L'enseignement du droit civil à l'université d'Orléans du début de la guerre de Cent ans (1337) au siège de la ville (1428)
Duynstee, M.C.I.M.
Citation
Duynstee, M. C. I. M. (2010, May 27). L'enseignement du droit civil à l'université d'Orléans du début de la guerre de Cent ans (1337) au siège de la ville (1428). Studien zur europäischen Rechtsgeschichte. Klostermann, Frankfurt am Main. Retrieved from https://hdl.handle.net/1887/16198
Version: Not Applicable (or Unknown)
License: Licence agreement concerning inclusion of doctoral thesis in the Institutional Repository of the University of Leiden
Downloaded from: https://hdl.handle.net/1887/16198
Annexe II
Jean Nicot, Gloses additionnelles sur le Digeste Vieux
Ms. 's-Heerenberg, Huis Bergh (collection J.H. van Heek), Inv. 236 (45), fol. 173v et s.
(voir supra, p. 117±118, la note 364 et s.)
1. ± Addition la glose Cum quid in principio ad l. Cum quid [D. 12,1,3] ± fol. 173v :
Ista lex facit ad questionem si mutuasti decem solidos in grossis et ante moram princeps omnes grossos iubet confiscari, an debbeantur grossi uel sit liberatus. Videtur quod sit liberatus, quia interitu species etc. Contra uidetur ff. ad l. falcidiam l. In racione § Certe1. Dic quod dicit in genere generalissimo. Vnde dic quod de bono ac equitate debentur nummi tanti ualoris, ut l. i. et ii. C. de ueteris nummismatis po.2. Secundum Jo.
nichoti.
2. ± Addition la loi Vinum [D. 12,1,22] ± fol. 176r :
Doc. dicunt quod siue in contractibus stricti iuris uel bone fidei semper crescit extimacio a tempore more usque ad sententiam, ut l. Racio § fi. de ac. empti.3. Set si mora non fuerit, tunc a tempore litis contestate ; sic l.
ista4 quando dicit «peticionis» quia tunc mora non precesserat. Ideo subaudi : mora non facta siue in iudicio siue extra, semper fit extimacio a tempore litis contestate nisi mora precedat ; sic l. fi. infra de triticar. in fine5; idem in contractibus bone fidei, ut l. Racio § fi.6. Set contra infra commo l. In hac § In hac7, quia dicit tempus litis contestate ; uerum est
1 D. 35,2,30,4
2 C. 11,11,1 et C. 11,11,2 3 D. 19,1,3,3
4 D. 12,1,22 5 D. 13,3,4 6 D. 19,1,3,3 7 D. 13,6,3,2
nisi mora precedat. Et ista est glosa l. penult. de triticar.8, secundum pe.9 et Jac.10. Set utrum hoc sit uerum? Dico quod non. Vnde in contractibus stricti iuris uenit a tempore litis contestate et non ante, supposito quod ante sit in mora, ut hic11et l. fi. infra de triticar.12, l. Hominem infra mandati13. Item hoc probo : iura magis fauent interesse intrinceco quam extrinceco, l. Si sterilis § Si per uenditorem de ac. emp.14. Modo fructus sunt interesse intrincecum non autem extimacio et sunt accessiones naturales. Set fructus non ueniunt nisi a tempore litis contestate in contractibus stricti iuris, l. Videamus § Si actionem infra de usuris15, ergo multo forcius nec extimacio quanti plurimi ; nec uenit naturaliter extimacio set accidentaliter. Set contra ymmo a tempore interpellacionis quia si dies sit apposita a tempore diei uenit, ut hic16 et l. fi. infra de triticar.17. Set dies et interpellacio equiparantur, ergo l. Magnam C. de contrahe. et commi. sti.18, l. Si ex legati causa de uer. ob.19, l. In hac infra de triticar.20. Iste l. non sunt contra quia l. ista21et l. fi. de triticar.22et l.
Contractus23loquuntur quando dies est apposita et erat in mora per diei lapsus ; ego loquor quando erat in mora per interpellacionem. Set que est racio quia in contractibus stricti iuris tantum et solum ueniunt iure accionis illa quae sunt expressa, l. Quicquid astringende de uerb. obl.24? Vnde dies apponitur utriusque consensu et est pars obligacionis siue stipulacionis, l. i. § Vbi supra de edendo25; ideo ex tunc fit extimacio et habetur respectus. Set interpellacio uel mora non est pars stipulacionis, unde non facit crescere eam obligacionem nec uenit ex contrahencium amborum uoluntate et plus inspicitur litis contestacio quam interpellacio
8 gl. Morae ad D. 13,3,3 9 sc. Petrus de Bellapertica 10 sc. Jacobus de Ravanis 11 D. 12,1,22
12 D. 13,3,4 13 D. 17,1,37 14 D. 19,1,22,3 15 D. 22,1,38,7 16 D. 12,1,22 17 D. 13,3,4 18 C. 8,38,12 19 D. 45,1,23 20 D. 13,3,4 21 D. 12,1,22 22 D. 13,3,4 23 C. 4,54,8 24 D. 45,1,99 25 D. 2,13,1,2
extra iudicium propter auctoritatem iudiciorum. Resp. ad l. fi. de tri.26: uerum est ex consensu utriusque partis, set non sic in interpellacione.
Responde ad l. Nemo27et l. Si ex le. de uerb. ob.28et ad l. In hac29: dic quod interpellacio bene facit uenire extimacionem bonitatis intrincece non extrincece. Racio quia aliter deduceremus ad nichilum obligacio- nem. Et hoc sufficit. Set magis plene potes uidere in repeticione domini Jo. nicoti quam habeo.
3. ± Addition la glose Condicere in fine ad l. Cum fundus [D. 12,1,31] ± fol.
176v :
Doc. tenent opi. glose per racionem glo. et dicunt breuiter quod datur condicio indebiti utilis de equitate. Set dic quod condicio certi generalis ex equitate ; quod dicitur eodem l. Eum seruum30et infra eodem l. Si me et Ticium31. Secundum nich.
4. ± Addition la glose Euanescere ad l. Cum fundus [D. 12,1,31] ver.
Tenebitur eius nomine ± fol. 176v :
Istam opinionem aprobat dominus meus Jo. nichoti.
5. ± Addition la glose Non competere in fine ad l. Eius qui in provincia [D. 12,1,41] ver. Alienauerit ± fol. 177v :
Set que est racio quare non transfert dominium mutuando et tamen recipiendo mortuo testante? Dic quod fuit racio iusta ignorancia et fauor liberacionis. Secundum Jo. nichoti.
6. ± Addition la glose Nam et si tibi ad l. Eius qui in provincia [D. 12,1,41]
ver. Hoc iure ± fol. 177v :
Solucio : dic quod l. Hoc iure32loquitur quando transtulit dominium, alie autem leges loquuntur quando non transfertur dominium nisi uoluntas domini est quod non transfert. Secundum Jo. nichoti.
26 D. 13,3,4 27 D. 45,1,82 28 D. 45,1,23 29 D. 13,3,3 30 D. 12,1,23 31 D. 12,1,32 32 D. 39,5,19
7. ± Addition la glose Nam et si tibi ad l. Eius qui in provincia [D. 12,1,41]
ver. Que est contra ± fol. 177v :
Dic breuiter quod aut nominatim stipulatus est : non debet. Si non nominatim, tunc acquirit hereditati quam dominorum habet, ff. de acqui. re. l. Hereditatis33, l. Si seruus ff. de stip. seruorum34. Secundum Jo. nichoti.
8. ± Addition la glose Acquisiti in fine ad l. Qui iurasse § Si pater [D. 12,2,26,1] ± fol. 180v :
Dic contra ; et idem tenent pe. et Ja., scilicet contra ; ar. l. Mercalem C. de contradi. ob causam35. Jo. nich.
9. ± Addition la glose Nocebit ad l. Duobus rei [D. 12,2,28pr.] ± fol. 180v : Dic igitur : supposito quod non sint socii, nocet propter iuramentum quod uim habet solucionis. Set in contrario est aliud factum puta delictum ; set supra de pac. l. Si unus § i.36. Solucio glose uera est secundum Jo.37, quia pactum solum elidit ac[cionem], iuramentum autem habet uim solucionis. Secundum Jo. nichoti.
10. ±Addition la loi Si pro fure [D. 13,1,7] ± fol. 188r :
Istud est super l. Si pro fure infra de condi. furtiua38et ipsam nota.
Si queras utrum pena cum principali possit peti, distingue, quia aut loqueris de conuencionali, et tunc si ponatur loco principalis non potest utraque peti, nisi fuerit actum. Sic loquitur l. ii. supra si quis cau.39, l.
Cum fidem supra de trans.40. Aut pena non ponitur loco principalis et tunc peticio unius non tollit aliam, l. Centum infra de eo quod certo loco41, l. i. C. de iudic.42. Aut est pena legalis, et tunc aut ex uno facto oriuntur plures acciones rei persecutorie, et tunc una ellecta aliam tollit, ut commodati et legis Acquilie et iniuriarum, nisi in quantum excedit una
33 D. 41,1,34 34 D. 45,3,5 35 C. 4,7,5
36 D. 2,14,27pr. et s.
37 sc. Johannes glosator 38 D. 13,1,7
39 D. 2,11,2 40 D. 2,15,16 41 D. 13,4,8 42 C. 3,1,1
aliam ; et hoc uerum nisi illud quod excedit est accessorium, l. Qui seruum infra de act. et ob.43, quia tunc non potest peti. Aut ex uno facto oriuntur plures acciones penales, et tunc una tollit aliam, l. i. infra ui. bo.
ra.44. Aut oriuntur ex uno facto una penalis alia persecutoria, et tunc una non tollit aliam. Aut ex diuersis factis oriuntur diuerse acciones penales, et tunc una non tollit aliam, infra de priua. deli. l. ii.45. Vbi autem sunt rei persecutorie ambe et ex diuersis factis oriuntur, una non tollit aliam nisi in quantum excedit, ut l. Nonnumquam ff. de priua. delictis46ij. dicto. Et sic de l. ista secundum pe. et Ja. et secundum Jo. nicoti et bertrandum caprioli.
11. ±Addition la loi Si plures [D. 14,1,1,13] ± fol. 204v :
Racio est propter utilitatem nauigancium ; idem in procuratore et exercitore. Et propter controuersiam doc. iuris factum est capitulum Si duo Extra de procur.47et c. ii. e. ti.48quos uide. Secundum Jo. Nichoti.
12. ±Addition la glose Imputabit ad l. Vtilitatem [D. 14,1,1,14] ver. Magistri
± fol. 204v :
Set que est racio si proposui duos magistros inquirere debeo ego, qui cum ipsis contraho, an unus sine altero potest contrahere? Et tamen non est ita, si dicat excercitor : «Ticium magistrum naui prepono et nolo quod proponat Lucium» ; si magister ipsum proponat, scilicet Lucium, et contrahat creditor cum ipso, habet dominum obligatum nec debuit inquirere ibi an prohibitus fuit. Racio est per uerbum positum in § Si plures49, scilicet «plerumque», quia frequenter fit quod unus sine altero etc., et sic propter frequenciam hoc optinet. Set secus est in alio casu, quia non consuetum est talia facere et ideo, cum non sit consuetum, non debuit inquiri. Secundum Jo. nicoti doctorem.
13. ±Addition la loi Vtilitatem § Est autem [D. 14,1,1,17] ± fol. 205r : Dic quod creditor uel contrahens potest eligere an conueniat primo magistrum an exercitorem. Racio quia magister contrahit. Item quia
43 D. 44,7,34 44 D. 47,8,1 45 D. 47,1,1 46 D. 47,1,2,1 47 immo VI 1,19,6 48 VI 1,19,2 49 D. 14,1,1,14
negocium exercitoris geritur. Item propter publicam utilitatem ; et per hoc non obstat in Aut. de fide50, quia primo non51 debet conueniri fideiussor. Set racio est quia alieno morbo laborat. Secundum Ja. et secundum Jo. nichoti.
14. ±Addition la loi Vtilitatem § Est autem [D. 14,1,1,17] ± fol. 205r : Dico quod hic reputo unum contractum et exercitoria est quedam aieccio ; set ibi sunt due obligaciones penitus diuerse. Secundum Jo.
nicoti doc.
15. ±Addition la loi Vtilitatem § Haec actio [D. 14,1,1,24] ver. Minuetur obligacio ± fol. 205r :
Set dic quod non ipso iure, infra mandati libro quarto52, secundum Jac., uel dic contra quia uidetur equiparare primum casum et istum per uerbum «siue» hic positum. Jo. nicoti.
16. ±Addition la glose [Si plures nauem] exerceant ad l. Vtilitatem § Si plures [D. 14,1,1,25] ± fol. 205r :
Item si cum uno fuit actum alius liberatur, supra nau. ca. sta. l. Licet § fi.53, et per racionem ibi positam. Secundum Jo. nichoti.
17. ±Addition la glose In solidum ad l. Vtilitatem § Si plures [D. 14,1,1,25] ± fol. 205r :
Dominus meus tenet primam glosam, id est primam solucionem propter odium maleficii ; et hec est racio secundum Jo. nicoti.
18. ±Addition la glose Hee acciones ad l. Si tamen § Hee actiones [D. 14,1,4,4] ± fol. 205r :
Dic contra per l. Mora § In bone fidei54, quando dicit «de filio».
Responde ad leges que dicunt quod [sit] accio mandati, que cum adieccione de peculio competit contra patrem. Dic quod mandati accipitur pro contractu et sunt stricti iuris scilicet tam exercitoria [quam] institoria de peculio quod iussu tributoria. Secundum Jac.
50 Coll. I,4 (= Nov. 4) 51 non suprascr.
52 C. 4,35 53 D. 4,9,6,4 54 D. 22,1,32,2
Dominus meus scilicet Jo. nicoti dicit contra tenendo az.55 opinionem quia expresse dicunt leges accionem mandati. Responde ad l. Mora § In bone fidei56. Dic quod non sequitur quod sit propter hoc quod sit accio, set aiectiuum ; est autem stricti propter extencionem pretoris. Secundum Jo. nicoti doc.
19. ±Addition la loi Navis onustae § Cum autem iactus [D. 14,2,4,1] ± fol.
206r :
Iste § querit de duabus questionibus : prima an debeat conferre qui dampnum passus, secunda an ipsi debeat conferri si plus amisit quam oporteat conferre ; prima questio in principio, secunda questio est in fine ibi «Set hic uideamus». Secundum Jo. nich.
20. ±Addition la loi Navis adversa [D. 14,2,6] ± fol. 206v :
Lex ista facit ad questionem talem : notarius57 curie citatum permisit certa die iudicio sisti ; ante diem citatus uenit ad notarium et ipse notarius predictus faciat procuratorium in quo constituat citatus procuratorem generalem. Queritur numquid faciat fidem cum eciam nulli requiruntur testes per consuetudinem? Videtur quod non, quia su[s]pectus et iudex in causa sua uidetur. Ergo uidetur quod non possit a pena liberari ; pro hoc l.
Dictantibus C. de testam.58, ff. de rebus inpensis in rebus dotalibus l.
fi.59, ff. de auctoritate tu. l. i. et se. l.60. Secundum Jo. nicoti.
21. ±Addition la loi Titius [D. 19,1,43] ± fol. 261r :
Nota in l. Ticius quod legatum quaducum uel quasi transit cum onere, § Cum autem61et § Ne autem C. de cadu. to.62, contra ut heres non possit manumittere, l. Si seruo alieno infra qui et a quibus63. Set dominium fuit translatum ab adhita hereditate, l. Legatum de le. ii.64, ideo etc. ; pro hoc l. Si partem supra quemadmodum seruitutes am.65. Glosa soluit, set
55 sc. Azo 56 D. 22,1,32,2
57 notarius] ms. : procurator exp. ; notarius suprascr.
58 C. 6,23,22 59 D. 25,1,16 60 D. 26,8,1 et s.
61 C. 6,51,13 62 C. 6,51,9 63 D. 40,9,20 64 D. 31,80 65 D. 8,6,19
diuinat quia non patet quod essent heredis. Item quia testator habet eandem potestatem in rebus heredis, l. Vnum ex fa. de le. ii. § Si rem66. Ideo uolo quod essent testatoris. Solue ergo dicendo quod dominium rei legate uel hereditatis agnicione acquiritur non aliter ; pro hoc l. Si tibi § Cum seruus67, l. Ei qui ita de condic. inst.68ubi sunt casus, l. Legatum de le. ii.69ubi equiparatur acquisitum legati ad acquisitum hereditatis. Ideo breuiter dico quod legatum est in pendenti post adhitam hereditatem donec agnoscatur per legatarium, id est dominium nullius est ; pro hoc l.
Cum hereditatem infra de castrensi pe.70ubi ponitur racio ne sequatur inconueniens et eciam in simili casu. Non obstat l. Si partem71, quia seruitus acquiritur ignoranti domino cum non sequatur absurditas posita l. Cum hereditatem alle.72, quia posito quod ibi repudiet legatarius seruitutem, non sequitur quod aliquid habeat heredis a legatario ; secus in rebus corporalibus, infra de testa. l. Cum filius73, ubi ponitur differencia inter acquisicionem realium et personalium. Qualiter ergo potuit manumittere propter legatum quando longo tempore stetit, racione cuius presumitur renunciasse. Ideo hic censentur esse heredis quasi repudiati propter longum tempus. Set contra quod non possit fieri racione solius more, ar. § Subiectum74et § fi. l. Si uero de fidecom. li.75, ubi uocandus est saltem legatarius ante. Item uocari debuisset coram iudice, l. Si quis instituatur de hered. insti.76, ut prefiniat certum tempus, infra quod etc., l. Opcionum de opt. le.77, l. Diffamari de ing. et ma.78. Vix scio quid dicere ; dico tamen de presenti quod cum agnouit legatum legatarius tunc uocatur, ut dicitur in § Subiectum79et § fi. l. Si uero80, ut manumittatur. Dico eciam quod non uocabitur coram iudice ut repudiet uel agnoscat hic in casu huius legis nec aliter ut repudiet uel agnoscat quia hic presumitur repudiasse quia per longum tempus stetit quod etc. ; ad
66 D. 31,67,8 67 D. 30,86,2 68 D. 28,7,13 69 D. 31,80 70 D. 49,17,19,5 71 D. 8,6,19 72 D. 49,17,19,5 73 D. 29,1,29,3 74 D. 40,5,26,1 75 D. 40,5,26,11 76 D. 28,5,23 77 D. 33,5,16 78 C. 7,14,5 79 D. 40,5,26,1 80 D. 40,5,26,11
hoc in ar. l. Si filius C. de pe. hered.81. Et ista fuit racio decidendi hoc quia non uidebatur propria fronte repudiasse cum non dixisset formaliter. Et iste est huius l. intellectus uidente meo Jo. nicoti. Item potest hic notari quod interesse non debet duplum interesse accendere, l. unica C. de sentenciis pro eo quod82. Queritur qualiter duplum capiatur an referatur ad precium conuentum uel commune. Hoc monetur l. unica all.83 in glosa et in cyno. Credo de presenti quod extimacio uera et sic commune sit inspiciendum, ut glosa tenet et Rogerius [sic] de mala unbra84. Set omisi unam racionem in principio, racio quare dominium, secundum quod dixi, non transfertur nisi post agnicionem, quia si post legatarius repudiaret reuerteretur ad heredem et a legatario uidetur habere quod non debet, ymo a testatore debet illud habere. Secundum Jo. nicoti.
22. ±Addition la loi Fideiussor § Pater Seio [D. 20,1,26,1] ± fol. 274r : Contra l. Gaius supra de pig. ac.85, infra de leg. ii., l. Ticia § Lucia86, uide glosam. Numquid si factum sit super re alicuius presencia noceat uel non noceat? Dico quod non nisi taceat in fraudem cum possit impedire, per l.
Siue ad Vell.87, et hoc nisi sit causa propter quam presumatur consentire, in l. Si seruus communis infra de do. inter uirum et ux.88et l. ii. so. ma.89; eciam idem dicerem ubi contradicit habetur pro contradicente, l. Filius fa. § Inuitum supra de procur.90, unde in ueritate honeri tali non uidetur consentire ; et in § isto propter hoc quod scripxit uerisimile est quod consenciit, ut pro hoc l. Ticio Sempronio infra qui. mo. pi. uel ipo. sol.91; pro hoc Non putauit § Si quis suam infra de contra. ta.92, et non obstat l.
Gaius supra de pig. actione93, quia ibi se subscripxit in testem ut testis ; principaliter racio non tenetur quod principaliter fit inspicitur ; hic autem ipsemet scribebat, ideo etc. Secundum Jo. nicoti.
81 C. 3,31,10 82 C. 7,47un.
83 C. 7,47un.
84 sc. Richardus Malumbra 85 D. 13,7,39
86 D. 31,34,2 87 D. 16,1,28 (?) 88 D. 24,1,38 89 D. 24,3,2 90 D. 3,3,8,1 91 D. 20,6,9 92 D. 37,4,8,6 93 D. 13,7,39
