wordt opium bereid?

e.) De opil!mfabriek aan Salemba te Bat. Centrum.

De verkoop en bereiding van opium is, wat Ned. Indië hetreft. geheel in handen van de Regeering. Bij besluit van den Gouv.-G'.'lleraal van Ned. Indië van 18 Februari 1891\

No. 77 werd nl. besloten, dat het beheer van het opium- monopolie, dat oorspronkelijk slechts in eenige provincies

.;

.~ ~

(j

,

~ ~ ~

~\ ~

^1'1

... <>

I;j

..,

H

.:

~

"

~ ";3 .:::

~

..

;;,

<>

<>

- .. ^..

;;

"

.,. ..

.:;,

d

"-

~ ^\I

.,.

~

- 42 -

van Java bij wijze van proef was ingevoerd, uitgebreid zou worden onder den naam .. Opiumr~gie".

Als uitvloeisel van dit besluit moest toen het landhuis Struijswijk, gelegen aan den weg van 8atavia naar Buiten- zorg op de grens der gemeente Mr. Cornelis, en reeds inge- richt voor de fabricage van een beperkte hoeveelheid. wor- den verbouwd tot ecn permanente fabriek met een capaci- teit voldoende om de fabricage van het in de toekomst in den archipel te gebruiken opium te garandeeren. De nieuwe fabriek begon haar werkzaamheden in 1901.

Het front van de fabriek, dat een lengte van 130 M.

beslaat, bestaat uit een laag gebouw, dat hoofdzakelijk ge- bezigd wordt voor kantoren van de zaak. De gronden voor dit complex zijn met boomen, heesters, grasvelden en bloem- bedden bedekt, zoodat het aanzicht geheel verschillt:nd is van dat, dat men in het algemeen zich van een fabriek

d~nkt en de meeste voorbijgangers hebben er dan ook geen vermoeden van, dat zulk een uitgebreide zaak als de opium-

fabriek zich achter dat parkachtige front bevindt. De fabriek is niet alleen ingericht voor het bereiden van opium, doch ook voor Itct fabriceeren van het verpakkingsmateriaal, dwz.

de tinnen tuben, waarin h('t opium wordt verkocht en de kleine houten kistjes en pakkisten, die di~nen om de gevulde tuben te vervoeren naar de verschillende opslagplaatsen in den archipel.

Voor dit doel is de fabriek onderverdeeld in de volgende afdeelingen: kantoren, opslagplaatsen. laboratoria, electr.

centrale, tuben fabriek, m('chan. timm~rwerkplaats, mechan.

opiumbereiding, mengkamer, mechanische vulling en verze- geling der tuben, expcditie ~n reparatie-werkplaats. Op de

- 43 -

gronden achter de fabriek zijn de woning van den beheerder, een paar opslagplaatsen, h~t huisje van den Dieselmutor, en de electr. watercentrale gelegcn. Hier zijn ook woonplaatsen ingericht voor de werklieden. die uit Midden-Java zijn aan- geworven. Deze woningen bieden ruimte voor 320 w\::rklie- den. De fabriek wordt beheerd door den directeur, een che- misch ingenieur, bijgestaan door een staf van ongeveer 70 Europeanen. Het aantal Inheemschen dat bij de fabriek in dienst is bedraagt plm, 700 man. 's Nachts worden de ter- reinen rondom de fabriek schitterend verlicht met duizend- kaars lampen en goed bewaakt. Dit is een noodzakelijke maatregel ten einde inbraak of brand te voorkomen.

Het /'Uwe materiaal. Aangezien in Ned. Indië geen opium mag worden verbouwd, moet het ruwe materiaal uit het buitenland worden betrokken. Het opium dat hier momenteel wordt gebruikt komt voornamelijk uit Bengal('n en Perzië.

De Regeering h~eft met het Br. Indische Gouvernement een contract gesloten voor d~ lc\'erantie van het materiaal. De prijs, die in 1901 ongeveer

f

980,- per pikoeI bedro~g, is nu reeds gestegen tot ongeveer

f

3200,- per pikoeI. Daar gevreesd moest worden voor een tekort aan materiaal, ten- einde zooveel opium te kunnen fabriceeren, dat in de be- hoefte daaraan kon worden voorzien, wordt tegenwoordig ook opium betrokken uit Perzië en Turkije. Het extract hier- van wordt vermengd met B('ngaalsche tjandoe. Het Perzi- sche opium werd in den beginne gekocht van eenige koop- lieden in Singapore, maar wordt sedert Januari 1928 direct uit het land van oorsprong aangevoerd. Teneinde bekend te worden met de verkoopcondities in genoemde landen en om met de voornaamste leveranciers in contact te komen, wer-

rww

^{VUil .laf'} Sdl/lIt'frs.

- 45 -

den de Directeur der fabriek en het Hoofd van de Opium- regie in het najaar van 1927 door de Regeering naar Perzië gezonden.

De opiumberf'iding, In een speciale afdceling worden dl' ingevoerde bollen gespleten, en het ruwe opium, zoo zullen we het maar noemen, er uit genomen en verzameld in groote koperen sdlalen,

HEtgeen in de omhullende blaren van de bollen blijft zit- ten, wordt speciaal bewerkt, gezuiverd en later weer met het eerste gemengd, Om nict te breedvoerig te zijn, zullen wij in 't kort het procédé volgen van den inhoud der koperen schalen, Ze zijn van koper, daar andere metalen aangetast worden. Dit ruwe opium dan wordt, met water gemengd, verhit in ketels, geroerd, en door filters geperst, waarna men na verdamping van het overtollige water een dikke taaie stroop krijgt, die weer na menging met den inhouci dier voornoemde koperen schalen in gelijksoortige koperen pannen als een vrij dikke laag van eenige centimeters wordt uitgestreken, Deze pannen gaan naar een volgende afdee- ling en worden boven een houtskool vuur verhit en de opium- koeken er bij dunne laagjes uitgehaald, Dit vcrhittingsproces is noodig, ten einde de bijbestanddeelen (caoutchouc e.a,) in het ruwe opium te doen verkolen; ze worden daardoor on- oplosbaar in water en kunnen later gemakkelijk worden vernijderd. Hoe dunner Je laagjes zijn, die telkens uit de pannen worden gehaald, des te beter is 't resultaat, des te lekkerder het opium later, want dit proces geeft er aroma

aan, Men heeft hiervoor geroutineerde werkers noodig.

'Ne hebben nu de z,g. roostkoeken gekregen, die hard zijn en broos, Dezr gaan naar een volgende afdeeling waar

- 46 -

ze opgelost in water, vervolgens verwarmd, geroerd, uitge- spoeld en ingedampt worden, tot men, nadat er nog wat suiker door gemengd is, tenslotte het eigenlijk ruwe opium krijgt, een dikke strooperige vloeistof, die in aarden potten opgeslagen wordt. De inhoud van zoo'n eenvoudig potje ,'ertegenwoordigt een waarde van circa

f

15.000,- en de geheele voorraad in de fabriek 10 millioen gulden. Deze afdeellng is streng afgesloten en alleen toegankelijk voor hen, die speciale permissie hebben.

De Directeur leidt U verder en brengt U daar, waar de z.g. djitjing bewerkt wordt. Djitjing is het uitschraapsel, uit de opiumpijpjes, dat, na onderzocht te zijn of het voldoend!"

zuiver is en niet vervalscnt met gebrande koffie, mais, sui- ker enz. met de af te leveren opium gemengd wordt en hieraan een smakelijke geur geeft, voor de fijnproevers onontbeerlijk. Nu zijn we klaar met het opium, en wordt ons gedemonstreerd, hoe het in de tuben komt, hoe deze nog nauwkeurig worden gesorteerd om dan verpakt hun weg te vinden naar de depöts, over geheel Indië verspreid.

De kistjes en ook de tuben 2'ijn verschillend van grootte. De kleinste tube bevat

Y2

mata

=

^{192 m.} gr., eene hoeveelheid genoeg voor 2 pijpjes, hier op Java een verkoopswaarde hebbende van 15 ct. Een normale rooker gebruikt 's mor· gens

Y2

en 's avonds

Y2

mata: de misbruikers gaan wel tot 15 mata per dag. Om in alle finesses aan te geven hoe de verpakking geschiedt, hoe voor verschillende gebieden di- verse kleuren en verpakkingen zijn, ten einde knoeierij ge- makkelijk te constateeren, zo!.! hier te veel plaats vragen.

Ook heb ik U langs en niet door de verschillende werk- plaatsen gevoerd, waar van Banka-tin, gemengd met een

J~1o lood, de alliage voor de tuben wordt gemaakt, en hoe deze bereid worden. Niet minder interessant is de afdeeling voor houtbewerking. Het geheeIe bedrijf, dat eene opper- vlakte beslaat van circa 3 bouw, wordt electrisch gedreven.

De contröle op 't .. gappen" is zéér streng. Het personeel.

waaronder een 700-tal Inheemschc en Chineesche werklieden, gaat bij den ingang tot het midden terrein door een zaal, waar zij zich ontkleeden, en passeeren in Adamscostnum een smalle gang met tourniquet, om in de tweede záal te komen waar ze hun werkpak aantrekken. Bij het verlaten der fa- briek gaat het omgekeerd, zoodat van "iets meenemen" geen kwestie kan zijn.

Hoewel wij onze bewondering uitspreken over de vol- maaktheid van de organisatie van dit bedrijf, koesteren wij de levendige hoop, dat in deze eeuw, waarin de opening van de fabriek plaatsvond, ook de dag zal gloren, waarop de fabricage in dit voor velen onheil stichtend goed, overbodig zal zijn geworden, zood at de inrichting gesloten kan worden.

f.)

Internationale pogingen.

Het is een geluk. dat Europa en Amerika er zich mee zijn gaan bemoeien: de opium conferenties leiden tot conven- ties, die op den duur kans hebben zoo positief te worden dat het kwaad in zijn wortel aangetast, wordt uitgeroeid. ' Maar zoover is het nog niet. Het is dus nOIl noodig de publieke opinie te bewerken en de inzichten omtrent de groote gevaren, verbonden aan het gebruiken van opium te verspreiden.

Verder kan men trachten, de lijders, de opiophagen er toe te brengen zich te onthouden van het schuiven. Dit is ma-

- 48 -

gelijk. Hoe sterk verslavend het gif ook is, wanneer het :;lachtoffer het ernstig meent, dat hij bevrijd wil worden, dan is het mogelijk, hem te genezen. Er zijn verschillende methoden. Het meest wordt gebruikt de ontwenningsme- thode. EIken dag een kleinere dosis, een andere omgeving.

injecties, liefst in een anti-opium hospitaal, de leiding van een deskundig arts, die hart heeft voor zijn werk en

'·oor zijn patiënten, en daardoor het zoo noodige overwicht

kunnen in enkele weken een patiënt weer op het goede spoor brengen.

Maar de groote moeilijkheid zit hem in het vervolg. Wat gebeurt er met den patiënt, die genezen naar zijn oude om- geving terugkeert? Gewoonlijk zijn dezelfde oorzaken, die h~m vroeger tot schuiven brachten nog aanwezig en er is groote kans, dat hij opnieuw begint; 50010 mislukkingen zijn niet zeldzaam. Daarom organiseeren de opiumbestrijdings- vereenigingen, waarvan de anti-opiumvereeniging en de In- tern. Orde van Goede Tempelieren de voornaamste zijn, nazorgsdiensten. Men tracht de genezen patiënten aan ge- regeld werk te helpen, houdt contact met hen, laat hen ge- regeld bijeenkomen en zoo mogelijk medewerken aan de opiumbestrijding. Ware de telkens terugkeerende verleiding er niet, deze menschen zouden hun betere leven gemakke-

lijker kunnen volhouden.

En zoo komen wij van zelf op de wenschelijkheid van een opium-verbod. De zwakken moeten tegen zich zelf in bescherming genomen worden, mede tot heil van hun ver- wanten, en van de geheele maatschappij. Het doorvoeren '/an een verbod zou moeten bestaan in het staken van den aanplant van de papaver, behalve voor medische doeleinden.

Strijdt den goeden strijd.

Dl' ControJê hierop is buitengewoon mOeilijk en daarnaast bestaan de fiscale en andere bezwaren, zoodat het nog wel cen tijd zal duren, voor het ernst wordt. De Comm.-Ek- strand, die het vraagstuk in de jaren 1928 tot 1930 voor den Volkenbond grondig onderzocht, kwam tot de volgende con- clusies:

.. verlaging van den prijs van het regie-opium, ten einde .. den smokkelhandel minder winstgevend te maken;

.. verkoop van opium uitsluitend van regeeringswege;

.. volIedige licentieering en rantsoeneering van de

"schuivers; opium rookverbod voor personen onder de ,,21. zoo mogelijk onder de 25 jaar.

.. verplichting om alleen in openbare, daarvoor aangewe-

"zen gelegenh('den te schuiven";

.. verplichte inlevering van een zekere hoeveelheid dji-

"tjlng, alvorens nieuw opium te kunnen krijgen;

"verbetering van de geneeskundige behandeling van .. schuivers;

.. het houden van de opiuminkomsten buiten den gewo-

"nen dienst van de begrooting en bestemming van het

"overschot. na aftrek van de kosten der regie met bij-

"behoeren, voor speciale, met de opiumbestrijding enz.

"verband houdende aangelegenheden."

Door deze aanbevolen maatregelen toe te passen, komt mcn stellig al een heel eind; het is dus te hopen, dat er spoe- dig mee begonnen wordt.

De slechte economische toestanden hebben inmiddels een aanzienlijke daling in het debiet van de regie doen ont- staan, waaruit wel blijkt, hoezeer het verbruik samenhangt met den welstand van den schuiver.

-- 51 -

g.} Uitleg van vreemde !Voorden:

Mata Thail Clandestien

Sluik-opium

Conferentie

Conventie Positief Fiscaal

Debiet Djitjing

Djitjingko

=

0.3 gram (prijs 0.30).

=

38,6 gram.

-=

=

=

verborgen; hier: zonder licentie of vergun- ningsbrief.

gesmokkeld. om betaling van invoerrechten te ontduiken .

bespreking door afgevaardigden van ver- schillende regeeringen .

overeenkomst.

hier: met krachtige uitwerking.

v.h. standpunt van den belastingsdiensI' be- zien.

omzet.

uit de opiumpijpen geschraapte korst, fei- telijk beteekent het .. 2e reiniging".

zalfachtige (ko ) djitjing en tengko be tee- kent ko (zalf), die bij een teng (lamp) be- hoort, dat is dus tjandoe.

h.} Een goed boek.

"Indië en het Opium", uitgave van de Internat. Orde va!!

Goede Tempelieren. (Laan Trivelli 27, Bat. c.); een goed boek om over dit vraagstuk nader te worden ingelicht.

(Prijs

f.

2.50.).

i.) Adressen: van de Anti-Opiumvcreeniging. (AOV).

Voorzitter: Kerkstraat 66 te Mr. Comelis. (Tel. Mr. C.

409.) Secretaris: Parapatan Gambir 1. B. C. (Tel. W. 290.)

- 52 -

Penningm.: Djati Petamboeran 11. B. C.

Wijkverpleging: Oude-Stationsweg 16-17 B. C. (Telef. W.

3177.) Doorgangshuis en Kolonie te Tandjoengwest. (Pasar Minggoe). Geasphalteerde weg tot P. M.; ± 9 K.M. van Mr. Cornelis.

VREEMDE TEGENSTELLING.

Dimitrius Leboutis en Dr. Antonio Pagador.

Het was nict alleen zijn minzaamheid. die onzen Dimi·

trius Leboutis den credietverschaffenden naam van een "ou- den, eenvaardigen heer" verschafte. Zijn lange, golvenJe pa- triarchenbaard, zijn degelijk-Muzelmansche kleedij en niet in het minst zijn smettelooze naam hebben hem hoofdzakelijk daaraan geholpen. Hij had zijn gastvrije woning aan de Grande Rue de Pera, zijn groote pakhuizen in Galata en zijn eigen telefoon op de stamtafel van 't Hotel Tokatlean.

Hij was bij uitstl'k de man, "waarmede men zaken kon ooen".

Een klein proces heeft, onbarmhartig als alle processen zijn, het merkwaardige leven van dezen man ontleed. Thans is Leboutis voor de wereld slechts een schurk, wiens naam hoogstens nog eens in de rubriek "schandaaltjes" van de een of andere boulevardkrant g('noemd zal worden.

Wie hem kende, de onde Leboutis, kán het haast niet gelooven... Deze man zou de grootste heroine-smokke- laar van onzen tijd zijn? Toch is het waarheid. Hij leverde zijn verdoovende middelen slechts "per ton". Zijn agenten zaten in Londen, Rome, Parijs en Weenen! Op ieder schip had hij een steward, een matroos of een stoker, die zijn waren oversmokkelde. Zij kregen nauwkeurige instructies.

Als wij zijn carrière nagaan, valt het ons op, hoe hard- nekkig hij op zijn doel afging. Toen hij dertig jaar was, verkocht hij nog steeds couranten, stormde hij met zijn dag bladen over de loopplank van jUist-aangekomen stoom- schepen. Daar begon zijn carrière.

Een kapitein riep hem bij zich en wist hem over te halen lusschen zijn couranten regelmatig een geringe hoeveelheid Opium op het schip te smokkelen. Slim als Dimitrius was, zag hij dadelijk in, dat hier een kans voor hem lag. Nu ging hij systematisch te werk. De leverancier van den kapitein was slechts korten tijd zijn leeraar. AI spoedig had hij diens bronnen ontdekt; onmiddellijk verbrak hij het contract, in de zeer juiste verwachting, dat dit toch waardeloos was, daar de levcrancicr zich niet had kunnen beklagen, zonder zelf achter de tralies te komen. En van dien tijd af ging hij op zoek naar afnemers. In kroegen, en aan particulieren wist hij zijn waren te verkoopen. Hij kon nu beter leven dan vroeger en begon zijn baard te verzorgen. Dikwijls ook ging hij naar Stamboul en zocht het huis uit, dat hij binnen tien jaren wilde koopen ... .

En hij heeft het gekocht! Toen hij vijftig jaar was, ver- dween hij uit Galata en vestigde zich voor goed in zijn huis te Stamboul. Daar werd hij degene, dien men een

"ouden, eerwaardigen heer" noemde. Officieel had hij een drogisterij in Cairo, een verfhandel in Galata en had hij een sterken afkeer van alcohol! Sedert ongeveer vijf jaar had hij in zekeren zin de heroine-standaard van de wereld in handen, zonder dat een mensch uit zijn omgeving er iets van vermoedde.

In Cairo kreeg men voor de eerste maal argwaan, maar zijn smettelooze naam motiveerde de vrijspraak tcn gevolge van gebrek aan bewijzen. Nadien liet hij Cairo meer links liggen en concentreerde zijn h,lndel geheel op Stamboul. Hij vermoedde niet, dat zijn correspondentie nauwkeurig nage- gaan werd. Hij ontving zijn vercijferde bestellingen en ...

leverde. Einde Augustus ontving hij een telegrafische be- stelling uit Londen en wist hij 5 ton heroine op een klein Grieksch vrachtschip te smokkelen. De kapitein was eel) ingewijde. De waar was bestemd voor Plymouth. Hij werd gearresteerd en zijn advocaten konden hem dit maal niet meer van het beklaagdenbankje redden ...

De uitgebreide vooronderzoekingen erachten materiaal bijeen, dat niet alleen een honderdtal menschen hevig com- promitteerde, doch dat te.gelijkertijd een ruim overzicht gaf van de zakelijke transacties van dezen man. De bewuste 5 ton heroine hadden hem b.v. 15.000 P. Sterling gekost. Zijn Britsche aannemer betaalde echter 10.000 Pond per ton. Hii verdiende aan zijn waar dus gercgeld circa 236%! Zijn jaarlijkschc omzet bedroeg ongeveer 72 ton verdoovendp middelen. Zijn havens waren Triëst, Marseille en Plymouth.

De Kleinhandel had hij geheel opgegeven. Voor de loc al!' markt hld hij tal van onderagenten, zooals een fabrikant zijn veriegenwoordigers heeft.

Het meest interessante van het geheele proces was wel, dat Dinitrius Leboutis niet één uur gevangenisstraf kreeg.

Hij w/rd alleen uit het land verbannen, daar hij een Arme- niër is. Waarschijnlijk echter zal het proces een geweldigp.

nasle!p hebben in alle landen, daar tal van Engelsche en Franlche afnemers met naam en toenaam bekend Lijn ge-

\Voreen en enkele tientallen tolbrambten betrapt konden woreen.

D! .. oude. er:. eerwaardige hecr" heeft Turkije reeds ver- latei. Hij werd naar het station gebracht en uitgeleid!' Qedlan als een national!' held! Honderden leefden van zijn :.velladen, die hij als tegenhanger van zijn schanddaden

- 56 -

rijkelijk aan vele armen bewees. Zijn vermogen schat men op " millioen Turksche Ponden! Zijn laatste daad, voor zijn vertrek, was de schenking van zijn huis te Stamboul aan de Blindt'nzorg.

Dr. Pagador. Antonio Pagador heeft zijn leven aan slechts één doel gewijd. Hij wilde namelijk den verboden handel in verdoovende middelen beperken en zoo mogelijk uitroeien. Hij ontzag moeite noch arbeid om tot dit doel te geraken. Zonder aarzelen deed hij daarvoor een schitteren- de praktijk aan kant. Pagador had gemakkelijk veel geid kunnen verdienen, want vcr buiten Spanje was hij zelfs beroemd om de succesvolle geneeswijze, die hij op narcotica- gebruikers toepaste. Van heinde en ver kwamen patiënten, die zich onder zijn behandeling wilden stellen.

Maar Pagador begreep, dat dit maar half werk was. Hii wist. dat hij zijn doel alleen bereiken kon, als hij h~t kwaad bij den wortel aantastte en uit die wetenschap trok hij zijn gevolgtrekking. Hij deed zijn practijk aan kant e:! reisde naar Genève. Daar wendde hij zich tot den Volkenbond en omdat men wist, dat Pagador een deskun-:lige op gebi!d van verdoovende middelen was, nam men hem op in de com- missie, die zich met het opium verbod bezighoudt.

Spoedig speelde Pagador daarin een leidende rol e1 ter.

slotte droeg de Volkenbond hem op als zijn vertegen~oor­

diger naar Amerika te gaan, om daar den ongeoorlotfden handel in bedwelmende middelen te bestudeeren. Dat was des te meer noorlig, omdat juist in de Vereenigde Saten concerns van handelaren in verdoovende middelen wlren cpgt'richt, welke door machtige personen gefinancierd ver- den.

- 57 -

Voor alles moest de heele kust van den Stillen Oceaan, van San Francisco tot Valparaiso worden nagegaan Tevens moest men echter ook in New York nauwkeurige naspo- ringen doen, want daar is deze handel bijna uitsluitend in handen der kleurlingen, die in geheime bonden georgani- seerd zijn en die de politie. douane en Justitie met aanzien- lijke sommen omkoopen.

Dr. Pagador stond voor een zeer moeilijke taak. Hij wist.

dat hij ze slechts kon volbrengen. wanneer hij een gelijk- soortige tegenorganisatie in het leven zou roepen. Maan- denlang reisde hij van New York naar Valparaiso heen en weer, om een juist inzicht te krijgen in de organisatie der

~mokkelaarsbenden. Daarbij was het voor hem een groot voordeel. dat hij zich als afgevaardigde van den Volken- bond van den steun der overheid kon verzekeren. Het ge- lukte hem, nieuwe verscherpte politiemaatregelen, ja. in verscheidene staten zelfs nieuwe wetten tot bestrijding van den handel in narcotica te doen invoeren. Slechts een en- kele staat. namelijk Peru. maakte bezwaren, want de toen- malige president Leguia wilde er zich niet toe leen en den sluikhandel krachtdadig tegt'n te gaan. Toen Leguia echter afgetreden was, ondersteunde men ook in Peru den ijverigen bestrijder der smokkelaars.

De smokkelhandel kon dezen gang van zaken niet rustig aanzien. Daar ^Z(' wisten. dat Pagadot' niet was om te koCl-

pen, besloten ze hem uit den weg te ruimen. Zij deden dit juist op het tijdstip. dat hun slachtoffer op het punt stond.

zijn werk te voltooien. Dr. Pagador wilde naar Peru reizen om daar de laatste voorbereidingen te treffen tot een krach-

tige bestrijding van den handel in verdoovingsmiddelen. Velt'

:-.

-

"!l' :

vrienden vergezelden hem tot aan het schip. Juist toen dit zich in beweging wilde zetten, sprong er nog een man aan boord. Niemand lette in het begin op dezen bijna te laat gekomen passagier. De reis verliep normaal en Dr. Pagador verkeerde klaarblijkelijk in de beste gezondheid.

Toen het schip echter Colon bereikte, waar het kolen innam, dronk de dokter aan land een glas melk. Van dit

"ogenblik af vertoonden zich vergiftigingsverschijnselen. Hij leed veel pijn. Daar hij deskundige was op dit gebied, stelde hij de diagnose. Hij was vergiftigd en wel met een geheim~

zinnig Oostersch vergif, dat pas langzamerhand gaat uit~

werken. het lichaam geleidelijk verwoest en waarvoor nog geen tegengif bekend is. Toen het schip in Peru aankwam.

stierf dr. Pagador.