VliJHElD EN DEMOCRATIE
VRIJDAG 30 APRIL 1948 •
~o.5
m!lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllltlllllllllllllllllllllltllllllilillllllllllllllllllllllllltllll!llllll~
I HET ·~~~;~:~;~AG- I
~ (Zie pag. 6) ~
!lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
WEEKBLAD VAN VOLKSPARTIJ VOOR VRIJHEID EN DEMOCRATIE
Over geestelijke vrijheid.
"Es bedeutet eine gmsse Selbsttäuschung, wenen die So.ziaidemokmten glauben, sie könnten sich P,er 7communistischen Ge- fahr aus eigener Kraft 1md auf eigene Rechnung erwehren".
(Neue Zürcher Zei.tung, 22 April 1948)
I
n April van het jaar 1945 gaf de· Engelse Labour Party een verkiezingsgeschriit uit:"Let Us Face the Future". Het bestuur nodigde in dit geschrift de belangstellenden uit tot ,.the widert consideration and discussion", niet alleen Yoor de' aanhangers van de partij. maar door alle mannen en vrouwen.
· Dit is een ware democratische houding! Open- li.ike discussie van een plan van maatschappelijke reformatie. Een gelijke houding vraagt de V. V. D.
van hare leden en van alle andersdenkenden, die belang stellen .in hare geschriften en in de krin- gen, die door sprekers van de V. V. D. worden gehouden. In het eerste artikel van ons beginsel- program wordt dan ook nadrukkelijk verklaard, dat aan het individuele geweten wordt overgela- ten hoe ons staatkundig beginsel voortkomt uit or.ze levensbeschouwing. Verkondiging van eigen overtuiging behoort dan gepaard te gaan, aldus ons beginselprogram, met het beb:achten van verdraagzaamheid tegenóver andersdenkenden.
· Wat het bestuur van de Labour Party aan de kieze,s ·vraagt is, wat het be:;;iuur \'an elke demo- cratische partij behoort te vragen aan de burgers.
wier belangstelling voor haar program zij poogt o;"> te wekken.
In het geschrift van de Labour Party lezen wij nu:
"De Labour Farty biedt de natie een plan aan, dat voor het volk de vrede zal brengen.
Alle partijen zeggen het zelfde - de Labour Party meent het."
De eerste van de hierboven aangehaalde zinnen wekt geen ergernis op. Elke partij streeft na, wat zij als het maatschappelijk goede beschouwt. Al- thans van een democratische partij mag dit wor- den gezegd.
Maar nu ·de tweede zin! Deze houdt een ver- dachtmaking in. Zulk een uitlating behoort niet voor te komen in een geschrift van een politieké pr.rtij, die in het verleden zo dikwijls heeft ge- toond. dat voor haar het "Noblesse Oblige'' meer
is dan een phrase.
.. .
•
De Nederlandse Partij van de Arbeid, die de tijd van het revolutionnaire Marxistische Erfurter Programm voor goed achter zich heeft gelaten en "Labour-minded" is geworden, is ook nog niet zo ver gekomen, dat zij het beginsel van verdraagzaamheid zonder reserve aanvaardt in haar dagelijkse propaganda. Ook voor het mid- del van verdachtmaking wordt nog niet terugge- deinsd. Zo lezen wij, om slechts een enkel voor- beeld te geven, in "Het Vrije Volk" van 30 Maart 1948 in een onderschrift bij een voor onze voor- zitter, mr Stikker, ingezonden opmerking over een door hem te Leeuwarden gehouden rede :
"Maar erger maakt de heer Stikker het in het slot van zijn verklaring. Daar klinkt weer dezelfde onzuivere toon in, die in kranten en redevoeringen van het socialistenvretende volksdeel steeds wordt gehoord."
Dit werd geschreven in Maart 1948, dat is drie jr.ren na de bevrijding van ons vaderland. Nog steeds zijn, ook in het volksdeel, dat politiek ge- org;miseerd is in. de V. V. D., de hoop en het ver·
langen levendig, dat als een van de gevolgen van het gemeensçhappelijk gedragen leed van de be·
zettingsjaren; een andere geestesgesteldheid zal gaan heersen in de strijd der meningen. Ook in de strijd om beginselen van ;aatkunde en maat·
schappelijke ordening. ·
"Hebt U er óók genoeg van ?"
Voor "socialistenvreters" is in een waarachtige democratie geen plaats. Wel ·naar bestrijders van socialistische beginselen. Dat de Partij van de Ar- beid dit ook aanvaardt, moge blijken uit haar bondgenootschap met de K. V. P., die principieel niet-socialistisch, ja zelfs anti-socialistisch is.
Inderdaad, zij aanvaardt de strijd om beginse- len, stelt zich evenwel - als de Labour Partij - op het standpunt, dat zij en zij alleen de waat·heid in pacht heeft. In "Het Vrije Volk" van 26 April j .1. lezen wij :
"Verknoeit (daarom) uw stem niet, ma'ar maakt de Partij van de Arbeid sterk. ZiJ is de enige partij, die duidelijke plannen heeft voor de toekomst."
. .. ..
B
ijzonder vriendelijk tegenover de K. V. P. is deze uitlating niet. Heeft het rooms-katho- like vol~deel dan geen .,duidelijke plannen voor de toekomst, voortvloeiende uit Quadragesima Anno van Paus Pius XI?Een parti1, die zich op zulk een ongenaakbaar standpunt stelt als de Partij van de Arbeid, is wel een zeer moeilijke partner voor een .,widert consideration and discussion", die de Labour Par- ty vraagt aan "all men and women".
Lastige partners zijn de democratische socialis- ten evenwel ook voor een discussie in eigen kring.
Wij lezen in een boek van de grote voorman van het Engelse democratische socialisme. Harold Laski, getiteld:· "Reflections on the Revolutions of Our Time":
"Freedom will not be maintained if there is room :L'er doubt whether the decision to plan as on essential element in its life is likely to be reversed by some chance hazard of electo- ral fortunes ... ";
Het is belangwekkend deze zin uit een socia•
listisch geschrift te leggen naast de volgende, die ontleend is aan het boek "Sociologie" van mr. dr.
Arti. Barret S.J.:
"Godsdienstvrijheid kan slechts worden toe- gestaan, wanneer de maatschappelijke om- standigheden uitwijzen, dat het verschil in godsdienstbelijdenis minder nadelig is voor het gezamenlijk streven naar het in die omstan- digheden bereikbare algemeen volkswe:zijn, dan het verbod, van belijdenis van andere godsdiensten dan van de éne ware, er bevor- derlijk voor zou zijn, ... "
., .
•
V
an een rooms-katholieke auteur kunnen wij begrijpen, dat hij besnoeiïng van de gees- telijke vrijheid onder bepaalde omstandigheden vcorstaat. Van 'n democratische socialist daaren- tegen verwachten wij, en zeker doen wij het van prof. Harold Laski, schrijver van het boek ,.Li- berty in the modern State", dat hij de spelregels van de strijd der meningen in een democratische staat onvoorwaardelijk aanvaarot. Dit sluit in:volledige eerbiediging van de geestelijke vrijhed.
Er hebben in de Er,gelse Labour Party de laat- ste weken voorvallen plaats gevonden: die ons de vraag doen stellen : Is de geestelijke vrijheid blij- vend gewaarborgd in een staat, waarin de socia- listische partij overheerst? Naar heerschappij streeft de Partij van de Arbeid, getuige de uit- lating van Vorrink in Schiedam, waarover in dit blad reeds werd geschreven.
"Socialistenvreters" behoeft de P. v. d. A. niet te vrezen. Maar er zullen dan nog wel lieden zijn die twijfelen aan de mogelijkheid van een socia- listische democratie. Volgt de partij van Vorrink, die dan wellicht andere leiders heeft, het recept van Laski?
Het is een vraag! Voor "widert considcration and discussion". Voor "all men and women".
De Partij van de Arbeid heeft allen, die vaa goeden wille zijn nodig als bondgenoten tegen dl!
nog steeds oprukkende colo!1ileS van de Rode Die·
tatuur!
W. LUBBERINK.
VRimEID EN DEMOCRATIE
PARLEMENTAIRE FLITSEN
Nationalisatie Theorie en Praktijk
Aanvechtbare uitlating
van de heer Kersteos
D
it goede, liberale woord, dat o.i.wel waard was, in zijn geheel in ons blad te worden afgedrukt, sprak minister Van den Brink bij de ver- dediging van zijn begroting van Eco- nomische Zaken in de Eerste Kamer.
Het was een reactie op een pleidooi voor geleide economie, dat de com- munistische heer Van Santen had gehouden. Maar van nog meer bete- kenis achten wij, wat de minister hier nog aan toevoegde: "De ge- achte afgevaardigde heeft erop ge- wezen, dat nationalisatie de produc- tie verhoogt, maar dat, ook wanneer nationalisatie op technisch-economi- sche gronden niet gewenst zou zijn, toch humanitaire redenen nationali- satie noodzakelijk maken. Ik zou daar tegenover willen stellen, dat het naar n1.ijn mening zo is, dat zelfs, wanneer economische overweg·ingen in een bepaald geval tot de noodza- kelijkheid van nationalisatie zouden doen besluiten, men dient te overwe- gen of de mogelijkheid van ont- plooiing van de menselijke persoon- lijkheid niet te veel door nationalisa- tie in het gedrang zou komen."
Zo is het nu precies. Wij zijn helc- maal niet bang voor een objectieve instelling tegenover het economische probleem, omdat een werkelijk ob- jectief onderzoek (voor zover dit mogelijk is) náar onze overtuiging toch altijd zal uitvallen ten voordele van een zo groot mogelijke vrijheid.
Maar nimmer mag worden vergeten, dat er óók nog een andere zijde aan het economische probleem is, n.l. een geesteliJke zijde. Minister Van den Brink zei het nog voorzichtig: natio- nalisatie (of socialisatie) bergt het gevaar in zich, dat de menselijke per- soonlijkheid in het gedrang l{omt.
\\< ij durven het nog iets positiever te zeggen: socialisatie leidt, al be- doelen velen van haar aanhangers dit waarschijnlijk niet, onvermijdelijk tot de dictatuur, tot de totale ver- nietiging van de vrijheid, ook in geestelijke zin, van de menselijke persoonlijkheid.
*
*
O
nmiddellijk na dit zeer princi-*
piële debat over het voor en tegen van nationalisatie lnvam in dezelfde Kamer aan de orde het voorstel tot ... nationalisatie van de aandelen in het maatschappelijk ka- pitaal van de Nederlandsche Bank N.V., kortweg genoemd: de nationa- lisatie van de Nederlandsche Bank.
Dat was wel een ietwat pikant sa- mentreffen. En al geven wij gerede- lijk toe, dat hier de kaarten wel enigszins anders op tafel lagen dan het geval zou zijn bij bijv. een natio- nalisatie van de scheepvaart of een bepaalde tak van iudustrie of derge- lijlw, het zou, menen wij, toch wel goed geweest zijn, wanneer ir. Wijf- fels, die namens de K.V.P.-fractie de beide ontwerpen (tegelijk werd n.l.
behandeld de daarmede samenhan- gende nieuwe Bankwet) zo enthou- siast verdedigde, zich iets meer de Iloven aangehaalde ernstige waar-
"Mijn.ambtsvoorganger had alt~jd een zekere huivedng om over geleide economie te sprekerÎ. niet omdat hij bang was - dat heeft hij in de praktijk bewezen - leiding te geven aan het economische leven waar dat n•dig is, mam· uitsluitend, omdat die term zo heel verochillende begrippen dekt en daardoor verwaning sticht. Ik zou er nogmaals op willen wijzen, dat datgene, wat i~ nastreef, is een doeLmatig economisch stelsel, d.w.z:
een stelsel, dat, gegeven de bestaande omstandigheden, in staat is de welvaart, de productie en de verdeling van de productie zo goed mogelijk te doen geschieden. Daarbi_j is stellig leiding nodig, maar wanneer de ove1·heid meent die leiding geheel alleen of in zeer belangrijke mate alleen . te kunnen geven, dan blijkt aldra, dat de motorische krachten, m het economische leven zelf gelegen, n.l. als gevolg van het winstprinctpe en het daarmede samenhangende particuliere initiatief en de regulerende krachten, die evenzee1· noodzakelijk zijn om op de juiste wijze leiding te geven, komen te ontbreken. Onder die regulerende kmchten versta ik vooral een' uit mededinging gebo1·en prijzenstelseL Er is een zekere mate van vrijheid n'odig in het economische leven, opdat de leiders van lagere o1·de, de onde1·nemers, de kapitaalverschaffers, de consumenten, enz., bin- nen bepaale grenzen zelfstandig beslissingen kunnen nemen."
schuwing, voortgekomen uit het Jwrt daarvóór gehouden debat, had gerealiseerd. -
Dat deed, naar verwacht mocht worden, gelukkig wel de woordvoer- der van onze vrijheids-dcmocratische fractie, de heer Zegering Hadders.
Hij erkende, dat niet langer kon worden doorgewet>kt op de basis van het Kon. besluit van 1 October 1!145 en dat zeker de tijd gcliOmen was om dit soort maatregelen volgens de normale gang der wetgeving door wettelijke maatregelen te vervan- gen. Maar hij ontkènde- kort en goed, de opportuniteit, waarbij hij niet verzuimde, dit inzicht helder en duidelijk nader toe te lichten.
De ontwerpen werden aanvaard met de stemmen van K.V.P., P.v.d.
Arbeid en Communisten vóór. Onze fractie stemde, met de anti-revolu- tionairen en christ.-historischen, tc- g-en.
* *
H
et kan in alle objectiviteit ge- zegd worden: wij behoeven ons over onze Kamerfractie waarachtig niet te schamen. De redevoeringen van mr. Stikker in de Eerste Kamer bij de begroting van Economischeburger
Zaken, die van prof. Molenaar in de- zelfde Kamer bij de begroting van het Departement van Overzeese Ge- biedsdelen en tenslotte die van mr.
Vonk in de Tweede Kamer over het Vijfmogendhedenverdrag van Brus- sel, waren stuk voor stuk hoogst belangrijke bijdragen in het alge- meen debat. Terecht kon de heer
Stikker voorlopig zijn vertrouwen in minister Van den Brink uitspre- ken, wie hij eerst tijd wilde geven zich zo snel mogelijk in de zaken in te werken. alvorens een breed prin- cipieel debat aan te gaan. Niettemin heeft onze woordvoerder nog talrij- ke waardevolle opmerkingen kunnen maken, zo over de noodzaak van be- perking der overheidsbemoeiïng en i:rikrimp!ng van het ambtenarèn- apparaat, over de samenhang tus- sen het \Vest-E;uropesc economische herstel en dat van West-Duitsland, over de vereenvoudiging van de ad- ministratie der Rijksbureaux, over de consentgelden en talrijke andere onderwerpen.
Speciale vermelding verdient o. i.·
zeker nog, hetgeen de heer Stikker, die. zelf deel .heeft Jlitgemaalü van de Commissie-Van der Ven, heeft opgemerkt naar aanleiding van het door deze commissie uitgebrachte
30 APRIL 19&8 rapport over de publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie. Minister Van den Brink had het in het (nog niet gepubliceerde) rapport geprezen, dat het met zulk een grote mate van eenstemmigheid tot een constructief voorstel was gekomen. De heer Stik- ker kon zich op dat moment ulter·
aard over de inhoud van het rapport nog niet uitspreken, maar woordelijk liet hij hierop volgen: "Wèl acht ik mij gerechtigd erop te wijzen, dat de eenstemmigheid, welke de minis·
ter prijst, vooral is bereikt door een aantal compromissen, met het ge- volg, dat het voorontwerp voor prac- tische uitvoering aan geschiktheid wel heeft ingeboet."
* *
*
D
uidelijk, op de man af, zoals wij dat zo gaarne horen, was ook prof. Molenaar, die ter zake van de Indische politiek sprak van een steeds falend regeerbeleid, waarvoor hij drie oorzaken zag: a. het onver- mogen om op de meest fundamentele punten zuiver te denken en z\liver te formuleren; b. het gebrek aan die eigenschap, die men met de woor- den: regeerkracht, organisatiever- mogen, leiding, kan aangeven; c.misplaatst optimisme. Uiteraard liet prof. Molenaar het niet bij deze puntsgewijze aanduiding, maar voer- de hij voor elk zijner stelingen een reeks bewijzen aan, die, wanneer minister Jonkman het nu eens niet weer in vaagheden zoekt, niPt ge- makkelijk te weerleggen zullen zijn.
De veel-besproken· radiored<' van H.M. de Koningin is geen persoon- lijk woord geweest, maar een samen- vatting van de tot dat tijdstip ge- voerde Regeringspolitiek. Maar daar- om is het onjuist geweest, dat hier- in de passage over de "wijze en be- kwame mannen" was opgenomen.
De~ woor!ïlen moesten, zoals prd.
M< · ·cht opmerkte, bij het publiek wel de indruk wekken, dat toch de Koningin een persoonlijk woord sprak.
Het waren critische woorden, die prof. Molenaar op vrijwel alle pun- ten moest laten horen. Critische woorden echter van een loyale op- positie, die, zoals onze woordvoer- der. nadrukkelijk zeide, werden geuit rnet een opbouwend doel.
\Varen de redevoeringen, door de heren Algra en prof. De Zwaan ge- houden, resp. namens de anti-I-evo- lut:c:o::dren en de christ.-histori- schen minder loyal-oppositioncel en minder opbouwendccritisch? De heer Kerstens (K.V.P.) deed het aldus voorkomen, toen hij zeide, namens ûjn fractie uit de redevoeringen van de heren Algra en prof. De Zwaan te hebben moeten opmaken, dat de minimum-voorwaarden om tot bre- der Re geringsbasis te lwmen, n i e t aanwezig waren. v\Tij vermogen zulks niet in te zien.
In iNler geval zal men :tich yoor voorbarige conèlusies, zo- als deze 'hier en daar zijn ge- trokken, moeten hoeden. Ener- zijds kan een uitlating van de heer Kersteos nog niet als een onfeilbare weergave van d e ka- tholieke mening in deze gelden
(prof. Romme immers, die toch altijd nog wel meer gezag heeft dan de heer Kersteos heeft 1-ich meerma-len in andere zin uitge- laten). Anderzijds zal de afloop
\"an de verkiezingen beslissend zijn voor ,Je vraag, welk kabinet er daarna zal optreden. De ia- vloed ''an onze partij daarop E&l afhankelijk zijn \"&n het aantal zetels, dat wij in de Tweede 1\&- mer zullen bezetten. Des te gro- ter dit aantal is, des te groter
onze8m·Ioed! A.
VRIJHEID EN DEMOCRATIE
Vl\IJBEID EM DEMOCRATIE
"'IEK8LAD V/IN oe' VOlKSPARTIJ VOOR VRIJHEID !H OEMOCitAtll
Voorzitter Redactie-comm.: Drs. H. A. Korthals.
Redactie-secretaris: Mr. E. Elias
Adres : Victoria Hotel Amsterdam, Kamer 435.
Administratie : P o s t b o x 43 Amersfoort.
Abonnementsprijs f 1.90 p. kwartaal, f 7.50 p. jaar.
Losse nummers 15 cent.
Voor het zenden van abonnements- en adverten·
tie-gelden : Postgiro no. 245103, ten name van de Penningmeester van de Stichting "Vrijheid en Democratie", te Amersfoort.
Voor advertenties wende men zich tot de adminis- tratie of tot de hoofdvertegenwoordiger: L. Vlug, Geestbrugweg 69 Rijswijk (Z.-H.).
Gelukkige oplossing
Naar de N.R.C. onlangs meldde, schijnt men thans in regeringskringen ernstig te overwegen, binnenkort aan de Staten-Generaal voor te stel- len, de provinciale- en de gemeentewet aan te vullen met een bepaling, waardoor Provinciale Staten en de gemeenteraad de bevoegdheid zouden krijgen om een gedeputeerde, resp. een wethouder tussentijds te ontslaan op grond van het feit, dat men in zijn beleid geen vertrouwen meer kan stel·
len.
Is een dergelijke oplossing democratisch, dus gelukkig te noemen?
Wij menen met stelligheid deze vraag in beves- tigende zin te kunnen beantwoorden. Immers, het zijn de 1 e d e n van de Provinciale Staten, resp.
van de gemeenteraad, die hun bestuurders uit hun e i~ e n m i d d e n kiezen en het is daarom niet meer dan logisch en billijk, dat deze leden evenzeer de bevoegdheid krijgen deze bestuurders weer af et zetten indien blijkt, dat in hun beleid geen ·vertrouwen meer kan worden gesteld.
Bij een dergelijke gang van zaken wordt even- min het democratische recht van de kiezers die de leden van Provinciale Staten en gemeenteraad door middel van hun stembiljet aanwijzen, in ge- vaar gebracht aangezien de tot aftreden gedwon- gen gedeputeerden of wethouders wél deel zullen blijven uitmaken van Staten of gemeenteraad.
Wij menen daarom nogmaals van een gelukkige oplossing te kunnen spreken, omdat de uitspraak van de kiezers in geen enkel opzicht wordt aan- getast. Ook indirect is dit niet het geval, aange- zien de bestuurders in genoemde .. colleges niet rechtstreekS door de kiezers worden benoemd' Het spreekt wel vanzelf, dat in deze colleges bij een voorstel tot ontslag van één der bestuurders een vereiste meerderheid aanwezig moet zijn, zo- dat ook in dit opzicht de rechten van onze demo- cratische $amenleving worden geëerbiedigd.
De suggestie die de N.R.C. in dit verband maakt door het denkbeeld aan de hand te doen voor het ontslag een versterkte meerderheid, b.v. van twee derden te eisen, achten wij inmiddels zeer de moeite van het overnegen waard.
Machtig wapen
Nu de eerste schepen binnenkomen die ons de goederen brengen die rechtstreeks van de z.g.
Marshall-hulp afkomstig zijn, gaat het Marshall- plan sterker tot onze verbeelding spreken. Ster- ker in ieder geval dan tijdens de periode toen de hulp alleen nog maar in het vooruitzicht werd
gesteld.
Het is echter bij deze voor ons zo hoopvolle gebeurtenissen wel degelijk zeer nodig, dat wij de ware betekenis ervan niet misverstaan. Im- mers, deze hulp moet niet zodanig worden opge- vat, dat zij een gift is zonder meer. Integendeel!
Het betreft hier een Amerikaanse steun op de uitdrukkelijke voorwaarde, dat wij zelf als natie het uiterste zullen doen om er in economisch upzicht weer bovenop te komen. Daarom is de Marshall-hulp geen vorm van liefdadigheid in de zin van een extra'tje, waarvoor niets meer terug wordt verlangd, doch het is een materiële steun om ons weer, economisch gezien, in het zadel te helpen.
Om dit doel te bereiken is het echter nood- zakelijk, dat ons bedrijfsleven een zo groot mo·
gelijke vrijheid. krijgt, m.a.w. dat het zo spoedig en zo veel als maar enigszins mogelijk, wordt ontdaan van de knellende banden van de wel- haast berucht geworden geleide economie!
Dit doel is slechts te bereiken langs de poli- tieke weg. M.a.w. de kiezer staat voor de keuze öf: geleide economie met een bedrijfsleven dat wordt geremd in zijn ontplooüng, óf een vrijere economie met als gevolg hogere en efficiënter productie, dus meer welvaart!
Merkwaardigerwijze vallen de inwerkingtre- ding van de Marshall-hulp en onze verkiezingen ongeveer samen. Dit is een gelukkige omstan- digheid. Elkeen heeft het in zijn macht de om- standigheden te bevorderen die zo snel mogelijk leiden tot een toestand waarin de Marshall-hulp tenslotte overbodig zal zijn.
Ook in dit verband gezien is het stembiljet een machtig wapen. Men bantere het met ver- stand!
'
Een staatje in de staat?
Onlangs maakte het A.N.P. melding van het bericht, dat door een aantal Friezen uit verschil- lende kringen de strijdbond "Fryslan Frij" is op- g·ericht, die ·zich ten doel stelt het voeren van actie voor Fries zelfbestuur binnen het Nederland- se Rijk. De bond wil o.m. een staatsrechtelijke verhouding met het Nederlandse Rijk, waarin Friesland eigen belastingen heft en eigen finan- ciën beheert, zijn inkomsten en. uitgaven zelf re- gelt, zijn eigen overheden en ambtenaren kiest of benoemt, groter bevoegdheid op het terrein van recht en rechtspraak heeft, evenals eigen rechters en eigen politici, culturele autonomie bezit, in de eerste plaats op onderwijsgebied en de eigen sociaal-economische ltwesties zelf regelt.
Ofschoon wij begrip menen· te hebben voor de, vooral psychologische, factoren waaraan de op- richting van deze bond ten grondslag ligt, heb- ben wij eerlijk gezegd bij het lezen van bovenver- meld bericht eens goed onze ogen moeten uitwrij- ven. Wij kunnen ons dan ook nauwelijks voorstel- len, dat in deze tijd waarin politieke en staat.- kundige concentratie een meer dan dringende eis is, een dergelijk voorstel in alle ernst ter tafel kan worden gebracht. Of wil deze strijdbond de klok soms achteruit zetten en wil men terug, om de zaak eens scherp te stellen, naar de tijd waarin de verschillende provincies met elkaar overhoop lagen?
Wij meenden juist de laatste tiJd op de goede weg te zijn door de oprichting van de Benelux en het Vijfmogendhedenverdrag. Bezien in dit licht is de Friese strijdbond met dit voorstel dan ook wel enigszins met zijn tijd ten achter. Zeker.
ka.n men een open oog hebben voor de bijzondere positie die F'riesland met betrekking tot de ver- schillende aspecten in onze nationale samenleving inneemt. Indien men in het Hoge Noorden van oordeel is, dat er in dit verband nog verschillen- de wensen te vervullen zijn, dan staan er o.i. toch nog wel betere en doelmatiger wegen open om zijn doel te bereilten, dan het streven naar "zelf- bestuur binnel). het Nederlandse Rijk" Meer dan ooit behoeft Nederland, ja, geheel Europa: Een-
heid. Nu!
Moge daarom een streven naar versnippering verre van ons blijven.
J' adertje ben1oeial
Enige Irtaanden geleden werd men in de krin- gen van de ijzerhandel verontrust door het· feit, dat van overheidswege in Amerika betonijzer was aangekocht tegen veel te hoge prijzen, met het gevolg, dat de binnenlandse verkoopprijs eveneens een flink stuk naar boven ging.
Hierdoor ontstond o.m. een behoorlijk prijsver- schil dat gedeeltelijk met o-verheidsgeld moest worden gefinancierd, aangezien de. aannemers over het algemeen in hun bestekken de bepaling hadden staan, dat een tussentijdse · verhoging van materiaalprijzen ten laste van hun opdracht- gevers zou komen. In vele gevallen was het nu juist de ovrheid die als opdrachtgeefster optrad!
Er zaten aan deze door bemiddeling van de overheid tot stand gekomen transactie nog meer pijnlijke kanten, die wij thans niet meer in den brede willen bespreken.
Nadat ons Kamerlid Korthals aan de minister van Volkshuisvesting en Wederopbouw in dit verband verschillende vragen had gesteld, vra- gen waarop hij inmiddels een weinig bevredi- gend antwoord ontving, scheen deze minder ver- kwikkelijke affaire te zijn afgedaan.
Edoch de handel zit met deze onverstandige overheidsaankopen nog steeds in haar maag!
Aanvankelijk beschouwde men het feit, dat het aangekochte Amerikaanse betonijzer op rollen aankwam, als een min of meer bijkomstig na- deel. Naarmate echter de markt ruimer werd en de mogelijkheid groter om elders betonijzer te kopen, werd het steeds moeilijlwr het Ameri- kaanse product aan de man tP brengen. Nog steeds worden nieuwe partijen van dit Ameri- kaanse ijzer aangevoerd. Het ministerie van Volkshuisvesting en Wederopbouw laat deze par- tijen over de groothandel verdelen, doch het be- drijfsleven voelt er weinig voor dergelijke toe- wij'Zingen te accepteren.
Thans doet zich het wel zeer merkwaardige feit voor, dat de Ondervakgroep Groothandel in Walserij-ijzer, Walserij-staal en Edelstaal een dringend beroep op haar leden moet doen om de toewijzing toch maar wel te accepteren, omdat anders .. ! het ministerie van Volkshuisvesting en Wederopbouw de distributie van dit Amerikaan- se betonijzer ze 1 f ter hand zal nemen!
Het behoeft wel geen uitvoerig betoog, dat men in de kringen van de handel over een der- gelijk opdringen van reg·eringswege van een vol- komen ongewild product, waaraan overigens vrijwel in het geheel geen behoefte bestaat, wei- nig is te spreken, temeer omdat nog steeds niet bekend is hoe groot deze transactie is.
Moraal: Als, Vadertje Staat zelf aan het ko- pen slaat, is de handel daarmee weinig gebaat 1
SO APRIL 1943
Weest op Vw hoede
Naar de "Times" dezer dagen meldde, zouden er gegronde redenen zijn te geloven, dat de satelieten der Sowjet-Unie zeer onlangs via hun gezant te Moskou een telegram hebben ontvan·
gen waarin verklaard wordt, dat de gemPPn- schappelijke belangen van het Oostelijk blolc beter zouden zijn gedi.t'nd indien in de pers en in de redevoeringen minder op de "lcoude oor- log" werd gezinspeeld.
Te Praag zou men de mening zijn toegedaan, dat de Russen niet langer het \Vesten willen uitdagen en het gevaar van de oorlog willen
·aanwakkeren aangezien de militaire voorberei- dingen in Oost-Europa nog niet voldoende z~ju
gevorderd. Het is mogelijk, aldus de Times, dat er plotseling een ommekeer komt in de toon van de Tsjechoslowaaltse propaganda en dat de vijandigheid tegenover het West en zal afnemen.
Ofschoon wij niet kunnen bewijzen, dat het·
geen de "Times" beweert volkomen met de fei·
ten overeenstemt, kan men met een aan zeker·
beid grenzende waarschijnlijkheid aannemen, dat het bericht juist is. Dit temeer aangezien de jongste ontwikkeling in de internationale poli·
tiek er op wijst, dat de Russen, zoals te doen ge- bruikelijk, water in hun wijn doen als zij zien dat de \Vesterse mogendheden niet met zich la- ten spelen.
Het verdient aanbeveling voor deze te ver- wachten z.g. "toenaderingspolitiel'" der commu- nisten met klem te waarschuwen. De door de
"Times" aangehaalde stelling dat "de militaire voorbereidingen in Oost-Europa nog niet vol- doende zijn", spreekt wel boeltdelen. \Vij dienen vboral niet te vergeten, dat ook Hitier - en he- laas met succes - voor dat hij gereed was, heeft getracht de wereld in slaap te sussen. Dat eenzelfde tactiek door de communisten wordt toegepast behoeft wel geen uitvoerig betoog.
Ongetwijfeld zullen de communisten water in hun wijn doen zolang zij zich niet sterk genoeg voelen om de democratische machten te weer·
staan. Doch een dergelijke politiek is slechts een afleidingsmanoeuvre. Men zij dus op zijn hoede. Onze activiteit mag geen ogenblik ver·
slappen. Het gaat om het hoogste beginsel dat wij kennen: het behoud van Vrijheid en Demo- cratie!
Oop;en gevraagd
De Pan-Amerikaanse conferentie te Bogotá heeft het bestaan van Europese koloniën op het Westelijk halfrond veroordeeld en een voer·
stel aangenomen tot oprichting van een speciale commissie, die naar vredelievende middelen moet zoelten om van deze koloniën bevrijd te worclen.
Van de een-en-twintig republieken, die ter con- ferentic vertegenwoordig·d wa!'f·n, stemden niet minder dan achttien vóór en 'drie --- waaronder de Verenigde Staten - b 1 a n co. Wtj noteren dcrhalvt' dat de Verenigde Staten niet tegen hebben ·gestemd. Sedert de Haagse Ronde Tafel Conferentie kunnen Suriname noch Curaçao als koloniën worden beschouwd; zij worden gelijk- gerechtigde delen van het (Nieuwe) Koninkrijk der Nederlanden. Bovendien heeft de grootste politieke. partij van Curaçao, de Volkspartij, die onder voorzitterschap van dr. M. F. da Costa.
Gomez staat, in een duidelijkE' verklaring te kennen gegeven, dat Curaçao zich in het Ko- ninkrijk schaart en erin. wil ~ 1 ij ven. Niette- min is grote waakzaamheid geboden. Voor deze waakzaamheid zijn scherpe ogE'n nodig. Heeft Nederland die in Latijr~s-Amerika? Zijn Neder- lands(' Vé'rtegenwoordigers in de Latijns-Ameri·
kaanse landen in staat wat daar geschiedt, wat er gesproken en geschreven en gedacht wordt, nauwkeurig te volgen?. Hoeveel van onze gezan·
ten daar sprelten, schrijven en verstaan Spaans?, Vrijwel niet ftén. Hoe is het ten deze met de Nederlandse vertegenwoordigers in de oelang~
rijke Caraïbische Commissie gesteld? Precies even bedroevend. Een van de weinige leden in het Nederlàndse diplomatieke corps, die Latijns- Amerika door en door kent, die vloeiend Spaans
spreekt en de Caraïbische wereld met haar in ..
gewikkelde problematiek, waarbij ook wij nauw betrokken zijn, verstaat, is onze huidige gezant te Lima (Peru), dr. Arthur Methöfer, die reeds gedurende een jaar met verlof in Nederland ver ..
toeft. EI' is sprake van diens overplaatsing naar ...
Australië! .J
VRIJHEID EN DEMOCRATIE
HANDELMAATSCHAPPIJ
H. Albert de Bar_y & Co. N. Jl.
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll 11111111111111111
'
11111111111111111111111111111 '
11111111111111111111111 '
1111111
lllllllllllllllllllllllmllllll "
I Deviezenbank I .
Financiering van Im~ ~n Export Docume;hdlre Accreditit ven
. REERENGRACHT 450 AMSTERDAM-C. 1 FJLEFOON 38911
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
N.V.
Machinefabriek
IJZER-, STAAL-· EN METAALGIETERIJ
v.h. BAKKER • & Co.
RIDDERKERK
Fr ank Rijsdijk's lndûstrieele Ondernemingen N.V.
Hendrik -ldo-Ambacht Tel. H.I. Ambacht 245
RottP-rdam 72615
SCHEEPSSLOOPERIJ
HANDEL in·
e
Oud lJzer,• Nietl'.'• IJzer,
e e
Bruilö:aar IJzer, enz.~llllllllllllllllllllllllllllllllllllmlllllllllllllllllllllllllllllllllllllll 1111111111111111111111~111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111
POA1PEN
voor · scheepvaart en industrze
Le,·ering binnen 1 maand.
Scheepswerven en Machinefabriek
BOLNES
c )
'
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Voor een advertentie- contract in dit blad
kunt U zich wenden tot de heer
L. VLUG
Geestbrugweg 69 Rijswijk (Z.H.)
Tel. 119225
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111
L. Sntit & Zoon
KINDERDIJK
Baggermateriaal Zeesleepboten Passagiersschepen lv!achines.
Motoren Ketels
1111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111
80 APRil t9llt8 ' .
1M!IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIllllllll!!§
1 BOLNES 1
Dieselmotoren
25-1400 P.K.
~
$. · ·
N;V: •··. Machlriefa:briek · ~
~ §
1 "Bolnes" 1
~
v.h. J. H. v. Cappellen
~= =
ia te Bolnes ia
ê ê
iniiiiiiiiiiii!IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII~
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII
N.V. Nederlandsche
Caoutchouc- en Gulta·
Perebafabriek
v.h. Bakker & Zn.
Ridderkerk
• Technische rubberartikelen
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIU
lmp. N.V. Jac. Blom
(Autosupply Afd.)Rotterdam - Filiaal Den Haag
VRIJHEID EN DEMOCRATIE 30 APRU. 1948
Het ernstigste gevaar: •
De ontbinding van het Koninkrijk
TRAAGHEID TE DJOCJA, GRAPPEN IN DEN HAAG •••••••
H
et Bestuur van "Rijkseenlwid"beeft zich tot het Parlcment gewend met het verzoek, de Rege:..
ring in staat van besclmldiging te stellen en de procedure te volgen, welke de Grondwet aangeeft voor bestraffing ener Regering, welke haar plicht verzaakt.
Het is niet waarschijnlijk, dat het getal van vijf Iiamerleden, hetwelk de wet vergt om· een liergelijke aanklacht in te dienen, gevonden zal worden. Ook valt enlg oordcel over de politieke en staatsrechtelijke mé- rites ,-an dit geval buiten het kader van deze Indische kronielc.
Binnen dat lmder valt iets anders.
Daar binnen valt de plicht er op te wijzen, welke diepe bewogenheid inzake Indië in bepaalde Nederland-.
se kringen waarneembaar is. Zij spreekt ook uit dit rekest. Het is niet primair een politieke daad. Het is zeker een aanklacht tP.gen de re- gering. Maar het is bovenal een klacht van diepbedrukte gemoederen, een klacht bij een tragedie, een klaGht van Nederlanders, die moeten toezien hoe het Koninkrijk uiteen- valt.
Men kan zeggen - en men zegt dat ook in alle toonaarden - , dat
"Rijkseenheid" de vereniging is van het "rechtse extremisme". Men kan zeggen - en men schreeuwt het van de daken - dat "Rijkseenheid" een
·bolwerk is van de "koloniale reac- tie".
Maar al het water van de zee kan ,de waar_Mid nie.t wegwissen; dat
,.
Gaarne geven wij Evert Jan gelegenheid zich te uiten. Er zijn punten in zijn betoog die wellicht uiet met onze inzichten stroken, doch op andere punten staan wij ten vol- le náast hem. Zulk een stem mag gehoord wor- 'llen, menen wij.
Hier in de provincie missen we het nauwe contact met Den Haag. Want Wij denken en doeu hier nu eenmaal anders dan Den Haag. En .... ja, als we nu maar altijd wisten hoe Den Haag dacht
•. en waarom?
Hier zijn we opportunisten. In het politieke spel gaat het ons · om de knikkers . .,E.'l die vent zit nou in de gemeenteraad!", kan- keren we, ,.en zó iemand wordt hier wethouder!" Dát is de da- gelijkse ergernis. Dat prikt ons.
Want dat raakt de plaatselijke · en de streekbelangen. Den Haag en de Kamers liggen zo ver af.
En de Handelingen leest hier toch geen kip,
Natuurlijk !s politiek hier nu óók troef. We maken ons klaar voor de stembusstrljd. Maar we zien àie strijd anders, plaatselljker: en misschien feller dan de leiders in Den Haag. In de strategie van de politiek missen we hier het !:1- zicht naar ,.ruimte en tijd", Hoofdzaak is en blijft hier: tegen deze regering. En boven alles:
tegen d e z e Partij v. d. Arbeid.
Want ...• .,zó'n vent is wethou- der. . . . en zó iemand is waar- achtig lid van de Raad!"
Dát zijn hoof~ken. Omdat men hier b'ijft i:lgesteld op eigen,
ernstige mannen als prof. Gerbran- lly, oud-minister Welter, dr. Meyer Ranneft, prof. üoops, dr. }'euilletau de Bruin, prof. Gerretson, handelen uit volle overtuiging. Zij zoeken voor zichzelf noch ge"'in, noch eerbetoon, noch politieke winst. Zij spreken, omdat hun overtuiging hen tot spre- ken dwingt; zij getuigen van een smartelijke bezorgdlleid. '
l\Ien kan - als wij - betwijfelen of een stap als tleze aanidaebt tegen de regering nuttig is, of zelfs maar instemming venlient. Doch men ver- gisse zich in de ernst van llit strc- Yen niet. Nocll in de historische be- tekenis van het feit, dat een college, waarin een oud-minister-president, een oud-minister, een oud-vice-pre- sident van de Raad van Indië, een oud-opperbevelhebber van het lf'ger en verscheidene hoogleraren zitting hebben, de nood van het n:oninlcrijk zo hoog gestegen acht, dat zij slechts in het gebi'Uik van de hardste mhl- llelen nog enig heil zien.
W
at daarbij den burger in de wijze, waarop in de Eerste Kamer de critiek der oppositie werd geantwoord, het pijnlijkst trof, was niet eens het antwoord van· minister Jonkman -- irreëel als het schouw- spel moge zijn, deze bewindsman telkens weer te zien grijpen naar il- lusies, die sinds lang vervlogen zijn.Pijnlijker, en recht-uit beschamend, was de wijze waarop de heer P. A.
Kerstens, zich andermaal woordvoer- der der Katholieke fractie noemend, op de ernstige critiek, welke door de oppositi"e"fraçties · was uitgeoefend,
Hier in de
reageerde: met grappen en met grol- len ... .
Dit Koninkrijk dreigt uit elkaar te vallen. Men behoeft maar te lüj- ken naar wat in Djocja gebeurt om te weten, hoe de Republiek net be- staan zelf van dit Koninkrijk be- laagt. Er zal een uiterste krachts- inspanning nodig zijn om te berei- ken, dat van de "Unie" althans nog·
i e t s terecht komt. De kans is groot, dat er n i e t s van terecht- komt. Dan zal, om nu maar bij Ne- derland te blijven, en ons voor het ogenbli!{ niet te vcrdiepen in de rampzalige gevolgen voor Indië, dan zal noch de Marshall-lmlp, noch het Vijf-Mogendheden-Verdrag, noch enige andere Amerilmanse of Euro- .pese bijstand kunnen voorkomen, dat
het Nederlandse volk zijn armoede bestendigd ziet.
Het feit, dat in zuil• een tijdsge- wricht, \Yaarin lcvensbelang·en onzer natie op het spel staan, de fractie- leider ener regeringspartij op ern- stige vertogen antwoordt met de grappen van een potsenmaker, is zeer bedenkelijk.
De tijd kan komen, dat in Neder- laml zelfs de narren 1le lach sterft op de lippen ...
llJat gebeurt thans te Djocja ?
ff Men praat, maar men schiet niet op. Kringen, die het nauwste contact met de heer Van Mool{ on- derhouden, schreven drie dagen ge- leden : "aan de belangrijke onder- werpen van het gehele r.omplex der te behandelen vraagstukken is men eenvoudig niet toegekornen,"
• •
provincie ....
kleinere wereld. Eigenlijk net als Kromo ginds op Java: gehecht aan de kampong en het erfje en de sawah. Die desa. was dáár het palladium voor de rust - hier is de gemeente eigenlijlc gelijk aan de desa. En net als daar- ginds domineren ook hier perso- nen en ::1iet zozeer de z a a k: de persoon van de burgemeester en van de wethouder. Tegenover dle persoon en zijn polltielee kleur stelt men zich vaak partij.
Natuurlijk: het gaat tegen de comm:unisten! Allicht! En even fel als eertijds tegen de N.S.B.- ers. Máár: het gaat hier minstens even fel en. • persoonlijk tegen de z e P.v.d.A.
Hier ligt een mogelijkheld voor rampspoed. Want in de verre en meer behoudende p,·ovincie ver- eenzelvigt men. DE arbeider te zeer met die Pal·tij. En miskent hem ~Uenovereenkomstig.
In Den Haag ziet men dit ver- moedelijk anders en juister. Want ook voor de V.V.D. gaat het wel degelijk om , de eenvoudige ar- beidende mens. om hem erva:1 te doordringen hoe onjuist hij denkt en doet indien hij zich al- toos maar weer blijft lenen voor het politieke spel, dat de klasse- strijd (hoezeer dan ook overleefd Yalede:J.) als leuze en strijdmid- del 11andhaaft. '
Het wanbeleid van dezè regering en de trieste gevolgen daarvan
vcrwijt n1en in de provincie aan de betrokken partijen. Ten rech- te. Maar niet ten rechte stellea velen zich dus vierkant tegen DE arbeider. Daardoor ontstond een diepe en gevaarlijke kloof tussen volksdelen, die sle<:hts in onderlinge samengang het dodelijke gevaar van het com- munisme kun.'l.cn keren. Daar- door ontstaat voor de V. V.D. het niet denkbeeldige gevaar dat zij, vrijzinnig en democratisch, als conservatief zal worden gedood- verfd. Want die V. V.D. is im- mers tegen dit regeringsbeleid, hier en In Indië? En men heeft velen wijs gemaakt (en houdt het hen nog dag~lljks voor!) dat slechts aartsconservatiet·en de progressieve nieuwbouw en: dus hun welzijn en het welzijn van
"het Indische volk" te eigen bate tegenhaûden.,.. als vuige kapitalisten. En was de aarts- conservatlef niet altijd de aarts- vija:J.d van de kleine man?
Hier ligt een grote taak voor ons allen. Ook in de provincie. Deze opzettelijk gekweekte controverse moet verbroken worden. Daarbij is lelding en voorlichting door Den Haag onontbeerlijk. Maar ja ..
de provincie houdt niet van I)('n Haag. De mensen houden niet \ an me, maar ik heb het er naar ge- maakt, moet wijlen Uilenspiegel eens gezegd hebben. In die uit·
spraak van een zeer wijze dwaal!
ligt ook een vingerwijzing ,-oor Den Haag.
Wel zijn er feesten en partijen.
Wel haalde Djocja's sultan met zijn_
Packard de Nederlandse gasten zelf uit Kalioerang. Wel werden zij in zijn paleis door premier Hatta, mr.
Mohammed Roem, Hadji Agoes Sa- lim en andere hoogwaardigheidsbe-·
kleders feestelijk ontvangen en op Europese èn Indonesische schotels onthaald.
\Vel protesteerde men alvast tegen de Grondwetswijziging terwille van de Unie. Wel eiste men alvast ,.min- ste_ns" veer·tig procent der zetels in de federale regering, ,.omdat de Re- publiek een overheersende positie heeft ten opzichte van de minder tc}an;:;-:·ijke deelstaten."
\Vel heeft men de .,worldng pa- per" - zoals men tegenwoordig zelfs ten departemente van Overzeese Gebiedsdelen het concept ener rege- ling pleegt te noemen - met richt- lijnen over de structuur der Unie uiterst l• oel ontvangen ... .
Als stral•s tle verkip,zingen aan- breKeil, zal va.n bepaalde zijde alles wordeu beproefd om daarin de be- strijdim; ,·an het communisme voor- aan te plaatsen. Zeker is die bestrij-
<ling lll•dig. l\faar in de Nederlandse
•.•erlri~k\ugen ligt bet zwaartepunt elders dan in de Italiaanse. D a a r verg<le het levensbelang der natie de strijd tegen 1\'Ioslwu. 11 i e r wor- l!en de levensbelangen van land en volk do••r even grote andere gevaren bedreigd. Door het gevaar, boven- al, van de ontbinding ,·an het KoninkriJk.
Ondel:schat o! mislren de· provin- cie aiet opd::ü men u d a ar niet onderschatte o! m!skenne. Gee!
lelding en verklaar die leiding . Speel niet de zwijgende tact!C'us.
MQntgomery's grote kracht te- genover de aanvoering van de troep en tegenover d!e troep zel!
was zijn persoonlijk contact. En
•·. . . zijn bespreking en verkla- ring van het hoe en het waarom.
Ik denk hier dikwijls aan die wethouder, die geen vent, en aan die misprezen iemand, die ge- meenteraadslid Is .• bekrompen en onwete:1d, inderdaad! En misleid en toch fanatiek, dank z!j zijn leiders en zijn dag- en weekbla- den. En Ik hoor professor Scher- merhorn weer spreken tot een dikke duizend werl>elijk toegewij- de •lieden, de hem desnoods op hun schouders door cle prov!:1cie dragên. Zij hechten zich aan een persoon ...•
Hier hgt een moeilijke opgave voor cnze politiek. En.... pol!- t!ek blijft altijd politiek. Dat 'VU er in de provincie niet zo dade- lijk m. Daar zijn ze ergens vóór of tégen. En ze zijn t e gen de P.v.d.A. Eens en voor al. En ...•
kijken onwillekeurig óver :len twijfelende, denkende, nlet meer zó volkomen overtuigden arbeider héén. En juist d: e zijn er in de provincie veel meer dan in de steden.
Maar het Is de taak van Den Haag rekening te houden met al- lerhand omstandigheden en over- weiJingen en bijkomstigheden ...•
met de tactlek van de strijd. Ein met de bouw van de onontbeer- lijke bruggen. Ook en vooral hier In de provincie ....
Evert Jan.
d. K.
I
\'RIJHEID EN DEl\IOCRATIE 30 APP.rn 1948
Het grote vraagteken lll • (Brandpunt Palestina )
Hoe hevig de gePechten in Pal.estina ook zijn, men kan ze toch nog steeds met de naam "gePechten aan de peripherie" betitelen. Want de uitslag van deze gevechten zal op zichzelf nog niet beslissen, wie van de twee kolossen, in wier schaduwen de 1·est van de wereld schuilt, in een gebeur- lijke oorlog tussen elkander, ot1e1· het grondgebied van Palestina zal be- schikken. Noch Rusland noch Amerika heeft alles op één kaart gezet in deze plaatsel~jke oo1·Iog, Roet kon;tt dat? Hoe. komt het, àat Amerika en Rusland in het Griekse drama 'reeds lang pa·rtij hebben gekozen en daar zelfs de consequenties uit getmkken hebben en in Palestina nog niet?
Dat komt, omdat het Midden-Oosten, waarvan Palestina een deel is, een soort van "troisième forcé" is tussen beide kampen. De loijaliteit van de bewoners van dat gebied, welks eriige kracht hierin bestaat, dat het door allen begeerd wMdt, is veel onzekerde1· dan die t'an de West-Europeanen, wier gebied, strategisch onverdedigbaa1· en geen "strategische grondstof- fen" bevattend, slechts negatief aantrekkelijk is voor Amerika (het enige voordeel is, dat de Russen het 11cog niet in hun bezit hebben) en wier keus . dan· ook, ter verhoging van de aantrekkelijkheid, reeds lang gedaan is.
Zal uitputting doen verliezen?
T
envijl de Balkan geheel in Rus- sische handen is, op Grieken- land na, dat uit dien hoofde als een potentiële bedreiging beschouwd en daarom belaagd wordt, is het Mid-den-Oosten nog niet in Ruslands greep en lcan een controverse in een
\Vestclijke uithoek als Palestina (in tegenstelling tot de aan Rusland grenzende uithoek Azerbeidsjan) haar eigen plaatselijll:e karakter mln of meer bewaren. De Russen, de "ha- ve nots" in deze streek, lnmnen rus- tig de ontwikl>ding aldaar afwach- ten, alvorens partij te kiezen ... en
cente uitbarsting te Alexandrië was een waarschuwend teken). Dat Rus- land twee ijzers in het Palestijnse vuur houdt, blijkt o.a. uit de aanmoe- diging van illegale immigratie ener- zijds en het vertrek van Bosnische vrijwilligers voor de Arabische troe- pen anderzijds. Wat thans in Pales- tina gebeurt, is de eerste ronde. De Joden maken snel gebruil{ van hun·
technische overmacht om zich de strategisch gunstigste stelling te verschaffen, voordat de Arabieren op hun verhaal zijn gelwmen. Deze stel- ling moet de zeekust als zo breed mogelijke basis hebben, want alleen van die kant lmn de Joodse bevoor- rading lwmen. Vandaar de verove-
Klein-Azië
ringen van de havensteden Haifa en Jaffa. Onderwijl zorgen de terreur- groepen van Irgoen en Stern door moo.rd op Arabische vrouwen en kin- deren, dat de Arabieren de lust tot een wapenstilstand, die een blokkade van de kust met zich zou kunnen brengen, vergaat en door moord op Engelse soldaten, dat de Engelsen zeker niet tot een eventuele interna- tionale macht zullen behoren en de- ze dus misschien niet gevormd zal kunnen worden.
Het vraagteken
M .
aar zullen de volgende rondes even gunstig voor de Joden verlopen? De· grootste zwakheid· van de Arabieren is hun verdeeldheid. De verscheidene staten vertrouwen el- kaar niet, de Arabieren in Palestina zelf zijn verdeeld in twee concurre- rende fracties en deze weer zijn het vaker niet dan wel eens met de Ara- bische Liga. Maar Joodse successen (als die van de laatste weken) vor- men het beste bindmiddel en zo schij- nen alle Arabieren dan overeen te zijn gekomen om de "bevrijding" van Palestina op te dragen aan de enig·e Arabische strijdmacht, die in staat is zich te meten met de Joodse Ie-gers: het door Engelse officieren OP•
geleide en geleide Arabische legioen van konipg Abdoèllah van Transjor- danië. De prijs, die de andere jaloer·
se en achterdochtige staten hebben moeten betalen is, dat nu de oude Hasjemied Abdoellah daardoor de kans op verwezenlijking van zijn am·
bitieuze ideaal, de stichting van een Groot-Syrisch rijk, omvattende het willekeurige woestijngebied Trans~
jordanië, Palestina, de tegenstribbe·
lende republiek Syrië en Irak (waar eveneens een Hasjemied regeert), uitermate toegenomen ziet.
Het Arabische keurcorps der woes- tijn is sterk, maar zal het sterk ge- noeg zijn om de in lange strijd ge.
harde en fanatieke Joodse legers c;>vertuigend te weerstaan? Waar- schijnlijker is het, dat het Joodse Pa- . lestina, welks productie reeds thans
door mobilisatie ernstig beknot wordt, door economische uitputting op de knieën gedwongen wordt. Dat zou dan een langdurig proces wor- den, dat de kans op buitenlandse par·
tijdige inmenging, en daardoor de be·
dreiging van de wereldvrede, aan•
zienlijk zou vergroten.
-te trekken. De anderen daarentegen (de Amerikant'n) mal,en zich onrus- tig oÏ (de Engelsen) hebben reeds lang partij gekozen. Zij hebben dan ook alieen maar iets te verliezen in het l\Iiclden-Oostcn. Zij willen niet de vriendschap van de Arabieren, de heersers van het Midden-Oosten, ver- spcll-!1 en handelen dus in de Pales- tijnse kwestie, waarin de Arabieren partij zijn, àf, zoals de Engelsen, zeer eonscquent, maar partijdig àf, zoals tlc Amerikanen, minder partijdig, nnar uiterst inconsequent. Het ge- vaar van deze bloedige plaatselijl{P controverse tussen Joden en Arabic- ren is, dat, hoe langer de beslissing uitblijft, des te meer· de neiging van de toeschouwers zal toenemen om die beslissing te eigen gunste te doen V;:tlica, uit angst dat anderen hun an- ders voor zullen zijn of van een van de strijdende partijen een gevaarlijll:e bondgenoot mal,E'n. In concrete • - woordingen: het is onbetwistbaar w:>.ar, dat een Arabische overwin- ning voor de Engelsen en AmeriJta- nen VC'illger is dan een Joorlse over- wim1ing, die hun de w1·ol~ van het hele Midden-Oosten op de hals zou halen. Morele en politieke motieven van binnenlandse aard hebben de twee mogendheden (vooral Amerika) er tot dusverre van afgehouden om.
regelrecht op hun zuiver machtspoli- tif'l.;c voordeel af te sturen, maar c,t' kan een ogenblik komen, dat b.v.
Joodse successen zulk een weerslag in de Arabische staten hebben, dat slechts een Engels-Amerilmanse domper op deze successen (b.v. "een blokkade van de Palestijnse kust) de feodale regimes, en daarmee de En- gels-Amerikaanse positie in het Mid- den-Oosten, van de ondergang lmn- nen reuden.
f\llEf\1-IAf'lDE
Wat doet Rusland
R
usland, dat, zoals g·ezegd, nog geen direct belanghebbende partij is in het Midden-Oosten, zal altijd die partij meer steunen, die minder in de gunst van de Engelsen en de Amerikanen staat. Niet uit voorliefde voor de Joden of de Ara- bieren, maar om het nodige tegen- wicht te geven tegen de Engels-Ame- rikaanse invloed... en om de ver- warring aan de gang te houden,\vaaruit het slechts vruchten kan plukken. Stijgen bij Engeland en Amerika de Arabische papieren, dan zal Rusland iets meer gewicht in de Joodse schaal werpen, evenwel zon- der al zijn Arabische troeven weg te gooien, want men l<an nooit weten, of niet in het lVfidden-Oosten, waar nationalisme en communisme hand in hand g'aan, de gebeurtenissen zich voor zullen doen, waarvoor de Engel- sen en Ameril:anen zo bang zijn en waarop boven gezinspeeld is. (De re-
Rotte Appel
Van de nazi's hadden. wij al geleerd, dat een leger wankel aan de grenzen staat, wan- neer een vijfde colonne in het binnenland wroet. Praag heeft getoond, dat anderen die les ten einde ·oe geleerd hebben en c1at een staat met alleen maar een leger aan de grenzc:a de stevigheid heeft van een appel, Joo:· het '!J~derf ·•n zo'n vijfde colonne verrot i.s, v. ordat men aan de schil iets kan merken.
(H Lichtspoor 1
Niet v~l soeps
Ik wil in een tram over het Wencelausplein te Praag kun- nen rijden en zeggen, dat ik de huidige regering niet veel soeps vind.
(Wijlen Jan Masaryk) Klt><lingrnil
Nederland krijgt dit jaar 5.000 van zijn zonen terug na jaren van zware lichamelijke en geestelijke inspanning. Hun eerste spontane enthousiasme heeft door de politieke ver- wikkelingen, die velen van hen niet begrepen, plaats moeten maken voor ijzeren zelfbeheer- sing en taaie discipline. Zij gaan nu de battle-dress voor een colbertje ruilen. Wat Jlal Nederland voor hen doen?
(Algemeen Dagblad)
Handel
Het ligt in de lijn van d·~
verwachting, dat ook de 50ste Jaarbeurs zal bijdragen tot b.et versterken en uitbreiden van de handelsbeti·ekkingen van Nederland met Tsjecho-Slowa- kije.
(Economische Voorlichtin;;)
Chinezen van ~uropa
Ieder, die van paarden houdt en ieder, die de draf- en ren- sport een warm hart toe- draagt, weet dat alleen 1e wettelijk gere~?."elde totalisator de bezem kan halen door de vulgaire praktijken der book- makers. Géén knoeierijen meer, als de toto eenmaal draait, want het lichaam, dat dàn de weddenschappen afsluit heeft gee.n enkel belang bij de uit- slag. De draf- en rensport kan alléén maar bloeien als de overheid de weddenschappen, die tóch worden afgesloten, leiden wil. Deze sport is waard geregeld, gezond geregeld te worden, zoals overal ter we- reld. Of blijven wij de Chine- zen van Europa? Het woord is aan ons parlement ... .
(Het Dagblad) Communisme
Het geweld is evenzeér een deel van het communisme als de leer zelf. Eerst worden de principes van het liberalisme en de democratie te hulp ge- roepen om de organisatie op haar eerste schreden te be- schermen. Vrijheid van het woord, het recht van openbare mening, iedere vorm van wet- tige politieke actie en constitu- tioneel vastgelegde rechten worden rondgèbazuind en ge- eist. Aansluiting wordt ge- zocht· bij iedere, populair links georiënteerde beweging.
Pacifistische propaganda moet dienen tot het maskeren van een haat, zoals er nimmer onder de mensen heeft geleefd.
Het bolwerk zal worden be- stormd onder de banieren van vrijheid en democratie: en zo- dra . het machtsapparaat in handen is vad de kameraden, moet alle oppositie, iedere te·
gengestelde mening worden gesmoord. ·
(Winston Churchill)
Leeg fUst
Het probleem van het leeg fust wordt in ons land bijzon- der critiek. Leeg fust · - de emballage, de kisten, ktatten, flessen, manden en blikken --·
wordt op dit moment bijna bottleneck van onze industrie.
De aankoop van emballage is praktisch onmo;jelijk en het bedrijfsleven verzint de prach- tigste methoden om maar zijn leeg fust terug te krijgen.
Zonder dit leeg fust loopt de productie vast, zoals laatst al het gtwal was bij een van on·
ze grote fabrieken van levens- middelen. Zonder leeg fust moet in andere bedrijven de productie gehalveerd worden.
( Bedrijfsvervoer) Persvrijheid
Voor zover ik dat kan zien betekent vrijheid van de pers in de geesten van sommige mensen eenvoudig de vrijheid niet voor een kapitalistische werkgever te werken. Het oe·
tekent b.v. niet de vrijheid, je eerlijke overtuiging tot uit- drukking te brengen. Je mag dat alleen maar doen als je eerlijke overtuiging dezelfde is als die van de Regering. Het doet er blijkbaar niet meer toe, welke vrijheden je de pers afneemt zolang ze maar niet in kapitalistische handen ~s.
Succes
(Robert Lynd in News Chronicle)
"De Waarheid", het enige com·
munistische partijblad in ons land, had op 1 Januari 1946 230.000 abonné's. Dit getal was op 1 Januari 1947 tot 192.000 verminderd en bedroeg op 1 Jan. 1948 nog slechts 160.000 abonné's, d.w.z. in twee jaar een vermindering van 70.000 of ruim 30 pèt.
("Let op Uw Saeck")
