L'enseignement du droit civil à l'université d'Orléans du début de la guerre de Cent ans (1337) au siège de la ville (1428)

(1)

L'enseignement du droit civil à l'université d'Orléans du début de la guerre de Cent ans (1337) au siège de la ville (1428)

Duynstee, M.C.I.M.

Citation

Duynstee, M. C. I. M. (2010, May 27). L'enseignement du droit civil à l'université d'Orléans du début de la guerre de Cent ans (1337) au siège de la ville (1428). Studien zur europäischen Rechtsgeschichte. Klostermann, Frankfurt am Main. Retrieved from https://hdl.handle.net/1887/16198

Version: Not Applicable (or Unknown)

License: Licence agreement concerning inclusion of doctoral thesis in the Institutional Repository of the University of Leiden

Downloaded from: https://hdl.handle.net/1887/16198

(2)

Annexe V

Bertrand Chabrol, Lectura feudorum, ad LF 2,53pr.

et LF 2,55(56)un.

1. ± Ms. Salins-les-Bains, Biblioth que municipale 32, fol. 127r±127v (ad LF 2,53pr.)

(voir supra, p. 156±157, la note 190 et s.)

De pace iuramento firmanda servanda tuenda et vendicanda et de poena¹iudicibus apposita²(fol. 127r)

. . .

Imperator³. Glosa querit an constitucio hic posita liget francigenas et alios qui non se tenent pro subiectis imperii. Glosa tenet quod sic, quia omnes isti sunt de imperio Iustiniani, pro quo textum allegat in l. ii. circa principium C. de offi. prefecti pretorio affri.⁴.

Quid dicendum? Quero numquid rex francie et similes [fol. 127v] debent recognoscere imperatorem in superiorem. Videtur quod sic, ar. l. ii. allegata⁵; pro hoc l. Cum te in galiam C. si certum pe.⁶, ubi imperator cognoscit inter gallicum⁷et alium, ergo gallicus est sibi subiectus, ar. l. fi. ff. de iuris. o. iud.⁸; pro hoc facit l. Quidam ff. de le. ii.⁹. Glosa uidetur notare contrarium in § Ius autem Inst. de pa. po.¹⁰. Et pro ipsa, secundum aliquos, l. Postliminium § Postliminio ff. de cap. et post. re.¹¹, ubi, secundum eos, imperator uocat regem francorum amicum suum ; pro hoc l. Infederati e. ti.¹². Set certe illa lex non

1 et de poena] om.

2 LF 2,53 3 LF 2,53pr 4 C. 1,27,2,2 5 C. 1,27,2,2 6 C. 4,2,9

7 gallicum] ms. : galliam 8 C. 3,13,7

9 D. 31,30 10 Inst. 1,9,2 11 D. 49,15,19,3 12 D. 49,15,7

(3)

loquitur de rege francie. Vnde aliqui dicunt quod licet de facto non recognos- cat, de iure tamen debet recognoscere, ut notat glosa Extra qui filii sunt legitimi c. Per uenerabilem¹³.

Quid dicendum? Videtur quod debet esse subiectus, per l. Deprecacio ff. ad l. rodiam de jac.¹⁴ et l. Bene a zenone C. de qua. pres.¹⁵. Potest tamen dici contrarium, scilicet quod rex francie non sit subiectus imperatori, nam ubi aliquid tanto tempore factum est quod non extat in contrarium memoria, habetur pro iure constituto, ut l. Hoc iure § Ductus aque ff. de aqua co. et esti.¹⁶. Modo rex francie tanto tempore fuit quod non recognouit imperatorem, quod non extat memoria de contrario, ideo etc. ; pro hoc facit l. Iubemus de fundis pa. C. li. x^o.¹⁷, argumento cuius, si per xx. annos stetit rex francie quod non recognouit superiorem, uidetur quod non sit subiectus imperatori.

Nec obstant contraria.

Primo l. ii. C. de offi. prefec. preto.¹⁸, nam primo dico quod ibi non dicit quod imperator ordinaret milites in francia, sed in confinitatibus francie, ut sibi demonstrarent que¹⁹fierent in francia. Vel potest dici quod licet illo iure tunc sic²⁰esset, tamen propter longum tempus quod ex postfacto affluxerit non sequitur quod ipsum habeat nunc in superiorem.

Non obstat quod imperator inter gallicum et alium cognoscat, quia ibi erat hic contractus factus sic, ut rome solueretur, et sic uidetur gallicus rome contraxisse, ar. l. Contraxisse ff. de ac. et ob.²¹ et l. ii. ff. de bo. auc. iud.

poss.²². Vnde non mutatur si gallicus rome possit conueniri, quia racione contractus quis conuenitur et sortitur forum, ut l. Heres absens ff. de iudic.²³. Vel potest dici quod ibi non dicit quod imperator cognoscat, sed competens iudex, puta iudex regni francie.

Nec obstat l. Quidam ff. de le. ii.²⁴, quia ibi dicit quod ualet legatum ad reffeccionem uie galicane factum, non autem dicitur quod imperator potest in francia iurisdiccionem suam exercere. Vel potest dici quod ibi heres rome adiit et ideo uidetur ibi quasi contraxisse, unde ibi potest conueniri. Sed credo primam solucionem.

13 X 4,17,13 14 D. 14,2,8 15 C. 7,37,3 16 D. 43,20,3,4 17 C. 11,62(61),14 18 C. 1,27,2,2 19 que] ms. : quii 20 sic] ms. : si 21 D. 44,7,21 22 C. 7,72,2 23 D. 5,1,19 24 D. 31,30

(4)

Nec obstat l. Deprecacio²⁵, quia imperator est dominus totius mundi pro maiori parte, ideo etc. ; ar. l. Quod maior ff. ad munici.²⁶. Vel potest dici quod aliud erat tunc et aliud hodie, quia hodie scissum est imperium, ut uidetur per glosam positam C. de stu. li. ur. ro. in rubrica²⁷.

. . .

2. ± Ms. Bruxelles, Biblioth que royale 11 565±11 566, fol.

111v±112r (ad LF 2,53 pr.)

(voir supra, p. 156±157, la note 190 et s.)

De pace iuramento firmanda rubrica²⁸(fol. 111v) . . .

[fol. 112r] Fredericus dei gratia²⁹. In glosa in principio, quando dicit «set dic quod eos similiter tenet». Gracia huius quesiuit hic dominus Bertrandus an rex francie de iure subsit imperio, et post multa argumenta pro et contra tenuit quod non, de quo scripsi in prohemio Instit. «rex francorum», ideo hic omicto et plenius de hoc scripsi in repertorio ff. ueteris circa finem lecture domini mei.

. . .

3. ± Ms. Salins-les-Bains, Biblioth que municipale 32, fol.

142r±143r (ad LF 2,55(56)un.)

(voir supra, p. 156±157, la note 190 et s. ; cf. p. 145, n. 141)

Que sunt regalia^{30, 31}(fol. 142r)

Imperator recitat hic infra que sunt regalia et que ad regem pertinent racione regie ma[iestatis]. Opponitur quia piscatorii redditus non sunt regalia, ymo pertinent ad priuatos, per l. Forma § Lacus ff. de censibus³². Item de l. Sifundi

25 D. 14,2,8 26 D. 50,1,19 27 C. 11,19(18) 28 LF 2,53 29 LF 2,53pr.

30 regalia] ms.: regalie passim 31 LF 2,55(56)un.

32 D. 50,15,4,6

(5)

§ Mancipiorum ff. de usufr.³³; et pro hoc l. Magis puto ff. de re. eorum qui sunt sub tu. uel cu.³⁴et pro hoc l. Generali§ Vxoriff. de usufr.³⁵.

Aliqui dicunt quod hic loquitur de illis que sunt regalia in alimennia, aliud de illis que sunt regalia in aliis locis. Vel potest dici quod lex contraria loquitur in salinis quas habet aliquis a principe soluendo censum pro eis uel pensionem.

Nichilominus tamen sunt regalia, ar. ff. de loc. pu. fruen. per totum³⁶. Vel potest dici quod aliquis priuatus potest habere³⁷piscaciones uel salinas in locis priuatis, non autem in locis publicis quia tunc essent regalia.

Iuxta hoc queritur an [fol. 142v] duces, comites, barones et alii habentes merum imperium habeant hodie illud regale³⁸. Videtur quod non quia iure publico quoad funccionem prescribi non potest, ar. l. Comperit C. pres. xxx.

uel xl. an.³⁹, et sic per prescripcionem non potuerunt acquirere ; pro hoc l. i. et ii. C. ut nemo priuatus⁴⁰et l. Solet et per totum ti. C. uect. inst. non posse⁴¹et l. unica C. de superindicto li. x^o.⁴²et c. Placet extra de excu. mu.⁴³.

Videtur contrarium quia hodie scissum est imperium, ut notat glosa in rubrica C. de sta. li. ur. ro. li. xi^o.⁴⁴, ergo cum homines imperatoris dicantur habere de eius imperio, dicuntur eciam habere partes de illis que sunt imperii, ar. quia eadem racio est parti ad partes sicut tocius ad totum, ut l. Que de tota de reiuen.⁴⁵. Et ita est hodie in anglia.

Quid dicendum? Videtur secundum quendam doctorem : de iure digestorum omnia iura imperialia erant principis et nullus alius quid habebat in eis, ar.

§ Sed quod principi Inst. de iure naturali⁴⁶.

Sed postea descendit imperium ad plures dominos et fuit inter eos scissum, ar. in Aut. de alie. et emphi. § Eos autem⁴⁷. Et hoc eciam probari potest per § Si clericus supra de pa. te.⁴⁸ et § Si quis rusticus e. ti.⁴⁹; et pro hoc de stat. et consue. § Siuere dominus⁵⁰; ex quo sequitur quod partem imperii hodie 33 D. 7,1,15,1

34 D. 27,9,5 35 D. 33,2,32,2 36 D. 43,9

37 habere] ms. : habet 38 regale] ms. : regalie 39 C. 7,39,6

40 C. 2,15(16),1 et 2

41 C. 4,62,3 et C. 4,62 per totum 42 C. 10,18un.

43 immo C. 10,48(47),8 cum gl. Indictio ad C. 10,18un.

44 C. 11,19(18) 45 D. 6,1,76 46 Inst. 1,2,6 47 non inveni 48 LF 2,27,6 49 LF 2,27,12 50 c. Fred. II,7

(6)

habens, habet eciam illa que sunt imperii, scilicet quod facere potest monetam et similia, ut notat glosa, C. de uet. numis. post potest. in rubrica⁵¹. Habent eciam confiscaciones, C. ut nemine lic. confisc. sine iussu principis⁵²; et idem de prelatis, scilicet ut habeant bona uacancia, ut C. de off. preto. prescr. preto.

affri. l. i.⁵³.

Iste tamen doctor dicit quod non habet ea que sunt ex dependenti imperii, ut thesaurum repertum. Sed potest dici contrarium. Vnde dicit ipse : ea que sunt imperii potest dici quod possunt prescribi, ut Si quisquam ff. de diuer. et tempor. pres.⁵⁴ iuncta l. Cum unus ff. ne quid in loco pu. fi.⁵⁵. Sunt eciam concessibilia, per l. Quicumque C. de fu. li.⁵⁶; quare autem possunt prescribi habetur in l. Comperit C. de pres. xxx. an.⁵⁷et l. Nec auus C. de eman. li.⁵⁸. Iuxta quod queritur si delictum sit factum in uia publica in territorio alicuius domini temporalis, an punicio pertineat ad ipsum uel ad principem.

Et uidetur quod ad principem, quia ista sibi reseruare uidetur cum honorem eius conseruetur, ar. l. iii. C. de bo. li.⁵⁹et l. Paulus respondit ff. de bo. lib.⁶⁰; et pro hoc supra de capi. qui cur. uen. c. i.⁶¹. Item quia iurisdiccio adheret territorio, ut l. Pupillus § Territorium ff. de uer. sig.⁶². Modo uia publica non est de territorio, ut l. ii. § Viam ff. de uia pu. aliter ne quid uidetur uia pu.⁶³; pro hoc l. Sisi§ i. ff. de act. emp.⁶⁴; ideo etc.

Breuiter [fol. 143r] dicunt aliqui quod si uia publica est in castro, tunc punicio delicti ad dominum pertinet, aliter ad dominum imperatorem, si erat uassallus qui tenet castrum. Set hoc non placet isti doctori. Vnde dicit ipse quod iste dominus inferior debet cognoscere, quia sicut de aliis circumuicinis habet cognoscere, ita de uia publica habebit, ar. § Insula Inst. de re. di.⁶⁵.

Non obstat quando dicitur : uia publica non est de territorio. Verum est quoad dominum ipsius uie, quia publica est ; sed quoad superiorem, scilicet ut cognicio delictorum ibi commissorum ad eum pertineat dominus est, ar. l.

51 gl. ad rubr. C. 11,11(10) 52 C. 9,48(47)

53 C. 1,27,1 54 D. 44,3,7 55 non inveni 56 C. 11,60(59),2 57 C. 7,39,6 58 C. 8,48(49),4 59 C. 6,4,3 60 D. 38,2,47 61 LF 2,51pr.

62 D. 50,16,239,8 63 D. 43,11,2 64 non inveni 65 Inst. 2,1,22

(7)

Manicius ff. de acqui. re. do.⁶⁶; et pro hoc l. In modicis ff. de contrahen. emp.

et uend.⁶⁷. Et non plus etc.

. . .

4. ± Ms. Bruxelles, Biblioth que royale 11 565±11 566, fol.

113v±114r (ad LF 2,55(56)un.)

(voir supra, p. 156±157, la note 190 et s. ; cf. p. 145, n. 141)

Que sunt regalia⁶⁸(fol. 113v)

Regalia sunt que ad regem pertinent racione regie maiestatis. Opponitur et uidetur quod redditus piscacipium non sint regalia, quia pertinent ad priuatos, ff. de cen. l. Forma § Lacus⁶⁹, ff. de usuf. l. Item si fundi § Mancipiorum⁷⁰et ff. de re. eorum l. Magis puto⁷¹; pro hoc ff. de usuf. l. Generali§ Vxori⁷².

Secundo dicunt quidam hic loquitur de illis que sunt regalia in Almania, aliud sunt regalia in aliis locis. Vel potest dici quod leges contrarie loquuntur in salinis quas aliquis habet a principe soluendo censum uel pensionem pro eis, nam nichilominus sunt regalia, ar. ff. de loco pu. fru.⁷³per totum. Vel potest dici quod aliquis priuatus potest habere piscaciones et salinas in locis priuatis, ut in contrariis non autem in publicis quia tunc essent regalia ut hic.

Iuxta quod queritur an duces, comites et alii habentes merum imperium habent hodie istud ius regalia. Videtur quod non quia iuri publico prescribi non potest, ut C. de pre. xxx. an. l. Comperit⁷⁴, ergo propter prescripcionem non potuerunt sibi id uendicari ; pro hoc l. i. et ii. C. ut nemo priuatus⁷⁵et C.

noua uectig. per totum⁷⁶et C. de superindictis l. unica⁷⁷et l. Placet de excu.

mu.⁷⁸.

66 D. 41,1,38 67 D. 18,1,24 68 LF 2,55(56)un.

69 D. 50,15,4,6 70 D. 7,1,15,1 71 D. 27,9,5 72 D. 33,2,32,2 73 D. 43,9 74 C. 7,39,6 75 C. 2,15(16),1 et 2 76 C. 4,62

77 C. 10,18un.

78 C. 10,48(47),8

(8)

Videtur contrarium quia hodie imperium est scissum, ut notatur in rubrica C. de studiis li. ur. ro. li. xi.⁷⁹, ergo cum homines imperatoris habeant de eius imperio, dicuntur eciam habere partem de aliis que sunt imperii, quia eadem est racio totius ad totum, ut ff. de rei uen. l. Que de tota⁸⁰.

Quid dicendum? Dicit quidam doctor quod de iure digestorum omnia iura imperialia erant ipsius principis et nullus alius habebat aliquid in eis, ar. Inst. de iure naturali § Set quod principi⁸¹.

Set postea imperium descendit ad alios dominos temporales et fuit inter eos scissum, ar. in Aut. de ali. et emphi. § Eos autem⁸². Hoc eciam probatur per § Siclericus supra de pace te.⁸³et infra de consue. contra li. ec. § Si uero⁸⁴; ex quo sequitur quod cum hodie habeant partem imperii, quod eciam habeant illa que sunt imperii, ut facere monetam et similia, ut notatur C. de ue. num. po. in rubrica⁸⁵. Habent eciam confiscaciones⁸⁶, C. ne. li. confi. sine ius. prin.⁸⁷.

Vnde dicit iste doctor quod he que sunt imperii possunt prescribi, ff. de diuer. et tempor. pre. l. Si quisquam⁸⁸iuncta l. Cum unus ff. ne que in loco publico⁸⁹. Sunt eciam concessibilia, per l. Quicumque C. de fundis limito- trophis⁹⁰.

Iuxta quod queritur si delictum sit factum in uia publica in territorio alicuius domini temporalis, an punicio pertineat ad illum dominum uel ad principem. Videtur quod ad principem, quia he uidetur sibi reseruare cum eius honorem conseruantur, ar. C. de bo. li. l. iii.⁹¹ et ff. de bo. l. Paulus respondit⁹²; pro hoc supra de ca. quicur. uen. c. i.⁹³. Item iurisdiccio adheret territorio, ut ff. de uer. sig. l. Pupillus § Territorium⁹⁴. Modo uia publica non est de territorio, ut ff. ne quid in uia pub. l. ii. § Viam⁹⁵, ff. de act. emp. l. Si mercedem § i.⁹⁶.

79 C. 11,19(18) 80 D. 6,1,76 81 Inst. 1,2,6 82 non inveni 83 LF 2,27,6 84 c. Fred. II,7

85 gl. ad rubr. C. 11,11(10)

86 Habent . . . confiscaciones] in margine 87 C. 9,48(47)

88 D. 44,3,7 89 non inveni 90 C. 11,60(59),2 91 C. 6,4,3 92 D. 38,2,47 93 LF 2,51pr.

94 D. 50,16,239,8 95 D. 43,11,2 96 D. 19,1,53,1

(9)

Quid dicendum? Aliqui dicunt [fol. 114r] si uia publica est in castro, tunc ad dominum castri, aliter ad superiorem dominum, si erat uasallus qui tenet castrum. Hoc non placet isti doctori qui tenet indistincte(?) quod iste inferior dominus habet cognoscere, quia sicut de aliis circumuicinis habet cognoscere, ita de uia publica habebit, ar. Inst. de rerum di. § Insulam⁹⁷.

Non obstat quando dicitur : uia publica non est de territorio. Verum est quoad dominum uie, quia publica est ; set quoad superiorem, scilicet ut cognicio delictorum commissorum ad eum pertineat dominus est, ar. l.

Marcius ff. de acqui. re. do.⁹⁸; et pro hoc ff. de contrahen. emp. l. In modicis⁹⁹.

97 Inst. 2,1,22 98 D. 41,1,38 99 D. 18,1,24