L'enseignement du droit civil à l'université d'Orléans du début de la guerre de Cent ans (1337) au siège de la ville (1428)
Duynstee, M.C.I.M.
Citation
Duynstee, M. C. I. M. (2010, May 27). L'enseignement du droit civil à l'université d'Orléans du début de la guerre de Cent ans (1337) au siège de la ville (1428). Studien zur europäischen Rechtsgeschichte. Klostermann, Frankfurt am Main. Retrieved from https://hdl.handle.net/1887/16198
Version: Not Applicable (or Unknown)
License: Licence agreement concerning inclusion of doctoral thesis in the Institutional Repository of the University of Leiden
Downloaded from: https://hdl.handle.net/1887/16198
Annexe VIII
Bertrand Chabrol, Repetitio sur l'authentica Habita (post C. 4,13,5)
Ms. Beaune, Biblioth que municipale 40, fol. 33v±35r
(voir supra, p. 166, la note 247 et s.)
Non plux de lege ista1. Sequitur authentica Habita super hoc etc.2. Je uois lire la dariere licione deuant noel etc.
Ista authentica continet tres partes principales. In prima parte principali imperator indulget beneficium scolaribus et eorum familiaribus ; in 2arespon- det cuidam tacite questioni ; in 3auult poni hanc constitucionem in hoc titulo
«Ne filius pro patre»3. 2aibi : «Verum tamen», 3aibi : «Hanc autem».
Prima pars diuiditur in quinque partes, quia primo ponit priuilegium, 2o assignat causam sui statuti, 3oreddit aliam causam seu racionem sui priuilegii, 4oconcludit suum priuilegium, 5opunit facientes contra priuilegium. 2aibi :
«Dignum namque» ; 3a ibi : «Quis enim eorum» ; 4a ibi : «Hoc igitur in eternum» ; 5aibi : «scituris huius sacre».
Nota ergo in hac authentica leges esse sacras et diuinas, concor. l. Leges sacratissime supra de legibus4, concor. l. Iustitia § Iuris prudentia ff. de iusti. et iure5et § Iuris prudentia Inst. de iusti. et iure6.
2onota quod scolares uniuersi et potissime legum sacrarum debent gaudere priuilegio inmunitatis et familiares eorum et hoc in loco in quo habitant, concor. l. ii. supra de epi. et cleri.7.
3onota quod merentibus priuilegia eis tribui conuenit, concor. l. fi. supra de statuis et imagi.8.
1 C. 4,13,5
2 auth. Habita super hoc post C. 4,13,5 (ex c. Frider. I) 3 C. 4,13
4 C. 1,14,9 5 D. 1,1,10,2 6 Inst. 1,1,1 7 C. 1,3,2 8 C. 1,24,4
4onota quod nemo audax esse debet ad iniuriam scolaribus faciendam ; pro hoc l. Seruus ea lege ff. de seruis exportandis9.
5onota quod mala consuetudo non est obseruanda ; male enim consuetu- dines longo tempore obseruate nullius sunt momenti, ut in authentica Vt nullus iudicum § i.10, in authentica De statutis ecclesie coll. x. § i.11.
Item nota 6oquod iudex iniuriam scolarium ex officio suo habet uindicare, aliter tenetur : delinquit enim in officio suo cum non facit quod ad officium suum pertinet, quia reatus omnem honorem excludit, ut l. i. supra ubi senatores uel clarissimi12; pro hoc l. i. infra ad legem Iuliam repet.13.
Item nota 7oquod in electione scolaris est apud quem iudicem conueniatur : uel coram magistro uel coram domino uel coram episcopo. Hoc est de iure14 speciali et priuilegiato, quia de iure communi debet conueniri in loco domicilii uel ubi res est, si speciali accione conueniatur.
Item 8onota quod citans scolarem in alio loco quam ubi debet conueniri, cadit ab accione sua.
Set opponitur contra authenticam istam, quia uidetur quod nullum priui- legium dat scolaribus, quia omnes alii homines, ubicumque sint, debent secure morari uel inhabitare, ergo non uidetur speciale in scolaribus, dicit glosa15. Veritas est quod omnes sunt in securitate principis ; set hoc ponit de scolaribus, ut appareat de maiori affeccione ; pro hoc l. Apud Labeonem § Hoc edictum ff.
de iniuriis16. Item propter hanc specialem securitatem debent esse inmunes ab omnibus tributis ; quod hoc sit uerum patet, quia uerba de aliquo debent opperari, ut l. Si quando ff. de le. i.17; pro hoc l. Vniuersi infra de uetigalibus et commissis18. Item dicit glosa19quod uetus consuetudo est seruanda, ut l. iiii. § fi. ff. de publi.20. Set non est consuetum quod scolares talia soluant ; ergo est dicendum quod ipsi sunt inmunes.
Set numquid hec authentica ad huc opperatur aliquid? Certe credo quod sic, quia ipsi sunt in salua gardia speciali principis. Ideo credo quod conseruator
9 D. 18,7,7
10 Coll. IX,9,1 (= Nov. 134,1)
11 Const. Friderici II De statutis et consuetudinibus contra libertates ecclesiae editis § 1 (= auth. Cassa et irrita post C. 1,2,12)
12 C. 3,24,1 13 C. 9,27,1 14 de iure] ms. : iure 15 gl. Speciali 16 D. 47,10,15,26 17 D. 30,109 18 C. 4,61,5 19 gl. Speciali 20 D. 39,4,4,2
priuilegiorum scolarium non debet permictere aliquomodo eos inquietari, et proprio officio sine requesta partis, set uindicare iniurias eis factas.
Numquid ergo scolares ipso iure sunt inmunes ab omnibus tributis?
Doctores et glosa21 dicunt quod sic. Ideo non est necessarie a principe illud impetrare, ar. l. Vnice circa medium infra de thesar. lio. xo.22. Non reperio quod scolares sint exempti ab ipsis conuencionibus ipso iure ; ideo dico quod necesse est habere priuilegium super hoc, nec superfluum est super hoc priuilegium impetrare. Et ideo cum non reperiam, non ponam, per § Consideremus in authentica De triente et se. coll. iii.23.
Nec obstat quod tu dicis uerba debent de aliquo opperari. [fol. 34r] Verum est quod de aliquo opperantur, quia habent specialem saluam gardiam, ut dixi.
Nec obstat l. Vniuersi infra de uetigalibus et commissis24, quia hoc ius commune omnibus quod de uectigalibus suis nihil soluant ; ideo lex illa non facit quod ipsi scolares habeant priuilegium ipso iure ultra alios.
Set numquid authentica nostra bene dicit que dat eleccionem scolaribus coram quo iudice uelint conueniri? Numquid habent hoc priuilegium, si conueniantur in casu criminali? Videtur quod hec authentica habeat locum in omni casu, quia dicit «si super aliquo negocio». Cum ergo indistincte loquatur, indistincte intelligatur ; pro hoc facit l. Ex eo infra principibus agentum in rebus lio. xiio.25.
Videtur contrarium, quia dicit «super negocio» etc. ; modo lis est pecunia- ria, ergo loquitur solum in causa pecuniaria ; pro hoc l. i. § ii. ff. de procur.26et per l. i. infra de priuile. scola. lio. xiio.27. Ja. de are.28dicit sic : in atrocioribus criminalibus conueniuntur coram preside ut pugniantur, set non in atrociori- bus debent conueniri coram doctore uel episcopo. Simile est, quia distincio fit inter atrociora et non atrociora, in l. Auxilium § In delictis ff. de minoribus29. Glosa30 tamen et doctores tenent quod in omnibus criminalibus debent conueniri coram episcopo uel doctore. Set ego hoc non uideo, quia antiquitus episcopus uel doctores non habebant carcerem, ideo non poterant cohercere et ideo in ciuili negocio cognoscebant, non autem in criminali, ar. huius authentice.
21 gl. Speciali 22 C. 10,15un.
23 Coll. III,5,5 (= Nov. 18,5) 24 C. 4,61,5
25 immo C. 12,20,4 26 D. 3,3,1,1 27 C. 12,29(30),1 28 sc. Jacobus de Arena 29 D. 4,4,37,1 in medio 30 gl. Si litem
Set numquid hodie habet locum authentica? Glosa31dicit quod bononien- ses scolares renunciauerunt quoad crimina et uolunt quod possint conueniri coram potestate, ideo hodie possunt conueniri coram potestate exceptis clericis qui renunciare non possunt priuilegio suo, ar. in authentica Statuimus supra de epi. et cle.32. Certe, dicunt doctores, licet scolares illi qui tempore illo renunciauerunt, tamen illi qui nunc sunt non renunciauerunt, ergo non ualet eis priuilegium, ar. infra res inter alios acta33etc. in rubro et in nigro. Et hoc uerum nisi renunciauerint per modum collegii et corporis, quia tunc eadem est uniuersitas que tunc fuit, set aliis uniuersitatibus non neget, supposito ergo quod renunciacio non noceat nobis, quod uerum est.
Numquid hec authentica habet locum? Aduerte, dicunt doctores, hec authentica scolaribus dat priuilegium de eligendo iudicem uel doctorem uel episcopum, et ideo tempore huius authentice clerici et scolares erant de potestate imperiali, alias non daret eis priuilegium ; set post hanc authenticam facta est authentica Statuimus supra allegata34in qua statuitur quod fuit de iurisdiccione ecclesiastica, ideo tempore huius authentice obtinebat. Set hodie scolares non habent hoc priuilegium, ideo quando clerici conueniuntur coram officiali, non potest iurisdiccionem suam declinare, quia est de iurisdiccione episcopi, ut in authentica Quomodo oportet episcopum et ceteros clericos etc.35 in principio cum glosa36, non fuit de iurisdiccione imperatoris ; imperator non [potest] ordinare quomodo conueniuntur. Hodie tamen in aliquibus uniuersitatibus cogantur scolares respondere coram rectore et ita consuetudo tribuit iurisdiccionem. Secus in scolari layco, nam si sit aliquis scolaris laicus, ipse potest petere conueniri coram doctore uel remicti ad episcopum. Hoc tamen dicit chynus37: non obseruatur in regno francie, quia rex francie non cognoscit siue recognoscit superiorem in terris ; imperialia non habent locum in regno suo.
Set usque ad quod tempus potest uariare scolaris petendo remicti38ad alium iudicem? Glosa39dicit quod usque ad litis contestacionem, per l. Si conuenerit ff. de iuris omni. iudicum40; pro hoc l. Si dotem § Eo tempore ff. so. matri.41. Doctores tenent contrarium et non inmerito, quia postquam semel eligit, 31 gl. Si litem
32 auth. Statuimus post C. 1,3,32 (ex c. Frider. II § 4) 33 C. 7,60
34 auth. Statuimus post C. 1,3,32 (ex c. Frider. II § 4) 35 Coll. I,6 (= Nov. 6)
36 gl. Conferens ad Coll. I,6pr. (= Nov. 6pr.) (?) 37 cf. Cinus, In Codicem commentaria (1578), p. 206 38 remicti] ms. : reuerti
39 gl. Optione 40 D. 2,1,18 41 D. 24,3,22,5
amplius non potest uariare. Racio est, quia alias numquam lis contestaretur, quia quando scolares essent coram episcopo, peterent remicti coram doctore, et quando essent coram doctore, peterent remicti coram episcopo, et sic in potestate eorum esset an conuenirentur uel non, quod non debet esse, per l.
Non utique ff. de eo quod certo loco42. Et istam tenet dominus meus43et istam credo ueram, per l. Apud offilium ff. de opcione44lec.45. Item iuris beneficium non debet trahi ad aliquod iniquum, ut l. i. infra pro emptore46.
Nec obstat l. Si conuenerit prius allegata47, quia ibi dicunt aliqui quod potest uariare usque ad litem contestatam, quia uerissimile est quod actor, quando48poterit, litem contestabitur et lex illa solum loquitur in actore. Set ista oppinio non ualet, quia illa lex loquitur tam in actore sicut in reo, et econtra. Set dico quod illa loquitur quando erat conuentum quod ille esset iudex qui reuera non erat iudex eorum, hic uero uterque est iudex.
Nec obstat l. Si cum dotem49, quia filia non potest penitere nisi habeat iustam causam, ut in l. Dotem e. ti. ff. supra so. ma.50, nec esset aliquod preiudicium si filia peniteret ; set hic esset preiudicium, si sic fieret.
Set queritur : pone quod scolaris conuenitur a burgense coram rectore, numquid scolaris potest reconuenire burgensem coram rectore et eum cogere respondere? Videtur quod sic, per l. Cum papinianus51et per authenticam Et consequenter infra de sentenciis et interlo. o. iudi.52. Doctores tenent contra- rium et bene, per l. Non distinguemus § Nunc de officio ff. de ar.53. Et illud credo uerum, quia hoc est contra ius commune, ergo tenendum in suis terminis, in l. i. in § fi. ff. ad municip.54et l. Quod uero55 et l. Ius singulari ff. de leg.56.
Nec obstant l. Cum papinianus57et authentica Et consequenter allegate58, quia leges ille loquuntur ubi actor uolens conuenerit reum coram iudice, set hic 42 D. 13,4,2,3
43 sc. Johannes Nicoti (passim) 44 opcione] in margine 45 D. 33,5,20
46 immo D. 41,4,1 (?) 47 D. 2,1,18
48 quando] ms. : cuius quando 49 D. 24,3,22,5
50 D. 24,3,22,5 51 C. 7,45,14
52 auth. Et consequenter post C. 7,45,14 (ex Nov. 96,2) 53 D. 4,8,32,15
54 D. 50,1,1,2 in fine 55 D. 1,3,14 56 D. 1,3,16 57 C. 7,45,14
58 auth. Et consequenter post C. 7,45,14 (ex Nov. 96,2)
inuitus59burgenssis eum scolarem citabat coram rectore, quia alibi non potest conuenire. Non placet ista solucio, set dico quod ibi loquitur quando actor60 conueniebat reum coram iudice arbitrario de iure communi, set hic loquitur in iudicio, quando actor citat reum coram iudice priuilegiato, ideo non debet nocere burgensi, per l. Nec auus infra de emacipacione liber.61.
Set numquid scolaris de contractibus initis in partibus suis potest conueniri in uilla ista? Videtur quod sic, quia lex nostra dicit «uerumtamen si super aliquo negocio», ergo si locatur generaliter, generaliter debet intelligi. Item per l. i. supra ubi de crimine agi opportet62.
Set contrarium, quia scolaris de talibus non potest conueniri nisi racione domicilii uel contractus uel quasi uel delicti uel quasi. Modo non contraxit, ut aparet per questionem, nec habet domicilium, ut infra de incolis l. ii. lio. xo.63. Item hoc est fauore scolarium inductum, ut ipsi conueniantur hic de contrac- tibus hic habitis, ergo non debet in eorum lesionem retorqueri, ut de aliis contractibus conueniantur. Istam partem tenent doctores et ego credo ueram ; pro hoc l. Heres absens64et l. Omnem ff. de iudic.65; conuenitur ergo scolaris [fol. 34v] coram iudice ordinario ubi contraxit, ne ius actoris absolueatur.
Nec obstat contrarium quando dicitur «generaliter loquitur etc.». Verum est, si super negocio de quo sortitur forum in loco studii. Et ita intelligitur de contractu uel quasi, de delicto uel quasi, quod fecit in uilla ista : conueniatur coram aliquo trium iudicum scelicet nominatorum.
Item opponitur contra authenticam istam, quia iam Justinianus induxerat, ut in pe. et fi. constitucione illa ff. in prohemio66, ergo fridericus non sibi blandiri quod istam authenticam fecit, quia frustra fecit. Propter istud contrarium dicit glosa67 quod est differencia inter istas duas leges, quia in lege prima dat eis tres iudices : episcopum, presidem prouincie et doctorem.
Modo hic dat magistrum, quia non omnes sunt doctores. Item hic additur, quia hic dat eleccionem scolari, quod non habebatur per constitucionem positam in prohemio fforum.68.
Item in constitucione prima doctores erant commissis iudices scolaribus in ludos illicitos, ergo contra respondes «et nouicios factos», sicut quod pater in
59 inuitus] ms. : inuictus 60 actor] ms. : alter 61 C. 8,48(49),4 62 C. 3,21,1 63 C. 10,40(39),2 64 D. 5,1,19 65 D. 5,1,20
66 Const. Omnem § 9 et 10 67 gl. Dedimus
68 Const. Omnem
filium, ut l. Congruencius infra de patria potest.69; pro hoc infra de emandacione propincorum l. unica70. Set hodie per constitucionem istam data est eis omnis iurisdiccio et potestas. Nihil est illud, quia sicut iure isto habent omnem iurisdiccionem in non atrocibus.
Set quid est hoc, quod habebat in certis locis ibi nominatis? Hodie, in quibuscumque ueniant scolares ad studium, debent conueniri coram episcopo uel etc. Et quia hic additur quod dictum est supra de magistro, quia solum ibi in prohemio fforum. fiebat mencio de professoribus legum iuris etc.
Set numquid isti iudices71possunt causam inter scolares agitatam delegare?
Videtur quod non, per l. i. ff. de offi. eius cui mandata est iur.72. Videtur contrarium, quia non solum professoribus competit, uerum et minoribus puta magistris, ergo competit iure magistratus, ergo potest delegari, per l. i. ff. de offi. eius cui mandata iur. § Qui uero73. Istam partem tenet glosa74. Et doctores dicunt sic : in ciuilibus potest fieri delegacio, quia competit iure magistratus, set ubi est delictum, propter culpam commissum punitur : delegari potest, per l. De magistratibus ff. de iur. o. iudi.75; set ubi esset mangnum crimen non potest delegari, sicut nec cetere cause criminales, per l. i.
§ i. ff. de offi. eius cui ma. est iur.76. Post dominum meum credo quod non potest delegare, quia quecumque lege uel constitucione uel senatus consulto specialiter demandata sunt, delegari non possunt, ut l. i. ff. de offi. eius cui man. est iur.77. Modo ista iurisdiccio est specialiter demandata, ergo non potest delegari ; pro hoc l. i. infra de prediis minorum78et l. Cum hii et l. Si pretor ff. de transsacc.79. Racio huius est, quia postquam commissa est specialiter domino uel magistro, electa uidetur industria eorum ab impera- tore, ergo non est deleganda, ar. l. i. circa medium ff. de offi. prefecti preto.80. Et hoc uerum, quod episcopus non potest delegare in81scolares laicos, quia habet iurisdiccionem specialiter commissam, set in clerico habet iurisdiccio-
69 C. 8,46(47),4 70 C. 9,15un.
71 iudices] ms. : scolares iudices ; scolares expunctum, iudices suprascrip.
72 D. 1,21,1
73 D. 1,21,1pr. in medio 74 gl. Dedimus
75 D. 2,1,12 76 D. 1,21,1,1 77 D. 1,21,1 78 C. 5,71,1
79 immo D. 2,15,8,18 80 D. 1,11,1,1 81 in] ms. : inter
nem communem, ut in authentica Statuimus supra de epis. et cle.82, nec clerici possunt peti remicti coram doctore si conueniantur coram episcopo.
Nec obstat quando arguitur et dicitur «competit iure magistratus». Dico quod, quamuis competat minoribus, hoc tamen est speciali commissione, ideo non potest delegare.
Set numquid scolaris potest eligere iudicem secularem? Glosa83tenet quod sic, quia antiquitus erat iudex scolaris, ut in constitucione unica in prohemio fforum.84, et quia preses iure communi est iudex. Credo istam, quia res reuertitur de facili ad suam naturam, ut l. Si unus § Qui in specie ff. de pactis85. Item, quia de iure communi iudex est, ergo potest renunciare iuri speciali et uenire ad ius commune, ut l. pe. circa fi. supra86de pactis87. Et hoc uerum intellige in scolaribus laicis, quia scolares clerici non possunt remicti ad presidem, quia ille88iure communi non est eorum iudex.
Item queritur, quia lex nostra dicit «temptauerit», numquid aliquis solum- modo uocando scolarem perdit causam suam? Videtur quod non, quia ante litem contestatam non uidetur agere, set agere uelle, in l. Amplius non peti ff.
rem ratam haberi89.
Item, si sit uocatus et non perseueret, in nullo fuerit grauatus, ergo etc. ; ar.
pro hoc in l. i. in fine ff. quod quisque iuris90, quia uerba cum effectu sunt accipienda. Videtur contrarium per l. Si quis non dicam rapere supra de epi. et cle.91. Glosa92soluit ad hoc ; uide eam. Ego credo post dominum meum quod ex sola uocacione pos[t]quam scit eum scolarem et priuilegiatum debet perdere causam, quia textus uidetur dicere «temptauerit» et a uerbis legis non est recedendum, l. i. § In re dubia ff. de excercitoria93, l. Non aliter ff. de le. iii.94. Et non obstat quando dicitur «non uidetur agere ante litem contestatam».
Fateor et propter illud uelle perdit causam suam. Nec obstat quando tu dicis
«in nullo fuit grauatus». Dico quod ymo, quia saltim illa die retraxit a studio et male fecit, ideo perdit causam.
82 auth. Statuimus post C. 1,3,32 (ex c. Frider. II § 4) 83 gl. Dedimus
84 Const. Omnem 85 D. 2,14,27,2 in fine 86 supra] corr. ex ff.
87 C. 2,3,29 in fine 88 ille] ms. : illo 89 D. 46,8,15 90 D. 2,2,1 in fine 91 C. 1,3,5 92 gl. Tentauerit 93 D. 14,1,1,20 in medio 94 D. 32,69
Set numquid potest penitere uocans? Videtur quod sic, per l. Quamuis ff. de in ius uocando95. Videtur contrarium per l. Nemo ff. de reg. iur.96. Istam tenent doctores et istam credo ueram, quia sola uocacione commisit delictum propter quem debet perdere causam, ergo non potest penitere, per l. Quid sit fugitiuus § Item uiuiacipia (?) ff. de edili. edic.97et l. Qui a mente ff. de furt.98. Nec obstat l. Quamuis allegata99, quia libertus uocando in ius patronum suum non commisit aliquid propter quam causam perdere debet, set incidit in penam, ideo si remictat accionem, remictetur sibi pena. Set hic uocando scolarem iam commisit delictum propter quod debet perdere causam suam, ideo non potest penitere.
Item queritur super isto uerbo «temptauerit» : quid erit si scolaris uolens uocetur coram illo iudice coram quo non potest conueniri? Numquid uocans incidit in penam? Credo cum glosa100quod non, per l. Cum donacionis supra de transacc.101, quia uolenti non fit iniuria neque dolus, l. i. § Neque ad eo ff.
de iur. iur.102; pro hoc l. Quamuis ff. de in ius uocando103. Pro hoc facit authentica nostra que dicit «trahere», quia trahere significat fieri uim.
Set numquid debet scolaris opponere istam excepcionem dilatoriam ante litem contestatam et declinatoriam? Glosa104et doctores quod sic, et bene.
Set quid erit : pone quod uillatencis, credens aliquem scolarem non esse uel credens eum non esse priuilegiatum, citauerit eum scolarem coram alio iudice quam coram illo coram quo debet citari ; numquid debet pugniri uocans?
Glosa105tenet quod non, et bene, quia rusticitati parcendum est, l. Si quis id § Doli ff. de iur. omni iudic.106; pro hoc l. Generali infra de tabulariis lio. xo.107. Postea queritur super uerbo [fol. 35r] «accione cadat» aliter «causa cadat», numquid ipso iure priuatus est causa sua uel per sentenciam ille qui conuenit scolarem alibi quam deberet? Glosa108tenet quod talis non perdit accionem suam ipso iure set per sentenciam. Racio est per l. Si de interpretacione ff. de pe.109, quia pene potius sunt molliende quam aspirande, ut ibi.
95 D. 2,4,11 96 D. 50,17,70 97 D. 21,1,17,5 (?) 98 D. 47,2,66(65) 99 D. 2,4,11 100 gl. Tentauerit 101 C. 2,4,34(33) 102 D. 47,10,1,5 103 D. 2,4,11 104 gl. Tentauerit 105 gl. Tentauerit 106 D. 2,1,7,4 107 C. 10,71(69),3 108 gl. Cadat 109 D. 48,19,42
Item dicit ista lex «cadat» quod importat futurum, ideo intelligitur quod per sentenciam cadat, ar. l. In criminali supra de iur. omni iudi.110. Istam partem tenent doctores, quia mitior pena debet imponi, ar. l. Si preses ff. de pe.111. Et istam credo ueram.
Set queritur quis iudex habebat eum priuare qui conuenit scolarem coram iudice uetito? Videtur quod ille iudex coram quo scolaris est conuentus, per l.
Cum papinianus112cum authentica Et consequenter ibi posita infra de sen. et interlo. omni iu.113, quia semel citans eum approbauit, ergo non potest reprobare, ar. legis allegate114. Videtur contrarium per l. ii. supra de iur. o.
iu.115, quia iste iudex non est iudex actoris, nec est iudex rei, ergo sequitur quod non preualebit cum accione sua. Glosa116 et doctores dicunt sic : aut scolaris conuentus coram iudice actoris petiit inmediate ut priuaretur actor accione sua, et tunc iudex ille potest eum priuare ; et ita potest intelligi lex illa Si quis testibus infra de testibus117et l. Cum papinianus118cum119authentica allegata120; pro hoc l. ii. infra de testibus121. Credo quod doctores bene dicunt. Aut reus primo declinauit forum dicens coram preposito122: «domine, uos non estis iudex meus», et tunc postea, si scolaris uult facere conueniri actorem ut accione sua priuetur, debet actorem conuenire coram iudice actoris, quia actor factus est reus, ideo non debet preueniri nisi coram suo iudice, per l.
ii. supra de iur. o. iudi.123.
Postea queritur : ita est per § Statutum Extra de rescriptis lio. uio.124, q uia nullus debet trahi extra prouinciam suam ultra unam dietam nisi contrarium fuit specialiter cautum. Pone ergo quod aliquis uirtute rescripti apostolici me conuenit ultra unam dietam a finibus mee diocesis. Ego oppono coram iudice quod non potest me conuenire, quia non dat sibi potestatem et propono quod me temere in iudicio uocauit, quare peto quod condempnetur mihi in expensis.
110 C. 3,13,5 111 D. 48,19,32 112 C. 7,45,14
113 auth. Et consequenter post C. 7,45,14 (ex Nov. 96,2) 114 C. 7,45,14
115 C. 3,13,2 116 gl. Cadat 117 C. 4,20,17 118 C. 7,45,14 119 cum] ms. : in
120 auth. Et consequenter post C. 7,45,14 (ex Nov. 96,2) 121 C. 4,20,2
122 preposito] ms. : proposito 123 C. 3,13,2
124 VI 1,3,11
Numquid potest fieri? Certe, dicunt doctores, quod sic, quia fecit contra capitulum illud Statutum125; pro hoc l. Temere ff. de iudic.126.
Set quo iure priuatur accione sua ille qui conuenit scolarem non coram suo iudice? Videtur sic, quod si scolaris conuentus incontinenti petat quod iste conueniens priuetur accione sua, tunc hoc fiet officio iudicis. Set si scolaris, postquam renunciauit uel declinauit forum, actorem conuenire uult ut accione sua priuetur, hoc fiet per condiccionem ex lege ista coram iudice actoris, ar. l. i.
ff. de condi. ex lege127.
Postea queritur : pone quod ego te conueni coram iudice seculari. Tu scolaris dixisti iudici : «domine, uos non estis iudex meus». Iudex ex diuerso dixit :
«uos estis laicus et ego sum iudex laicorum, ideo ego cognoscam de uobis» et sic iudex pronunciauit se iudicem, iuxta l. Si quis ex aliena ff. de iudic.128. Numquid ab ista sentencia potest scolaris appellare? Videtur quod non, quia non debet appellare ab interlocutoria, per l. Ante sentencie tempus infra quorum appellaciones non recipi.129; pro hoc l. ii. supra de epi. audi.130. Videtur contrarium per l. Arbitro131et per Si ab arbitro ff. qui satis. cog.132. In hoc dic sic : in casu legis nostre non est necessarie appellare. Racio est, quia sentencia a non suo iudice data nullius est momenti, ut infra si a non competenti iudice133in rubro et in nigro. Modo hec sentencia est data a non suo iudice, ergo non est appellandum ; pro hoc l. i. § i. ff. que sentencie sine app. recinduntur134; pro hoc l. Si expresse ff. de appel.135.
Set pone quod sentencia tenebat. Numquid potest appellare, uerbi gracia ubi non est notum an sentencia teneat uel non? Videtur quod non, per legem allegatam136. Set in casu questionis nostre, si poneremus quod sentencie tenerentur, tunc posset appellari, quia de iure canonico a quocumque graua- mine posset appellari. Set utrum de iure ciuili ab interlocutoria possit appellari? Sic est distinguendum, quia aut est talis interlocutoria que posset reparari in appellacione diffinitiue sentencie uel in diffinitiua sentencia, quod eius grauamen posset reparari137in diffinitiua sentencia uel in appellacione 125 VI 1,3,11
126 D. 5,1,79 127 D. 13,2,1 128 D. 5,1,5 129 C. 7,65,7 130 C. 1,4,2 131 D. 2,8,9 132 D. 2,8,10 133 C. 7,48 134 D. 49,8,1,1 135 D. 49,1,19 136 D. 49,1,19
137 reparari] ms. : recuperari
diffinitiue sentencie, et tunc non potest appellari ab ipsa interlocutoria ante diffinitiuam sentenciam. Et hoc iure ciuili. Aut est interlocutoria talis cuius grauamen non potest reparari in diffinitiua sentencia nec in appellacione diffinitiue, et tunc ab ipsa interlocutoria ante diffinitiuam sentenciam potest appellari ; ita l. Arbitro138et l. Si ab arbitro allegatis139. Et sic leges pro et contra. Et sic in casu legis nostre, quia est grauamen interlocutorie quod non posset reparari in diffinitiua sentencia, ideo appellari potest de iure ciuili.
Sequitur Rubrica an seruus post manumissionem ex suo facto teneatur140, etc.
. . .
138 D. 2,8,9 139 D. 2,8,10 140 C. 4,14
