SIGNATUUR
MICROVORM:
SHELF NUMBER MICROFORM:
MMETA 0262
BIBLIOGRAFISCH VERSLAG BIBLIOGRAPHIC RECORD
MOEDERNEGATIEF OPSLAGNUMMER:
MASTER NEGATIVE STORAGE NUMBER: I MM69L-OOO ~"
Rees, W.A. van
Herinneringen uit de loopbaan van een Indisch officier / door W.A. van Rees. - 3e dr. - 's-Gravenhage letc.) : Visser, van den Heuvell & van Santen, 1869. - 2 dl.; 20 cm
Signatuur van origineel / Shelf number of original copy:
Mcc IJS ,. ~
Signatuur microvorm / Shelf number microform:
MMETA0262
Filmsoort I Size o/film :
Beeldplaatsing I Image placement:
Reductie moederfilm I Reduction ma!J 'ter fillll : Startdatum verfilming I Datefillll;"g bega" : Camera-operateur I Camera operator:
16mm
COMIC /118
: I
2000 ,
111111\\1
IIIII \~f~I\\~'I~~lilïl\[~
00760122'I~ lll\ III
1\ II I1II1INDISCH OFFICIER.
HERINNERINGEN
UIT DE LOOPBAAN
"AN EEN
NDISCH OFFICIER
DOOlt
w. A. VA N REE S.
Scenes of mü )oUlh. de't'~h>JItd, cro.,d to Tie,,', To which J lanft h:\Y8 bad. a lalt adieu I
eats of deliglll I InsplriliO l'OUlhful tbemM Jo"rienels lmit lO me for ale, uceJl' in drut11.l.
8YRON.
,
DERDE DRUK. 4 .• , .... ,lILLJ " K htS' .
/
'\" .1.;, ..
1 " , \' OOr • ti/,
EERSTE SERIE. ,
I". .
1 TI. . .'/~
•_ ' : J...; •• ;.' .. \..' , ... r n I - ... '1
, ... -l.:. ... __ IU .. ...
./', t \
" ,'. ' :t.:;r I~ HH,.
\\1\' "\)\,\;.I,/,. ,;~ 'SGRA VENHAGE
ENLEIDEN.
M. J. VISSER, VAN DEN HEUVELL & VAN SANTEN.
1869.
•
1. 1
Een kleine reis lol begin,
Twintig jaron ",I Ll 'u W!l.:l ik jong on vol illllsi':n, Ue ni 'uwe epauletten WO" n
mü
zwaar op de ,'clioutl I'~, MÜn WOllR 'holl , reeds gekoestel'd als kind, nog vurigel' geword 'n in müne jon"o- ling!\iarcn, werd n thans vervuld; ik was oftici l' en stoml op lid punt 0111 naar lndi': te gaan, 't Kan zijn dat ik VI'O gel' nog mc 'I'verlangde naar (Ie cpaul toon dan naar lmlii:; mUIt!' zeker is 't d:Ll, IlU ik officie!' waR, d brg el't om naar de Oost te gruw mü bet sterk8t I rikkelde,
Heel'lük, avontulIl'lük Jndi';, dat ik mü in al zÜn tl'opi~ch' pm 'h zoo dlLÏdeliik voor telde, :dsof ik l' een menschculrvcn had
a
01'-gebn),gt: gelukkig lam!, W'lUl'van ik \11'0011110, en waarllle,lo ik dwe pte zoml '1' h 'I tI' k('nll('11 ; omd'zi nbaiu' ,·cld van foduin ,eul'
1'0PJlI, h I' snakte i k I' naar om 11 te botreden ! rk zag el:
lil Ü n weg getraceerd, ni t ft' n en (.)ad , ni t g m,tkkcliik t IJ ,- ',Utn, maal' toch vool'zi!'n V,ll1 goed plei, tel'plmLtst'n: e n weg ,'ol rhicunes, dio dOOI' dik en dun Jcidd', hiel' n daal' arg hl'okclI tlool' e 'n h mellioogc, bÜn:t ollh gaan bar rot. of 11 Ivlid g:tpend ,
11 wc"', di, rtl d levenskmcIJt vall n jong t I'k lig haam, ""I lIe wilskl'acht van een st 'I'k n geest ,ischte, 0111
betreden te worden tot IJ t 'ind to , wal\!" ti' ~,on cl '1' b 10011 i nl{
halLr llli.~ I' sehi tarde. rij dUllkt, 11 t verlang n om de erste achr d n op dien weg tI' doell WtlH toenlllHals zoo groot . dat ik ge n oogenblik g weifcld WlI h bhell 111 m t hot v 'rl-'den' ".:-
6
h ('I t or ken , ing v~1 cl voorwaal'd zoo geluid of mcn mii g - Wil\ll'SehllWd 11. d, (hIt bÜ mün ,. drek ,Ic ~Iagboo\l\ voor e nwig ft'hter IlIlj 7,oude Vil>lI 11,
Hot 00'" nhlik vall ti n l~f'\I\a.l" h Wl\~ '" 'kom n j ik L1eed Irn ("'I'sl 11 ~h~l) op (\i 11 w "", ell .. ,. re ll~ tl.r igcle mij het harL le IlI'eken, H: gevo lde rhl ijzersterk n ban I vl\n gcneg nheid , die
111 ij innig·r rlUJl ik z Ir wist, :k'tll de mijnen 'noerde. D erst
~b'l) 'iseht c n Ol' ,to oR' r. EI' drukte oen IJ rg op mijn borst, rli' cr .1' hts eloor groot ini>piLnnillg kOIl word n nfgew nteld. Ue po"illg g'luk : ,10 h lIi t zOllder 0 n (li p wonde n(\ t laten!
Ik zou niet in .. hUlt zijn ti i ts meel te deelen Vlln 't goen ik
lUUI ti illseltrpillgsplll,ats nel 'rvolld en g 1/0 lde. G 111' 1 nieuwlJ
IH'1.i"II1:(\cn Il een geheel niouw omgevi.ng, mol op elkander vol- g 'nde to 'ótauclcn, waarin il< werktuigclük 1\18 Vlm zelf geraakte,
wi."sl'llI'n ellm,ml I' af, terwijl mijn geeót of ·Ider, zw crde of ha.lr dOllll1l 'Id(' , 01' wcigel'll zich ti ho rlijk l' ·kenschap t geven van de ontvllJ1g 11. indrukkl'n, Uit all
~
hi lel e 1', t op , t n d kanO' h t ank I' g licrt hlld, ell ,I, onmtngemull 1 weginO' del' kort baren nUl tic 7.niderz (' mij tot mij z If hragL~lnzi
k- ell tromgelni I, ho I'a'g. kt' l Il nl1l ars h iel bI 1/('11 mljno;.( m Ic OO\'C\1 klink n, tN'wiil wij ons ' lurig VOl' Ic\' van de
kll~t v'l'wijdcrel 11, nbclwong n I' Iclll stl'oom'lI l/al1 tranen Illllgs dl' w'Lngcn \l\ll nig ,jong ,0Ida.tl'lI; OlJafgew nt! hi lel n zij hun blik op (O(On pUilt gerigt. Zij hadlen zich "'0 d • ehoutlon toen moe- t1C'1' C'n ZUl t r snikk ndo 01\1 hlln ha~ hingen, te n vad l' moL g'- I/roken stem het &God
zli
IIwt 11" \lt.,'\U1 Id<? on. vo r de laatijtl'llIaal w Bigt, kro.lI1pach\ig Ül' bev ndf' hmlll drukt!' Vl~1I zijn wilJcn
II\lUlI' to '11 '" liefden ZOOII. )[ei f'CII gpelwon'" n la('h ell
ktl\l sbm~ti
g' \'l'olijkheid hadden zjj hl't . f."i ll('id willc.'ll v rligt '0: nu werd hp\
"CI/ cl ni t huw I' lWllwoll"(,\1 11 gay n zij n'Ü n loop u.an hnnnr tran 'n: zij h 01',1 'n ni('t (' UH Ie "potteTnjjen van aml('r IJ. cli ,zoo hij no/!, g'v .1 hadden. h t onder dat ma keI' tl'llchttl'lI t vl'\'b rgcn.
"[pi tilzwÜg n gaan wij dl' htllg' iooneelen van nood 1001,(' ont-
" I'ing en nngl'lIIuk "0 rl)ij, (lie trekten om het begin el,,\, reis tf'
rI,'1' i:ti,ol'l'II, Ik
O\·~rt
F(t d I' Zuide\'zl'c pPt' kngC'11 hC'hool't g 'Ink-7
kig tot de b r,t.ld gl'Ït'v 11, tot d ge, ehi deoi, wnarvrtn ('t\lle- l'en VlUl dllg n, tot hun illuige fl<l>ti,I',wtie (want 't dort
h~lel'
n g altÜll goed an gelelI 11mi~ûl'e
te kllllnen I'n\loll), " ;\1 de hij- zonclcrhelen inllenopdi~'ch
11, Alloen olllditt ll' onz' ('cn hijzon-dero mcrkwa.'\rdigheiü hll.d on lJuit ng woon ong Inkkin' WilH, nwg' ik el' Jli t goheel Vl\n zwijgen, Voo\'cel'st
lm~k
re I!i kort mItic aJval\rt ende\' zwaard 11 iI hield de \' pll.rntir 011:< een hal- ven da'" op: verder z tt do schipper die ell w
dlting~
hal' wel zijn knecbt checn to heb1) n aang g"",\Il, wie bunn r het lll.ngst n hl'l'- een dronken zou zijn, de kll.ag op een zandbank, waaropz~
w ·kell geloden 'n turf chip, met nmn en muis, v rongelukt wrts: eilld ,- lijk. nl\ 7.~
uren op onzigtbl\l'e chol en bot getuurd te h 'bh'n, raakten wij weder vlot. en terwijl de equiprtgo nog altijd Ilo on- lJcwog lijke positi van lijkdronken behi lel , word tic (lircrlie Viln het vmn'tuig ovel'g nomen door twe solda.tenVf~n
het d tachem n , die zich herinn rd n vroeg I' al 11Iatro~
Ile /',lIider7.ee te hebbell bevaren, Daal' h t ev nwel hunne schuld niet waÛl~t
I tcg'co- win 1 zoo hard woei n wij met hw ren 7.00 langzflllm 1/ortlitkwl~
mil , kOIl Ifl n 't all n aan ti omstandi",h . d n wiit n. dat I' 1I0n- vall voorraad Wfl~ lil
F.r ni t ov r' dan ar te
g rsnoocl aan boord kWUII\,
tien oud n t.ijd niet b kend,
houJ 'n
nm~1'
de (' rsic I IJ te landu)<Tsphats. hctg en 11 t vcr- hl' k te zijn, Een 1I I utatil' IJ 'sbmnde IIlm~rd ' iland \\ïr\'inCTcnui\' cn oIKei('\'. I on olld \'ofllrie\' ril ceni' e mans hap! en, l'igtt ûch 1"gtHtrerkR 1ll1':l\' den v \'Ilnta\'den Schout VIUl WiC'l'ingeJl: I11l't
"\'ood n kmlH l) htt! II kwam 11 ÜO mans happ 11 aa n bo rd
tC\'ll~,
(bt wij t ch ti 11 dcrd n dag I .,' mi, s 'h 01\ ni t ze I' I \' e n ti i r; , },'i uwerli p a,lnkwamen,
H.
Beschrijving van een zeehaven uit den kaag gezien.
D kaag Ligt op zÜd van h t zeeschip: hanr mast reikt naauwe- IÜk (lenig voeten uov n de v 1'8chansing n staat, in verhou- ding tot cl n grooten ma t, al~ e n "Ta halmpje tot e n iken- ,ttLIlI. 'J'el'lvijl h t klein vaartuig clQor cl' d ining onophoudelük heen
CII weêr wordt U wog n en niet tot IJ dar n hünt te kunnen komen, ligt h t groot O'evaarte onbf'wegelük al en ro' n hoez mt on- will keurig vertrouwen iu. p di tuk zal ni mand de verbolg nheid tier elelll ntcn vre zeu. ,b't;II' zltl i d I' d ontbCl'ing \'ltll de ImLt .. te ,Iri cl, gen spo dig v rg ten, wltnt cl ' 0 m f 0 l' t mo t el' groot zijn. i\Iaar halt! I chts ti kOllllmlndant ... aat over altn h t groote boonl;
lvii
h bi en no" tijd om t1 oog n om ons h on t Klnan.Het g 'zigt van 7. cs 'hep IJ is ~'O l' Holland 'l'S niet ni uw doch ziet ll> Zwit~ r~ en :;; 'hwtlrzwald r~ 'ns met open 1II0nd romlkÜkclI ! J h t 011 pijnbosch in wlntcdooi, diLt zij in de verte ontwaren .' helaaH ne n! de trLkk n onthr k n r aan: 't zÜn w I ki.nderen vall (\ duit;.ch woml 1), mmu v rwcl'kt tot hond rde sch pen, waar- van de I1ll1 t n lLII I'n nog d u trot~ h n ~tand behield 'n , diell zij
'enlllllal ttll n hadd n,
Digtl'l' hjj klinkt" '11 heil) geHuit van een bnit 11"'('woon JlOog vllartllig, ,'cr.if'l'd JU ,t I' odl 'n witt h IUd n-guidand s ,. opg han- gl'n "an 1D:t~ tot 11lf\..~L, IJ kroomlm t vlaggen en wimpel , en I'oorzi II
va IJ n (lul,11C'1 "chit van zwal' e kanonnen. l~llIks klant r n twc 'L dl·i
honderd apen - n en, 't zjjn to h men hen - langs ontelbare koor- den in all rigting n naar boven, rukken d guirlantl s af, hl~l n do gekleurde doeken naar omhoog on omlaag, ontwikkelen verbazen- de groote gmauwe liLppen doek, om die w i.nige oogenlili.kkcll lator weder vast te sjol'l'ell. Onderwijl klinkt een schoone LIluzÜk va.n tI n hoogen achter teven: 't zÜn Iledel'land 'ehe volk licdel'cn dio tot v 'I'
in de zee dool' de lueht trillen.
Naa t het pt\mderende wachtllChilJ lifYt een zW'Lrte romp zond 'r ledematen j uit zÜn Hank outlan. lt zich Illi 'n dali mot zek~r geweld een dikke rookwolk; en ZW!LI'e slag doet de z' beven, en op groo- ten afstllnd eon projectiel vttn HO pond van den een n golftop op den anderen clausen en ei.nd ,lijk l'ollend uit h toog venlwün 'n.
Een kleulc achokJ,\J1(I~ch vls8cherspink laveert niet voU' zeilen de luwen binnen, Har' lioorden liggen b lIrtelin!?:i g IÜk llIet dc op- j)Crvbkte van het wlLter; nu en ChiJl luikt haal' kop onder cl blLl'en, maar met venve I gemak al bevnlligheid verhcft zÜ zich weder in lUllLr sn 'Ue vaart boven de gchuim mie "'ol ven : wml' ziet g haar z i! vallen: met groote juisthoid giert zij n.nll op de plmLLs, II'tmr een hoop volk reecls staat te wachten om de vischlading in manllen en kanen ov l' te nem n.
Op een smaUen hoogen dÜk, die den va ten WtLI uitmaakt, be- wegen zieh matrozen en sjouw rlui; nu n dan zi t gii e n oude vi:
giJante m t CIl langharig shctlllndsch pl1.:wd uat met moeite tegel) d n wind opwerkt. Ecn cl tachem nt marinier.;. m PÜper~ n tiLm- hoera aan 't hoofä, mal'sohe rt 1'0 l' e1en wind af, in ov rlHla teu n v rlengden pa naar de wacht. Boven dOIl dijk steken weel er top- pen van mus unit, clio elk, geda. ·ht ll..'\1I het b 'sÜlan van nog me 'I' lanel zond n wegvagon, al, op C n paal' punt n dl? daken \'an h t pal is en het ho pitaal nLot even zigtbmu- wuren.
r.
f*lIl.
Een kijkje aan boord.
H·t dcta ·helllcnL krijgt order om op h t x 'o~chip over t gaan' ,lan rl' Vldr 'cp venlringt mon zich haast ui t ij VOl' om te gchoorza-
lil 'n. Ol) ti ,I; aannoetr don , word n do IJ palingen voor do diell~t
\'n (l' ortl' aall boor l b 'k 11 l ' maakt; do iud eling in b,~kk n heeft
,l<Imtond~ 1'1,,,~ts, en P zijn beurt wordt it.od l'e bak geïl1. talleerd. D' rtl LIlI t, voor looi .~ is tamelijk uitgestrekt, ongev er van den fbkkc- tot aun d ... n grooten ma~ : maar wanne r (U ruimte is aangevuld dooI' 120 hangmatten te"cn (I n zolder, door -I _0 ki~ten op den vlo r ,
!lOOI' 1_0 l1l 'ns h n di, de l.Jlal~t tU8schen hangmatten en kisten in-
11 men, dan i~ do co m f 0 I' t zoo bijzonder groot niot; integ nd 'cl , ni ,t~ i~ zoo i nco III f 0 r t a IJ I e als die manier van lorr reu; nie- llIaml wnet zÜn Ilaats tonthouden, ,lUC loopt dOOL' en teg n l- ]mnflor. b t lIck ~chijnt op d hers ns t drukken, n do IlIcht komt
al~ lood in d long n dringen. 't Was bijna nog I 'ter op d kllano;
IllUll' kon 111 u a1l;han~ lld mlllLlen!
I ' omlcroffici r n h buen ill~g lijks k('urus g maakt m t hun lo- g 'm 'nt voor do rate honderd daooen. Ook hun ~~traalt g '\1 vrougd uit dl' oog n • ('n g en wl)ndel·. Be h .\ pen iM d· erst wet van het 7. I ven: daal' h t hip ni t grootcl' maken i~, moet Illen I' 1'('11 zieh z .11' kl in '1' t mak 'n, l1l and re wool'den: bet r partij tI' 'kken Vlut de aallgewczen ruimt!': in c\· nredighoid zijn bc- h()('ftell v I'In i 111 I I' n, vooral dr b .. hoeft n 0111 zi 'h te bewegen. Me r h weging dan ('rn pad t<, lllaken is v rkeerd: :ll~ en heester in eon 1,Ioclllpot t, I von z u hct vorkieslükste zÜn.
11
Door en opgeha.ngen oud zeil is het v01'blij f der onderofficieren VI\n dllt der soldaten ge cheid 11; e n enkel v I' ij oogenblik gedurcml (lo reis is dus ruogeLük geworden. De omlerofticierell weten reeds dllt zü niet alleen den scheep kost del' mllnSchapp n zlulen deolen , lUal1\" zelfs als bakshooU of bakskommandant verpligt zijn lllet h'n uit denzelfden pot te eten. Zü laan de oogen om zi 'h heen, in de hoop eenig meubelstuk tot hUil gebruik te vinden mllllr te ver- geef~! de kist waal' ieder op zit zal tevens voor taiel moeten ilienen; zachtere zitplaatsen dan de planken, behooren voortaan tot tie illusiën. ».Ach Gott, ach Gott!" zucht d sergeant bar n von Bauer, die zijne blanke handen, met een paar zware gouden l'În-
geIl versierd, voor' het blond geknevelcl gelaat houdt terwijl zijne 'UelJogen op de kniën rusten en de wiegelende bew ging der bec- nen volgen. »Ach Gott!" prevelt hij nog eens, maal' stllit bij tijds den stroom van klaagliederen en verwensching 'n di> ,Ir 'igt te ZlI Hen 10sblll'stell; hij verkropt h t Ic d dat hem loodzwaar op het hart ligt, en in zichzlf gekeerd geeft hij züne gedachten d n vrij 11 teugel.
Waar voeren hem die gedachten heen? Na.tr de rllim luchtig zalen van het vaderlijk kaste I, naar züne fLpartementen met Z 0
veel zorg en maak gemeubeld, toen hij cl })aluettcn ontving, of nlk'1.1' het boudoir van 7.ijn verloofde in die rein' atmosl}heer d'r liefde, waar hij wtn do vo t n van het voonv rp zijn I' aanbidding
zOO v'el zalige uren doorbragt ? Welk n contl'<1st tll ~chcn h t.
verleden en het tcgenwoorlige? Welk duivel 11 eft hem bezi 'Id , welk n mi~ t.'lop heeft hij begaan, of w Ik ong lukk n hebben hem getroften cLie hem tot dezen staat bragten? "'ijn g chiedenis zal wel eeuwig raadseh\ehtig blijven, zijn geh im w Iligt niet h J11 ten grav dalen. Maar zigtbatLr is 't voor iedereen, dat cl ondeugd zijn zegel ni t drukte op di d Ie g laatstrekken , en dat ook zijn kameraden en ondergeschikten hem aehten even ,,18 zijn 'hef. di' hem in kort n tijd do onuerofficiersstr I en chonk.
Wc will D nog k mus maken met e J1 paar onderoflici 'ren. nu
we to h in hun mod st verblijf xiin. ]) sergeant-m,0oor elP L cu\\' i I'Cn Hollandl'l' en e '/1 flinke k r I. fschool1 0)1 h ,t 00" pal< ' IJ
en-twintig j,lren, lee~t men op zijn gelaat, voornamelük in zijne groote blaauwc oog'n en lijnen mond, vWitheid v.ln karakter, den .umleg om te bevelen en den wil om gehoorzaamd te worden. On- g 'twijl'eld wordt hij in Indië 'poCllig officier; hij zld van zich laten hooren, zoodm de gelegenheid zich mq.ar voordoet; wie weet binnen welken korten tijd d dagbladen zijn naam verkondigen als dien van
"n held!
,'ehoon verschiet inderdaad voor een jeugLLig krijg nmn, die met het bepaalcle voornemen om vooruit te komen nMr de Oost gaat!
Hoc id h ,t mogelijk Ilat zoo menig jongeling zich ln,at weêrhouden door vr 'esa.chtig ouder' dool' overwegingen van onderge chikt be- lang I waarover men later berouw gevoelt! Hoc is het mogelijk dat de gelegenheid niet gewaardccr I wordt, welke de nederl::mdsch' 801- claat vóór heeft boven lLie van zoo m nig rijk. On Indië biedt l" n ruim veld aan om lauweren te plukken en roem te oogsten, cu men blijft thuis, men Ia..'l.t aan VI'e melen over om fortuin te maken I terwijl men het hWI naderhand b nijdt.
Wij zi 'n cr hi r aan boor I weder een voorbeeld van. De DI este ouderoffici l'en 7.ijn VI' emdelingen; I chu vier hollandsche jong n trcfl()J1 wij l' aall: 't zijn geschikte suj tten, cLic het hoofd niet lat n hang n maal' dadelijk hunne partij g kozen hebben eu onder g'lach n kwinkslag n zich inrigten hunne kisteu vast zetten en nu n dl\n in het ijoldateu-logi'~ gaan om wat te gelasten, df1.t tot de goedc orde n het gemak VI~1I allen kan bijdmgen. Op clen vloer zit hall' liggende met d n 'Ueboog op zÜn kist, een eeuwig melan- choliek w z n met en l)aar zwarte, machtende oogen naar n iet zien: 't is de 'rg ant Picolo. ik geloof ecu ltulim.n, een Lu- ganer. Aan züu lang gla11z nd lokk u aUéén zou lUen al dnde- IÜk kunu 11 zieu. dat hij ge u soldaltt is: d uniform staat hem dan ook, als of zij aan zÜn lijf gego id IVI . eeugroote on vers ·hil- ligheid straalt Ilo l' in al zijn do IJ en laten. 't J een van die pre-
~('lItj H, WiUlr lIlen m er last dau dienst Vim heft; ~telLig iemaud van grooten hui7.o. 0 n dag vóór de m .u.toring kwam hij in een rrL'lkoet t Hard ·rwijk bij : Iderumn aa.urijden, 011 ging naar den kOlllllliUHhlnt voor wi 11 hij 'u paal' bri veil medebl'agt. Een uur
later droeg hij d koninklijke uniform met ~el'ge;lIit~h' pen, verkocht zijn kale voor "n appel en een ei, ell kwam lIlet 0 kofrers cu kisten in d kll.ZCl'Ile. De. oillaten zegO'cu, dat hij 'en chte prins i en zijn vader in ecu twecgev 'cht heeft gedood' [IJlderen bewercn dat hij een geheime zamcnzweercler i', mogelijk wel een Carbonari die onder verschrikkelijke eden sta..'l.t: hij v . om in elk land nieuwe leden IlM te werven en onze Oost nog mettertijd Italiaausch te ma- ken. Zijn IJruine bI eke kleur beeft ·tellig~ iets Bombel' , en daar niemand hem nog den moud heeft zien 01)\)uen, 't zÜ 0111 te spre- ken 't ~ij 0111 te eten of' te drinken trekt hij w I d :1amU1cht, voor zoo VCl' dat in de hurrie lezer lla"cu mog lijk iti.
Achtemit, d. i. iu cl f'Ltsoonlijke wijk van het schip. eigenlijk van den grooteu mast tot en met het roer, heerscht ni t minder (lrukte. De poLiti wacht beeft één po-·t lllln de valrc p en een an- deren bij de watertou geplaatst I met de consigne. ),uicmo.nd Vo.lI boord" en »niet lllet wi.ter mo1'~en." D t'ourie1' heeft juist gedaan 111 t »0 1'\; m" \'ol:;:eus de appèUij·t uit t gev H cn d »IJ.lhoon- ties" staa11 met den onderofficier en kor(JOraa,l del' we k aan een luik waaruit cl derde ~tuUl'llmll d· vivre JI~uu' omhoog laat IJrengen voor de t'oumgering van cl ecr~te dagen. BÜ de kf~juitsktLp en het roel'rlld bevinden zich verschillende inclividu' die zeker niet all' aan boo1'll behooren; zouen of Ilov'n van d r eLler8, die kwa i uit belangstelling voor den kapteuI, doch ind rdaall om te pionn r u of deze de hollaudsch zuinigheid, neen, ik moest liever zeggen, of hij h t b l:lng clèr reed l'S wel tot Ul do uit l' te c\lrielheid ter harte neemt; vcrd '1' de vrouw van den kiLl)t'in, die veel no- ten op haar zang b eft n de duik cl~r kajllitf\iougell i~, omd.tt zÜ ieder oog nblik wat nooclig h eft, n di met en Illllsterd, m ch accent aan ioel \. wil wijsmak n dat zÜ en de lánd ren zoo rÜlIllIgtig aan haal' man gehecht zijn j e n paal' nieuw cliepsche levcrfLuci l'S ,
die u nog all 1'handc p\'ovi~i"n wiU n b zorg n, al zeilt ht schip ook I' eds uit: en enige med pa~~[l<'iflr8, waaml :dc
wU
h.ter 11118-~ hiCIl W I keu nis Zllll n IIlltk n.
De scheepsgezagvoerder, di wtj ouder gC'hruik k Cl, ptt' i IJ IJljj- Wil lloenJ~n, ~·I idt ml't d· grootste bdc ti.lhcid ti ollicieTf'n tlflar
'14
bPll d n. )Vij 7.ijnvier in gllta.l; dl' kommandant, tw luit nantti en do officiel: v<tn g zondb 'i I. Tn te Ie VRn Illl<lr d' kajuit t wen- thm, brengt de k,Lptoin ons in (Ie kerk; dá{ll' wordt clk e 'n hut aangewezen met lûtzondering VlUl ~ ~u onz 1', die n noodhut buiten do kerk di nt t b tr kken. Daar er geen liefhebber is voor die 1mitcngewoon kJ ine pijl)()ruad vlak IJij de hottelarü, ;',onder
\. l' 'be lu ·ht en altijd met kllas- u a 'neverg urtje' Ue;',wl\ng rel, wordt er 0111 g loot; mij tt'ert het lot 0111 n'}<'Il!t en 0ll hot domein van d 'n derden stuurman en hofmeestol' te log ren.
Ofschoon ik zeel' wel wi·t dllt wij offici ren regt hadden op lo- gics in Ie kuJlût. W[l,"! mij geen woord ontvallen om dnt regt te lat 'n gelden. De kOlllmandant had inllll 'r ook een hnt in ct kerk ell schccn cr m 'de tevr d n. ,\l pruttelden wij ui >t, 't scheen toch, dat wij er juitit ui t bijzonder vrolijk uitzRgen; althans de konunan- clant l1Ie ude on t mo ten lUooede 1 'n, dl~t ti kajuit u.fgehuurd waJl lo l' e n pmw {",Imiliën met dallle8. vóór dat h t bekend wa .. s dat l!l' troupen zouden ing . he VI, worden. ~ct deze lût1egging wa- r 'n wij volllmUl, j,~ 't wa of!t ,t denkueeld. d,lt wij niet geheel zonder verteg nwoordig r~ der te der sexe op den oceaan zouden zwalken, al aa.ustonds eni", po';zij wierp op de tot nu toe hoogst prozaï'che olllg ving.
rvo
AI eenigzins diepere blik.
Ongeve 't' dri' weken '?)al1.,t du WUll! uit all 110 ken, lIeblll vu uit het u ril '11 of oosten; wij liggen nog rIjtijd even VlU t en onb ,- weg ,lijk aan cl n wal. Er iR ruim tijd "ewc st om on~ te install - ren. Allo.i ijtaat l.eovast. gesjord met touwen, ..., spijk l'd cn g '- kmmd. l,;g ik in JUiiu I ijl> Ilhld (tot ûttcn is g en ruimte).
dan h b ik mijne armen slecht uit te trekken om mijlIe kj 'ClIer 'u , 1)oeken, 8i~!tI·en. nz. t, krijg 11; 't i~ ong hoon 1 gez lIilY, JlII\tW
niet a.angenaam in aU opzigt 'n. Wil ik iets ~chrijven, dan uen ik verpligt in cl kerk te gaan zitt '11 , waor rdtijd e n buiteng won' luvendigheid heel·scht.
De kerk is do alg Hl ne zitkamer van all mann lük toootge- I100ten ,d receptiezaal voor alle b zoekel"ti. D kOlllmandant houdt UI' ' morg na h trapport· d' s('rg ant-l1tuJool' IJ fOlU'ier ûttcn cr gewoonlijk cen paar morgenllren te schrüv n. D l' te en twe ,- d stuurman h bIjen l' in gelijkK hun hoofdkwartier; ,I sch
v
s- d kt l' zit er natuurlijk altijd omdat hij bijnR nooit i ts and l'S to do n h ft dan m t ieder en te prat n en, vlllt cr 80m wat t v rrigten to h li fst met h t gClvigtigst' g zigt d'r , I'cld zijn pillen op d' k rktaf I draait. Nu zijn r behaivo de officieren, nog dri m depa. sngi l'S, die ni t IJ t ~8 W teil te dO('11 dan te ar- rangeren. pijpj s t rooken, en militail' Z~ k n te hoor n b hande- I n. I~ dus zelf nUk'lr c·na nft hoe vrolijk On8 g 7. I· hapslokaal i,..En de dam ? onzigtbaill', W\ilr m rk 11 \vtj l1ietH van. Zij hOll-
16
d n zich zoovel mogelijk op in d luchtige kajuit n kom n nooit op e\ k, ~<tn wanneer zij zich lutD wal b gev'n. Wü zijn V,tIl ons voor- nemen, om den kaptein te verzoeken on bii haar t introduce- l'en, afgebl'agt door zijn mellede lin" »dat 7.ij liever in geen 1ll1-
dere aruw.tking met de passagi 'l'S 'wenschen te komen." 'I~och we- ten wij .tl, dllt el' twee of drie mama's zün met eenige dochters van ze tien tot twinti<> jaren: wij \'egrüpen de oorzaak van (li kluizenaars-ideën en ceruiecligcn ze. Buit>ndien denken wij Cl' op zijn best over na, w.tnt ov I' (hlg valt r gelloe" met het lletach ,- m nt te tloon en'~ avonds zijn wü aan wal.
Een natlere kemüsnlltking met de solchtten geef
mü
g en hoog denkbeeld van het gehalte cl 'I' moesten, RI' zijn ml"enoog een vij/'- ,tigtal g ,lboleerclen lLit de gevang nis to Leielen: de re~t IJ, taa t voor me l' clan do helft uit vreemdelingen. Ofschoon bet voor h t eCl'st i~ lbt ik 111 t ~oldat n in illtnmking kom, wonlen cl' ge tra/'t zonder d'lt ik ontdekken kan dat Ie "~tl'affen eni .. efl'ect hebb n.Ui weg n~ dr nkenscbap of' bl'lltaliteit LU t provoost ge tntft zijn \ worden d or marini >I'S van boord g haald, om in h t lokaal aan ti hoo{üw.tCht op!!C~lot n te wordcu.
Deze wijz van handel n komt mij niet AAnbevelenswa.ardig voor.
Ik vraa" mij af ho 111 Ll die straf zal uitvo l' n wann r wii eon- lUaal in zee zijn. Toont d komnmntlant than niet, lh1t hem de mi (1- cl -len ontbr k n om d ord in zijn gebi d te hand1mv n '! H t
'chijnL (lat cic . eh epskaptein dit ook begint te begrijl n en geen zwarigh d n meel' mll<lkt 0111 e '0 opflluitillg -lokaal te laten lI.fbchie- ten, i t.. dat
hü
Vl'O " l' voor nmogelijk verklaard. De b,\as-tim- m rulttn n zijn Illaat zijn lustig aan het timmer n VIUl een gre - n n-houten IJ scbot in het tUlJ. heml ka: h t zal deu ond roffiei ren d belft van hpu I' rbljjf kost n, maar er is nergens ander. plaa.t~voor te vin I n.
nze deta hCl1lentH-kommlUldanL is aU l'vricndelijkst: hÜ g<\I\t zeer vriendSl'lmpp lijk met (Ie offi i r 'n om: v 'el g me nzamcr dan ik mij dltt v;ln en kapitf'ÎI1 vrrb Idde. \\'llt mij h t mee t verwon- dert, ill (htt hij gedurig n7.(\ opinie vraagt in de hehancleling van aU zak n die lt ,t d '(tl 'uCIIlPn brtr treil; ik ~tlt tlan m ,t den mond
vol talVlru, want il, I]('h Cl' op gerekend VI1/\ h (' m to' ·7.ull nleereu di.eneu. Nu eens b. v. raadpleegt hÜ on,' of hij de mans bappen toestemming zal gevell om nan Wlll te O'alll1, dllu of hij aan het schl.iftelijk verzoek van een solda.'tt om kwijtseheltling V[tll straf, of om e u som in voor chot op zÜn goed te mltk '1\ traktem nt te ontvaugen enz. zal g -hoor geven. poedi'" b ginnen wij (mijn lm- Uleraad is cv n jong
nl~
ik) daaraan te gewenneu en lüten vrij lijk onze meening. Het "evolg dam'vau i. , <Int de kommandant aan d inspraak van zijn go (1 hart iets minder gehoor "c ft en zÜn h 'st doet om in h t bel aug tlcr disciplin streng te zÜn. Heb ik u al g - zegd dat onze chef, op Java gebOT n en getog n, Vl'O g'r nooit in Europa geweest was? htter heeft hij ou' verteld, dat bij ;utiill 1lij inllLndsche kompaguiën g>diond beef en zijn oll"ewoonte om L1lCt European n om te gaan daarlût voortsproot.Appèls, inspecti"n en militaire wfludeling n zün tIe dag lijk' hu bezigheden j wij verlaugen sterk 11lL<'W verandering. lUk de z 'e- li den instinktmatiO' d en, zoo rigtcll wij re d ollwillok LU'ig on 1.0 blik- ken naar den wimpel als lvii op het lck komen; maar de winel blijft
la..'1.g.
Eiucl lijk draait hij door h t noorden heen 'n blijft half oost staan. )IDit i 'on. gUI1KtiO' t 'ek 'n ,., zegt de kapt in: MUrl hij zoo vi l'-cn-twintig UI' n I) lij ft doorwalkij n, d.lll glUln wÜ cr Inol'g n van door."
In e u oogenblik is die lJlijtlc tijdin'o\' V'ln L110nd toi mond gegalm on ieder. g laat opgeheld nl. D IJ drij I'iglt 'il1 i~ 1,igt haar tocg'<'110- mon. De mat roz 11 halen h t va te want st ·rker aan, de was h- Houwen bl' ng 'u in den loop vall len dag h L go \1 \l .. ~n, dat n g in har IJ w,\riI1O' ls' v I1t l'S v, n aller! i provi, iün verdringc.n zich
fttlll de val!' cp n maken goede zak n' dia. tstl' IJ nningcn wor- den nu nog bo!:!t cd aan betge n i d r h t mee t noo lig denkt te h bben. E n paul' Dllitsch l'S \ zoo gro u • .t~ gl'a.~, m t groote mon- d n en sluik har 'll, di vol. tr kt g ('n cl nkbeeld h hl Cll van den afstand del' koloni"n of vau drn <lllttl' d l' reis. koor n Ik Lwe groote brootll'n en bopen llaarfl'lll genoeg te helJb n 01\1 g dUl'enll den overtogt g n g bI' k t lUden. '/., Ü word 11 uiigehtg hen dool'
18
hun kamerftflen. D kommi Zf'n Komon nog eens zien of (Ie luik n van 11 t ruim w I goed verzegeld zijn. H t r g llt bezoeken, en
reed~
ziot men in het 00" vrl.n IJl nigeen , LU voor goed ti val- reep a,ffla,l,lt, en tnw,n glinst r n , tlic hij t vcrgcf~
met cen lag-.h nel of onverl'chillig gelaat
r
oogt t verhergen.Bovenal mftakt de kapteinsvrouw ontzettend veel bew ging' 7·Ü pra.at n huilt 'n la ht t g IÜk rtÜd. Het is waarlijk of z ij en niet manli f op l' is m.o t. r.ij vergeet. evenwel niet tUllSchen d' b
(u'ü
vcn haar Iigclumm L go u to doen; zij is voortdurend bezig lIlet llaar kolf r te pakken, en als ik .. en beb're gedachten van het JltcnschfloJU in het alg· m en en niet te grootc achting voor d' hartelijk' e htgenoot v:tn onz 'n gezaCfvocl'ller in het bij7.onuer hat!, Ilan zou ik biik11nt- vcr mi rdt 11 n , dat. zij in lut.;l)' uit.gelaten dro 'f- heid, geheel onnadenkend 111 niK blikj', menige ham n ander provi~ï:n hij hare japonn n stopt .OP 0IJpru-.,er nlll fIrn kommandant h 'weert (hl hij het gezi IJ h' ,f , en g looft hov ndien "dat zij h IV I mct den dokter wc t."
'l'oev:ülig hoord ik h 111 (lit ond r ht s 'hoenpo tsen aan mijn op- p,': r z g 'on' lila, r de 11Ian v
rgi~t.
1.i'h, en weei nog niet wat v l' een galant \ll Il"ch "n s h ol':doktcr i~.v.
Wat eigenlijk een scheepsdokter is.
De s'h cps(lokter i~ en Ollmisbaar 8chep~cl 0111 pll8~agicrs aan hOOl.a te krijgen; hij iH altijd e n b kw alL III s 'bCePRdoktcr - Ic's L1e dagblad-advertenties maar - 1\ zeer sterk in de eXflm'n's , w[tnt LUct Ik rois i: hij (ook volge11$ dc couTant) g "xamin ercL
D sch epsdokter taat in tr[tkt ment 7.00 WILt gelijk m t den d rden tuurman of d n lJoot nUltl. naar zijn logies t oord elen IJlt (1 neersten RtllltnU!ll1 , en nan.r d behand ling die hij ze r dikwij Is
van zijn kaptein ondergaiLt lil t c 'n hond.
Zijn werkkring is z '1' uitg bI' id. Aan wal. n zoolltng h t . hip binn 'ngaat ligt , is <l ~ h 'cV:doktcr de adjudant vall cl
];;\})t insvronw, haar gelliclIstige "'eest haar ('cho, haar medium. In ze .110 lL hij tl zrlfd 1'01 bij d n kn.pt in. uIItal' ni·t altijd met hetzelfde ~lIe 8. !lat h t v or het ln.pjC' (J11 is dns de klLptein g ,1 g tuutst. (Ian kan 1\1 n dit. op h t gC7.igl Vlm rIn Rchc p.- dokt -1' 1 1. n, di· lhLn h -t err te sdmt 'rt m L1e lULrdigh d 11 "!ln d n kn.)Jtein. waarmed hij n ,) halm kj . laat" of IClln ndc t IYen d ver8chan~illg staat t kout 11. Heeft hL l' de kapt in h t land.
dan zi t de "eh j)~doklcr ook 11 "rslagtig, minder 111 d l11:lS,;a
~ h Idwoord '11 11 ~hulllj ~ die !Iij lIit de erstr ha nel krijgt. dun w'l uit R.l'l11lmthic voor den la11derigc11 , "cvl'('rsdrn mali, di met (-én woord hrm 1111 :Lfloop d r l'l'iA uit dl' rl i rilst cl I' r('rdcr~
kn.n ontslaan.
Zijn cr pa"~<lgi l' L1i· kuurt"l) I~II , or houdt ti· ka},liciJI VIUI en
I <\rtjjt.i" maken, Ilan III t t1' s 'h('cpsdokler, graag of niet, voor vi rd n of vijfdell m:m ,Iienen. Hij i doorgaall~ ong lukkig in het spel, P l' i Dl 0 uit ang8t III veol te verliez n waardoor hij natel' op fllLtcr maakt on nog eon maling van den kaptein op deu koop toe kL'ijgt, sec u n do uit angst om t ve I to winnen 011 daardoor ti woed van den kaptein op t wekken.
D sch plokter houdt de lij8ten Vlm win t en vod ie Illet tl
III ,,' naallwgez °theid tUUl, 11 hangt (Iio in zijn hut aan tien wand.
Ik b n zekel' dat hij monig 81ap loozen na ht doorbrengt mot op zijn In i n u s te turen, dat .... ewoonlijk dagelijks grooter wordt; 't i ook van IJ lang , al gij weet dat cl scheep dokter doorgaans "'0-
trouwtl i', aeht kind I' n 11 ft, en nooit vau en reis terug k ert.
zomlet· con ni uw spruit t vinden.
'I'ussch n d kc rkringen. bij windstilte. zit de Helm I>sdokter t I'L eh '11, Z t r.ijn vang: I. op sterk water voor de kinder IL vau d ... n kapt in vcrzamclt m I. hctzclfd oo"'merk vleugel van vlieg nd vi,;a ·h ·11. en hou It zich onledig m t kaapsch (luiven cu albatro'-
S 11 op tc z tten.
Begint d kapt in PI' fel'cnti te toon n voor een pas agi I' of tuurlllan, of ko I t 7.ijn t gen een ancl I' dan iH het v rwonder- lijk (10 ovel'eellJ:it nunincr I'an zi 1 bij den chcep dokter waal' t IJ - III n. Be taat ('I' zeker spalUling tu' ehen de b woner~ yan h t
»)[t ·ht 'ruit,' zond I' dat r r.ich bepauldclijk partijen gevormd hev- 1)(on, dim w t do sch psdokt r een b nijd nswan.l't1ige onzijdigheitl te I> waren: wordt cl spanning grooter. (hUl b eft cl ~cheCl)sclok
t 'I' v cl in zijn hut t do n. of zit onafgebroken in e 11 tuiv r - magazijn te ,tllclel'cn (voor zijn volg-cnd cxamen) en pral1t IV iuig uit vr c,; zich t coml rOl1litter n. Maar bar t h t onweder los zijn d partij n alg t k nd, aanstonds range rt de ~eheep~dokt I'
zi 'L op d zjjd zijns kltpt 'ins. on blaft zoo bard moel als hij kan teg n i I I' die zijn mee t r rl' waarheid 7. gt. WorelI. het tan(ljf' bijg I "ti dan iM cl Bch t)~d ktel' ook dadelijk wed I' koest,
11 k\Vi~pelijtaart t g n Jk, di dllll kaptein de 11Ilnci d I' vel'Zo ning hl'eft IUlJlgebod n.
D ~ hcepl!<lokt I' vinLlt <l n ~ 'lw p,k08t altijd go cl: hij zal nooit
zeggen dat dc be chuit muf of h t vi e h b dorven is, alloopen tle maaijell cr ook lIit. Hij voor zijn per oon eet licv r gerookt of' gezouten vice. eh dan clie flu.auwe blikje. (wafl,), de kllptien t Batavia hond rel perCt'nt OIJ kan winnen, als hij Z Illogt yerkoo- 1>on) , di(' hij niet eens voor zoo gezond verkhwrt. Hij is te be- leefd om een gla" wijn in de IV k te weiger n VfUl een pru agiel') noch van d 11 kapteul op Zondag. Alhoewel cl scheepsdokter Illet ieder en IV I i , zou men toch zeggen dat hij met den hofmee. - ter bij 7. 0 u de I' IV e I i. , CJI da.t dez twee met:d n kaptein een trio van de zuiverste ha.rlllonie zamenstell 11.
Om kort t gaan, de .. heepsdoktcl' is IJ urtelin" hoveling cu ongemauiel'd man ' 1111 een. groot., hUl w der h el klein, "011l~ on- zigtbanr: hij . taat tot den kapt in als het negatief van een pho- tografischen afdruk op gh\~ tot het po~itief op j>l\piel'; hij is h t weêrglas eu de weêl'haan, waarop i d 'I' kan lezen hoe hoog het kwik staat van '8 kapteuls humeur en van welken kant de wind waait. Hij is veelal de ~pe lbal der gezond IJ, don, htmenie der zieken.
Eigenltik had ik moetcll preken in d n verl den tijd, want in de tw~intig jaren die vedi pen, 7.al de RcheeI sdoktcr vall thans, ook
wIniet m er lle sche p'ojdokter VlUl toon zijn.
VIT.
Waarvoor zeeziekte al niet goed is.
AI n mag zeggen wat men wil, maal' voor en gewoon men ch ir< e /I rerst!' z er iR niets anders clan n aan nschakeling van on- tLang nam to standen en g wRltrwol'ding n. 'aallweljjks is de Rmo.rt del' ~ heicling eenigzins g I nigd, of gij gevoelt een ziekeliike aan- do nino van een ander n aard. H t "nienwe dat gij ziet, treft n bijna niet, en laat u onverschillig; gjj gevoelt g n behoefte om te pl"aten n denkt I' zelf. niet aan om een igaal' op te teken.
Het g _prek d I' Z elied 'n nderling verveelt, hindert u. Toch vindt
~ij d hew "in .... van het schip \. el minder onaang naam (Ian ge u hn.dt vool'g ~tpld, n gjj zjjt ov duigcl dat. als el' ieml~nd Vl'jj van z zi kt bljjf't, g Ü 11Ct zult :tjjn. Maar, ong lukkig'! gjj zjjt reeds ziek zond r h t te w t 'n! H t chip zeilt nog ond l' d kust en ligt zoo goed al . til . d orl:ull is jui~t uitgedeeld, va.n danr dat
"'ii
nog t 'I' been ziit.Dan!' wordt geluid voor s htlften. »Hong('r " z gt g »heb ik w I niet, ml\llI' ik zal toch no.'\l· omlaag g-aan." D een gaat voor, cl, and I' na, d n tl'llp af. 't h verwonderlijk hoe bleek het licht, dat door het valluik valt, el' i mand doet llitzi n. Het teil wordt aan- gedr, geil; het ziet el' go cl uit, maat· toch do t de lucht tllléén laat all h t gezigt u walg n. Drie kwart der man ehllPpen is alw ~r naar boven om, zooal het heet, »dat ouw Holland nog ell t zien." E n unk Ie hier of da:,1' aan n bak, houdt zich goed en hapt to ; doch hjj volgt spoeeüg de re t en zoekt een plaatsj
»om goed te kunnell zi 11 hoo h ~ el' dool'tinjjdt." Nu eu da.n bukt hij zich zoo vel' voorover, dat gij zoudt gelooven dat hij een gar- naal tot op den bodem cl l' zee lIa wil kijken. Bij die gelegenheid kUIlt ge hem hooren hoesten eu: .. h t midd!lgmaal is al gevlogen!
Gij staat naast hem on doet een poging 0111 hem uit te lagehen , maar 't gelukt u niet be t.
De wind begint betel' door te blazen , eu ruimt te gelijk rtijd.
De ra's worden g bra t, de manschappen van cle wacht halen lil d
!lau de lijnen, zoo als bepaald i. De bootsman maat zingt el' zijn,
»be! djulleman, ho I he!" bij, en eindigt met drie fiksch I'ukk n , onder aanroeping der drie nederland ehe hoofdhandel tcden: »Am- sterdam ! Rotterdltm! Dort I" Vooral dat laatste woord »Dort" schijn de spieren bjjzouder te 8pannen, want het touw kraakt er van, n stuurman Kortaf, die bang worclt dat het breken zal, harult zich met klem te kommanderen » Vl~t dat."
Onder'Vijl is DDe 1)ankbaarheicl aan d Nederland che Handelmaat- schappij van 'chierlllonnikoog" (zoo hebben de reed I' , die niet van lange namen houden, ons chip g doopt iud rdRad vl'oljjk gc>- worden. Bij het bra sen b gon zij al Inligingen te maken ,di IlU
niet me I' ophouden; wjj ziin natuul'ljjk v rpligt mede te doen. Doch wat ons in het geheeilli t aanstaat , zijn die coquette heupbew ging 11
VRn onze clanslu tige Dankbaarheid, die ons do n chudd n n w!lgge- len. Zii animeert zich en nuift l' goed door, dat valt niet te ontkennen; maal' zonder houvast k:m niemand m el' op de beell 1Ilijven. De bovelll'and d I' verschansing is gegarne rel met handelI cUe el' zich krampachtig anll vastklemmen; een pin, CIl endje, een kipIJChok is onmi baal' om niet te vallen. V lcn zijn op hct dek gaan zitten, en leunen teg n de verschansing " all n zien Cl' ontlia,ln uit. Geen mellsch heeft lust in praten; wel olJCnen velen d n moncl, maar veel te wijd om te PI' ken; de zil\kt en danrl1l de de onver~chilligheid n men hand over hand toe.
De ergste Mlagtoll'er ziet g echter niet op dek j zii liggen 0111-
laag, regts en links op den vloer. Dáár vertoont zich d ziekte Ln al baal' kracht en ellelld . 't Geljjkt el' wel op e n choler:t-slagv lel zonder lijken. BI' kingen , tuiptrekkingen, jamm rklugtu ~onder
I. 2
einde. Onze Lug:tll l' ligt met het hooftl huiten ell met d beenen binnen het onderofficiersvertrek ; gij zoudt denken dat hij bij een laatsfe poging om lucht te krjjg n, was bezweken als ge hem niet nu en dau een klt\geud geluid hoordet slaken eu eu: 0 Di 0 I 0
m a d I' e cl i Di o! stam len.
Bij d bewoll I' van »achteruit" is het niet veel beter gesteld.
Het gesprek loopt over de verwachte ongesteldheid. Een jeugdig p aagicr drinkt uit eu achtkantig fleschje met een briefje beplakt, waarop m t groote letters geclrukt i : »R e 1ll è dec 0 n tI' e Ie m a I de mer" en met kleine: de w"jjze hoe men het middel moet aan- wenden. Het chijnt ni t lecht te smaken en in 't gebruik nog al g mnkkel.ijk t zjjn, al kost het vocht wat veel j althans het jonge men h proeft \lt· dikwijls van en verklaart te willen wedden dat hij chotvrij is. Daal' niemand lust heeft de weddingschap te hou- den, wendt hjj zich nat\!" de verschansing om. .. het bewljs te le- veren der feilbaarheid van zijn onfeilbaren drank. - De komman- dant I gt h t ook af, en blijft de drie volgende dagen in zijn hut.
Wij luitenantij houden ons goed, waarschijnlijk door ons Ol) raad van stuurman Loondert, een echte Amsterdammcr, van alles te onthouden b halve van scharretjes.
Voor ééu zaak was evenwel d zeeziekte goed. Hoor slechts!
'1'0 n de Dankbaurheid danslustig begon te worden, was ook in de knJuit de vrolOkheid teruggeke rd, te oordeelen althans naat· het gelaclJ dat nu en dun door de kap opsteeg. ed l·t een paar uren was el' 1I0gtuns ge n vrouweliik geluid meel' gehoord, toen wij eens·
klap en doodsbleeke dame boven aan den trap zagen verschijn n.
Ofschoon har oogen wijd openstonden, was het moeijelijk te weten of zij iet zag. 'tijf aan de I uning geklemd, deed zij een paar OIalen een beweging om de verschll.n ing te bereiken, doch zij scheen llen moed ui t te hebben zich los te laten en drie, vier passen over d n bew gliik n bodem t doen. Wat was natuurlijker dan dat luitenant PicnelUa to schoot en d kluizenaars-principes der dames v rgetende, haar zijn arm aanbood! Die arm werd aangenomen en ni t Dl l' 10 gelaten. Ik b twijti I 't of de dame een woord heeft g Iispeld j mnar d'lt zij geile I onder de heerschappij der ziekte,
lang, dikwjjls en demo di". voor Neptunus het hoofcl ovel' de verschansing boog j dat zij ten hloatste meel' dood dan levend, Imlf gedragen en half loopende , naal' de kajuit teruggevoerd werd, dat alle kan ik getlligen. In één adem kan ik l' bij verteU n, dat
wii
elk op onze beurt en oma allen te gelijk g legeuheicJ haclden om ons verdien telijk te maken; dat de vrouwelijke rlankbaarheid op de »Dankbaarheid" zeer in het 00'" viel en spoedig deu s.lagboom wegnam, die ons tot nu toe van het dameskwartier scheidde: en dat wij birmen veertien dagen de zeereis zoo heel omuLngenaalll niet meer vonden. Pienema vooral had reden om de z ziekte t loven. Want voor wij de keerkringen gesneden hadden, liet hij eens aan tafel de glazen der dischgenooten door den hofmeester vol- schenken uit en extra merk, en maakte zijn engagement bekend met llllljufHOUW Leonie vanVIII.
Discipline moel er wezen.
't Was ecn h ldere morg n. De wind verBaauwde en de lucht voorspelde verand ring. Het kanaal leverde het choonste tooneel op, dat mijne oogen ooit aanschouwdcn. De groote watervlak- te Cl Ic k een uitg tI' kt plein regt door ulauke krijtbergen om- geven, die zich voortIetIen als marmeren paleizen van engelsche ari.~
tocraten, links dool' tIc minder trotschc wijk van Pmnkrijks lagere
)w. ten. In een del' hoeken verhief zich het schiltlerachtige eilantI Wight, een tl'otsch monUlll nt C7 lijk; versclüllende vaartuigen be- wogen zich <?roepsg \vijze of ook afzonderlijk over het lllonsterplein.
Ecn eng lach oorlogs-e cader, dat zich nu en clan slechts een weinig Verphll\tdte, voerdc met de. lllee ·te ordc op het effen exercitie-veld de verschilI 'nde IUllnocuvr s uit, die door midd 1 van einvlaggen van hct admiraal chip g Icid werden. Nu ens van front ver- ander nde {tun weder e n nieuwe slagorde aannemende, zag men d vaartuig n op het onverwa htst alle zeilen ontrollen, een on- ziirlb[lren vüand te gemoet gaan cn c nig salvo's op hem 10 -
S 11. Enkele stoom chepcll (ik SpI' ek van twintig jaren geleden) deden d dienst van éclaireurs n ordonnanccn. Een menigte klei- ne vaartuigen hcnen als straatjongen naar het excrceren te staan kijk'n; meel' nabij b zi u warcu het vi chcrspinken. Langzaam n Iltatig, dikwerf met e n vermoeid uiterlijk, kwamen zwaar beladeu hand ·1 chcpcn uit Z Ol zeilen eu gingen over het plein de bestem"
d haven.~ zo ken. ntmoetten zü onderweg een kennis, dan hield
20
men cen trcekj hoog l' of lager ai1n om en pa.ar wo !'Cl'n dool' den rocper te wis elcn: de bruinc gezigtcn dcr opv~u'enclen een aap of cen papegaai die nicuwsgi rig uit h t wÎl>nt in tie rondte kcek , toonden duidclijk gcnoeg dat het schip tCl'l1gkecrd van cn verre reis. Veel hoogel' op hct water liggende, net ge childcl'd cn mct nieuwc zeil n behangen, zweefden uitgaande handel chcpcn ov l' 11 t pi in.
D vlugge, luchtige gang van het onzc wcrd n oogcnblik bc- dwongen om den loods te laton overgaan op clo loodsloot dic op zÖde wa ge chot n; cn toen wij onzen weg vCI'volgcnde, cti Loot nastaarden, zagen wij haal' weinigc minuten hlter op een vo11cn Oost-Inclievuarder aanlegg n·, wartl' Jan dc Duft I op overs hIpte om »mct Gods hulp" dcn volg nden dug wcd l' bÜ 1>l110cdcr d' vrouw" te zijn.
Prachtige yuchten met uitgelezen g zeI chap bewog n zich IJeval·
lig over de vlakte, coquette rel 11 én wedijverden mct clkancl I' iu 8iorlijk wendincr n en . nellen gang. Tc midden Vi11l al die 1 vell- c1igheid en al dat gejoel dartelden hond rele z ilsloepjo , onb zon- nen als kinderen,
"111
het een schip naar h t ander. Onb zon- non z g ik, want v el te spe ·1. ch 0111 prg ns gevaar tc zi n, z ilden ze stoutweg vlak voor den bo g del' groot te . h pen en waa,rrden zich hond rdmal 11 1'0 k loos aan ov rz iling.Allel' oog n waren op d'lt he rlijk ChOllWSp I " v . ·ti -d; 't wu' a! wild men zoo lang mogelijk van ctie af\\"i cling geniet n.
lIIaand n toch kon(l n vorloopon voor dat de c ntoonigheicl wed I' cl Ol' en dergelük schouwsp 1 werel afgewi seld. 'po dig re ds werd on 't gonot van dat heelJijk ~ zi<,t ontroofd.
rn
cl n n:l.Inicldag~loeg cle wind om. d lucht b trok, d bal' n zwollen. Nu ov r
bakboord, dan over . tUl1I'boord liggende, kruisten
wii
ti 11 ctmal n achter en van el cng 'Ische naar d' ft'an ch klIst en van d fl'ltll-~ch' naar de eng Ische. De Z. W. wind wo i vrij fel n sch '11
ons een storm to (lo'h de z elui normden het llllUlr e n st vig' bramz ill!ko lt . Zü wa evenw I krachtig g no g 0111 :dle wllnd··
laar van h t t'eltzenplcin tc v rjagen: wrlll llitgezond I'd ecn twi n- tigtal 7.eilen die lUet 0118 dcnzelfclcn weg opgingen, waagel geen
'chil) zich buiten de haven.
kon uit den aard der zaak niet veel beduiden. Appèls, in pcctiën O\'er 'quipement en theol'Ïön werden gelast en ook werkelijk gehouden, maar eigenlijk alleen voor den vorm. De helling waaronder het schip lag, de l'egenbnüen en de schc I smano nvres beletten d' geregeldc uitvoering van eenige elien t. Buitendien had zich vooral bij de geauoleerde Leidenaars, een lechte gee t geopenbaard; zij betoon- d n zich onwillig om de bov len uit te voeren, vonden gedurig in tI n ongewonen toe tand eenig voorwendsel tot ongehoorzaamheid en wilden geen zeemanschap gebruiken. Dit gaf natuurlijk aanleiding tot menigvuldige straffen. De helft del' man chappen had al arrest tlll!schendeks; doch vel n violeerden dat atl' t, voorge\'ende dat zij zeezick war n en naar lucht nakten. D'n me ten onderofficieren ont- brak het aan takt om ol t zulk onwillig volk om te springen, rn d officier n - waarom zou ik h t niet bekennen - aan on- d rvinding om zi h t doon Nehoorzamen. Eigenlijk wa d kom- lUandant - di ,zoo al wij SPOC(Ug bem rkten, niet gediend was met rapporten Over h t voorgevaU n u die lie~·t ve I, zoo ni talie , door de vinger. zag, - oorzaak van de lechte tucht die er heerschte.
B z lil, d jon !Ste mAAr tev n d' onlmndelba<tl' t soldaat van h t geh Ie detach ment rCl'oorzaakt ons den O'rootsten la t. On _ ving ItÜ cn ord r, dan dCl'd hÜ jui t h t t g ndeel. Ongehoorza:lJll- h 'i I eh n h JU e n behoefte, wlInorcle schep}> n en twist maken
> n twe(ldc natuUl' t zÜn. Daa'!, hlj naauwelük8 negentien jlu'en
t Ide 11 'en zeer j ugdig vOOl'kom 11 had, \' rg noegde zich de kom- nmndant m t züne fouten t bcri 'pen, wanneer hÜ hem hltdklllUl n h tratl'en; maar B Z 111 wilde al 111 a n IJ· hand Id word n cn li t d c ne ovcrtrcc1ing op de ander voloen. Hij kr cg nu arr t op arrest, '11 violeer!! h t Ol zettelük om het cel' met dcn prOV008t kennis te maken. H t (Iuurtl chter ni t lang of hÜ wi .. t zich tE' bevrÜ!! n door 11 plank lo~ t bI' k n. 0 ond I'oftici r van de wacht
kwaDi mü dit rapport r n.
'lLuit nant Hohert. de arr ·,tant i van na ht ontvlugt."
"H kan hÜ ontvlugt zÜ11 , hij h,~d toch "en vI ugels?'
'l~e 'n, luitenant, llÜ i tu' 'ch ndek8 bÜ züne kam raden en ze"t
zeggen clt~t het een schande i zulk een jong mensch zoo ·tr ng te lratfen."
llHet schijnt wel dat gÜ dit ook gelooft, serg ant, :ulcler hacit ge uw pligt gedaan. Breng heDi dadelijk weêr in arrest en laat d baas-timmerman de plank va tspÜkeren."
»Maar hij dreigt ieder die hem nadert met e n m s. De man- chappen der wacht bedanken er voor een pol' te krijgen n ik ... "
»En gij schijnt over uw wacht weinig te zeggen te hebben serge,mt!"
De kommandant stond neven mij toen dit rapport inkwam. Ik zag hem vragend aan; da(~rop nam hÜ mü ter zijde zcO'gende:
llDie beroerde kerels tI' kken zün partij. Laat Bezem nu maar loopen n als hij zich rustig houdt .... "
'lMaar, kapitein, als u duldt dat een arre hUlt zich onge haft a..1.n zijn arre tonttrekt, dan zal d di 'cipline spo (lig g he 1 w g zijn en kan ik even goed mün degen ophangen."
'lDie ellendig blandl~'s! (Hollanders). Met een kOlllpagni Javanen heb je nooit h t. Weet je wat, neem maar een kor poraal of (tri . vi 'I' ; laten die hem oppakken eD in (I n pro voo t brengen. In voll z e zal het w I betel' gaan. V r I mij strak en ho het i afgeloop n."
:Ieteen ging de kommandant Ilftoal' ZijD hut. om m th ,t »" maal"
ni t verd I' te do n t, b bben.
't Wa. dubbel verkeerd om het werk d I' wacht dool' koqlOrllttlti t, laten ven'igten; ho Jj"t kon de zaak aanl iding g ven tot. fi'ite- lijke insubordinatie? Ik handelde ev mvcl volg n den ontvall"en last en ging zelf' naar bet tus ·chcndeks.
»B zcm ," zei ik, »volg d n rg a.nt. Als ge op cU WÜ'lC Yoort- gaat, Z<1.1 de rei' yoor u Di t aallgemuull ZÜn."
>lIk wil ni t me I' in dat donkere 'tikhok."
»'t I uw igcn ehuld. it mo dwil wi I'pt gc cl waterton 0111
n gij weet dat Cl' 160 111 ns h n aan boord zijn, die daarmed een dag moeten g drenkt worden. Tk n m mlll dat h teen kwftjongclIs- str k i~: maar gÜ zijt bovcndi n bÜ h rhaling ol'lltaal en ollwillig g wec t.
u I eh
De kommandant nam uw Ic ftijd in aalllU 'I'king ClI strafte m ,t arre. t tu~-' ·hcndek~ . llit hebt ge gl'violeel'll. Wilt g'
32
en man zijn, gclraag u (lan als en ruan. Onderga uw straf en b't '1'_ u. Volg nu d n erg ant."
~D,Lt verel.. ik."
v ergea.nt! doe uw pligt."
Op een wenk van 'dezen wil de kOq>Ol'Ml Lmlwig, Bezem aan- viLtten, maal: hij krijgt een vuistslag in het gelaat. De andere kor- poraal$ 8 'hieten nu to en worden hem met moeite meesteL
Bezem 1110 st in d boeüen ge lagen worclen, opdat de timmel'-
1Il,1ll zijn arheid kon verrigten. HÜ leerde evenwel spoedig het
kuustje om d boeij n te vel'breken, en dan wierp hij iedcl' die hem Ili\denle met de schakel. E n duivel gelijk, wist hÜ van iedere gelegonh id bruik te Jllaken om zijne makkol"li aan te zetten zijn voorueeld te volgen. »Als er nog Illaar ti n ' .. aren die wat durf- II n, dan zou Uie geeIe kapt in met zijn blunkbeks van luitenant~
w'l wat minder te zeggen hebben. Je lu i dlU-ven ze niet a.an j en ik, de jong te viln allen , moet het maar I zuren," enz.
De Mehe pMkapt ill h gon iu ernst bezorgd te worden, en ver- klalU'de dat or voor de v iligheid VILU zijn schil> andere maatrege- I u moten genomen wOl'cl n j en lllt veel sprekens bragt hij het 1'.66 vcr, dat d w êr pannige olclaat iu het k'Lbelgat g bragt werd.
R gt en link v,tn den groot '11 m'L~t b vind n zich vierkante koker van circa dri voet in UOOI"'11 do, WlUtrin d' ankerketting n godurencl de r is o[Jg horg n word n. Gelukkig waren, bij ons
RIUJ 1I00rd althau8, (lic hokken z66 diep dat '1' boven tIen ketting uog c n ledig ruimte VIUl (j tL' 7 vo ten ov ruleef. In een dier hokk II llli werd de bau tarri<r Bez In gcplaatllt. Vier-en-tachtig da!!CJ1 en 'v n zoove 1 uacht n bmgt hij er in dooI', 'ven tijlboof- dig en kwaadaardig. NIl n (hm b proefde 111 n nog eens hem met zachtheid tot r 'do t ur ng 'u, ten eiude zijn arre t (lragelijker te 1llllkCll' doch liet men hem b. v. ecu UUl' op het dek 0111 lucht t cheplJ 'n , llau verwekt
hU
dade1.ijk w'der onrust, en hitste de h ,thoofd n tol opro r aan , un vertuit de g moederen Illllar al t,Z' I" daartoe g I' 'igd wareu Waij men wel verpligt heUl wed r in h ,t kab 19-_tt t sluiten.
Tot het laatdt toe ··h Uil l:$ezem v 'I"wacht lu heulJen, dat zijue
33
makkers bern zouden verlo sen. Hij liet geen middel onbeproefd om mo dwiJLig zijn ellendigen toestand te ver linllllCI n, cn zoo doende op het gcvoel der andet'en tc w rken. Gedurende de laatste veertien dagen v66r onze aankomst op de reede van Blttavia, wei- gerde hij zelfs het gebruik van een houten bakje, dat telk ns wan- neer het noodig was door het kabeLgltt werd nodergelaten. Eon paar malen sloeg hij het aan stukken, en voegde uij het genot van een ijzer bed, van een onclragelijke hitte, van volslagen ge- brek Mn frissche lucht, nog dat van een verpe tcncl n stank.
Toen kOl1)oraal Llldwig een slag op het aall.'l'ezigt ontving, was het mij als had ik dien zelf ontvangen. Nu moet gij weten dlLt de gepensioneerde Im\joor Robert, mijn geachte vader, altijd d'n mond vol had van discipline, en mij [tl kind reeds van discipline prak, lang voor dat ik kon gissen wat (lat eigenlijk bccluiddo. Bij elk vergrijp, bij iedere bestraffing of vermaning, was zijn stop- woordje: »discipline moet er wezen," en wij kenclen hem geno g om on8 gesloten te hOllden en niet meer te kikken als dat woonl eenmaal was uitgesproken. Was ik dus Din de vreeze der diJ ciplinc"
opgevoed, later leerde ik het olllllisbare der discipline in de sol diL- ten-hui houding nog beter begrijp n. }I ij kwam het du voor, als- of die lag op Ludwig's kaken reeds het begin van en oproer con- stateerde. Gch el dOOl'clrongen vo.n het ernstige cl 'r zal\k , begitf ik mij naar den kommandant. rapport orde llet geb>urde en ver- wachtte niets anders dan dat er ter-tond n krijgsraad zon belegd worden, die Bezem ter dood zou vcroortleelen.
Maar de kommandant wa zoo crimin el ni t. Hij luta tte zich geen '- zin" , pre enteerde mij een siga'lr, en stak die zelf op, toen ik beclan kte.
DOch weetj, Robert!" sprak hij eind lijk, )laan boord \"an trans- portschepen hebt ge altijd van die standjes. Daarom, had ik liever geen detachement gehad j maar de duiten waren op, en ik 11I 0 est we\. 't Is zoo blikskaterl! duur in A111sterdam. en ik heh nog een paar bijlagen (zoo noemel hij zijn natuurlijke kinderen) op school moeten leggen. Ik was fll lek k e r 111 t het voorschot van .... "
llMllar, kommandant! ik voorzi oproer. In allen geval is het een krijgsraadzuak, en ik zu,l II een klagte indien u."
L ~
