Deze film is beschikbaar gesteld door het KITLV, uitsluitend op voorwaarde dat noch het geheel noch delen worden gereproduceerd zonder toestemming van het KITLV. Dit behoudt zich het recht voor een vergoeding te berekenen voor reproductie.
Indien op het originele materiaal auteursrecht rust, dient men voor reproductiedoeleinden eveneens toestemming te vragen aan de houders van dit auteursrecht.
Toestemming voor reproductie dient men schriftelijk aan te vragen.
This flint is supplied by the KITL V only on condition that neither it nor part oJ it is /tlrther reproduced without first obtaining the pennission oJ the KlTL V which reserves the right to 111ake a charge Jor .'tuc"
reprodllction. IJ the Inaterial fibned is itself ill copyright, the pennissioll oJ the oJVners oJ that copyright will also be required JOl' sllch reproduction.
Application JOl' pennission 10 reprodllce should be Inade in writing, giving details of the proposed reproduction.
S GNATUUR
M C OVORM:
SHELF NUMBER MICROFORM:
MMETA 1172
2279
I
N
SUIKERFREULE
I
~ t~ ~
~ ~
~ ~
~
~
l ~
DOOR
HENRI VAN WERMESKERKEN
DS_ C \
1111111111111111~'~!rj[fIJlili l]
Illilll!fl·11111111111111 0021 6547SUIKERFREULE
~--
: : Een vroolijk spel : : uit het Indische Leven _ in drie bedrijven -
DOOR - - - -
HENRI VAN WER \ESKERKEN
(Auteur van TROPEN ADEL.)
~--
'. V. BOEKH. VIS ER & Co.
BATAVIA 1 9 1 7.
SUIKERFREULE.
Een vroolijk spel uit het Indische Leven, in drie bedrijven
DOOR
HENRI VAN W RM SK RKEN.
PERSO EN.
VA DER KOOY, tweede machinist op de uiker- fabriek Toeloeng Baroe. 49 jaar.
TRUDE. zijn doelder . . . . 19 "
BETJE. zijn l'rouw. . . . 50 "
SCHUIT, zijn I'riend e/l oudste employé. 48 "
ITTEL, fabricagechef . . . . 30 "
VA WIELl. DT. administrateur. 45 "
OESI , een Iwisjongcn.
Speelt in den tegenwoordigen tijd, in de voor- galerij van de woning van den heer Van der Kooy, te Toeloeng Saroe.
EERSTE BE DRIJF.
De voorgalerij van de woninO' van dc familie Van der Kooy, uitzicht gevende op het erf, met in de verte een gedeeltc van de suikerfabriek, schoor-
teen, en een klappertuin. Twee rirtcn zitjes, links en rechts met gcmakkelijke toelcn. Recht een deur, die naar ecn privé kantoor voert, cn meer naar voren een vaas met palm. Link -voor een poort, die naar de zijgalcrij vocrt daarachter een deur naar de slaapkamer. p den achtcrgrond een balu- str:lde tus 'ellen twee wittc pilaren, die het plafond steunen. itgangen naar het erf: link::; en rechts.
Achter de balustrade, waarlanas drie palmen in ton nen, i het erf. Aan de witte muren ecniO'e blauwe borden en rekje met planten.
EERSTE TOO EEL.
Vall der Koo}', Nittel.
V. D. Koor. (loopt in een ietwat smoezel(([ loetoep- pak, Il'tlormee /zij den middaf[ in de fabriek geweest is, het boord opell, heen en weer. Hij is het type
1'011 defl Europeaan, die 25 jaar I'an zijn leven in Ifldië doorbracht, lichtelijk opl'liegeml, cn rond).
Ik heb me wat op mijn dak gehaald. Ik b n inge pannen. Moet je dààr nou me vrouw voor uit Holland krijgen?
- 6 -
'ITTEL. (in pijoma's, kloek, energiek type, die na in Holland theoretisch te zijn onder/('gd, zijn 1I'('g in fndie zeker vinden ::01). Kalm nou maar, Van d r Kooy, kalll1 nou: Dat hebben alle vrouwen als ze pa in den Oost komcn. choonmaak-Illaniën, 51ijt wel. Willen nog aljes or zijn Holland ch doen en Holland ch zie n. lijt \ cl: In den 00 t lijt alles, V. D. Kooy, lijten ? lijten ? maar met dat al zit ik erm e .. " Me slaapkamer op slot. . . . . de achterkamer op slot . . . . (voelt demonstratief aan linksche deur). Op 'lot, op slot. Groote schoon- maak. Op slot, dat is nou me 'Iaapkamer, op slot
~)l11dat-Ie schoonge11laakt i . Schóón-gemaakt. Korn Je warm en bezweet 'an de fabriek .. , . wil je je lekker In Je kebaja steken. , .. Or lot. Ik kan niet bIj me kleeren. Bij nik" . , . En me vrouw ui! . . . Dat heet nOLl s-c-h-o-o-n-l11-a-a-k. Vuor de schMn- lllaak moet ik in me t'uile rakkean rondloopen.
tot 1l11'-vrouw terugkomt van de pa ser . , ..
TWEEDE TOONEEL.
t'origen, Schuit.
S~IIUIT. (kek/al! als Van der Kool', type pan ('(0
preCIes mn"rlllcljc" die 30 jaar cmployé óp l'erscl1i1leT/(Îe on.t!crncfll111gl:n IS gewcest, en altijl! emplo)'é :.al blljl'~n, gOC~/g,. ollbeleckcl1end, spreekt langzaam cn prcc:/{'s, .. altijd In. I'ragclll{c intonatie, Ilalf l'erbaasd, 1/(//; lIal,f. komt zijpoort blll11enslrompe/('n met groolrn
~/ell~cI 11,1 cle ha/~dJ . . He,t. gaatje is rcel te kleIn ....
I~ k.an. 111 er l11et I!lkfljgen. De sleutel is te dik, zIe Je, a~der_ gi!lg 't mis 'chien wel (legt cic s/mld erg preclcs op tafcl). Het i een gek "e\·al. . , . ,
- 7 -
\'. D. Koov (dil' [!een lIotitie Vl/U hem nalll, IJ/aal aan de d('urel1 I'oe/de) Nee . . . nee, 't is heelemaal geen gek ge\ al . . . . 't is schoonmaak, echt peti- terige krenterige llollandsche schounmaak, anders niks, andt'rs niks . . .
SCHUIT. We zullcn cr maar bij gaan zitten, cn afwachten or dc dingen die komen zullen. We kunnen der nu ecnmaal niet in.
\'. 1>. Kouy. Wc kunnen der niet in . . . dat zl:gt-ie daar met ecn gelatenheid! Zou je nou de deur niet intrappen . . .
SCHUIT. Dan 1I10et je '111 laten weer laten n:pa- reeren ook.
NITTEL. Nou nou .. kalmeer man, kalmeer, wacht nou kalm af, 1.00 dadelijk is ze thuis ... Als je je \'rouw uit Holland laat lIit komcl!, dan weet je te voren dat ze nog Hollandsclll~ begrippen heeft.
v. D. Koo\'. Ik haar laten uitkomen? Ik? Zij h eft zichzelf laten uitkomen, ik ben cr onschuldig aan als een rasgeboren kind . . . . Zeg zelf, Schuit?
SCH 'IT. (kl1ikt). Als een pa 'geboren kind.
NITTEL Maar je lei toch . . dat je je vrouw ...
V. D. KOl)\'. Ja, dat zei ik, iedereen zeit wel eens wat, om geen nater te slaan. , . , 0111 zijn figuur te redden. ,\îaar 1101/ toopt het de spuigaten lIil! Zèlf laten uitkomen. Zal je overkomen (vertelt): Ik ZIt kalm in den Oo·t. . . . ik weet van niks, waar of niet, cllUit.
Cl! IT. Ja, hij weet van niks. , . zil kalm in den 00 I, ' . .
\', D. I OOV. Ik weet ran niks, doe lI1e \Hrk,
en mijn vrouw zit kalm in Holland, vijftien jaar lang.
- 8 -
SCHUIT. En nooit ruzic ook!
V. D. KOOY. Wou met dat apenland, zei ze, niks te maken hebben. Nlttel, ik zal je nou maar eerlijk zeggen, hoe de zaken staan. Schuit weet '1. .. .
SCHUIT. ja ... die weel 't! die weet 't! 't Is zoo .. .
v.
~. KOOY. Daar komt IJle op een goeie ... nee laat Ik zeggen op een onzalige mor<fen iemand Uil Indië bij haar aanzeilen, vertelt er d~t alle mannen hier ~ina's hebben. En ze schrijft me: Dirk, je bedriegt me, je hebt ~~k een Mina Ik chrijf terug: Ik heb alleen een hUISjongen en een kokkie .. ,SCHL IT. ja, alleen een huisjongen en een kokkie.
V,. D. Kooy. Ik krijg een brief terug: Een kokkie dat IS ook een HOUW, de vrouwen in Indië weten niks van de zedelijkheid, ze dmgen all~éJl maar een sarong., ni.ks anders! jc lJloest j' schamen' (bctoogCl/dL') ou, julhe kenne de oude arina. Een vogelver- schrikster. Ze pruimt sirih.
ClltJIT. 1\\aar zc kookt anders hcel goed.
v. D. KOoy. Ik schrijf: Laat je toch niks wijsmaken zend haar bovendien een foto van Sarina. Ik dcnk die is al lang tevreden. Als ik llJaar geregeld geld zend. We lagen als ik met vcrlof in Holland 'was toch nogal overhoop. . . . Ik d .. nl,: zie zoo, .. , d~t is van de baan. Alles goed. zoobng ze maM n~ets va 1.1 Trude weet ' .. ' . 1aar daar schrijft ze:
Lieve Dlrk,- dat b n Ik-, . . . Lie\'c Dirk, ik heh me boeltjc verkocht en ik kOIlJ ue \'olgemle weck naar Indië. ,\\et d' \' olldel. De \'roU\,' moet haar man volgcn wààr hij gaat. . . .
SCIIUIT. Haar man volgen wààr hij gaat. , . dat schreef ze . . . 't is waar.
- 9 -
NITTEL. Dc volgende week?
\'. D. Kooy. De volgende week! Ja, 't is waarachtig of ze schred, ik kom d volgende week naar trecht.
Toen ik dc brief kreeg zat zij al bij abang. En of ik ze maar van de boot wou halen. Stel je voor. midden in de maaltijd, terwijl alle suikermolen' draaien ... Dan kan de duivel nog geen verlof krijgen.
NITTEL. 't peet me waarachtig, maar 't ging niet.
V. D. Koo\". 'U!, dat ging ook niet! Ik denk: die alleen naar Indië komt, kan ook wel alleen \an Bata\'ia naar T'lcloeng BaroekolJlen... Itijd nOl{ tijd genoeg om haar dat van Trude te zcggell. En daar staat ze Vllor Ine, goeie God! Nog precie zooals ik ze 6 jaar gelcden in Amsterdam zag cen kapothoedjc mct bloemetjes ... Ik wa blij, dat Trudc ze niet zoo zag ... dil' hoeft ze pas te zicn, als ze tenminste wat lwilldischt is!
SCHlIT. Dat gaat gauw genoeg al z maar eerst een pikol rijst op heeft. ... Dan is zc misschien al Indischer, dan je lief is Meer gezien.
NITTEI. Je maakt 't te erg, Van der Koo)'.
v. D. Kom. Och wat. Anderc vroU\\ en laten hun mannen nug eens tijd OJll ze te chrij\'cn ... koop daar zoo'n hoed, koop ('en japon in de BonneIerie ! En je hebt dit noodig. En dàt. .. dragen ze niet in Indië Nee, maar dat zeilt Ineens op de boot. .. Hue moet die ooit nog ind isch worden.
NITTEL. Pas twee weken hier ... dat komt wel.
SCHelT. Als ze die pikol rijt up hecft.
v. D. KOO\. P. twee weken. En het lijkt me een jaar, dJt noel1lt-i pil ". ons hecle jongezeIlen huishoudcntje o\'erhoop gehaald. IlIer IJl et Schuit heb ik nou vijftien jaar lang lief en leed gedeeld.
- 10 -
SC/-I ·IT. ja, lief en leed gedeeld ... da's wàilr, V. D. KoOY. Van fabrick op fabriek, vijftien campagnes.
,CHUT. Van fabriek op fabriek vijftien campagnes da s. waar. ec, da's toch niet \\'aar, 't warcn er zestien, met deze mee!
v. D. KoOY. De hedc boel o\'erhoop, hij naar ecn achterkamcr. ..
SCHUIT. Ik ben anders wel tevreden met me kamcr ... tenminste als ik er in kan.
\'. D. KOOY. Nittel naar 't paviljoen,., merk je ineen dat jc getrouwd bcn.
• 'ITTEL. Och, zoo erg i' het nou niet. Hoor eens Van dcr K?oy, Ik \ind dat jij o\'erdrijft. je krijgt Je \'rOU\\ uit Holland, die je daar vijftien ja<lr lan<1 gelaty" .hebt in het milieu waaruit je haar koos, tcnvl]1 Je zelf., ik zal maar ze""en . qegroeid"
ben .. , In Indil! een ilndcr menel~ \.\ C;d, dan
ie
~'roeger was. Die vrou\\' staat incens "oor je, \\0U
JC dan dat ze ineens Indisch was? (luopt he('f/ ('/I
~I'e('r) Honderdc mannen is dat uverkomen, bij' jou
IS het alleen Ids ergcr, o Illli at ze zoo laat in ndië kwam En het ergert je het mcest ... omdat je voelt dat j.e haar
zoö
niet k lilt zeggcn van Trlllic.Te 1101land 'ch! En dat alles eigen schuld is., ..
V. D. KOOY. Kon ik ànder. ?
ITTEL. Zeker had je ander' ckend. Dat \'nn Trudc had je haar moeten zeggen, toen je trouwde.
dan \\'a. hct niets gcwcct.
- 11 -
V. D. KOOY. Maar toen zag ik cr niet dàt in.
Toen wa het cen jcugd- d\\'aa heid ... ja niet ecns dàt, je w et hoe wij dit hier iJl Indië bcschouwen.
Ik wist immcrs niet, dat ik zooveel Viln mijn kind zou gaan houdcn!
ITTEL. En later toen je l1Iet verlof was?
v.
D. KOOY. ja later ... ja ... ik heb het haar tocn honderd maal wittèn zeggen ... maar je we I hoe je dan bent (Schuit {{oot oller de balustrade uitzien).Voor je plezier mcl verlof ... en dan, die bekrompen- heid van opvattingen. Ik probeerde hct wel een. lang een omweg, maar Jan had je die principes moeten hooren ... Alles naar Holland chc maat! En ik dacht. ..
ze komt toch nooit naar Indië, ze WOII zelf niet.
En nou sta ik voor het geval.
SCHUIT. Ik geloof dat zc' eraan komt. zeg!
'ITTEL. I (Beiden naar de balustrade.) v. D. KoOY. I Waar? Waar?
SCHLIT. Daar tus chen de boomen. 0, nec, nee, 't is een Inlander op cen karbouw. ee, 't i er niet. Dat duurt lang, zeg ... (komi'n weer naar 1'0ren) ik h b het haar nog z60 gezegd ... de weg is èèn modderpoel, helemaal tuk gereden door de riet- karren en we kunnen er niets aan docn voor de regent ijd voorbik' is ... Maar ze wou, ze wou toch ... Dan maar op " ces!" zei ze.
TITTEL. Weet je wat ik je wou zeggen, van der Kooy, neem haar nu voorloopig, zooals ze is, denk dat jij ook schuld hebt, tracht haar langzaam te veranderen.
dat gaa~ gauw genoeg ... vrouwen hebben een groot aanpassingsvermogen ... alleel. al uit instinct. En zeg haar zoo g:auw mogelijk, dat van Trude .... ( chllif is weer {[aan lIitkijken).
\'. D. Koo\'. ee, later, zij moet eer t breeder van opvatting ... Indischer zijn .. Dan pas zal ze het begrij- pen; voor Trude ook beter ... laat die nou nog maar
- 12 -
kalm wat in Djokja blijven. Ik heb haar ge clueven dat we het nog te druk hadden... Later ... dat komt allemaal later terecht.
ITTEL. (llaalt de schouder op). 't Is verkeerd!
CHelT (bij de balustrade). uu geloof ik toch ...
dat. .. {N!ttel en Van der Kooy sprilll[l'I: wh'r op).
0, nee t IS weer een Inlander op een karbouw.
v. D. KOo). Gisteren heb ik het no" coeprobeerd.
langs een omweg ... iets dergelijks te v~rt~lIel1 ... iets
~a~ e:op leek. hé. Ik dacht. .. Indié I!eett werkelijk al In\ loed op haar. ,maar \\ at denk JC dat ze zei ... ?
.?
HLIT. (bij de balustrade). Tee.. nee, 't is toch geen Inlanderur
eCII karbouw, ze is het \\erkelJjk ...~en plk?lan achtcr haar, dan heeft ze 't toch gekregen, Ik had t ook allemaal op ecn briefje gc'chre\'en ...
?da, zeep, buenders. . \'raag haar in god 'naam direct dc sleutels, ik stik gewoun. '
. V. D. Koor. (aar:e1Cl/d). AI jij eens ecrst Hoeg JOu geeft ze ze mis 'chien dadelijk. ' . CHl'IT. l\ee, jij hent de lIlàn ... en jij wou de dcur Intrappen.
V. D. Koor. Zou 't toch niet beter zijn als jij ...
S Hl·IT. Nee ... dat is het wcrk \'<ln de man, dat i '"
DERDE TOONEEL.
Vor(t{Nl, • 11'I'f. Van der K 00J'.
Op .~eJl a htcrgr~lJld ~aJ1g' de halu tralÎe rcr. chijnt een pik Ip?ard (kie/lil' /lIt) waarop Juffrouw, (in Indië):
Alt'l'follJl' .~ ~!1 der Koo)', 'Chllk 'Chuudercnd langs dc voorgalenJ nJdt. lIJ trckt lIit ail • macht aan de teugels.
- 13 -
MEVR. V. D. KOOY. Ho ... hoóo ... knol, hooo,
hou '111 dan toch vast, dat bee t, hij wil naar de
stal .. , hóo... nee maar hij zou me z6ó de stal inrije . . . .
(AcMer haar een Illlander mel pic%n, tevens drijver. Nittel schiet toe ... helpt !zoor er af).
MEVR. (lot de drijver achter haar). Stommert,
111 ot je dat bee t nog op zijn bast kOJllme as we thuis benne, ... en ken Je 'Il! niet effe vaslhouwe als ik afstijg? Ik neem jou wèèr mee, vanwege de
gez~lIigheid ... afijn, 't is ook de laatste maal, een knap mcn ch, di mij weer op die knol krijgt. En jij (tot v d. Knoy) zorgt maar dat die weg in ord komt, da'k tcminste weer met de \Vage kan gaan, je bent hier lev nd bcgrave a 't geregcnd heb ... En 't regent hier altijd ... En as je me wecr paard laat rije, jij, laat 'm dan tenminste eerst fet oenlijk te eten geve, blijft bij elk b ic gra staan 0111 z'n mààl te doen ...
(streelt het dier) Arm bce ie, je krijgt havertjc, hoor, van d vrouw, zal zorrege dat jij 't nict in je inge- wande krijgt (springt achteruit) Sag je dat? Hij bijt, 't kreng ...
v.
D. KOOY (die op den I'oorgrond is gebleven) Hij wou je een zoen geven!MEVR. Hij is ni ct zoo zoenerig van zijn hart as jij!
(Tegen de anderen). Toe, hellepe jullie me cffe een handje, en \\laar blijft de jongen nou (gilt) Djongè , djongès! Och menecr it tel, pak u die zeep ffe as ... U zal er geen vuile hande van krijge, ze zit in een blik, en toe, hier die boenders ook effe! zoo!
(Komen naar ~oor). Na, maar da's èèns en da's nooit weer . . . h t is niks gedaan bij zoo'n hitte, enne ... Je krijgt er zoo'n pijn van an jè .. . jè ...
fundeerin ., . maar, ja, wa 'k zegge wou . . . Kèn Jij Malei ch Schuit, je hebt op 't papiertje geschreven Zeep ... Sa/wen. Ik sta daar in d toko \'an die gele Chinees te zeggen van Sahoen, Sahoell . . ze loppe
- 14-
me van alle in me hande, maar geen zeep ... Toen ben ik zelf in de winkel gegaan ... en daar stond een heele stàpel blikke. En weet je wat 'r op stond? lij ken veel van je Maleiseh, zeg! ... 0 r stond op: Groene Zeep I Jij met je a/lOen.
CHUIT. Saboen, ht' ik geschreven!
MEVR. ou da's ö(,k niet goed, der stond zèèp, heel gewoon groene zeer! En dàn boenders! Sikàt .. , . sikàt?
ITTEL. Sikat, mcvrouw,
ME\'R. Nou dat zeg ik toch, Sikàt of SIkat, zal wel 't zelfde wezen! Als ik zeg Mèl'rollll' da's toch 't zelfde als Alel'rol/H'? . . . Hadde ze ook niet. Tida àda, zeggen ze tegen me, dat beteekent zoo\'eel als:
Hebbe lIle niet, dat weet ik al. Ik met me Sikàt! ..
En ze hinO'e der bij bo' e. , .. IOU ik mod zegge dat jij Maleisch kent, hoor. Ik ken 't al vccl beter. . , ze begrere me direct, oen ik ze aanwees (De jOl/gl'1l komt toeloopen). Zoo ben je daar eindelijk, hier pak's an van meneer 'ilkl, en neem dat daar van die koelie ook mce.. En die zeer moel je in de kast zette, op de hoven IC plank, hoor.
OE SIN. jonja maoe apa?
NITTEL. (helpend). Didàlem lernàri. ... diàtas, ja!
MEVR. (nabal/wend). Ja natuurlijk, didalcrn IClllari dijatàs, ja? Ja, ik lecr 'I wcl. .. as ik m<lar tijd \'an le\'e heb; Illaar wat en taal, h , didalem lemaric ...
dijatasja .. , je reinste Hottentots, Indertijd op de Tentoon-t lIing van rnsterdan in negentig, had je ze ook ... in de dui 'ternis e \'an Afrika ... Jezis, wat het-die kerel me tOl!n de stuipe op me lijf gejaagd. , . hij zei ineens wat tegen me ... weet je nog Dirk?
- 15 -
V. D. Kooy. Weet ik nik meer van, (stoot Sc/wit aan).
(zaeM) Vraag jij nou de sleutel.
MEVR. 0, nee, da's waar ook, toe konne we mekaar nog niet eens. Maar herejezis, wat een afzetters binne dat hier, weet je wat ze me \'oor'n pon~.ie zeep vroege? Een vijf en tachtig, voor een b!t!: van VIJf pond;
in Amsterdam betale we maar twaalf cente .... en dan van de beste; die zoo schuill1t. Ik zeg tege die gele Waterchinees, je bent 'n afzetter: .. en dat vond- ie lollig, daar lachte ie 0111 (haalt Uit //Oar zak een papiertje) ik kon 't '111 ~i t. aan zijn verstan~d brengen, hij ha?
?p
een .r.apler.lje geschreven I. :Jik zeg nee! .. En Ik chnJf zestig cente. Tldak pol e tabaar. .. zei! ic.... Dat beteekent zooveel as ...
je kan niet pingele, weet je?
NITTEL. (I'erbeterl) Tldah bölelt tàwar.
l\iEVR (pinnig) Nou, v. at z i ik dan, (ida polee tabaar. . of tawar, 't is me de taal nog al, 0111
wo
precies te zijn. En weet je wat ze me vroege voor ...
Goeie got, waar binnen me boenders nou?
,'ITTEL. Die heeft de jongen al mee.
MEVR. Ik schrik mc dood! Nou twalcf tui\' rs, Maar wat kan je doen, as je ze noodig het, je kan toch niet in die vuile bende blij"c zitte, stel jC voor- in drie jare de vloer niet ge chrobt, cnkelmet carbol opgedwijld. Je zou der een be mettelijke ziekt van krijge, ik heb een gevoel of me voeten va tkleve.
r. D. Kooy. (Heeft driftig heen en lI'eer geloopen na Sc/zuit nog eens te hebben aangezet cle sleutels te vragen), Mag ik nou ook eens wat zeggen?
ME\·R. Zoo metecn! warachtig, meneer ittel, gi te- ren een trèèp miere in me uikerpot - hebhe Zl.:
werachtig een heele fabriek vlak bij de hand, en dan moeten ze in mijn uikerpot kruipen ....
16 -
V. D. KOOY (driftig). Ik wou de sletItel hebben.
MEVR. De leutels van wat?
V. D. !<OOY. Van de deuren natuurlijk van deze en van die deur ' . en van Schuil zijn deur waar
zijn ze? '
MEVR. (goediaspottend) En waar zoue dienou weze?
V. D. Kooy. Dat vraag ik je juist.
SCH IT. (acMer v d K.) Ja, hij vrààgt het juist.
MEVR. In me zàk lIatuurlijk, waar zoue ze ander zijn?
V. D. KOOY. In der zak! . . . Ik moet er in.
MEVR. Waarin? In dc zak toch niet.?
V. D. KOOY. ce, in de kamers!
A\EVR .. ee l11aa~ nou wordt!e goed, met zijn vuile voeten, Uit een vuile \'oorgalerl/, zoo maar in IJle pa schoongemaakte kamers? .. 't s hier geul kafiel' ...
Vanavond hoor ... al de boel hier geredderd is.
V. D. KOOY. Ik wil de sleutel .
MEVR. (gemoedereerd). Toe ga jij nou zitte, wat moet je der doen?
V. D. KOOY. Ale verkleed en natuurlijk en Schuit ook . . . Komcn wc allcbei vuil bezweet \an de fabriek . . . .
MEVR. En \\ou;e zoo maar in me schoone kamers?
Zoo vuil en bezweet. Je zeit 't zclf!
SCHUIT. 0111 011 te \'crkleeden, •. ,
- 17 -
MEVlt Alweer vcrklcedcn? 't Is gcen Sinter Klaas zeg, dat verk lecd zich zbO maar vier maal per dag, 's morgcn' in cn kebaja, ' middags in een toctocp- pic en 's avond wc r in en slaapbroek, 't is of de wasch geen geld kost. En 't goed lijdt er zoo van ...
wacht, nou zal 'k eerst 's effetje ... de boel hier late opknappc! Ga je weg meneer NiHei? Denk u er om, wc cle lil acht uur precies, hoor ... (Nittel af.) (tof Van der Kool' /!oedig) Zet nou niet wo'n gezicht, trak hoor, cffe I kkertje de boel hier late up chrobbc, he, en dan ken je door 't huis holle net zoovccl als je wil ... dat vin- je toch zelf olllmcr ook prettiger, al de boel zoo lekker schoon is?
VIERDE TOONEEL.
Van der Kooy, Schuif.
(Staan elkaar even j'erbaasd aan te staren).
SCHUIT. (llo/ijk) Hèb jij de leutels al?
V. D. KOOY. (woest) Hoc vin-jc het nou, doe daar nou cen wat tegen.
SCHUIT Ja, doc daar nou eens wat tcgen ...
\'. D. KOoy. AI jij me ook wat beter ondersteund had, je zei niks!
SCHUIT. og al ecn moment om te steunen als je net op jc kop krijgt voor je Maleisch. aboen is in 't
Maleisch Groene zecp! Tida pollee tabààr . " Weet je wat, lalen ve nou maar kalm wachtcn ... tot
" trakkcés de boc I lekk r choon is I"
V. D. KoOY. Stik!
- 18 -
SCHl'IT. Daar zijn wc toch druk mee bezig, vall de warmtc? \\ at wil je dan? Op de sleutels wachten tot ze Indisch is? (Ml'lI 1I00ri liet signaal 1',111 l'el1 auto). Dat is waarachtig de haas zijn auto ... (naar de balustrade). Is die nou al tcru r? Wc konden 'I nog best zonder h 111 doen (knoopen'lIulZjassen toe).
V Ij F D E T 0 0 E E L.
De Vorigen, ValZ \\'ielalldt.
.Ijl' IIcer I'all \ 'ielalldt is et'lI rlzic-prt'/mtieu '.
bljl1a jatter(f.! tJ 'Jll' , eell 1'all die', ll'el1ü' alleefl doO/'
hUil jamilie-rl'lalies met de directies ill {I,'ccler/al/(/
aan Iiel 1I00fd c('/Ier olldernemillg ko1'/u/. Spreckt met eell jalset stelT/metje.
v.
WIEL\. 'OT. (loopt Iwasti,!.: billl/ell) Ahi , .. ahi Ik ~tcur IOcI.l niet, (druk) apropos ran dd Kou)' ..•dat I ~eul1g hoor, dat is keurig, nee lllaar Jat is perfect lil orde . . . da is in brde
SCHllT. (ondcrdani,l[), Meneer ecn goede reis gehad?
. v. \\'IEL:\l'\DT. Een paten c reis ... net t rtl;::. 1:\'\.:n
11; ~ tabnek geweest.. i\\~ar \\'al zei ik .ouk weer. , . C Ja ... nee Illaar dat IS 111 orde hem dlC 11l01<!11 ziet er keurig uit, die heb je patent in
ell\~ar ~ekrcgefl,
je bent yen lIla~ \ an de practijk, net ais Ij', nct als ik ...AI dH.' Iheon I ja. de eer è machinist zuu het ook
~~e1 goed hebllell gedaan, Illaar z ker niet bder ab Jil" apropos. hoc maakt Brou\\ cr!' het. no~ altijd t!Je verdelllde malaria,. . \'cr\'\ol'kte zi kt~, je h>opt erm c door, del kl dal je gezond bent. en ineens ...
flang, h(r Je. : . nu Illaar dat is in orde. hem, ja ik bedoel van die molen, Apropos, ja, wat wou ik ook
- 19 -
w er zeggen ... ach, dat geheugen in Indië maar. .. wat een dégoulanl weer . . . wat .. . een déaoutanl weer . .. als maar regen . . . en als hel dan droog is, dan regent het \'I:cer!
CHUIT. Hahaha .... (Vall der Kooy lacl1l ook mee) V. WIELANDT. Waarom lachen jullie nou allebei.
Ik zeg toch niet ' ... Komen jullie pas van de fabriek ...
ahi, dat jullie nog zoo . . . knu -smoezelig hier bij elkaar zitten?
CHeIT. \ (t rli) 0, al lang terug.
v. D. KoOY. I cge IJ' ja ... pàs uit de fabri k . . \': \\ IEL,\t\DT. fiJj zegt . . . al lang . . . en hij pàs, Jullie hebbcn eell wonderlijk begrip van tijd. \\aarom hebben jullie je nog lIiet verkleed?
V. D. Knov. De waschman heft ons in den steek gelaten
. SCHLIT (l'Ubaasd). ZOO IS die weer ni tbilIllen,
~k dacht Jat ik no~ \ Ijf witte pakk n had liggen •...
In m kamer tenllllllste.
v ..
D. Koo , . e.e ... (!Vel/kt hem haast(lf lij). Ie dat IS een ver '15SiIlg ... ,die is er noO' niet.SCHUIl:- ,( verbete~! zieli). O ... ja ... zeker dat IS een vergl slIlg ... zIJn waschJllan heeft mij ook in den steek gelaten.
,\. Wil' I. \. '1)T. (Willreesfig zijn). ja ... ik begnjp ...
zIJn waschlllan, en JOu waschman, dat i èèn. hihihihi.
SCHl'IT. Hihihihi.
v. D KoOV. Hahahaha.
- 20-
SCHUIT. Verduivelde goeie mop ... mijn wa chlllan en jouw waschman ... dat is een.
v. WIELANDT. Apropos, maar wat ik ook weer zeggen wou ... Och, waar kwam ik toch ook weer voor ... dat acheug.:n in indië, je geheugen. 0 ja, die molen, ahi, dat i in orde hoor, dat is in orde .. . Maar ... ik had toch 110 iets ... toch ... 0 ja! 0 ja .. . ik vermoed dat mevr uw gearriveerd moet zijn .. . àhi, die Van der Koo)', nooit geweten, sàg, dat hij daar nog ineens een HOUW uit Holland zou nemen, zoo'n stikemert, sàg Schuit.
SCHuiT. (lacht of er een goeie mop getapt is).
v. WIELA, OT. (Kijkt aoedig als had hij lI'erkelijIc een mop getapt). Hihihi. .. ja ... zoo'n stikeillert, he?
v. O. Kooy. Och, ziet U .. .
V. WIELA 'OT. ee nee, geen excuses, we zijn immers maar meisjes onder elkaar.
SCHUIT. Hihihi ... die meneer Van Wielandt !
V. WIELA. OT. Je bent nog jong, kerel, ik begrijp.
dat wil wel wat jongs om zich heen zien ... En jij Schuit: huisvriend? Van der Kooy, Van der Kooy .. . oppassen. '. Hij IS een verkapte Don Juan! Ik .. . dacht, ik loop even aan, even kennis maken, theeuurtje . '. Illaar als ik steur, ik hoopte alleen ..
v. O. KOOY. 0 ... u toort niet, m'l3r mijn vrouw is even aan haar toilet bezig.
SCHUIT. Ja, aan haar toil t bezig.
. y.
WIELANDT. Wat zei ik je nou Van der Kooy hiJ weet ~~k al dat ze aan haar toilet bezig i Wat heb liJ daarmee te maken? 't Is jou vrouw toch ni t?- 21-
SCHUIT. Hihihihi, die meneer Van Wielandt mijn vrouw toch niet ... nee ... gelukkig niet ...
V. WIELA Dl'. Hè? .. .
SCHuiT. Ik bedoel, ik voel niels voor het huwelijk.
V. o. KOoy. Ja, dàt bedoelt hij ...
V. WIELA OT. Nu ., apropos ... 0 ja .. ik mag dat anders wel . . . getrouwtIe employés op de onder- neming. J\\<lar ik lal IJle men chen nooit dwingen dat brengt lev n in de brouwerij. Die vrouwtjes . . . Ahi . . . jullie kènne me! Da's anders de fout an veel mannen hier in Indit!, laat trouwen en dan zoo'n piepjong vrouwtje ... Zonnetje .,.
v. O. Ko Y. ee ... zM jong is ze nou niet! We waren al 15 jaar getrouwd.
SCHL'IT. liet zoo hèèl jong m cr, ziet U, zoo tegen de vijftig!
V. WIF.LANOT (teleurgesteld). 0 goeie God, tegen de vijftig .. , wat jammer ... pardon, ik bedoel voor Van der Kooy ... Maar de liefde, hè ... maar apropos, wat wrlde ik ook weer zeggen. Dan, dan, ga ik maar ... een andermaal hoop ik ... ja dat wa in orde hoor ... in orde... ik bedoel tlie molen, jn?
Daar heb ik schik in, schik ... (wil heengaan).
ZES 0 E T 0 0 ' E E L.
Vorigen, Mel'rouw .
(Stem l'an Mel'roull'. /log half in de zij-galerij').
Vooruit, aap, doe je nou net of Je geen twee emlller tegelijk kan dragen ... ik zal het je laten zien ... zóà ...
22 -
(In de poort links, uit de zijgalerij verschijnt mevroulV Van der Kooy, een emmer in iedere hand blauw schort voor. Achter haar Dessin met eet;
be/eedigd gezicht). '
Die weet werachtig ook nog niet eens hoe je een b~r tel moet va thouden, ik zal je leeren chrobben.
Jij
zal der geen zwart~ ~niet.ies meer van krijge, hoor, zoo ... en nou begm Je hIer, sini ini ... (zet de emmers neer).V.
o.
KOOY. (heeft een bewegin({ van wanhoopgemaakt). . ,
J\1EVR. \zie! Van W,ielandt). Sini .. Oh, perdon, i ter bezoek? Dat had Je me toch wel eens effe kenne zegge (tot Van Wielandt). Zi t u we benne in de schoonmaak en dan... Vooruit jonge, neem die emmers nou toch vort ... zie je ni t dat er bezoek is ... dan moet U het zoo nauw niet neme (droogt 11Oa;
llanden aan de cllOr!, bindt die los).
v. \\
lELA:-;OT. (teleurgesteld en ironisclt). I dàt mevrouw.V. D. KOOY. (wanhopig). Ja, dat is ... me ... vroU\ . '. ~V1EL.\i'<OT. (correct). Ik ben Van Wielandt de
admInIstrateur, ik... '
M~\'R. Wel heere nog-en toe, de haa5? (doel deftig). ,\\eneer Van \\ ielandt, het is me heel aan- g~naam ... (steekt lIem de hand toe. Van Wie/andt die eerst. enkel zeer correct boog, strekt dan IIOOg eert handJe... Mevr. ti d K. grijpt er een paar maal onder . .. )
V. \\'IELANOT. Engenèm ...
j~\E\'~
?,
paruon, (lIee!t eindelijk zijn lIartd). J\\ij 00 e~lt'>e.ncm, gaat U ZItten, aardig \'an u, dat U ons et! tJes kwam opzoeken ik zeg net al tegenme man. . ' ,
- 23 -
V, WIELANOT, Perdon, ik steur toch niet. .. ik k 111 een ander maal, ik zie ... hui lijke besognes ... ahi ...
MEVR. Welnee, u steurt heelemààl niet, en hoe noemt u dat ... huiselijke besonjes ... zegt u maar ge ru -t een z\ ijncpan, hoor ... llIaar wc zalle de boel wel opknappen. Stel 1I voor, in urie jaren de vloer niet opge chrobt, enkel met karbol gedwijld.
V. WIELA OT. Ilihillihihi!
CHUIT. (facItt direct mee) Hihihihihi.
MEVR. (is evell vcr cllrikt) Ja, ik noem de dingen zooals I.C zijn ... maar ...
V. WlELA OT. Mevrou\\'tje ... ik zie direct, dat hier ue reinigende vrouwelijke hand over i gegaan, werkelijk opgeknapt.
MEVR. Welnec, ik moet hier nog beginne. Maar de sl2apkalllers benl1c al op orde hoor, wil u ze soms effe zien?
V. D. KOOY. Goeie got ... vrOuw.
V. WIELANOT. 0 necn, neen, ik dank u, ik ...
zal nou maar gaan, een andermaal géérne, maar. ..
ME\'R. Gut, wat spijt me dat nou, dat u op ZOO'11 ongckge oogenblikki komt, zoo midden in de schoon- m;;ak, zal ik maar zeggen ... ,\îaar daar staat elke heisvrollw voor, ni waar. Je LOU wel anders wille, maar dan komt de boel nooit aan kant ...
CHU1T, Nee, dan komt de boel nooit aan kant.
v.
W1ELA:-;OT. Zeker, zeker ... à la gllerre commc à la guerre.- 24-
MEVR. ou en óf ... Alekèr kom alekèr, ja, ik chiet al een beetjc op IJl et me Maleiseh! .. , Maar 't is crimeneel lastig! We motte hier nog hccl wat wijziginge anbrcng~, maar u zal 's zien hoe 't er uitziet, asse wc klaar bennc, daar kOlllllle alle- maal pertrette van me fermilic, die witte vlakke staan zoo kaal... Ocr komt natuurlijk e n kl ed op de vloer en ik hcb een IJ eleboel tafelkleje meegebracht, plusse en; wat ... , raat u al? .. jalllmer dat u niet op een gel gener 00 'enblikkie kwam ... as ik 't gewete had ...
V. WJELAf'\DT. Pardon mevrouw, trekt u daar niet van aan ... in Indië loopen we wel meer zoo onverwacht bij elkaar binnen, ahi ... de huizen zijn zoo open, niewaar (is naar den ach!('f'lrrond gegaan).
MEVR. Ja zegt ti dat wel ... de huize benue zoo ope ... je leeft hicr COlli pleet op stmat.
V. WIELANDT. Ik mag u nu bij deze zeker wel groeten, ik heb nog veel droktcs. zoo pa - van de reis ....
MEVR. ou meneer, (reikt hem heel lzoog de !tand, zoodat v. W. er eerst onder grijpt) de groc e ...
't was me aangenaam.
V. WIE LANDT. Engenèm ... Adieu, heeren.
MEVR. (loopt hem tot bij de bal/usirade na) Dag mcneer ... (buit[t) dag meneer... dicll.
- 25-
ZEVENDE TOONEEL.
(Vorigen, zonder Von Wie/andt).
v.
D. Kooy. (ziet in wanhoop naar Schuit) ...MEVR. God wat cen aardige man, en wat een nette maniere.
v. 0 KOOY. (is zijn drijf niet meer meester,
IV,il
wat ze!f..f!en ... steekt dan de handen woedend /11 de zakken, gCtat /zeen om te ka/meeren.
SCHUIT. Ja, een heel aardige man ...
MeVR. (ziel verbaasd v. d. Kooy ilO). Wat heeft hij? ..
SCHLIT. Och, dat is de wa~lTIte.,'. (kijk! haar el'en
aan, dan met
eenslim
/ael/je) HIJ heeft. t zoo warm. hij stikt bijna ... En i k o.ok... Als. Ik hem zuó zie... moet ik altijd aan (lle arme .. Hllverdmg denken, heeft een oogenblik ruzie met ZIJIl vrouw ...ze gaat e\'en naar de zijgalcrij, .toen ~e ~erug ~.~\'aJ1l
was- ie dood... Dat I de hitte hier In Indlc ...
daar krijg je een tropcnhart van.
MEVR. (gesel/rokken). Een wat?
SCHUIT ... Een tropen hart .. ,
ML\R. (angstig) Je wil toch niet zeggcn, dat Va.n der Kooy daaraan lijdt ... <1an en tropen hart. Ke-Je daar op sla 1 dood v.~n blij~en ... Hij' heeft 't toch
niet? .. Zeg me e rllJk ... Ik .. ' ben sterk ..
SCHUT. (wijje/end geheimzinnig). Soms d nk ik het .. , IJ moet rekenen 25 jaar in den ost, dat gaat je niet in je kouwe kleere zitten, som meen ik de symptomen op te merken.
- 2 -
OES IN. Apa? ..
MEVR. Die cmmers daar... weg, wcg ... ankat, ankat ja ... jui ten ... breng de thee. Kas i thee!
OE IN. jonja tida 110leh bikin bressi?
MEVR. Tida ... !ida ... tida ... ! En neem dic boen- ders ook mee .. En dan thee zette.
OE IN. Soedah bikin (af).
MEVR. Ook goed ... Soedah bikin, zeit- ie. s je
~naar Hollandsch tcgcn ze praat, dan zeggc Zij 't wel In 't M~I.eisch (gaat bij tafel links zitten). He, ik ben cr naar van. Ecn tropen hart ...
Van der Koo)' een tropcnl1art.
De jongen verschijnt mise/lloos weer met het theeblad, schuift liet ineens naast haar op lafel . . .
MEVR.. (Geeft een gil) Hcereje is i dat ,chrikke .. . zeg a J.e 't op mijn voorzien heb... ee, krijg dan . en géen tropen hart ... 't Slaat as een hamer ... ke- Je niet 's effe zegge, dat je der an komt, beroerling ..
dat loopt maar op derlui blook voete en staat zoo maar ineen achter je... Maar je làilt 't maar In 't v rvolg, ver til je ...
OES I '. (zwijgt)
. MEVR. Ver·tààn? Ik zal jou sandille gevc. (De
Jongen. gaat heell. " MC1'rolllv Van der
Kooy
kijkt eyen In de theepot, roert erifl, ziet dan flaar de Itnksche deur gaat er heen . .. roept ... ): Dirk?STEM. Ja ...
.MEVR ... 0, ik wou je maar even hoore, '\ was zoo stil ... (ZIJ f!.aat de kamer binnefl. en dan komen zï belden lIIeeC In 1e l'oorgalerij. Zij /toudt hem bij dl'
een~
hand, tenvIJl hij met de andere nog zijn kebaja dicllt- k'!,oopt. Van der Koo)' ~iet haar I'an terzijde aan alsof lu) Zich verbaast ow!r Ineens ;:óol'eel lzartelijkh'('id).
- 29-
MEVR. (lief). Zoo, kom nou eens bij me zitten, weer zoo gezellig as vroeger, he? Toe we pas ge- trouwd warc (drukt hem een hand).
V. D. KOOY. Ja, laten we eens kalm met elkaar praten, he moeder? Over de oude tijd ... en ...
MEVR. (drukt hem 1I/eer een hand, 1a.~Ilt). ~k m~e. t je even voelcn, h! Ik ben toch bh], dat .~k bI] Je btr. gekomen... man en vrouw ho.oren bI] elkaar, nietwaar? Vooral al we zoo zachle -aan, he? ..
een dagO'ie ouder werre. Stel je voor, da'k daar in Holland onverwacht het bericht van je oferlijen had gckregcn. 'k zou 't niet overle fd hebbe, van gcwe- tenswroeging, dat een ander je de oogen had moeten dichtdrukke.
\'. D. KOOY. Kom, moeder, niet zoo somber, he, hoe kom je in ZOO'11 bui.
MEVR. Och, nee, niks (slaat hem bezorgd Rade).
Zoo. . en je nou niet meer zoo opwinde, 't is zo slecht voor je!
V. D. KOOY. Voor mij?
MEVR. Nee, nee, voor een menseh, niewaarl V. D. KOOY. Ja ... je moet je hier kalm houden in lndie ... anders krijg je tropcnkoller. ..
MEVR. (schriki). Dat ook nog?.. Toe Van der Kooy zal je oppassen .. ' en je kalm houden?
. D. KOOY. Ik ben altijd kalm... al j hier maar niet VJn die vervloekte Hollandsche dingen gaat invocren, als die schoonmaak... Later als je rnJischer bent, lach je der zelf om.
- 30-
MEVR Wees nou maar kalm je zal eens zien!
Doe ik me be I al niet. Ben ik nou al niet veel beter as toen ik aankwam! Gisteren heb ik al rijsttafel meegeg ten ...
V. D. KoOY. Ja, md bolel en suiker.
MEVR. Ik at toch mee ... jij eischt ineen alle.
van een men eh, je moet zien, hoe kokkie die sambals klaar maakt. je hart uraat je in je lijf 0111 .•. Hu!
Wat een _tnurric. Eet dat maar Illeen. , als je nog niet Illdisch bent. tel, dal ze jou ineens "ebakken vogelnestjes of zoo lets voorzeilen?
V. D. KOOY. Je bent al veel beter, l1Iaar doe 111e nou èèn plezier, lI1aak geen ruzie meer l1Iet Ml vr.
Brouwers, hiernoast, ... gisteren dat geschreeuw over de heg, hou jij je dan ook kallll.
ME\"R. Zeg, blijf kalm, liet ze me werachtig een hele hl op met vuile natte blare, die zoo ran de boon e geval!..: ware, aansteke ... ik stIkte "nn de rook, 't kwam allemaal door me huis.
\'. D. Knoy. 'ou jn, dal is hier gewoonte, dat is tegen de lIluskieten. Zoo rook je ze uit.
A1EVR. Maar ze roukte 'lijn uit, ik ben toch geen muskiet? Ik heh r lekker een emmer wnter O\'er gegooid, 0\ cr de heg heen.
\'. D. Koo\'. (loopt driftig hccn en wcer). Ja, maar doe dat nou nouit weer, lIj i. de vrOlt\\' van de eerste machInist en hij is mijn chd. je zou maken dnt zij wraak nam op lIlij Zij i 'jonja Satoe, en jij ben maar l'\jonja Do a.
MEVR. Wà-zeg Je?
- 31-
V. D. Kooy. Dal beleekent, zij is lt1evro~lw No. I, zie je \'all de eer te machini '1. .. hij heeft drtehonderd in cic 'Illaand l11et tantièmes. en ik maar tweehonder~
vijftig met en gratificatie ... dat maakt en verscht!
in Indië.
MEVR. ljonja salne ... Njonja docà ... Maar i~ \'~el me niks beneje der, ho~r, ~n dal~ hoef ze mIJ nlel uit te rooke ltldat ik JonJa doea ben? Mot er nog bijkollllllC .. .' zo'n zwarte roetmop, ze i zoo zwart as me laars ... En
i"
ben volbloed.v. D. Kooy. Ja, maar dat doet r hie~ ni~s toe.
En ze' uat asj bli fl nooit, dan b leedlg je der dooeld1)k! En dat geschre uw tegen elkaar, dat doet geen dame!
MFVft Dan maar gèèn dame!
V. D. KOOY. Maar je moet hier dàme zijn ... \'ers~a
je. De \'rouw van een tweede Illa~.hlnlst 1l10~t In IndIë uame zijn, anders laat ze zIjn prollloIte in den weg.
J\1EVR. Permotie : Wa's dàt nou w -er: Ook iets Indisch?
'. D. Koo\'. Promotie dat is promotie ... vooruit- kome'l. en daar kan l'en vrollw aan mee werken door dame te zijn.
ME VR. Is zij dan dal11e?
V. D. Kooy. Maar zij uoet tenminste al'~f, <.'11
dat hèn je 't in Indië al lang, als 't er maar?p lIJkt. ..
Hier is iedereen mevrouw ... Hl r tennIS jl' en doe je nel alsof je nooIt een matteklopper in je handen h b gehad. I hebben de meesten. door de mat- tenklopper hun handigheid in hell.ennl 'en gek.regen.
Ken je lenni 'sen? We hebben hIer een l<.'n111 club.
- 32-
MEVR. Hoe kom je derbij ... maar \\'èllllattekloppe!
't Lijkt werachtig Betavia wel. .. daar hadde ze ook altijd wat anders ... daar deje ze ook allemaal, net of ze van de grootheid waren. Heb ik je al verteld hoc ik Lecntje van de paardeslager daar terugvond!
V. D. KOoy. Ja, al tw cmaal. .. nou 't i hier in d rimboe precies eender. .. en je zou me heusch een plezier doen... al je die ruzie met me\'fOUW Brouwers achterwege liet.
MEVR. Mag ik dan niet een wat zeggen, al ze me uitrookt?
V. D. KOOY. Je lIlag wèl wat z ggen, maar dan zeg je 'I zoo· (met een uithaalt je) "lv1eHOUwtje!
Wat ruiken dIe bladeren \ ... eer lekker, we hebbcn heelemaal geen JlIuski ten meer, nu de wind deze kant opkomt. Als de wind ens draait, zal ik er U ook \ an laten profiteer n!" En dàn rook je Milr uit! Zoo spreekt een dame ... Begrepen!
MEVR. AI je me nou!... "J\\eHOU\\·tje! Wat ruiken die bladeren"... nou mijnentwe JC, aan mijn zal 't werachtig niet ligge ... als ik lJiet Indisch word... Late we nou snme der geen ruzie om maken. Ga nou zitten... ZOO, ell drink je thee leeg... enne... (om het gesprek op iets anders te brengen 0 ja ... weet je \\'at ik na Holland geschrevc heb ... wacht hier is-ie ... Ze hebbe me nou 15 jaar aan me kop legge sanike ...
dat jij een Mina had ... ze konne me werachtig niet zien of ze begon ne der o\'er... nou heb ik ze ge chreve . '. (leest Voor uit en briLj) ... hier, waar staat 't? 0, ja: .. iks a een ouwe leelijke kokkie, die pruimt, had-ie! Daar zitte jullie nou met je praatjes. Larie, o\'erigen een lIlerakei \'arl een land.
De rnensche \'erbele zich allemaal dat ze deftig ben ne "
v. D. KoOY. AI Je dat nou Mk maar gaat doen.
- 33-
A1EVR. lOU dat do ik toch al, hoor maar, nee 'e moet hooren, waar ben ik o~k weer gebleve ...
~
ja, hier ... je b nt hierz~o ~s
},e ankolll.t IJl • vrou:-v, en de bedienden leggen "NJ I1Fl tegen Je. En rUIm behuisd datte wc benne, je zou erval.l ophoorcn: ...we hebben ecn voorgalerij en daar ~Iften we altIJd, een kantoor, en twee slaapkamers, lil een daarva.l~
woont Scllllit el1 een logeerkamer en n~ast"het hUI een pa\'ilj en en daar woont meneer Ittel.
v.
D. Kooy. ou moet je ook chrijven, wie dat zijn.MEVR. Da'" waar. . nou trakkie, hoor nOll: "en wc hOlle een hui knecht en die heet Oesin en een llIiJll11an voor de tuin".
V. D. Kooy. ou ... nou ... zèg zèg.
.\ \E\'R. Hebbe \\ c 't, of hebbe we 't niet? "ên e n keukenmeid en die heet kokkie en een baboe
V. D. KOOY Zeg jIj kan ander op nijden. ik moest
;Oll noodig wat zeggen.
.\\E\'R. Och, als je uit Indië aan je ferrnilie s~hrijft, dan snij je 0111 111 ers altijd op (leest l·erder). "En we hOll\\ epaarden .. ."
\'. 0 KOl)\'. Goeie-god.
.\\t.::\'ft ,En cn \Vage ... en ik ga te paard lI1e boodschappen doen. En Dirk is een
bo~eJ1ste bc~e
man!" Hè, \\at zcg je dààn'an? .. En 11IJ heb 'I. rrJk hier, hoor. Der worden schatten verdiend met de Ulk~r,
\'andaar dat ze 011. :uikcrlords noemen, we~l J~, lenmin te de admini ·tratcur:s. Wie weet later, tIC Je mij ook nog een suikerfreule !"
V. D. Kooy. Ze Y, jij houdt niet van halve maat- re Jelen.
- 34 -
MEVI~. Nee, he? Waar was ik ook weer, 0 ja,
"SlIikerfrclile. We zitte nou midden in deschoonl1laak,"
0, dat zal ik er IIlaar aflate, "en daarolJl ben ik IJlilar kort" 0, dat ook, "llIaar je kan aan allemaal zegge, dat er niks van an is gewee t van jullie leelijke praatje !"
\'. D. Kooy. Zou je dat nou allemaal wel chrijven ...
MEVR. Is het waar of niet. .. je doet werachtlg of 't niet waar was ... ze hcbbc je goeie naam aangeta 't. ..
V. D. KOOY. Och, me goeie naam (aarzelend), wat kan 't mij nou schelen, wat zc daar op Kattcnburg van me denken en dan . . goeie naal1l in lndii!!?!
Bovendien hier (zenl/ll'Oclltig) zou het ook nict zoo erg zijn, al iemand in zijn jeugd een, ik zallllaar zeggen, ook een naar de bruine Illei je' hedt geke- ken, god, dat is hier... heel gcwoon hoor, heel ge" oon, hier zIJn ze breed \'an opvattingen, dat vinden ze zoo ... erg niet. Breed van opvattingen, ja! Eh ... eh ... dat moet jij ook worden ...
MEVR. Breeu van orvatting'cn? Ze kenne hier zoo breed van opvattingen zijn, als ze willen, maar daar- om sta ik niet toe, dat ze iet' van jou zeggen. Van een jonge jongen, nou ja, soedàh, maar ze zeien 't van jou: Een getrouwde man Wee jij dan een::;
breed: Me goeie naam i me meer w:lard, hoor, en ik ben trot dat ik 't ze schrijven kan. Daar ben ik werachtig hoofzakelijk voor na lndit! g komllle ...
V. D. KOOY. Och... och ... , 't is of ie lcven dcr van afhangt, wat zij daar denken.
MEVR. oU dat i ouk zoo! En j zeil daar ...
och, och, of 'I niet zoo wa. Wat ben je toch een nare kerel ... 't eene oogcnbliktel je iemand j.{erusi en het andere jaag jc me dc stuipe op me lijf ...
(s hreit) je maak mc zoo vcrdrietig - ik weet om- mers toch wel dat 't niet zoo i ... dat jij, dat jij . , .
- 35 -
OE I '. (brengt een telegram binnen). Telekral11, Toean!
MEVR. Uod, wat zeit ie, een telegram? Wat zou dàt weze ... zeker een dooie.
V. D. KOoy. (teekent kalm af) Och, niks ... 'I zal o\er een machine voor de fabriek zijn die we verwachten ...
MEVR. Dat kan je z 0 van buiten toch niet zien, toe, maak nou voort, een telegram. dat is over een dooie: La's kijken. Toe nou!
\'. D. KOOY. Och... niks... voor de fabriek natuurlijk. (Maakt het langzaam open).
MEVR. En der staat werachie Van der Kooy, jij met je fabriek, god, tante Merie ken wel dood weze.
v.
D. KoOY (heeft liet langzaam open gemaakt, schrikt hevig,). Goeie god, wanneer is dat verzonden?Negen uur vanIllorgen, en nou pa hier ... die post in Indië ... eh. eh ... eh ... Weet je wat dat i ...
dat is ... is ... Weet je wat we krijgen?
MEVR. Nee ... toe nou, zeg dan!
v.
D. KOOY. Eh ... eh... (veegt het angstzweet weg) . . eh ... een logé ... eh, lee maar ... "Kom vanavond 5.30 zend wagen station ... Trude ...MEVR. He t (herleest) kom vanavond ijfh nderd- dertig ... zend ... wage station Trude ... He? Wat is dat? Trude?.. Dat i een vrouw ... wat be- teekent dat?
v.
D. Kooy., . Zie je... zie je... dat i een logé ...- 36-
A\EVR. Ja, dat weet ik nou al, een logec maar wàt voor cen logé.
V. D. KOOY. Zic jc ... zic je ... Ecn vrouwclijke- logé, ja. Gocie god, dat die post, dat zoo laat brengt, nu is er geen w~g n aan 't station gewec t.
MEVR. Wàt voor en loge, vraaa ik je. Wie? .•
V. D. KOClY.
0
ja ... dat i ." (doet gelzeimzinn(l[) een. .. een... dochter van Schuit, zie jc (lacht zcnulIIaclzlig).,\\EVR. Van chuit? Heeft die ecn ... dochter? ..
Hij heeft me niet l cns verteld, dat ie getrouwd was.
V. D. Kooy. (zcfllllllaclltig). el', dat is-ie ook niet ... nooit c,,·cc 't, maar dat is ... zie jc ... dat is een voorkind! Zi je?
ME\'R. ce, ik zie niks! Een voorkind? Wat is dat. Ik ken wel aehter-kleinkinderen, achter- nichten ... maar voorkin ...
V. D. KOOY. In Indië heb je ook voorkinderen ... A\E\'R. We cr wat nieuws in de Oost. Wat zijn dat?
V. D. Kooy. Dat is een kind uit zijn jeugd.
MEVR. God, daar h cf! ie lIIe niks van \Crtcld
V. D. Kooy. Dat doet ie ook niet zoo ganw ... och. zie je misschien ... dat hij zich ervoor schaamt. •. ja. hij schaamt zi h crvoor, llJaar hij hecft voor dc opvoeding gezorgd ... h el aardig meisje gewordcn. pà 19 jaar (zlef zijn l'rOllll' nog uiterst verbaasd) 0 h, dat lJloet je loch begrijpen, \ roeger een amotl retje gehad met een Inland'che vr uw.
- 37 -
MEVR. Dat nocmt-ie een amouretje ! Mèt een kind .. ' En begrijpe ? .. Ik lecr veel begrijpe, hoor.
N u ben ik veertien dage hier, niemand die der cen mond van tcge me open doet, en nou ineen c n voorkind, nou moet je 't ineens maar begrijpe.
V. D. KOoy. (draait) Oeh, hij chaalllde er zich cen bcetje voor. .. Van de week, h, eh, zei di nog ...
zeg nik aan je vrouw, zei-die, ze is zoo pa uit Holland. .. ze kent onze breede opvattingen nog niet z 0, he... dat zei-die, als ze nou langer hier i .. , meer Indisch dan ... dan ... dan zegge we 't haar. .. dat zei-die! Doe nou niet gek tegen 'm, hij houdt zoovecl van 't kind ... heeft haar al zoo dikwijls moeten mi 'sen. Ze heeft op de Klooster- school haar olJ\'ueding gehad ... (mrt patIlos) 't is zelfs mooi van '111, dat hij da kind niet in den steek gelaten heeft! \\ ij zijn hier breed van opvattingen, dat muet jij ook worden. Wor je vanzelf al' je meer Indisch bent. .. zie je, ja ... ï is heel mooi van hel11!
ME\'R Nou, ik vind het nik meer dan natuurlijk (heeft ilO/! altijd hef telegram. leest weer) kom vana\'ond (ineens) Maar. .. Van der Kooy taat er, .dat 's waar ook.
. V. D. Koo\'. (schrikt) Staat dat er? 0 ja, 0 ja, dat
IS waar ook, dal doet ze altijd: ellUit, per adres Van dcr Koo), dat is vier wo rden, het kost hier een dubbeltje per woord ... weet je. Een dubbeltje!
MEVR. Wat chanuali r duur ... en een dubbeltje!
Bij on kan je voor ecn kwartje tien worden zenden.
Zoo ... zoo, hcd! -ie een dochter. .' ee maar hoor, natuurlijk zal ik li f voor der wezen, die Schuit, hoe laat zei je ... half ze ... II en 't i nou al bij zeven, en de logeerkamcr i nog overhoop! Een luge!
roept) c'in, baboe, waar zitte jullie nou ... Schuit, waar ben je, een verra sing ... cen verra in voor je ...
- 38-
v:
D. Kooy. Ga jij nou gauw die kamer doen (drlflgf ~aar n.qar de zijgalerij) ... ik zal hem wel v?orbereld.en, ~Ij zou anders schrikken. Hij schaamt~Ich. '. ml~ ~hlen. .. tegenover jou, ga nou gauw, Je weet, hij IS zoo verlegen van aard.
NEGE DE TOO EEL.
De vorigen, Schuif.
SCH IT. Wat. .. wat. .. is er? Riepen jullie?
V. D. KOO\'. (dringt !laar 1Veg). Ga jij /lOU gauw voor de logeerkamer zorgen.
MEVR. Oeh, die goeie Schuit! Een verra IIlg VOor je... raai-es, raai es!
V. D. KoOY. Wat zei ik je nou? Ik zal hem wel voorbereiden ... (lI'enkt Schuit zijn mond
te
houden).M~VR. Je h?eft je niet te schamen hoor, ik ... begrijp veel 111 de Oost... enne .... e hebbe hier breede opvattingen.
.y.
D. KOOY. (wanhopig). Ga je nou? 't I al biJ zes en.MEVR. (grijpt Schuit's !tand) Ik zal lief voor der wezen, hoor ... had je me toch wel 's t:f11éS kenne zegge, ik ben ook een vrouw van br ede opvattingen.
v. D. KOOY. Als jij nou niet die logeerkamer in orde maakt... dan,.. dan doe ik h t. Ze is er dadelijk ...
CHUIT .• "'aar wat er, ,. wie ... wat. .. ?
- 39-
MEVR. (lachend af). Je dochter, Schuitje, je dochter!
Kom, nou doet-ie net of ie van nik weet. .. (om hel hoekje), je hoef je niet te schame hoor, we vinden het niks erg.
TIENDE TOONEEL.
Schuit, Van der Kooy.
SCHUIT. (onbeholpen verbaasd). Goeie god, wat zegt ze... me dochter, heb ik een dochter? Daar weet ik niet van, van zoo'n dochter.
V. D. KoOY (valt in eell stoel). Ze komt direct.
SCHUIT. Maar ik weet er niks van ... het kan bijna niet. .. bijna niet. .. van zoo'n dochter.
V. D. KOOY (kijkt of zijn vrouw weg i') Kerel ..
kerel, (grijpt zijn hand) kerel, vijftien jaar lang hebben we • amen gewerkt. ..
S HUT. Ja... vijfticn jaar... Jllaar een dochter, daar weet ik ...
V. D. KOOY. Vijftien jaar dat i een half llIen eh en Icven ... wc hebben vreugde en leed amen gedeeld.
Wil je me helpen? Truc! komt. .. tele rram ... te laat hier. .. niet eens de \\agen kunnen zenden.
SCHUIT. (verliclll). O,jOIl do hter. Zeg dat dan! ou die vindt wel een wa, en ... Weet ze 't al? Je vrouw?
V. D. K DY. Ze weet nOl! van een docht r, maar ik heb maar zoolang gezegd, dat het jo 11 dochter was.
SCHLIT. (lIaif). .\1ijn dochter? Maar dat is to h niet zoo?
- 40-
V. D. KOOY. Ik hcb 'I Jllaar gczegd ... om de . itllatie te reddcn ... Ik wou het daarnct al zeggen ... maar ze maakte het mij zoo Jlloeilijk, ze deed of haar leven ervan afhing.
CH IT. (ge cflrokkel/). 0 r leven? Nee ... dat mag niet.
V. D. KOOY. ja, ja, ja. ja. . . ou (oen hch ik dill maar gezegd... later heldert zich dat allcmaal wel op ... allemaal hoor! Latcr. Wij sturen Trllde u\'er- mogen \\'eer weg. Hoc kan ze me dat aandoen ...
zoo onverwa h' te kOlTIen. chuit wil je !liL' ecn d:cn t doen... mij... en me armc vrouw? Doc voor ecn paar dagen maar, of jij Je \ ader ben ...
,CHlIT. Maar zie ik daar naar uil?
V.I). «00,. Precies... kerel, precies ... je lijkt sprckend op cnvader. " op alle \'ader~ lijk je ...
Uie lijke allemaal up mekaar, kcrcl, cllllit. Vlj tien jilar lang hehben we samen gewerkt.. Waren we vrtclltlen!
SCHUIT. Van der Koo)' ... jc wcct, ik ga \'oor je door 't ,'uur. Maar een dóchter?
V. D. KOOY. 'I I\\oet kerel ... 0111 all CS, doc 't dan 0111 haar!
SCHLIT. Is dat 7.00 is, dan ... ja, dan ...
V. D. KOOY. ja. hè, je zal 't doen, he!
CHUT. Dan moet het maar ... i k ga voor je door het \'uur, he! Zelfs van 't vaderschap ...
\. D. KO(n. (aangedaall). je bent e n waar, een oprccht. l'en waarachtig, een groot vriend. (staat hem dl' hand te sc/lltlllell, als een s/lui/(t; meisje dl'
\loorgalerij binl/NI kom l(Jopen)
- 41 -
ELFDE TOO 'EEL.
Vorigen, T/ïldc.
(Trude is een jong kind met donker lzaar, mooie groote oogtIl rank, lenig figuurtje).
TRL'OE. Dag pa ... dag goeie, oude c~lIit. (zoent ze beiden). Zcg, jullie zijn ITIo~ie, hour, l1Iet een e;n
\\ alTen te zenden, en wat zIJn dat voor Illaill.ercn, me "te SCluij\'cn nog maar niet te komen,. \\'OU j~ n!e weallOuuen? ~~e~ hoor, ik ben reel te n.leuw ·g.1 r~g de Hullandsche mama te zien, ik denk, Ik zal Jullie verra~sen ... Ja' ja!
SCHelT. Ja ... ja ... we zijn wel verrast ... erg verrast.
TRL'DE. Waar is Oesin, laat hij lIIijn ta eh even tlit de \ 'agcll halen, ik vond gelllkk~g l.lOg een. ado aan het. tation . .. M:;ar wat staan Jullie daar allebei van Lotje getikt?
SCHUIT. Van Lotje getikt, ik van Lotje getikt?
'ce, wacht, ik haal die ta eh wel even... (loopt Izel erf up).
v. D Koo\'. Kindlief, ik schreef je toch ...
TRL DE. Maar \\ at een gezicht, vadertje.
v. D. Koo\'. (angstig, haa tig) iet zoo luid .. . zie je ... zacht nou .... :t i een bijzun~er geval ... : een moeilijk gcval ... kijk ... d~ zaak Zit zoo ... ZIJ wcet nog niet. dat ik zoo'n IIcvc dochter heb ...
cn . .. Goeic gou, had ik het cr toch .maa,r gezegd, n nou \\ aren \ 'c bang, dat de \' rras~1I1~ Ineen Ie groot zou zijn, zoo pa uit 1101land, zie je. . . ou
\villen we ... willen wc net doen alsof ...
- 42-
TRUDE. Maar wat is er toch vader, net doen alsof ... wat net doen al of ... wat!
SCHUIT. (komt terug met de taseh, terwijl hij' moppert tegen den, koet ier buiten): Sampce, ja ...
sàmpee! Die k reis ... nooit crenoeg. Ik heb zeker weer te veel gegeven. Dan mopperen ze altijd!
V. D. KOOY. Alsof... och Schuit... ne m jij haar nou eens ll1 e ... hier ... in het kantoor! crlet jij 't er nu eens... ze kan elk oogenhlik komen (dulVt ze rechts in het kal/toor). Toe, Trud" ... doe nou preci s wat Schuit je zegt, voor een paar dagen maar. '. gauw nou... daar i ze al... c.laar ...
TWAALFDE TOO EEL.
(Als hij de deur sluit, komt zijn vrouw uit de zijpoort, Van der Kooy herstelt zich).
ME\'R. (om dell hoek) ou? He! B dro"e me oore me ... Ik dacht, dat ik ze hoorde, waar is ze .. . V. D. Ko y. (ol/I/ooze/) Wie? 0 ja, Trude .. . bedoel je haar ... ja, di is gekomen, hahaha, even bij haar ... vader, je begrijpt (zenml'achtia) zoo pas bij elkaar, moet je ze wel even alleen laten ... he, vader en dochter ... niewaar. Aandoenliik oogen- blik ! Zeg, doe nou in godsnaam tegen "het arme kind of je alles heel gewMn vind!, he, ik bedoel .. . MEVR. Wat dàcht je nou eigenlijk van me .. . dat ik geen ziel in me lijf had?
V. D. KOo\. ja, he, 't arme schaap, 't i al ongelukkig genoeg, zoo'n situatie ...
- 43
MEVR. ja, wat een situatie... 't chaap .: . Ik zal as een eige moeder voor der wezen, dat IS de plicht van elke vrouw.
V. D." KOOY. Ja, doe dat, doe dat.
MEVR. (aal/gedaan). Zijn ze daar binnen? Och wat zal die goeie Schuit blij wezen.
v. D. KOOY. 0 ja, die is heel blij, heel blij ... die is dolblij. 0, die i zoo blij.
ME\ R. Dat kàn ik me begrijpen! Maar wal doe je zenuwachtig .. ' wat sta je te draaien, ben je niet lekker! Toch niks aan je hart?
V. D. KOOY.
0
nee, ik ben heel lekker ... heel lek- ker, alleen maar ... och, zie je ... ik ben ook blij v?or S huit ... beste goeie kerel ... Enne ... zenuwachtIg?Nee! of ... Ja! Och zie je, ik was bang, dat je wat geks zoudt z ggen! Als je der nou ziet, he, zeg da~, wat aardigs ... bijvoorbeeld: /loogst aangenaam keJl1~ls te maken of zoo iets, he... dat zeggen we hIer altijd in Indië! ... zet haar op haar gemàk!
DERTIENDE TOONEEL.
Vorigen, Schuil, Trude.
(Schuit, trekt Trude mee, die schreit).
MEVR. Daar he-je der (breidt ineens haar armen wijd uit). Kom in mijn armen, kind.
TRUDE (aarzelt even, valt dan snikkend in haar armen.)
