L'enseignement du droit civil à l'université d'Orléans du début de la guerre de Cent ans (1337) au siège de la ville (1428)
Duynstee, M.C.I.M.
Citation
Duynstee, M. C. I. M. (2010, May 27). L'enseignement du droit civil à l'université d'Orléans du début de la guerre de Cent ans (1337) au siège de la ville (1428). Studien zur europäischen Rechtsgeschichte. Klostermann, Frankfurt am Main. Retrieved from https://hdl.handle.net/1887/16198
Version: Not Applicable (or Unknown)
License: Licence agreement concerning inclusion of doctoral thesis in the Institutional Repository of the University of Leiden
Downloaded from: https://hdl.handle.net/1887/16198
Annexe VI
Bertrand Chabrol, Lectura feudorum, ad LF 2,54(55),6
1. ± Ms. Salins-les-Bains, Biblioth que municipale 32, fol.
140v±141v
(voir supra, p. 156, la note 187 et s. ; partir du paragraphe «Queritur postea» ± ms. fol. 141r, ligne 20 ± cf. l'dition de Cortese, mentionne supra, p. 156, n. 187)
De prohibita feudi alienacione1(fol. 137v) . . .
[fol. 140v] Illud quoque2. Nota quod uassallus de nouo feudo alium uassallum facere potest, ut § Similiter supra de c. Cor.3 et qualiter feudum olim alie. po. c. i.4. Et non debet priorem dominum offendere, aliter feudum amictet et ad illum dominium reuertetur ; et prior uassallus de hoc ipsum admonere debet. Sed contra de l. Nam socius § pro socio5et l. Modestinus ff.
de uer. sig.6et l. Si quis a liberis § Si quis a libertis ff. de li. agno.7.
Ja.8 dicit quod racio est clara, quia non debet dominum domini sui offendere, quia totum ab inicio processit ab ipso domino, ideo etc., ar. l. Si uero non remunerandi § Inde Pap. ff. man.9. Item uassallus non debet amicicias copulare cum inimicis domini, ut infra ti. ii.10, ergo econtra nec inimicicias contrahendere debet cum amicis domini, ut contrariorum etc.
Item quando primus dominus dedit in feudum, res est effecta illa quod amodo per rem tenentem dominus non debet offendi. Et satis bene dicitur quia ius uassalli secundi dependet ex iure primi, quia a domino primo descendit, et ideo ius secundi uidetur dependere a domino, quia quicquid est causa causati, 1 LF 2,54(55)
2 LF 2,54(55),6 3 LF 2,34,3 4 LF 2,9pr.
5 D. 17,2,20 6 D. 50,16,105 7 D. 25,3,5,22
8 sc. Jacobus de Belvisio 9 D. 17,1,12,8
10 LF 2,56(57)un.
ar. l. fi. C. de here. insti.11, iuncto quod resoluto iure donatoris resoluitur [fol.
141r] ius donatarii, ut supra de contro. inuesti. c. fi.12.
Iuxta hoc querit glosa de tribus : pone quod dominus dedit13rem in feudum alicui uassallo, post uassallus alteri in feudum dedit ; secundus uassallus uendit. Queritur ad quem redibit, an ad primum uel ad secundum. Glosa tenet quod ad primum, et allegat l. Ticius ff. de ser. expor.14. Et hanc opinionem tenet Ja. Et racio est quia primus retinet dominium. Item secundus nichil retinet quia dominium utile transfertur, per § Similiter supra de c. Cor.15. Set credo contrarium per c. nostrum16, quia reuertitur propter offensam ad dominum a quo tenet, nec obstat l. Ticius allegata17; nam ibi est racio quia uendiderat eo pacto quod si moraretur18rome quod ad eum reuerteretur, si ergo ibi secundus uel tercius ibi eum morari19permictat, impleta est condicio ; set hic secundus recipit a uassallo primo, non a domino, ideo ad eum reuertere debet, quia ius ab eo recepit.
Queritur consequenter an dominus potest cogere uassallum ut ostendat quis ab eo tenet in feudum. Glosa quod sic, per l. Ticius heres ff. de acc. empti.20. Hoc tenet Ja. et hoc credo ; de hoc uide in c. Vas. si feudum supra si de feu.
deffunc. mili.21.
Queritur consequenter, si dominus constituet alicui feudum camere, an uassallus potest compellere ut ei certos redditus assignet ex quibus feudum recipiat. Videtur quod sic, per l. Si quis argentum C. de do.22. De hoc dic ut dixi in c. ii. supra de feu. cog.23.
Queritur postea an uassallus habeat aliquod dominium. Videtur quod habet utile, per § istum24, nam dominus est utilis25, non directus, quia duo non possunt esse domini in solidum eiusdem rei, ut l. Si uter certo § Si duobus ff.
commo.26, modo dominus proprietatis est dominus directus, ergo etc. Item uassallus habet utilem rei uendicacionem, ut supra de inuesti. de re alie.
11 C. 6,24,14 12 LF 1,4,6
13 dedit] ms. : uendit 14 D. 18,7,9 15 LF 2,34,3 16 LF 2,54(55),6 17 D. 18,7,9
18 moraretur] ms. : moruetur 19 morari] ms. : mori 20 D. 19,1,48 21 LF 2,26,4 22 C. 8,53(54),35,1 23 LF 2,1,1 24 LF 2,54(55),6
25 utilis] ms. : ut hic (cf. Cortese) 26 D. 13,6,5,15
facta27, ideo eciam dicendum est quod habet utile dominium, et sic uidetur quod sit dare utile dominium ; pro hoc l. Possessores C. de fun. pa. lio. xi.28et pro hoc supra de controuer. inter do. et alie. de be. § i.29.
Quid dicendum? Breuiter Hosti. in sua summa in ti. de feu.30 tenet contrarium, et dicit quod dominium utile est chymera ; et idem dominus meus. Et ego credo dominium utile non posse dari, quod probo : quia uassallus reputatur fructuarius31, ex qui. cau. fe. a. c. penultimo32, ergo uassallus non habet aliquod dominium. Item duo non possunt esse domini eiusdem rei in solidum, ut l. Hereditate ff. de castren. pe.33; et pro hoc l. Si inter me et te ff. de ex. rei iud.34, modo ille qui dedit in feudum remanet dominus, ideo etc. Item textus dicit quod ille qui tenet in emphiteusim, alias in uectigalem35, non est dominus, ergo etc., ut l. i. ff. si ager uecti. pe.36. Item, licet superficiarius habeat rei uendicacionem utilem, ut l. ii. ff. de superfic.37, tamen dominium iure naturali et ciuili penes eum remanet cuius est [fol. 141v]
solum38. Item probatur per39l. Cum noctissimi C. de pres. xxx. an.40. Item dominium est appropriacio rei que in nullius bonis est per occupacio- nem, ut l. i. de acqui. pos.41iuncta l. i., ii. et iii. ff. de acqui. re. do.42, cum ergo est propria uni, alteri43appropriari non potest, ideo etc.
Item non reperitur iure cautum quod sit dare utile dominium, ideo etc., quia non est nostrum legem extendere44, in l. Si uiro § De uiro ff. so. ma.45.
27 LF 2,8,1 28 C. 11,62(61),12 29 LF 2,43un.
30 Hostiensis, Summa, tit. de feudis (X 3,20), § Quod ius
31 fructuarius] ms. : fructuarius idem dominus meus et ; idem dominus meus et homoiot.? (Cortese)
32 LF 2,23un. in fine 33 D. 49,17,19,3 34 D. 44,2,15
35 in uectigalem] Cortese : in locationem 36 D. 6,3,1
37 D. 43,18,2
38 cuius est solum] ms. : qui est soli (Cortese : qui est <dominus> soli) 39 probatur per] per bis scriptum (Cortese : pre<scriptione?> p<ossessionis?>) 40 C. 7,39,7,7
41 D. 41,2,1
42 D. 41,1,1 ; D. 41,1,2 ; D. 41,1,3
43 propria uni, alteri] ms. : propriam (m expunctum) uni alteri (Cortese : proprietarius, uni alteri)
44 extendere] Cortese : contendere 45 D. 24,3,64,9
Dominus Helias de refugio aportauit c[onsilium(?)]46de curia romana quod est dare dominium utile ; set non uidebatur mihi quod multum faceret, et ideo non credo quod sit dare utile dominium.
Non obstat § iste47, quia non ponitur hic quod uassallus sit dominus rei feudalis, sed quia primus uassallus debet seruicium primo domino, ideo dicitur eius dominus, et idem de secundo uassallo respectu primi, non autem quod dominium utile habeat48ipse uassallus proprie loquendo.
Nec obstat quando dicitur «est dare dominium utile, quia est accio utilis», nam utiles acciones sunt inuente ex necessitate et equitate propter deffectum principiorum ex quibus causantur directe49, ut § penultimo Insti. ad l.
acquil.50et l. Quociens de pres. uer., alias de re. du.51, et bene causatur ista utilis absque hoc quod ille qui habet causam habeat utile dominium. Set non potuit facere iuris consultus52 quod postquam unus habet dominium alter habeat, quia dico quod emphiteote habent emolumentum rei et suo nomine percipiunt, ideo propter illud ius quod habent in re53possunt dici domini, non autem, uere loquendo, sunt domini ; et manumittere possunt quia est de emolumento illius rei ipsa manumissio, non autem propter hoc proprie domini. Set tamen illud ius quod habent in re, loquendo magistraliter, potest dici dominium utile, set tamen lex hoc non ponit, ideo etc.
. . .
2. ± Ms. Bruxelles, Biblioth que royale 11 565±11 566, fol. 113r
(voir supra, p. 156, la note 187 et s. ; cf. l'dition de Cortese, mentionne supra, p. 156, n. 187)
De prohibita feudi alienacione per Fredericum54(fol. 112v) . . .
[fol. 113r] § Illud quoque55. Habes hic quod uasallus uasalli non potest priorem dominum offendere. Racio, ut dicit Ja., quia totum ab inicio processit 46 c[onsilium(?)]] Cortese : capitulum
47 LF 2,54(55),6
48 habeat] Cortese : querat
49 causantur directe] Cortese : caueretur dure 50 Inst. 4,3,16
51 D. 19,5,21 alias D. 34,5,12(13)
52 iuris consultus(?)] ms. : uris con. (Cortese : I. Christus) 53 in re] ms. : in in re ; in expunctum (Cortese : in ea re) 54 LF 2,54(55)
55 LF 2,54(55),6
ab ipso domino principali, ideo etc., ar. l. Si uero § Con. Pap. ff. mandati56. Item, quia uasallus non debet amicicias contrahere cum inimicis domini, ut infra ti. ii.57, ideo nec econtra inimicicias debet contrahere cum amicis domini, ut contrariorum eadem sit disciplina.
Item quando primus dedit feudum, res affecta fuit adeo quod neminem tenentem rem dominus poterit offendi. Satis bene dicit, nam ius secundi uasalli dependet ex iure primi, quod a domino primo descendit, ideo ius secundi uidetur dependere ab ipso primo, quia quicquid est causa cause, est causa causati, ar. C. de her. insti. l. fi.58, iuncto quod resoluto iure donatoris resoluitur ius donatarii, ut supra de contro. inuesti. § fi.59.
Glosa querit hic de tribus : de prima questione dic ut plene dixi supra de ca.
Cor. § Similiter60, de aliis61dic ut glosa. Vltimo quero hic an uasallus habeat aliquod dominium in feudo. Videtur quod habeat saltem utile dominium, ar.
huius §62, quia est dominus utilis63et non directus, quia duo non possunt esse domini eiusdem rei in solidum, ut l. Si ut certo § Si duobus supra como.64, modo dominus proprietatis est dominus directus, igitur etc. Item uasallus habet utilem65 rei uendicacionem, supra de inuesti. de re alie. facta66, ideo habet dominium, ar. ff. de rei uendi. l. In rem67; non directum, ut predixi, ergo utile, et ita uidetur quod sit dare utile dominium ; pro hoc eciam facit C. de fundis patri. l. Possessores li. xi.68et supra de contro. inuesti. inter ua. et alium § i.69. Dominus meus post Innoc. et Host.70tenet quod non sit dare dominium utile71et idem credo, et quod uasallus non habeat dominium utile probo, quia reputatur fructuarius, supra in quibus causis f. a. § fi.72, ergo non est dominus, ff. si usufr. pe. l. Vti frui73. Item duo non possunt esse domini in solidum 56 D. 17,1,12,8
57 LF 2,56(57)un.
58 C. 6,24,14 59 LF 1,4,6 60 LF 2,40,2 61 aliis] ms. : alii 62 LF 2,54(55),6
63 utilis] ms. : ut hic (cf. supra, p. 332, la note 25) ; hic suprascrip.
64 D. 13,6,5,15
65 utilem] bis expunctum est, ideo stet 66 LF 2,8,1
67 D. 6,1,23 68 C. 11,62(61),12 69 LF 2,43un.
70 in margine : secundum dominum suum Ja. baldwini in summa de feudis § quod ius acquiratur
71 in margine : Vide «an sit dare utile dominium» ; pro hac questione uide spe. ti.
de loca. § nunc aliqua uer. xlv. (cf. d. Basel 1574 / rimpr. Aalen 1975, t. II, p. 274) et Jo. an. in re. iur. possessor in no. li. vi et ibi loquitur (?)
72 LF 2,23un. in fine 73 D. 7,6,5
eiusdem rei74, ff. de castren. pecul. l. Hereditatem §75. Modo ille qui dedit in feudum remanet dominus, ut in § fi. all.76, igitur etc.
Item dominium est plenum ius in re, ut ff. de rei uen. l. Iul.77in fine, quod simul ap[p]aret duos esse non potest, igitur etc.
Item nulla lege cauetur quod sit dominium utile, ergo hoc non ponendum, quia erubescimus sine lege loqui, in auth. de trien. § Consideremus coll. iii.78. Non obstat iste §, quia hic non potest dicere quod uasallus sit dominus rei feudalis, set quia primus uasallus debet seruicium priori domino, ideo ille dicitur dominus suus. [fol. 113v] Sic etiam propter seruicium quod secundus uasallus debet primo, dicitur primus dominus primi uasalli ; non autem habet dominium aliquod proprie loquendo. Ad aliud contrarium quando dicitur «est dare accionem utilem» concedo, set non sequitur «ergo dominium utile», quia multi habent utilem [accionem] qui non sunt domini, ut emphiteota, ff. si ager uestig. l. i.79, et superficiarius, ut ff. de superfi. l. i.80iuncta l. fi. in e. ti.81, unde utiles acciones sunt inuente ex necessitate propter defectum principiorum ex quibus directe causantur, Insti. ad l. acquil. § fi.82, ff. de pre. uer. l. Quociens83. Non obstat l. Possessores84, quia ibi emphiteota dicitur dominus pro tanto, quia habet emolumentum rei85et suo nomine percipit, ideo propter illud ius quod habet in re et omnem utilitatem rei consequitur hoc actento dicitur dominus, non autem uere et proprie loquendo est dominus, ut in dicta l. i. ff. si ager uectigal.86. Set tamen illud ius quod emphiteota habet in re potest dici utile dominum, magistraliter loquendo, quia est utilitas et effectus87dominii, set ille terminus88nulla lege reperitur.
74 in margine : Videtur quod duo possunt esse domini eiusdem rei : unus principaliter, alter secundarie, Extra de sen. ex. Excommunicatus i. § Moneantur [immo X 5,7,13,3] et C. de hereticis auth. Si uero post C. 1,5,4 (ex const. Freder. II § 7)]
75 D. 49,17,19,3 76 LF 2,23un.
77 D. 6,1,17
78 Coll. III,5,5 (= Nov. 18,5,5) 79 D. 6,3,1
80 D. 43,18,1 81 D. 43,18,2 82 Inst. 4,3,16 83 D. 19,5,21 84 C. 11,62(61),12 (?)
85 in margine : et propter hoc ille potest manumittere seruicium quia est unus effectus dominii
86 D. 6,3,1
87 in margine : et ita uidetur sentire glosa ff. de admi. re. ad ci. perti. l. Curatores super uer. Sui temp. § i. [gl. Sui temporis ad D. 50,8,3,1]
88 in margine : utile dominium
