L'enseignement du droit civil à l'université d'Orléans du début de la guerre de Cent ans (1337) au siège de la ville (1428)
Duynstee, M.C.I.M.
Citation
Duynstee, M. C. I. M. (2010, May 27). L'enseignement du droit civil à l'université d'Orléans du début de la guerre de Cent ans (1337) au siège de la ville (1428). Studien zur europäischen Rechtsgeschichte. Klostermann, Frankfurt am Main. Retrieved from https://hdl.handle.net/1887/16198
Version: Not Applicable (or Unknown)
License: Licence agreement concerning inclusion of doctoral thesis in the Institutional Repository of the University of Leiden
Downloaded from: https://hdl.handle.net/1887/16198
Annexes
Dans l'apparatus criticus des ditions contenues dans les Annexes nous nous sommes limite l'essentiel. Nous ne signalons ni les lapsus calami du scribe, ni les cas oß de pareils lapsus ont t corrigs par rature ou d'une autre faon.
En ce qui concerne des erreurs dans les allgations du Corpus iuris civilis, nous les avons corriges tacitement en donnant les rsolutions correctes.
Annexe I
Jean Campion, Questio de retractu
Ms. Beaune, Biblioth que municipale 40, fol. 92r±96v*
,**
(voir supra, p. 39±40, la note 137 et p. 52±53, aux notes 225 et 226)
1. ± Questio est talis1: supposita consuetudine regni francie quod proximior de genere [in] re per proximum uendicta ad retractum admictatur infra annum oblato precio ; Auunculus quidam Nepoti suo domum pro .x. uendidit, qui Nepos domum predictam in .v. melioratam in Sempronium2 alienauit ; proximior Auunculi ab eodem heres institutus infirmitate detentus ius suum retrahendi Ticio cessit ; ulterior cognatus oblatis .x. Sempronio domum predictam retrahere nititur, que facto Sempronii est destructa. Queritur quid iuris3?
2. ± Supposita consuetudine etc. Consuetudo sumitur in iure multis modis4. Vno modo sumitur consuetudo pro consuetudine unius hominis, ff. de le.
primo l. Si seruus plurium § fi.5. Alio modo sumitur consuetudo pro consuetudine unius ciuitatis uel prouincie, ff. de officio proconsulis l. Obser- uare6circa medium, C. que sit longa consuetudo l. ii.7, et sic ponitur hic. Alio
* Le texte figure galement dans ms. Cues, Sankt Nikolaus-Hospital, Cusanus- stiftsbibliothek 289, fol. 13±19v(voir supra, p. 39±40, n. 137 et p. 52±53, n.
226) dans une version qui est sans doute infrieure celle du ms. de Beaune ; dans les notes nous ne signalons que quelques variantes qui nous semblent avoir une certaine importance.
** Cette quaestio a fait l'objet d'un sminaire de palographie juridique Leyde dans l'anne 1997±1998, dirig par Mme Liesbeth van Soest-Zuurdeeg et nous-mme. L'dition que nous prsentons ici en est le rsultat.
1 Questio . . . talis om. C 2 in Sempronium om. C
3 iuris] Hoc de titulo questionis add. C 4 multis modis] multipliciter C 5 D. 30,50,3
6 D. 1,16,4,5 7 immo C. 8,52(53),3
modo sumitur consuetudo8pro consuetudine generali, scelicet pro consuetu- dine populi romani que omnes ligat9, ff. de leg. l. De quibus10.
3. ± Sequitur regni francie. Istud regnum est pulcherrimum. Gracia cuius ego quero utrum istud regnum francie sit subditum imperio? Et hanc questionem non sum11 ausus determinare propter scandellum12, set arguam pro utraque parte. Et primo uidetur quod sit subditum13 imperio. Si enim diceres istud regnum non esse subiectum imperio, aut hoc esset illa racione quia numquam fuit subiectum imperio aut quia fuit, set postea liberatum fuit. Set non potes dicere quod illa racione non sit subiectum «quia numquam fuit»14, quia istud est falsum, quia imperator uocet se dominum mundi, ff. ad l. Ro. de iac. l.
Deprecacio15, ergo per hoc dicit se superiorem regni francie. Nec potes dicere quod hodie16sit liberatum per prescripcionem aut per remissionem : non per prescripcionem duplici racione, quia ipse leges que prescripcionem intro- duxerunt17, ab imperio processerunt ; non est ergo uerissimile quod ipsum imperium condiderit leges ad destrucionem sui, sicut dicimus quod non est uerissimile quod quis eligat genus testandi etc., ff. de mi. testa. l. iii.18. Preterea alia racione : «maius esset imperio legibus submittere principatum», id est imperium ; cum ergo ipsum imperium legibus non sit subnixum, non poterit inducere prescripcionem aduersus imperium ; ar. l. Digna uox C. de leg.19. Item hoc probo per aliam racionem quia, licet imperator secundum leges uelit uiuere, certe hoc est uerum nisi in casibus illis in quibus hoc diffitetur, ut patet in illis casibus in quibus fiscus utitur iure speciali, ut ff. de iure fisci l. Fiscus20. Modo21apparet quod huic prescripcioni uult obuenire cum dicit se dominum mundi22. Item si hoc esset uerum, sequeretur quod totum23imperium derimi possit, quod non est dicendum. Preterea induco casum legis ubi ius superiori- tatis feudalis prescribi non potest, in authentica si de feu. defunct. mi. contro.
8 consuetudo om. C
9 que . . . ligat] qui . . . ligant C 10 D. 1,3,32pr.
11 sum] fui C
12 scandellum] scandalum C 13 subditum] subiectum C 14 Set . . . fuit om. C 15 D. 14,2,9 16 hodie om. C
17 introduxerunt] introducunt praem. B 18 D. 29,1,3pr.
19 C. 1,14,4 20 D. 49,14,8 21 modo] mere C 22 mundi] totius praem. C 23 totum om. C
fa. c. Licet coll. x.24, ibi Quantocumque tempore. Item non potes dicere quod sit liberatum per concessionem25siue per imperatorum remissionem. Impera- tor enim ius imperii remittere non potest. Et si remisserit, successor poterit reuocare26, sicut patet in illis legibus que reuocantur per sequentem impera- torem, quia par in parem non habet imperium etc., ff. ad tre. l. Ille a quo § Tempestiue27, 28. Patet ergo quod imperator non potest aliqua constituere dirimere quia sequens possit reuocare. Preterea uidetur casus quod imperator presit29regno francie siue francorum, C. de offi. preffec. preto. affri. l. ii. § Iubemus30. Et hec pars melius potest fundari quam alia. Verumptamen probo oppositum31: siue fuerit subiectum siue non quia, si numquam fuerit subiec- tum, non est dicendum quod nunc sit subiectum32 cum nichil de nouo superuenerit. Et satis puto quod sit de isto regno de quo loquitur lex una que loquitur de populo libero qui nullius iurisdicioni preerat ut sit merito33rex francorum id est liberorum, et tunc uidetur casus ff. de capti. l. Non dubito, id est Liber populus34etc. Si uero aliquando35 fuerit sub imperio, probo quod potuit liberari quia, licet prescripcio36sola uel remissio sola non posset eum facere liberum, dico tamen quod utraque simul hoc [fol. 13v C] poterit ; sicut alibi dicitur37 quod feudum quandoque38 remictitur39 propter amorem et seruicium, ut in authentica quemad. ad fili. feu. per.40, sic igitur remissio et tamen hec prescripcio, hoc potuerit opperari quod alterum solum non posset.
Similia41C. de testa. l. Sancimus42cum concor. Nullam partem eligo propter scandallum ut predixi43.
24 LF 2,26,17
25 fa. . . . concessionem] fuerit ocessionem C 26 reuocare] remouere C
27 § Tempestiue] § .i.; imperium tunc pessimum add. C 28 D. 36,1,13,4
29 presit] precessit C 30 C. 1,27,2,2
31 oppositum] contrarium C 32 subiectum] submixum C 33 sit merito] sic merito dicatur C 34 D. 49,15,7,1
35 aliquando om. C 36 prescripcio om. B 37 dicitur] dicit B
38 quandoque] aliquando C 39 remictitur] reuertitur C 40 LF 1,23(24)un.
41 Similia] simile C 42 C. 6,23,27
43 scandallum ut predixi] scandalum supra dixi C
4. ± Sequitur in questione quod proximior. Aduerte quod iste comparatiuus
«proximior» potest sumi dupliciter. Vno modo comparatiue, ut hic et ff. unde cog. l. i. § Si quis proximior44.
Alio modo pro positiuo, ut eciam ille qui est solus contineatur ; ar. l. ff. de uer. sig. l. Proximus45et l. Illa uerba46. Et sic potest hic sumi.
5. ± Sequitur de genere. Genus dicitur tribus modis [fol. 92v B]. Vno modo prout differt a specie, ut ff. de le. primo. lege Legato generaliter47.
2omodo sumitur pro modo, ut Insti. de acc. § Rursus48, Quod genus49. 3omodo sumitur pro parentela50, ut ff. de liberali causa l. prima51, et sic ponitur hic.
Viso ergo quod proximior de genere admictitur subicio aliquas questiones.
Et primo quero utrum, si sint duo equaliter proximi, debeant admicti ad retractum? Et uidetur quod non quia singulare non52complectitur plurale, ar.
ff. de uen. in pos. micti. l. i. § Tociens53, ff. de manu. te. l. Cum ex pluribus54. Preterea quando allegant duo55ius equale concursu se impediunt, ff. de here.
insti. l. Qui soluendo56 et de usufruc. l. Quociens57. Videtur quod sit locus gratificacioni58, ff. ad silli. l. iii. § Si plures59.
Breuiter credo quod uterque debeat admicti quia, quando duobus compe- tit60ius aliquod racione sanguinis, illud inter eos diuidi potest et quilibet pro parte admictitur, ut patet in hereditate que deffertur racione sanguinis, et in tutela, Insti. de legi. ag. su. § fi.61, 62, unde cog. l. ii.63. Et licet uideatur quod melior sit condicio occupantis, ar. ff. de acc. emp. l. Si ea res § fi.64et de uer. ob.
44 D. 38,8,1,8 45 D. 50,16,92 46 D. 50,16,163pr.
47 D. 30,37 48 Rursus] infra C 49 Inst. 4,6,5 50 parentela] tutela C 51 D. 40,12,1 52 non om. C 53 D. 37,9,1,2 54 D. 40,4,31 55 duo om. B 56 D. 28,5,43 57 D. 7,1,34pr.
58 gratificacioni] gratificacio C 59 non inveni
60 competit] competitur B; conuenit C
61 et . . . fi.] ut in titulo isti de legitima agnatu § fi. et C 62 Inst. 3,2,7
63 D. 38,8,2 64 D. 19,1,31
l. Si Ticius65, dico quod non obstat quia hic loquimur in iure quod racione sanguinis deffertur in quo unus anticipando in tempore non potest facere deteriorem condicionem66sui consocii, ar. l. Cum solus ff. de acqui. here.67, ubi loquitur in hereditate que quasi racione sanguinis defertur.
Preterea isti duo uicem unius representant quia representant uicem unius gradus ; ergo etc. Et sic retrahent ut unus, non ut plures, ar. l. Si nepos68ff. de coll. bo.69. Preterea70uero71loquitur ubi competit72ius in solidum cuilibet, et ideo occupantis etc. ; hic autem competit non73in solidum set pro parte, sicut in hereditate que ipso iure inter heredes diuiditur, C. famili. her. l. Ea que74.
Quero 2o utrum adoptiuis filiis possit competere ius retrahendi ita quod admictatur cum illis qui sunt in eodem gradu naturaliter. Et uidetur quod excludant eos qui sunt inferiores naturaliter ut fratrem et similes, ar. ff. de adop. l. prima75, de sena. l. Senatorum filiam76. Videtur contrarium, quia ex quo loquimur de genere, interrogandum est de generatione77 et sanguine, et per consequens de naturalibus, non autem de adoptiuis, ar. de le. ii. l. Si ita quis
§ fi.78, de condi. et demon. l. Fideicommissum79, in Aut. quibus modis natur.
effi. sui § Adopcionis80. Puto breuiter quod eis competat ius retrahendi, et hoc per legem primam circa principium unde cog.81, ubi istis competit bonorum possessio, et tamen deffertur racione sanguinis.
Pro contraria tamen parte facit racio illa «cessante racione legis debet cessare lex», ff. de le. ii. l. Vnum ex fa. § Si rem82. Set hic cessat ; probacio quia ideo inducta est hec consuetudo retractus ut res remaneat in genere, set sic non est hic quia, licet adoptiuus sit de genere, tamen per emancipacionem desinit esse de genere ; ergo etc., ff. de adopcioc. l. In omni83. Patet ergo quod si tunc
65 D. 45,1,9
66 condicionem] quod cum C 67 D. 29,2,68
68 ut unus . . . nepos om. C 69 D. 37,6,7
70 Preterea] predicta B 71 uero] non C
72 competit] conuenit passim C 73 non] autem add. C
74 C. 3,36,6 75 D. 1,7,1 76 D. 1,9,5
77 generatione] genere C 78 D. 31,51,1
79 D. 35,1,76
80 Coll. VII,1,11,2 (= Nov. 89,1,11,2) 81 D. 38,8,1pr.
82 D. 31,67,8 83 D. 1,7,13
habeat rem, uidetur ad extraneum deuenire. Hec racio non obstat quia dico quod non considerabitur hic exitus set ius quod habet de presenti. Probo quia filius adoptiuus habetur loco ueri filii, qui tamen non haberetur si haberemus respectum84ad emancipacionem ; ideo etc.
Quero secundo circa hanc proximitatem de quadam questione facti85. Pone : habeo fratrem patruelem86 tantum, habeo nepotem ex fratre consan- guineo premortuo ; uendo rem ; quilibet predictorum87 uult eam retrahere ; unus alteri inuicem contradicit. Queritur quid iuris? Et uidetur fratrem preponi88 quia in proximiori gradu est [fol. 14r C] quam nepotem, C.
communia de successi. l. Auunculo89, ergo etc. Dico oppositum ; allego pro casu ut michi uidetur C. de le. heredi. aut. Cessante90; et licet tercio gradu uideretur esse, tamen, cum filius ad posicionem91patris eius admictitur patris gradum representat ; et est casus expressus in Aut. de here. que ab intesta. § Sin autem defuncti92et in Aut. ut fratrem filii § primo93.
Et exinde dico tibi unum aliud quod est satis notabile quod circa94 proximitatem fratris talis ordo est seruandus, quia dico quod cessantibus filiis si quidem habeant patrem ascendentem uel matrem, tunc equaliter dicuntur95proximi cum96fratre ex97utroque latere coniuncto ; ut si habeam patrem98 et fratrem, et uendam rem, uterque succedit. Et hoc si frater contingat me ex utroque latere. Et idem est in filiis fratris quia cum auo admictuntur quia personam patris sui representant. Et preferuntur ad retra- hendum rem99per patruum100suum alienatam omnes isti fratri ex altero101 latere coniuncto102, ut probatur in Aut. de heredi. que ab intesta. § Conse- quens103 et in aut. Defuncto C. ad tertull.104. Vnde tunc filius representat 84 respectum] responsum B
85 facti . . . habeo] facti quem semel ponere habeo C 86 patruelem] paternalem C
87 predictorum] ipsorum C 88 preponi] propriori C 89 C. 6,59,6
90 auth. Cessante post C. 6,58,3 (ex Nov. 118,2,3 / 127,1) 91 posicionem] porcionem B
92 Coll. IX,1,2 (= Nov. 118,2/3) 93 Coll. IX,7,1 (= Nov. 127) 94 circa] tenetur C
95 equaliter dicuntur] eliter duplici C 96 cum] a C
97 ex om. B
98 patrem] et matrem add. B 99 rem] proximi add. C 100 patruum] paternum B et C 101 altero] auo B
102 coniuncto] tantum add. C 103 Coll. IX,1,3pr. (= Nov. 118,3)
personam patris sui cum tractatur de successione uel iure patrui105sui, cum106 succedat cum aliis paternis suis fratribus quia defuncti de cuius successione agitur ; si autem paterni107istius succedant cum parentibus suis uel parentes soli succedant, tunc non prestatur nepotibus hoc priuilegium quia representant personam suorum parentum, uerbi gracia in successione ; et per hoc apparet prioritas in retractu.
Pone sic : habeo consanguineum et ex alio premortuo [fol. 93r B] nepotem ; nullum parentem habeo ; et decedo. Dico quod nepos meus admictetur cum fratre meo ad hereditatem meam et, licet sit in 3ogradu, dabitur tamen sibi hoc priuilegium quod personam patris sui representet. Si autem haberem paren- tem, tunc dico quod si108parens meus uellet michi succedere uel solus uel cum fratre, non datur nepoti hoc priuilegium quod personam patris sui represen- tet109, in Aut. de here. que ab intesta. deffe. § Huius preuilegium110.
Habeo ergo unum quod per modum questionis explicari posset : quod auunculus cognato prefertur, ut expresse patet C. communia de success. l.
Auum111. Et hoc uidi pendere de facto.
Postea quero : pone quod aliquis non est proximior tempore uendicionis ; postea durante anno cepit esse proximior ; numquid debet admicti? Et uidetur quod debeat admicti ille qui erat prior tempore uendicionis quia fuit sibi ius quesitum ab inicio ; forte erat nepos qui tempore uendicionis erat proximior, unde per natiuitatem non debet ius sibi quesitum tolli ; ar. l. Id quod nostrum est112. Videtur oppositum per l. Si cognatis ff. de re. du.113, de le. prestan. l.
Interuenit114. Videtur quod uterque admictatur, per l. Placet ff. de li. et post.115.
Breuiter puto quod ille qui erat proximior tempore uendicionis debet admicti quia in contractibus inicium116inspicimus, ff. de uer. ob. l. Si filius fa.117et de reg. iur. l. Que legata118.
104 auth. Defuncto post C. 5,56,7 (ex Nov. 118,2) 105 patrui] paterni B et C
106 cum] tamen B 107 paterni om. C 108 si om. B
109 Si autem . . . representet om. C (homoiot.) 110 Coll. IX,1,3pr. (= Nov. 118,3)
111 C. 6,59,6 112 D. 50,17,11 113 D. 34,5,19(20) 114 D. 37,5,24 115 D. 28,2,4
116 inicium] non tantum C 117 D. 45,1,78
118 D. 50,17,18
Item pro hac parte facit lex specialis : certum est quod sicut datur facultas retrahendi intra annum, sic datur possessio bonorum119intra .c. dies, ff. de succ. edi. l. i. § Si intra120. Pone ergo quod aliquis natus est post mortem cognati121intra centum dies, numquid dabitur sibi bonorum possessio? Lex dicit quod non ; oportet enim quod tunc aliquis atingat cum ius acquiritur122, ut in l. Si alienum § In extraneis ff. de here. insti.123. Cum igitur tempore uendicionis non poterit ius isti queri et alteri est quesitum, isti de cetero queri non poterit ex quo ab inicio queri non potuit, ar. ff. de stip. seruo. l. Si usufructus124, ubi seruus hereditarius non potest stipulari usumfructum quia non est cui queri possit. Et supposito quod fuerit adhita hereditas125, non propter hoc heredi queritur126ex quo ab inicio queri non potuit.
Nec obstant contraria [fol. 14v C] quia loquuntur in illis casibus in quibus sufficit aliquem esse capacem tempore mortis, quo tempore illi ius queritur ; hic loquitur in contractu in quo oportet ab inicio esse capacem illum de cuius iure disputatur.
Adhuc circa127proximitatem quero de ista questione : Pone quod proximior agnouit ius repudiandi ; deinde repudiat ius suum retrahendi et sic est locus gradui sequenti ; nunc uult cum secundo retrahere. Vel pone quod nullus est nisi ille solus ; repudiauit ex gradu primo ; numquid ipse solus poterit admicti ex sequenti gradu128? Videtur quod non quia remictentibus129acciones suas etc., ff. de edi. edi. l. Queritur § Si uenditor130. Preterea uidetur casus C. de codicill. l. fi.131, ubi ille qui petiit ex testamento amplius non potest petere ex codicillis ; sic132uidetur hic ; et facit ff. de tributoria l. Quod in heredem § Eligere133. Probacio134: uidetur totum ius repudiasse ex quacumque causa debeatur, ar. ff. de excep. rei iudi. l. An et eadem § Acciones135. Item heres qui
119 bonorum om. C 120 D. 38,9,1,8
121 cognati] cognatus B et C 122 acquiritur] queritur C 123 D. 28,5,50,1 124 D. 45,3,26
125 adhita hereditas] additum hereditati C 126 queritur] debebit B
127 circa] contra istam C
128 ex sequenti gradu] ex gradu secundo sequenti C 129 remictentibus] renunciantibus B
130 D. 22,1,14,9 131 C. 6,36,8pr.
132 sic] secus C 133 D. 14,4,9,1
134 probacio] preterea passim C 135 D. 44,2,14,2
potest succedere et ex testamento et ut legitimus, si repudiet ut legitimus136, totum uidetur repudiasse, ff. de acquir. here. l. Nec is qui § Set si qua melius137, eod. ti. l. Illud138.
Puto oppositum quia, ubi alicui deffertur aliquid duplici iure, uno priore altero posteriore, repudiato simpliciter «illo iure» solum uidetur illud repu- diatum quoad primum non quoad secundum, ff. de acqui. here. l. Nec is § i.139 et l. In plurium140. Reputo quasi casum in simili ff. unde legi. l. ii.141, de successo. edic. l. i. § Set uidendum142, de regulis iur. l. Quociens143.
Nec obstant contraria quia in realibus totum ius uidetur in iudicium deductum, licet secus in personalibus, ut ibi dicitur.
Non obstant alia contraria que possunt fieri quia dico quod bene possum, si uelim, totum repudiare144 uno momento ut dicit l. all. Illud145, quod simpliciter repudiando non uidetur totum repudiatum, licet uideatur obstare l. Que habet ff. de tute.146 et illa per sequentem legem147 corrigitur. Non insisto in solucione contrariorum quia sunt facilia.
Set pone quod proximior ius retrahendi non arguit148 set illud repudiauit ; numquid tunc sequenti deffertur ius retrahendi? Puto quod sic etiam intra annum illum statim transmictitur, ar. § all. Qui semel in l. i. ff. de successo. edic.149.
Quero de ista questione que est notabilior et quam uidi de facto. Pone quod ulteriori in gradu fuit res uendita quam proximior retrahere ab eo nititur ; ipse ulterior contradicit ; queritur quid iuris? Arguo quod male petat proximior quia «cessante causa» etc., ff. de le. ii. Vnum ex fa. § Si rem150. Modo racio huius consuetudinis fuit ne res extra familiam alienetur ; interest enim nostra habere res illas que fuerunt nostrorum maiorum, C. de administra. tu. Lex que tutores151. Cum igitur remaneat in genere uel familia, uidetur quod hoc sufficiat, ar. l. all. Vnum ex fa. § Si de familia uero. Itaque152.
136 legitimus om. B 137 D. 29,2,17,1 138 D. 29,2,77 139 D. 29,2,17,1 140 D. 29,2,70 141 D. 38,7,2 142 D. 38,9,1,11 143 D. 50,17,91
144 repudiare] renunciare C 145 D. 29,2,77
146 D. 26,1,3,4 147 D. 26,1,4 148 agnouit] arguit B 149 D. 38,9,1,6 150 D. 31,67,8 151 C. 5,37,22pr.
152 D. 31,67,2
Puto oppositum, et hoc facit racio quia cum liberis uel illis de genere aliquod ius tribuitur, tunc gradus seruandus153est ; licet uideretur eleccio data, tamen secundum gradus conseruatur ista eleccio, ff. de le. ii. l.154Cum pater § A te peto155et optime in l. Peto § Peto156et l. Cum ita § In fideicommisso157. Optime facit quia uidentur158gradus prescripti, ff. ad tre. l. Heredes § fi.159. Et de hoc [fol. 93v B] uidetur casus in racione in authentica si de feu. defuncti mili. § Si Ticius160. Hoc non facit racio proximitatis.
Nec obstant contraria quia dico quod non seruatur condicio ex quo non est penes proximum. Vnde proximus habet ius prioritatis161et habet ius quod habet [fol. 15r C] iste ; ideo non est mirum si ab eo rem auferat.
Nec obstat § Itaque162quia locum habet quando omnes sunt equales.
6. ± Sequitur in questione re per proximum uendicta. Gracia cuius quero utrum in re donata possit habere locum retractus. Videtur quod non per quosdam casus ff. de edi. edi. l. Ad res donatas163. Puto oppositum per racionem illam : si illud quod minus uidetur inesse inest etc., C. de sacrosanctis eccles.
authentica Multo magis164, set minus uideretur quod haberet locum retractus in re uenditta quia est titulus honorosus et tamen locum habet ; igitur similiter in donacione cum sit titulus lucratiuus ; arguitur quod magis fauetur titulo honoroso165 quam lucratiuo, ff. de excepcione do. l. Apud Celsum § De actoris166et § Si ex legati causa167et § Actoris168, C. de col. l. fi.169. Probacio : hoc dico per legem unam ff. de statuliberis l. Statuliberi a ceteris § fi.170. Et per hoc dico quod, cum uerbo «uendicionis» omnis alienacio contineatur, quod in
153 seruandus] obseruandus C 154 ff. . . . l. om. C
155 D. 31,77,32 156 D. 31,69pr.
157 D. 31,32,6
158 uidentur] uideretur B; uidetur C 159 D. 36,1,59,2
160 LF 2,26,14
161 prioritatis] importatum C 162 D. 31,67,2
163 D. 21,1,62
164 auth. Multo magis post C. 1,2,14 (ex Nov. 7,11 / 120,7) 165 honoroso om. B
166 D. 44,4,4,27 167 D. 44,4,4,29 168 D. 44,4,4,31 169 C. 6,20,3 170 D. 40,7,29,1
omni contractu per quem fit alienacio habebit locum retractus. Quid autem sit alienacio171tu queris172in Aut. de non alie. § Alienacionis Aut. coll. ii.173.
Set quero postea utrum ab herede possit res afferri per retractum? Testator heredem extraneum instituit ; proximior fundos prouenientes a communi parente uult retrahere ab herede isto. Et uidetur casus expressus in simili ff.
de le. ii. l. Peto § Fratre174. Probacio : hic est alienacio ex quo dominium transfertur, igitur retrahetur per predicta. Et idem uidetur de legato ff. de le. iii.
l. Filius fa. § Cum pater175.
Puto tamen quod non possit ab herede retrahi ; pro hoc allego ff. de le. iii. l.
Pater § Fundum176et § Iulinus Agrippa177et § sequenti178.
Set posset hic instari : numquid habet locum hec racio179constitutionis180? Certe sic. Quare ergo est diuersum? Solucio : reffert multum an quis succedat titulo uniuersali uel singulari quia, si universali, tunc confunditur in hereditate et habet fundum non ut fundum set ut existentem in hereditate, ff. de uer. sig. l.
Bonum appellacio181. In legato fateor quod a legatario possit res retrahi per § all. Cum pater in l. Filius fa.182.
Non obstat § Fratre in l. Peto183, qui optime facit. Vnde ualde reffert utrum dicatur quod fundus non alienetur, et tunc dico quod, si transferatur ad extraneum heredem, non reuocatur ut in constitucione nostra et in concor.
suis ; aut aditur184quod non alienetur et quod relinquatur, et tunc dico quod, cum testator iussit eum familie relinqui185, si non relinquatur set extraneo dimittatur, non uidetur paritum condicioni siue constitucioni. Dicam ergo quod consuetudo non dimictet fundum relinqui in genere, ab herede non retrahetur ; alioquin sequitur quod tota hereditas retrahi posset ; quod non est dicendum quia debet quis eum heredem instituere quem uult, ff. ad trebell. l. Ex facto186
171 habebit . . . alienacio om. C (homoiot.) 172 queris] habes C
173 Coll. II,1,1 in medio (= Nov. 7,1,1 in medio) 174 D. 31,69,3
175 immo D. 30,114,15 176 D. 32,38,4 177 D. 32,38,5 178 D. 32,38,6
179 numquid . . . racio] numquid locum racio B 180 constitutionis] constitutoris B, compercionis C 181 D. 50,16,49
182 D. 30,114,15 183 D. 31,69,3 184 aditur] dicitur C
185 et tunc . . . relinqui om. C 186 D. 36,1,18(17)pr.
in principio. Et sic concludo ab herede extraneo herede instituto rem non posse retrahi187.
Hec questio ceteris est difficilior et facit pro hac conclusione188ff. de le. ii. l.
Qui solidum § Predia189 cum multis aliis. Dicerem tamen quod in rem legatam190haberet locum retractus per § all. Cum pater191.
Vlterius quero in qua re possit cadere retractus. Hoc est querere utrum in re mobili possit uendicare sibi locum? Et uidetur michi quod non quia cessat racio retractus. Racio enim est ne res de genere exeat, ut supra. Dicam ergo hic : locum non habet in re mobili. Probacio : uidetur casus C. de administrat.
tutorum l. Lex quem tutoris192; sicut tu habes quod quandoque ius constitui- tur in immobili quod non in mobili, quia in re immobili193feudum constitui- tur, quod in re mobili constitui non potest, in authentica de feud. cog. c. fi. coll.
x.194.
7. ± Sequitur in questione admictatur ad retractum. Hic quero195utrum hec consuetudo sit secundum ius ciuile uel contra uel preter. Videtur expresse quod sit contra, C. de contrahen. emp. l. Dudum196, l. de rescindenda uen. l.
Ratas197. Item si diceres rem posse retrahi198, hoc non esset nisi propter affeccionem illam [fol. 15v C] quia interest nostra habere res parentum nostrorum, ut in l. all. Lex que tutela199. Modo interesse affeccionis quod est extra rem non habetur racio, ut patet ff. ad l. acqui. l. Si seruum meum200et ad l. fal. l. Precia201, ff. de acc. empti l. Si sterilis § Si per uenditor202. Probacio : cuilibet debet res sua commicti, C. de iudeis l. Nemo203, C. manda.
l. In re mandata204. Quod hic non esse uult saltim si esset rescinderetur
187 retrahi] aufferri uel praem. C 188 conclusione] questione C 189 D. 31,78,3
190 rem legatam] re legatum B; rem legatum C 191 D. 31,114,15
192 C. 5,37,22
193 quia . . . immobili om. C (homoiot.) 194 LF 2,1,1
195 Hic quero] sed quero C 196 C. 4,38,4
197 C. 4,44,7 198 retrahi om. B 199 C. 5,37,22 200 D. 9,2,33 201 D. 35,2,63 202 D. 19,1,21,1 203 C. 1,9,9 204 C. 4,35,2
uendicio ; quod non est dicendum, per legem Ratas all.205. Probacio : uidetur casus satis in remota materia ff. si quid in fraudem l. i. § Set si rem206, sic et alias. Probacio : illud est ius commune, cuius contrarium est ius speciale, et per ius speciale minor admictitur ad retractum207, ut ff. de minor. l. Si in emp.208; ergo etc. Vt faueamus consuetudinem regni209francie teneo oppositum. Vnde non est contra ius ciuile, ymo de ea expresse fit mencio in eo ; et supposito quod de ea non fieret210mencio, tamen ius ciuile eam approbat. Probacio : minor tunc restituitur cum iure communi usus211non est, C. de in integr. resti.
l. fi.212; sic ergo, cum lex dicit quod minor restituitur ex quo ab inicio non emit, patet quod iure communi usus non est, quia de iure communi potuit eam emere cum sibi fuerit oblata ; ergo etc. ; et sic facit lex allegata Si in empcione213 iuncta l. fi. C. de in integ. resti.214. Vnde istud est magnum interesse, ut in dicta l. Si in empcione215et l. Lex que tu. all.216. Probacio : haberi debet racio necessariarum personarum in uendendis bonis debitorum, ff. de pactis l. Imperatores le. ii.217; facit ff. de bo. li. l. Libertus qui soluendo218. Probacio : lex eam approbat, equiparatur consuetudini in Aut.
de nup. § Disponat219, ff. de legi. [fol. 94r B] l. De quibus220 et l. Si de interpretacione221. Set si testator prohibeat alienacionem fundi extra familiam ut sic remaneat in genere, ualet talis uoluntas in tantum quod retrahitur si fiat alienacio ; ergo hoc faciet consuetudo. Vnde lex multum fauet quod res remaneat in genere siue in nomine222ut sic dicatur «iste fundus est Campio- nis» et sic de aliis. Hoc probatur de le. iii. l. Pater § Filiam223et § sequenti224. Et istud est ualde equum quia, sicut in filiis per patres quesitis paterni memoria
205 C. 4,44,7 206 D. 38,5,1,14
207 retractum] contractum C 208 D. 4,4,35
209 consuetudinem regni] consuetudinis regi C 210 fieret] faceret B
211 usus] uersus C 212 C. 2,21,9 213 D. 4,4,35 214 C. 2,21,9 215 D. 4,4,35 216 C. 5,17,22pr.
217 D. 2,14,60 218 D. 38,2,36
219 Coll. IV,1 (= Nov. 22,2 in fine) 220 D. 1,3,32
221 D. 1,3,37
222 nomine] homine C 223 D. 32,38,2 224 D. 32,38,3
conseruatur, ita et in rebus debet eorum memoria seruari225, ff. de uer. sig. l.
Liberorum in fine226; que non seruaretur si res retrahi non posset, quia tunc per alienacionem et persone mutacionem perderet nomen suum, ut ff. de acqui.
here. l. Paulus respondit227, de coll. bo. l. i. § Si quis228. Racio ergo sanguinis facit ut isti admictantur, ff. de succe. edicto l. i. § Largius229. Probacio : reputo casum expressum230in authentica per quos fit inuestitura c. i. coll. xa.231, in authentica si de feu. de. mi. c. Si Titius232et qualiter feud. possit alienari § Porro233.
Per ista ergo dico procedere retractum de iure ciuili.
Non obstat l. Dudum234quia hec consuetudo non uetat alienare sicut ibi, set solum inducit retractum. Non obstat l. Ratas235et leges similes quia dico quod rata manet uendicio, set tamen iste retrahit quasi emens ab eo. Non obstat l. Si in empcione236: ibi enim refert quia sibi addita fuit uendicio et eam refutauit, et sic iure communi aliter modo non deberet admitti quia non renunciauit ; secus si renunciasset, quia tunc237posset iure communi admicti, ut dixi. Et sic de omnibus aliis est dicendum238.
8. ± Sequitur239infra annum. Hic quero qualiter accipitur «intra» uel «infra».
Et dico quod inclusiue sumitur, ff. de uerbo. ob. l. Quidquid § Set si stipulatur240, de uerbo. sig. l. Si quis sic dixerit241, et ideo non refert utrum aliquis242stipuletur «in kalendas» uel «intra kalendas», ar. l. Eum qui ff. de uer. obli.243. Et idem est «intra» et «ante», ff. de uerbo. ob. l. Eum qui § Qui ita
225 seruari] conseruari C 226 D. 50,16,220 227 D. 29,2,90 228 D. 37,6,1,22 (?) 229 D. 38,9,1,2
230 causam expressam C 231 LF 2,3,1
232 LF 2,26,14 233 LF 2,9pr. in fine 234 C. 4,38,14 235 C. 4,44,7 236 D. 4,4,35
237 quia non . . . quia tunc om. C
238 dicendum.] Et non plus pro nunc add. C 239 Sequitur om. B
240 D. 45,1,99,1 241 D. 50,16,133
242 sic dixerit . . . aliquis om. C (homoiot.) 243 D. 45,1,56,4
stipuletur244 et l. Qui ante kalendas245. Sic ergo «intra» hic sumitur246 inclusiue.
Quero utrum iste annus cedat a tempore uendicionis uel a tempore sciencie.
Videtur quod a tempore uendicionis, et sic quod cedat ignoranti, ff. de hiis qui no. infa. l. Genero247, C. de do. l. fi.248, ff. de adulteriis l. Mariti § Quinquennium249.
Puto contrarium, ar. legis cuius cui deffertur possessio bo. § fi.250et de excu.
tu. § Qui autem251, ff. quando [fol. 16r C] appell. sit l. i. § Dies252; et pro253 hoc facit lex sequens in retractu in authentica si de feu. defun. mi. c. Si Titius254. Vnde utilis est in255ingressu licet postea sit continuus ; simile256in l.
Non possunt C. de do.257 et Insti. de excu. tu. § Qui autem258. Vt ergo euitentur259contraria dicemus quod tempora utilia non cedunt ignoranti, ut in contrariis260, set continua sic, nisi fauor interueniat qui261faciat illa utilia in progressu, continua in exitu.
9. ± Sequitur oblato precio etc. Quero quid intelligatur per precium. Dico omne illud quod est datum cum precio id dicitur, ar. ff. de contrahen. emp. l.
Fundi262, 263, de acc. emp. l. Tenetur § i.264, 265. Et ideo omne illud quod dederit emptor debet reddi, quia omne illud est precium quod nomine uendicionis datum est, ff. de edi. edi. l. Debet266, de li. causa In tantum267.
244 D. 45,1,56,4 245 D. 45,1,13
246 et l. Qui . . . sumitur om. C 247 D. 3,2,8
248 C. 2,20(21),8 249 D. 48,5,30(29),7 250 Inst. 3,9,12 251 Inst. 1,25,16 252 D. 49,4,1,7 253 pro] per B (passim) 254 LF 2,26,14 255 in om. B
256 simile] sententie B 257 C. 2,20(21),3 258 Inst. 1,25,16 259 euitentur] euitemus C 260 contrariis] contrarium B
261 nisi . . . qui] ubi sancri interueniant que C 262 l. Fundi in B deest propter lacunam 263 D. 18,1,79
264 i. om. B 265 D. 19,1,6,1 266 D. 21,1,27 267 D. 40,12,18
Gracia cuius queri posset utrum datum prosenetis debeat reddi? Notauit glosa quod non, in dicta l. Debet268, quod satis puto uerum quia istud non est datum gracia rei set propter salarium ipsorum, et sic non est precium siue pars uendicionis, ar. l. ff. Prosenetis l. ii.269. Vnde cum propter uendicionem non detur set propter ministerium270, certe non reputatur precium ; sic per consequens non debet reddi.
Preterea quero utrum sufficiat sola oblacio uel utrum requiratur consigna- cio et deposicio? Credo quod sola oblacio sufficiat. Vnde quoad obligacionem minuendam271 sola oblacio sufficit, ff. de sol. Qui decem272, et impeditur cursus usurarum futuralium licet non earum que iam currere ceperunt ; et pro hoc concordantur due leges C. de usur. l. Si per te273cum sua contraria, eodem C. accept.274 et l. Si creditrici275. Sola ergo oblatio sufficit quoad opem excepcionis respectu276oblacionis. Et ideo hic dico necessariam oblacionem set non consignacionem et deposicionem. Ita uidi seruari de facto.
10. ± Sequitur in questione Auunculus quidam Nepoti suo domum pro .x.
uendidit. Circa hoc est aduertendum quod hic Auunculus est proprium nomen, ut ff. de pac. do. l. Inter soceres277.
Item Nepos hic sumitur pro nomine proprio, ut ff. de uerbo. sig. l. Nepos Proculo278et ff. de hiis qui in test. delentur l. Proxime § In re279. Ergo iste bonus homo Auunculus280nomine Nepoti, id est cuidam nomine Nepoti suo amico suo ; sic ponitur in dicta l. Nepos281.
11. ± Sequitur282qui Nepos domum predictam in .v. melioratam in Sempro- nium alienauit pro .xv. Intellige «pro .xv.» in pecunia numerata. Vnde licet postea aliquid nomine precii receperit, attamen est uendicio si super precio conuentum ; secus si principaliter283super alia re conuentum esset quia non 268 gl. Erogatum est ad D. 21,1,27
269 D. 50,14,2
270 ministerium] misterium B
271 obligacionem minuendam] oblacionem pugniendam C 272 D. 46,3,72
273 C. 4,32,9 274 C. 4,32,19 275 C. 4,32,6
276 respectu] respectus B 277 D. 23,4,36
278 D. 50,16,125
279 D. 28,4,3 (pr. in medio) 280 Auunculus] annuncinus B 281 D. 50,16,125
282 sequitur] in questione add. C 283 principaliter] spiritualiter C
ualeret. Sic concordant due leges contrarie, ff. de contrahen. emp. l. In uendicione284, ff. loca. l. Si tibi285. In tantum ergo non ualet [empcio] que initur super alio quam super precio quia, supposito quod contrahentes uellent quod ualeret ut uendicio, tamen non posset adhuc ualere, ff. de prescript.
uerbis l. Insulam286, quia ea que sunt de substancia actus contrahentes non possunt remictere ; unde si contrahentes uellent quod stipulacio esset empcio non possent quia contractus habent suam formam a iure [fol. 94v B] et ideo contrahentes illam immutare non possunt quia contractus quodammodo est publici iuris, ff. de pact. l. Ius publicum287 et l. all. Insulam288 et l. In uendicione. Est tamen aduertendum quod aliqua sunt substancialia siue essencialia et alia naturalia uel de natura contractus. Vnde precium est de substancia289 contractus et ideo mutari non potest quin mutetur totus contractus, ar. ff. de contrahen. emp. l. Pacta290. Set illa que sequuntur naturam contractus bene possunt remicti per pactum, ut ff. de prescrip. uerbis l. Naturalis § Set si faciam291.
Et per hoc improbo unum quod alibi dixerunt glose ponendo exemplum de pacto nudo : dixerunt enim quod, si inter [fol. 16v C] paciscentes conueniatur quod stipulacio sit pactum nudum292, erit pactum nudum, ut ff. de pact. Iuris gencium § Quod si fere293. Ego certe non credo quod contrahentes possunt facere quod stipulacio esset nudum pactum, set certe quid est : contrahentes bene possunt proferre que de sui natura tacite uideantur sonare stipulacionem.
Et ideo tunc dico quod, ex quo non interuenit animus ad contrahendum stipulacionem, quod non opperabit illa conuencio294stipulacionem set tantum pactum. Et tunc dico quod non faciunt quod stipulacio sit pactum nudum set faciunt quod illa uerba que uidentur sonare stipulacionem non pariunt accionem ex stipulatu. Cum non animo stipulandi fuerint interposita, set solum animo paciscendi, concedo bene quod stipulantes possunt facere quod stipulacio habeat uim pacti, set non quod ipsa stipulacio sit pactum. Racio est quia in hoc casu ipsi mutant substanciam et essenciam contractus, quod non possunt ; set in alio mutant naturalia contractus, quod bene possunt facere.
284 D. 18,1,36 285 D. 19,2,5 286 D. 19,5,6 287 D. 2,14,38 288 D. 19,5,6
289 substancia] natura C 290 D. 18,1,72
291 D. 19,5,5,4
292 nudum] propter maculam legi non potest in B 293 D. 2,14,7,12
294 stipulacionem . . . conuencio om. C (homoiot.)
Vnde licet sit de natura stipulacionis quod pareat accionem295efficacem, istud tamen sepe fallit.
Et est pulcherrimus intellectus quem posui in dicto § Quod fere296quando illum legi. Nec de hoc loquuntur doctores.
12. ± Sequitur proximior ab Auunculo heres institutus. Hic est dictum quod ille Auunculus uenditor proximiorem de genere suo heredem instituit.
13. ± Qui infirmitate detentus. Ex hiis uerbis eliciuntur297duo298dubia.
Primum est utrum, si proximior sit heres institutus a uenditore, possit de cetero rem299retrahere ex quo est heres uenditoris? Et uidetur quod non quia heres est successor culpe, ff. de diuersis et temporali. prescrip. l. Cum heres300. Probacio : heres et defunctus reputantur eadem persona ; si ergo deffunctus non potuit retrahere, ergo nec heres. Probacio : uidetur casus in racione quia dicit lex quod qui ad hereditatem uocatur non debet in parte uoluntatem testatoris seruare et in parte refringere, ff. de bo. li. l. Et si ex modica § fi.301et l. sequenti302. Iste ergo successor sui predecessoris factum non debet impug- nare, aliter non debet consequi303utilitatem ex iudicio testatoris, ff. de acc.
heredi. l. Quesitum304 et ff. de inoffi. testa. l. Papi. contra uete. § Memi- nisse305. Quid ergo dicendum?
Credo eum admictendum quia ubi alicui heredi competit ius aliquod contra extraneum eciam ante institucionem, certe occasione illius hereditatis adite illud ius non perdit306cum non ueniat ut heres set ut extraneus ; et cum illud ius habeat ante institucionem, ergo etc. Hoc fundant tres leges, ff. de euictioni l. Seya307et l. Vendicantem308et C. de rei uen. l. Cum a matre309, in quibus procuratur310quod agitur de euiccione. Set huic uidetur obstare quod dicitur
295 accionem] ex stipulatu add. C 296 D. 2,14,7,12
297 eliciuntur] elicitur B; elicio C 298 duo] uerba add. C
299 de cetero rem om. C 300 D. 44,3,11
301 D. 38,2,6,4 302 D. 38,2,7
303 consequi] habere C 304 D. 29,2,40 305 D. 5,2,8,14 306 perdit] procedit B 307 D. 21,2,73 308 D. 21,2,17 309 C. 3,32,14
310 procurator] probatur C
in predictis legibus quod potest agi de euiccione311et quod potest repelli per excepcionem ; ergo uidetur idem in proposito. Secundo : racio est in illis legibus quia quem de euiccione tenet accio, ipsum agentem repellit excep- cio312; et ideo quia heres nomine testatoris tenetur de euiccione, ideo si euincat repellitur excepcione. Hic uero loquitur in casu ubi nulla accio nomine testatoris contra heredem competit ; quare dico quod si iste retrahat, non opponitur313sibi excepcio ; et sic non obstat. Vnde dico quod iste heres non uenit contra uoluntatem testatoris, ymo uerissimile quod sit de uoluntate testatoris alienantis. Vnde licet rem retrahat, non propter hoc principaliter314 rescinditur uendicio. Et sic non obstant alia contraria.
2oquero utrum impedito propter infirmitatem currat315iste annus retrac- tus? Et questionem istam lacius extendo quero316utrum contra impeditum agere currat tempus et, si currat, utrum restituitur317? Videtur quod sic quia sibi potest imputare quare non mandauit et318constituit procuratorem, ff. de diuersis et tempora. prescrip. l. i.319. Probacio : uidetur casus ff. de mi.320l.
Pomp. exuli321, et ex quibus causis maiores [fol. 17r C] l. Set et si per pretorem
§ i.322et l. Nec non323, cum aliis. Videtur casus in contrarium ff. si quis cau. l.
ii. § Si quis in iudicio324, ff. eum qui ap. l. ii.325; optime pro questione ff. de re iudi. l. Quesitum326. Quid dicendum?
Ego dicam hic aliqua que non dixerunt doctores nostri327. Et ecce primo : ego facio latam differenciam inter absenciam uoluntariam et necessariam. In absencia uoluntaria ego dico sic quod, si semper sit uoluntaria uel pro uoluntaria habeatur, ut328quia se artauit, tunc tali currit tempus quia debuit mictere procuratorem, ar. ff. si quis cau. l. ii. § Si quis cum329. Et licet absencia
311 Set huic . . . de euiccione om. C (homoiot.)
312 repellit excepcio] repellitur excepcio B; repellet excepcione C 313 opponitur] apponitur C
314 principaliter] spiritualiter C 315 currat] carrat C passim 316 quero] querendo B et C 317 restituitur] recinditur C 318 et] ut B
319 D. 44,1,1 320 mi. om. B 321 D. 4,4,20 322 D. 4,6,26,1 323 D. 4,6,28 324 D. 2,11,2,3 325 D. 49,11,2 326 D. 42,1,60 327 nostri] uestri B 328 ut] patet add. B 329 D. 2,11,2,8
uoluntaria sit probabilis, dico tamen quod [fol. 95r B] procuratorem mictere debet. Verumptamen quandoque ei succuritur330, ut puta si procurator ipsius durante absencia mortuus sit, ut ff. ex quibus causis ma. l. Nec non331 in principio. Sic potest intelligi ff. de diuersis et temp. prescrip.332. Si autem absencia esset ab inicio uoluntaria et probabilis et ex post facto effecta sit necessaria sic quod mandare non possit, tunc si nulla culpa eius fuit quare effecta fuit necessaria333, sibi succurritur quia mictere334non potest ; secus si posset sibi imputari culpa superuenientis necessitatis ; sic loquitur § all. Si quis iudicio335cum loquitur de336tempestate, et § Quod dicimus337iuncto § Si quis338. Si uero sit absencia necessaria, tunc dico quod quandoque talis absencia prouenit ex delicto, et tunc dico, si non commiserit procuratorem cum posset, sibi imputatur, ut l. Pap. exuli339 et l. all. Set eciam si per pretorem340. Set quid si iste qui ex delicto est absens non potuit constituere procuratorem ; numquid sibi succurritur quia341 dimictere non potuit pro- curatorem? Ergo si dimittere non342potuit, sibi succurritur343. Probacio : dicit lex quod interdum exuli reuerso succurritur ex illa clausula generali «si que344 michi iusta causa uidebitur» etc. Modo quando non potuit procuratorem dimittere, iustum est quod sibi subueniatur, ar. l. all. Set et si per pretorem345; et facit optime ff. de excu. tu. l. Plane in fine346. Vides ergo de absencia necessaria proueniente ex delicto.
Est et alia absencia necessaria probabilis et honesta, et ista est triplex quia uel est quia abest causa rei publice, uel quia captus ab hostibus, uel quia347 infirmatur.
Si abest causa rei publice, dico quod in causis ceptis mictere debet procuratorem, in causis mouendis non ; sic loquuntur due leges, de leg. l.
330 Verumtamen . . . succuritur] verumptamen aliquando ipsi teritur C 331 D. 4,6,28pr.
332 D. 44,1,1
333 sic quod mandare . . . necessaria om. C (homoiot.) 334 mictere] interesse C
335 D. 2,11,2,3 336 de om. B 337 D. 2,11,2,6 338 D. 2,11,2,8 339 D. 4,4,20 340 D. 4,6,26,1 341 quia] quare B 342 non om. C
343 succurritur] non praem. C 344 que] qua B
345 D. 4,6,26,1 346 D. 27,1,29,1
347 uel quia] propter maculam legi non potest in C
Eundem348et ff. Eum qui. ap. l. ii.349. Dico tamen quod si iste absens dimiserit procuratorem per quem deffendi potuit, cum ad hoc non teneretur, non restituetur, ff. ex qui. c. ma. l. Is qui350; et istud est notabile. Et predicta intelligo tam in legatis rei publice romanorum quam rei publice351aliorum municipiorum quia omnes isti restituuntur, ar. ff. ex quibus ca. ma. l.
Legatis352et l. Set et si per pretorem § fi.353et de her. ac. l. Cum quidam354. Alia est absencia ut in capto ab hostibus. Et in ista dico quod restituitur quia nichil355potest sibi imputari, et licet interim curator bonis356datus, ff. ex qui ca. ma. l. Ab hostibus357.
Alia est absencia propter infirmitatem. Et tunc hoc casu lex iubet diem esse diffusum si sit talis morbus qui cuicumque rei agende sit impedimento, ut l. all.
Quesitum358; sic loquitur § Si quis iudicio359. Ergo patet quod in questione nostra annus retractus non curret infirmis.
14. ± Sequitur in questione ius suum retrahendi Ticio cessit. Ad euidenciam huius scire debes quod aliud est mandare aliud cedere, quia puto quod per cessionem transferatur directa set per mandatum utilis ; de cessione facit lex que dicit quod quis cedit accionibus suis, ergo quis potest cedere accionem suam directam360, ff. mandat. l. Si mandato Ticii361 et l. Qui mandato362. Vnde dico ad illud quod dicitur quod acciones personales ita adherent ossibus nostrum etc., ut l. Quod debetur de pecu.363, non puto uerum ; unde et accionem et quodcumque ius michi quesitum possum transmictere.
Nec obstat racio que fit in contrarium : ibi non est accio [fol. 17v C] ubi non sunt principia causancia accionem ex aliquo contractu ; modo cessio non habet principia per que introducatur accio directa ; ergo etc.
348 D. 50,7,17(16)pr.
349 D. 49,11,2 350 D. 4,6,38
351 rei publice] in legatis C 352 D. 4,6,8
353 D. 4,6,26,9 in fine 354 D. 29,2,30
355 quia nichil] quod intelligi C
356 curator bonis] terminator bonis suis C 357 D. 4,6,15pr.
358 D. 42,1,60 359 D. 2,11,2,3 360 directam om. C 361 D. 17,1,59 362 D. 17,1,43 363 D. 15,1,51
Solucio : dico tibi quod cessio non causat accionem directam set facit quod accio ex contractu nata de uno transferatur in alium. De cessione et mandato habes in lege que ipsa uidetur equiparare si male intelligitur, ff. de so. l.
Modestinus364. Dico tamen quod fallit id quod dixi in rei uendicacione que directa transmicti non potest quia ex solo consensu oritur, set requiritur dominium ; ergo cum dominium solo consensu uel sola uoluntate non consistat, ut C. de pact. l. Tradicionibus365, ideo non potest ista directa cedi, per l. In rem accio ff. de rei uen.366. Item in herede uendente hereditatem, nam directas acciones transmittere non potest quia qui semel est heres etc., ff. de inoff. l. Et si sine § Set quod Pap.367; et ideo nec heres restituta hereditate transfert directas acciones, set utiles, ut Insti. de fidecom. resti. § Restituta368. Circa hanc questionem quero an ius cedendi posset cedi. Et uidetur quod sic quia hic michi competit ius siue accio ad retrahendum, ergo cedi potest quia acciones optime ceduntur, ut l. all. Modestinus369 et ff. manda. l. Si mandato370. Probacio : si quod nostrum non est ad alium transferimus, ut ff.
de usuf. l. Id quod nostrum371, ergo quanto magis cum ius retrahendi michi competat illud transferre et concedere possum. Puto oppositum quod probo sic : qui beneficium legis inuocat eam fraudare non debet, ff. de mi. l.
Auxilium372, de ritu nup. l. Filio373; modo cedendo fraudat consuetudinem quam inuocat ; ergo etc. Item inter habentes paria iura pocior est [fol. 95v B]
condicio possidentis374, ff. de acc. emp. l. Si ea res § fi.375; modo376emptor habet a domino qui habet ius uendendi, secundus a cognato qui solum habet ius retrahendi ; ergo cum uterque sit extraneus, melior erat condicio possi- dentis. Probacio : cessante racione lex cessat, ff. de uerbo obli. l. A Ticio377; modo consuetudo retractus fundata est ut res remaneat in suo genere ; que hic cessat cum ad extraneum deueniet ; ergo etc.
Vnum bene concedo, scilicet quod iste primus posset retrahere et postea alii dare, set quod principaliter alius retrahat non ualet, sicut principaliter
364 D. 46,3,76 365 C. 2,3,20 366 D. 6,1,23
367 D. 4,4,7,10 (in fine) 368 Inst. 2,23,3 369 D. 46,3,76 370 D. 17,1,59 371 D. 7,1,63 372 D. 4,4,37 373 D. 23,2,48
374 condicio possidentis] quod occupantis et possidentis C 375 D. 19,1,31,2
376 modo] non C 377 D. 45,1,108pr.
donacionis causa uendicio celebrari non378potest, ff. de contrahen. emp. l. Si cum in uendicione379. Set tamen bene ualet uendicio recte380inita381cuius postea precium est remissum, ff. lo. l. Si tibi382. Probacio : ius personale, id est quod racione persone competit, cedi non potest et ideo usufructus non ceditur.
Idem ergo dicam in retractu. Et sic non obstat contrarium quia bene uolo quod quis sua iura cedere possit, ut in contrariis, nisi sequeretur absurditas, ut hic esset. Et sic non obstant contraria. Si ergo cedi non potuit, non est mirum si iste Titius excludatur a retractu.
15. ± Sequitur in questione ulterior cognatus oblato .x. Sempronio domum predictam retrahere nititur, etc. Quero ex hac littera duo. Primo, utrum inutilis cessio quam fecit cognatus in Ticium priuauerit eum iure suo? Et uidetur quod non, ar. ff. de acqui. poss. l. Si me in uacuam383. Probacio : quando aliquid debetur ex aliquo contractu inutili, illud non facit preiudicium debitori, quia conueniri non potest, ff. de consti. pecunia l. prima § Eum qui384. Preterea : ubi aliquid factum legitime, priuaret aliquem iure suo ; si tamen illud appareat non legitime factum, non priuat, ut probatur ff. de leg. prestand. l. Filium § Si quis contra ta.385, C. [fol. 18r C] si man. ita fuerit alie. l. Ea quidem386.
Breuiter puto cedentem exclusum et ius ad ulteriorem cognatum delatum ; pro hoc, quia quando aliquis cedit aliquod ius, licet cessum non transferatur in cessionarium, tamen cedens387illud perdit, ff. de acqui. poss. l. Quod in eo § Si furioso388. Probacio : induco legem unam tantum nam usufructus cedi non potest, et si cessus fuerit non transfertur et tamen cedens perdit ipsum, ff. de iure docium l. Si usufructus389.
Non obstat l. Si me in uacuam390, quia ibi erat error in re, ut ibi notat glosa391. Non obstant cetera contraria, quia dico quod ex inutili contractu nullum ius contrahitur, subaudi cum eo cum quo contrahitur, set respectu
378 non om. C 379 D. 18,1,36 380 recte] recta B et C 381 inita] iniqua C 382 D. 19,2,5 383 D. 41,2,34pr.
384 D. 13,5,1,4 385 D. 37,5,5,3 386 C. 4,57,5pr.
387 cedens] cedit B et C 388 D. 41,2,18,1 389 D. 23,3,66 390 D. 41,2,34pr.
391 gl. Adquisita est ad D. 41,2,34pr.
alterius sic, ut hic. Dico ergo istum proximiorem cognatum exclusum et quasi per repudiacionem quesitum ius ulteriori.
Quero 2oa quo iste ulterior cognatus possit rem retrahere, utrum a Nepote uel a Sempronio? Et primo uidetur quod nullo modo possit quia aut retraheret a Nepote aut a Sempronio : non a Nepote, quia licet sibi fuerit uenditta, eam tamen nunc non habet, et sic non potest cogi reddere illud quod non habet, ar.
ff. ad tre. l. Mulier § Set enim392; nec a Sempronio, quia Nepos uendiderat isti Sempronio qui Nepos nullo iure393contingebat istum ulteriorem cognatum ; et sic uidetur quod ipse retrahere non possit.
Breuiter dico quod ab isto Sempronio394 ipse rem retrahet ; et est racio quare rem emit a tali a quo poterat retrahere, et istud est ius reale et ideo rem commitatur, ar. l. Via § Si fundus ff. de serui. rusti. predi.395, et alienacio fit cum sua causa, ff. de contrahen. emp. l. Alienacio396. Probacio facit l. Emptor de euict.397; et pro hoc induco legem specialem ff. de cap. et post. reuer. l.
Postliminium § penult.398cum multis aliis.
Postea quero 2o, cum res ista a Sempronio retrahitur utrum debeat sibi offeri .x. quibus emit Nepos uel quindecim quibus emit iste Sempronius? Et uidetur quod ex quo retrahitur a Sempronio qui emit .xv., quod similiter sibi debeant offerri .xv. ne moretur in dampno. Preterea tantum debet prestari isti Sempronio quantum prestetur Nepoti uenditori suo ; set Nepoti prestantur .xv. ; ergo etc. Probacio : quia dictus Nepos emit eam pro .x. et meliorauit in .v., ergo sunt .xv. offerenda.
In ista questione ego dico sic quod, cum res ab aliquo emptore retrahitur, tantum sibi debet prestari quantum suus primus emptor emit, non quantum secundus. Et est racio quia cum res retrahitur, debet prestari precium quod datum est ex illo contractu propter quem retrahitur, quia ille est propter quem oritur retractus ; set in casu nostre questionis oritur retractus ex illo contractu quia Auunculus uendidit Nepoti, non ex illo quod Nepos uendidit Sempronio ; debet ergo dari precium primi non secundi contractus. Et hoc dico per unam legem que quasi uidetur casus in simili, ff. de cap. et postli. reuer. l. Post- liminium § penult.399, C. quod me. causa l. Si ui400, ff. de statuli. l.
Statuliberum § i.401. Dico tamen quod pro aliis habebit recursum [fol. 96r 392 D. 36,1,23,3
393 iure] modo C
394 Sempronio] Sempronium B 395 D. 8,3,23,2
396 D. 18,1,67 397 C. 8,44,8 398 D. 49,15,19,9 399 D. 49,15,19,9 400 C. 2,19(20),3 401 D. 40,7,9,1
