INDISCH GENOOTSCHAP
VERSLAG VAN DE LEDENVERGADERING, GEHOUDEN DEN 20 JANUARI 1939
POGINGEN TOT SCHULD BEVRIJDING
',-GRAVENHAGE MARTINUS NIJHOFF - 1939
INDISCH GENOOTSCHAP.
VerslllQ vlin de Ledenverglldering,
gehouden den 20 Januari 1939.
De Voorzitter, Prof. Dr.
J.
H. BOEKE, opent Ie 8 uur n.m. devergadering.
Mei gevoelvolle woorden herdenkt hij de dezer dagen overleden olJd-Resident G
l.
Gonggrijp Sr .. een lid dal lol de trouwstebe o
zoekers van de vergaderingen van het Indisch Genootschap behoorde.
Tal lid van hel Genootschap werd door hel Bestuur benoemd de heer E. C. van der Ende Ie Rijswijk.
De notulen van de vorige vergadering worden vervolgens goed·
gekeurd, waarna de Voorzilter hel woord verleent aan den heer Or. E. DE VRIES lol hel houden van zijn inleiding betreffende:
Pogingen tot senuldbevrijding.
Eerst In de iltlerhllll$le jllren J, gebleken. hoezeer In verschillende streken
vlln Ned. Indië, op JIIV.ll In hel biJzonder, de InlMdsehe IlIndbouwe'$ onder een schuldenlast gebukt gaan. Het nog vriJ optimistische beeld, dat men zich had geMaakt van de economisehe zeUstandlgheld van ck: kleine boeren In de beschutlende overh?plng van de do'pshulshoudlng, hield voor detail.
onderzoek in de desa geen stMd
2 De oorzaken van dit sociale z;ekteve~hlln';el liJn menigvuldig en $treeks·
gewlls verschillend: economische overmacht van buitenstaanders (rijke nlel.
dorpSgenooten, opkoopers. geldschieters en grondhuu'ders Viln nlel·lnheem·
schen landaard), aangrijpend op onzulyer afgestemde agrarische en fiscale verhoudingen ~n maatrefJelen blijkt echler helllng,lJke, dan oogstmislukking, prijsdaling en gebrek aal'l ecol'lomlsche weerbaarheid der landbouwers.
,
lil~ proletari81!1t de grootste ramp Is, die Nederll:lndsch-Indio! bfl treIfen en dal $peciaa! op JIIY.II dil gevIlar drei91':nrl i~_
., Nallst directe ~chuld~"riJdln9smlli!llregelen beslaat behoehe i!lal"l;
a. elgemeene t.q. reglooilie wettelijke tI1l1l:1tregelen (als eerste sloppen bv.
de geldsc.hielersorclonnanlie, de gewijzigde woekerordonnlln\le, de copra- conlraclcnordonnanlie. regelingen lol wering Vl111 onwetllge oc::cupalie):
b. "ouwere aansluiting viln IlIndrenle'lIl1nslllg en .Innlng en ven publieke wer·
ken op economische I!n soc;llIlc Indiçalie$j
c. inschakeling van eigen orgllnl$lltlcs der bevolking In de overheidszorg voor de welvaart !;lp veel 9,ooler schilal.
5. De sçhuldbevrljcllngsPo<;Jlngcn zelve kunnen elleen els Inleiding op gedetail leerder ef' nauwer afgepaste credietvoorllenlng, lafldbo"w- ef' handelsvoor- lichting, hIJ lp een eigen organisaties (coöperaties), zorg voor veiligheid en Olde en noodzllkellJlte publle~e werken, een blijvende wneering Inlulde!'l,
Met uitzondering VM de MiMlhllssa, w<!tllr de schulden op de klappertuinen een apart geval vormen, vormt hel vraagstuk van den schuldenlast, die op het Inlandsche landbouwbedrijl rust, een der lIspecten van overbevolking. Die overbevolking wordt concreet, lIls de ontbrekende ol minim<!tle economische speelruimte ol elasti- citeit op allerlei terrein bekend wordt. Zoo is het bv. mei de voedsel- voorziening; er behoeft mMr weinig te gebeuren of de bevolking van een bepaalde streek zil hopeloos vast. Evenzoo of erger is het met de geidhuishouding van den tani op Java.
De geldbalans van hel Inlandsche landbouwbedrijlje op Java is uiterst gevoelig geworden; de uitgaven zijn weinig elastisch en de inkomsten blijven wisselvallig. Als Java in de depressieperiode meer is gaan lijken op een bijna geldlooze mMlschllPpil· als in Timor ol op Nieuw-Guinea, dan is dal een oppervlakkige ge ijken is, De func- tie van hel geld bleel zeer verschillend. In sommige primitieve streken velVult het geld een aanvullende rol, is hel een handels- waar, te koopen met extra arbeidsinspanning, bv. om belasting Ie kunnen betlIlen. MlIlIr op J<!tv<!t is mei het atstooten van hel zilver- geld ruilmiddel en vlollend kapitaal uit de desa verdwenen. De dorpshuishouding kon op J<!tva deze belde niel meer missen, alsol men nog op de Mentawei-eilanden leefde. Bij speciaal daarvoor ingestelde onderzoekingen bleek een zeker kwantum geld, ook voor de lIlIerllrmsten, onontbeerlijk. Het is een zekere luxe, vooral in voeding, als men zonder koop en verkoop het jaar rond kan komen. En voor de meesten op Java was die speelruimte er niel.
40
Hel mailkl dan weinig vel!>chil, of men een kwartje
ol
cen rijks- daalder tekort komt, al!> dal kwartje onontbeerlijk is DM moe ter schuld worden aangegaan.
I.
Eerst langzamerhand hebben wij een duidelijker beeld gekre- gen van de laatste 7 magere jaren op Java. De laatste drie jaar- gangen van hel orgaan van de A(lgemeene) V(olkscrediet) B{ank),"Volkscredielwezen" bevallen daarover een aantal artikelen, in totaal misschien 1500 pagina's druk, mei een massa concreet mate- riaal. En hoe meer feilen in detail bekend worden, des Ie meer blijkt, dat de toestanden in veel streken veel slechter zijn, dan door wie ook werd vermoed.
Hel gaal niet om een aantal failliete bedrijfjes, die door sterkere individuen kunnen worden overgenomen, In veel streken Is door den schuldenlast het totale productievermogen gedaald, En produc- tievermindering is nu Juist dàt, w~t de verzwakte dorpshuishouding niet verdragen kan. In sommige streken (Banjoemas, Cherlbon, Bodjonegoro) is veel ondervoeding geconstateerd, verminderd weerstandsvermogen ook tegen ziekten als malaria. Evident bleek hoezeer d~ardoor de arbeidskracht achteruitging: op de verzorging der velden moet dat ongunstig werken. Maar ook in een gebied met een kloppende voedsel balans als Madioen viel het op 1), hoe- veel bleeke en ondervoede menschen er waren
Niet alleen aan menschelijke arbeidskracht kan het ontbreken, evenzeer aan andere productiemiddelen, zooals ploegvee 2), terwijl in lijden van gebrek vaak slecht zaaizaad wordt gebruikt.
Een ander voorbeeld Îs Pandeglang, waar practisch aHe klapper- tuinen verpand of anderszins verbonden zijn. De badjingplaag is er bijna onuitroeibaar; wie zal de boomen willen ol kunnen onder- houden? Uit vrees voor diefstal worden de vruchten Ie jong g.e- plukt, tot schade van het product, qualitatief en quantitatief. In T asikmalaJa schatte men 3) dat de opbrengst na vele jaren van ver- panding gehalveerd werd.
Deze diep Ingrijpende economische gevolgen van een te zwaren schuldenlast in een overbevolkt land vormen reeds voldoenden grond voor een energiek ingrijpen van de Overheid om Ie trachten, deze vragen tol een oplossing te brengen.
Maar er zijn ook sociale en politieke redenen om pogingen tot
1) Volkscredletwezen (V.C.W.) ?j, btl. 261/262, 2) V.CW, 26, blz. 13, bl~. 30.(.
J) V.C.w. 2b, blz. b07.
schuldbevrijding
in
he! werk Ie stellen. Vragen wij ons namelijk al, wat er eigenlijk in de boerenhuishouding is gebeurd in die streken, waar later schuldbevrijding dringend noodig bleek. Men zou kunnen zeggen, dat de ruggegraat daarvan, de kern, ge- vormd door de IlIndbouwers-grondbezltters, ziek is. Wij gaan er altijd min ol meer bewust van uit, dat die "gogois" of "koelies" de dorpshuishouding dregen, In " bijzonder ook in socil!lal opzicht.Zij maken dat de weduwe en de wees niel omkomen, en ook de bezitlooze zijn portie rijst of cassave krijgt. Maar ook voor voor- lichting op alle gebied, ja zelfs voor belaslingheffing en orde en rust (desadienst) steunl hel geheele apparaat op hen. Wanneer die cellen van het Javaansche volksleven niel meer functionneeren, dan blijven alleen puinhoopen over.
En de agrarische politiek en de sociaal-economische politiek draait toch voornamelijk om den grond, het voornaamste productie- middeL Het was voor mij en waarschijnlijk voor velen altijd een erg gerust gevoel, dat wij konden aannemen, dal in massa de grond in handen is van desalieden, waarbij wij gevallen van onderlinge verhuur en deelbouw graag op de koop toenamen, omdat die zich nog grootendeels binnen het desakader afspelen. Wanneer men- schen hun grond kwijtraken of moeten verpanden, zijn dat meestal slechts golvingen in de bezitsverhoudingen. die de desa als zoo- danig onaangetast lalen. Het vervreemdingsverbod, de hoeksteen van onze agrarische en sociele politiek. heeN echter niet kunnen voorkomen, dat nu blijkt, dal die praemissie niel opgaat.
Soms zijn practisch alle klappertuinen in vreemde handen geko- men (Pandeglang, de Minahassa), tenminste voor wal betreft het onderhoud der boomen en de beschikking over de opbrengst. T us- schen Malang en Kediri waren het de kapoktuinen. Maar erger is, dat bleek ~), hoe in Sidoardjo heele onderdistricten practisch in handen waren van een hadji van Chineesche afkomst. bij rechter- lijk vonnis in de inheemsche bevolking opgelost verklaard. Zelfs het dubbele vervreemdingsverbod in deze streek met •. communaal bezit met wisselende aandeden" heeft dat niet kunnen verhinderen. Er zijn desa's, waar ook alle woonerven als meerdere zekerheid aan den geldschieter verbonden zijn 5).
Op de bevolking van zoo'n heele streek heeft de Overneid dan eigenlijk geen val. Hoewel allen nog officieel als grondbezitters staan ingeschreven en In de landrente zijn aangeslagen, zijn het in
4) V.C.W. 26. bil. 322 y y.
J) V C W. 26. blz. 327.
51 feile bezlls/oaze paupers geworden. Hoe wil men daar landbouw of veeteelt verbeteren 7 Hoe wil men d,;!ar zcll!; belasting innen, op ecn manier die niet indirect weer tot verder aandraaien van de schuldenschroef leidt?
Het zijn dan ook niel alleen economische redenen die de Regee- ring aanleiding gaven In 1936 een bedrag van
f
75Q,CXJO - uit deNederlandsche welvaartsbijdrage voor de schuldbevrijding Ie reser·
veeren.
In het voorgaande heb ik Pandeglang ~) en Sidoardjo 7) genoemd, omdat hel daar bijzonder erg is.
Wat Pandeglang betrelt is men, volgens de laalste berichten, die mij bereikt hebben, na meer dan een Jaar nauwgezet plaatselijk onderzoek en adie van de zijde van het B.B., de AV.B., en hel kantoor voor de coöperalie bij Economische Zaken lot de con- clusie gekomen, dat op het oogenblik geen methode te vinden is, waardoor de schuld bevrijding voortgang kan vinden, Dat wil z~g
gen dat bij de huidige situatie, als de Chineesche handelaar 50
%
op de vordering laai vallen en de schuld dan wordt geconverteerd lot
6 %
rente 's jaars (op de grens van de administratiekosten), binnen 6 à 10 jaar ge en aflossingsmogelijkheid is. Wij staan hier nog voor een groot vraagstuk, en Pand eg lang Is een gebied, waar- aan loch wal gedaan moet worden.Wal Sidoardjo betreft, en hier gaat het over sawahgronden, was de conclusie van het AV.B.-rapport, dat alleen kan worden begon- nen als daar drastische agrarische hervormingen, omzeiling van den grondbezitsvorm en breken van de absolutistische macht van het desahoofd (handlanger van den geldschieter) mee gepaard gaan.
Gelukkig zijn in vele sireken de toestanden veel beier, zoodat massale schuldbevrijd!ng niet noodig Is en elders beloven de reeds begonnen pogingen, waarin de AV.B. nauw samenwerkt met het Binnenlandsch Besluur en mei Economische Zaken, goede resul- laten
Het bovenstaande moge d'enen IIls IIdstruclle v"n ~lelling I·
Eel'1l In de IIlIerllllllste Illren Is gebleken. hoezeer In verschillende streken yan Ned. Indië, op J<lV" In hel blJlonder. de Inl<lndschc landbouwers onder een schul- denillst gebukt gliM.
Het nog vriJ optimistische beeld, dat men zich had gemllllkt .. an de economische
.) V.C.W 27, blz. 393 v.".
7) V.C.W 26, bb. 291 v ....
52
z.llfsllndlgheld van de kleine boeren, In de ~hu!!ende o~rbpprn9 van de dorpshuishoudrn\). hield voor detllilonderzoek In de dese geen ,tend.
11. De AV.B. heeft in 19:::>3 In hel Meert-April nummer ven
"Volkscredielwezen' een heel goed samenvallend overzicht van de toestanden en van de da&rvoor beraamde maatregelen gegeven.
In het algemeen moge naar dit arke! verwezen worden.
Wanneer ik echler de oorzaken van den zwaren schuldenlast be- spreek, moet ik allereerst de karakteristiek van de A.V.B. noemen, die zegt I), dat dit een uiting v&n hel vaste lasten vraagstuk is.
De Bank specificeert dil verder als volgl:
1°. de gelijk gebleven of weinig gedaalde officieeJe verplichtingen;
2°, de trage prijsdaling van consumptiegoederen, die in geld
be o
taald worden;
3°.
de tamelijk starre verplichtingen, voortvloeiende uit de "stan- ding" van het Individu in zijn locale sociale gemeenschap;4
Q• een stijgende druk van v66rcrisisschulden voor aflossing en rente.Daarbij komen dan nog een aanvankelijke ongeneigdheid om de algemeene verarming als blijvend te erkennen alsmede geringe vooruitziendheid bij de Inheemsche bevolking.
De AV.B. zegt, de manier van oplossing van het vraagstuk a"n de orde stellend, dat deze punten eenvoudig als "gegeven" mqe- ten worden beschouwd. Maar voor ons inzicht in het vrllllgsluk zijn zij van het grootste belang.
In deze omschrijving van de AV B. ligt naer mijn meening de weerlegging eener zgn. gemakkelijke aanpassing van de dorpshuis- houdIng aan de geweldige conjunctuurdaling in 1930 en de deflatie in de daarop volgende jaren. Zichtbaar was, dat overal vele uil- steande schulden zijn afbet<!lald, dat groote crediet-afstooting heeft plaats gehad bij pandhuizen, volksbanken en desabanken, en dat de geldcirculatie sterk Inkromp. Maar voorloopig onzichtbaar bleef, qat vele schulden en ook landrente-verplichtingen zijn betaald door het aangaan van nieuwe schulden op veel zwaarder voorwaarden.
Als verklaring is het bovenstaande echter niet voldoende; men zou dan minder localisatie van de massale schuldenlast en een alge- meener of meer diffuus voorkomen moeten verwachten.
') V.C.W. 26, biJ:. 117.
De directie van de A.V.B. vervolgt dan ook, dal de redenen, waarom in sommige streken dl" schuldenlast VQor de schuldenaren rampzalige gevolgen zou hebben, mei het bovenstaande nog niel gegeven zijn. En zij geelt dan verder een uileenzeUing van oorzaken die met name gewerkt zouden hebben. doch die mij persoonlijk niel
bevredigt. omdat zij voor een groot gedeelte een andere omschrij- ving vormen van de levoren genoemde punten 1, 3 en 4. Wel kan men daarbij opmerken, dal de relatieve stijging van den landrente- druk zeer verschillend was, door de tijdstippen waarop de 10-iaat- lijksche herziening in verschillende sire ken werd uitgevoerd en aoer opdrijven van de klassecring door de bevolking in streken met lang- j.:lnge suiker contraden 9).
Punt 4 wordt nader uitgewerkt in een zinsnede, die zeer belang- rijk is De directie zegt daar: "van hel moment waarop de allossin.
gen en rentebetaling c.q. de productenstroom begonnen te stagnee- ren, w e r cl cl e par tic u I ier e c red iet ge 'I e r i o t ha n del C' n g e d re 'I e n, wat'lrbiJ hij slechts twee wegen kon Inslaan'
'e. indien de schroei aangedraaid kan worden (er nog onbezwaar- de gronden of huizen, dan wel vrije inkomsten bestt'lt'ln). zt'll hij zijn crediet verdiepen en de voorwaarden verzwaren;
2e. indien hel mt'lximum reeds bereikt of gepasseerd is, slaat den cred:etgever als keuze over: gedeehelijke reductie verleenen (c.q afschrijven) of executeeren (c.q. de bewerking van den grond aan derden gunnen).
Zoolang de crediteur over den grond kan beschikken en er een groot arbeidsaanbod in de desa is, zal van vrijwillige afschrijving weinig komen. Hel is wel voorgekomen, maar heel weinig. Uitein- delijk moèt verjaging uit de vrije bewerking van eigen gronden hel einde zijn. Daar is geen andere oplossing denkbal!lr. .
Bij bestudeering van de serie rapporten van de A.v.B. en uil het werk van mijn eigen afdeeling komt nu heel duidelijk een specifieke trek naar voren. Vrijwel overal, waar de desahuishouding op een gegeven moment in elkaar is gezt'lkt, komen in hel verhaal enkele of meerdere opkoopers of grondhuurders of geldschieters, die buÎ- len de dorpshuishoucling staM. Die vreemdelingen kunnen zeer wel van Inheemschen landaard zijn. In Demak zijn hel lieden uil Japt'lra 10). Voorzoo'Ier hel Inlanders zijn, zijn zij meestal handlanger
') V.C W. 25. bi, 113 V.V.: 26 blz. 126: 26 blz. 362.
10) V.C.W. 26, blz. 15 v.v.
54
van iemand van vreemden landaard, die hen noodig heeft o.a. dOOf hel vervreemdlng5verbocL Die handlangers zijn meestal geen boer.
Er moet heel wat gebeuren eer een landbouwer van een ander geld aanneemlom dat mei winst onder zjjn buren uil te zetten. Daar voelt hij niet voor, hij heeft er geen tijd voor en men vindt hem daarvoor niel "commercieel" genoeg. Wel bleek vaak, dat de desahoofden als zoodanig fungeerden en dit feit bemoeilijkte soms het onder- zoek bovenmelte. 11). Het verklaarlook, dal deze toestanden soms zoo lang verborgen bleven; de menschen kregen vaak instructie om de realiteit te verdoezelen en als het Bestuur bepaalde transacties verbood, was de geheimhouding dubbel streng 12)
Het is speciaal aM de onderzoekingsgave van Mr. Soekasno en Mr. Scenario van de AV.B. en aan het vertrouwen dal zij aan hun lendgenooten wisten in te boezemen, te danken dat tenslalte de feilen bekend werden.
Vreemdelingen hebben met de bevolking van een bepaalde desa alleen zakelijke relatie; zij missen de sociale binding, het saamhoo- righeidsgevoel, waarop de desahuishouding is gebaseerd. Begrij- pelijk is hel, dat juist de buitenstaanders het zijn, die In de eerste plaats geldschieters zijn, en dat juist daardoor de feitelijke deposse- deering van den landbouwer in bepaalde streken is ingeluid. Daarom behoeft de opkooper of geldschieter nog geen woekeraar Ie zijn. Meestal komt hij als handelaar en meer nog dan de grond en andere bezittingen van den boer interesseert hem het marktklare product. Vandaar dat klappers en padi. ook wel mangga's en kapok de pro- ducten zijn, waaromheen de transacties zich afspelen. Het gaat den handelaar in dezen om de winst, te behalen met de levering van dat product. Het voorschot, de leening wordt gegeven om die leve- ring te verzekeren; de schriftelijke schuldverbintenis, het voor schuld verbinden van een vast goed heeft ten doel de zekerstelling van dat voorschot; het adat.bruikpand combineer! beide.
De handel tusschen desagenooten en de beperkte plC!l!!llselijke handel in erfproducten bv. geeft meestal geen aanleiding lOl aan- dringen op levering v!!ln massa's product - daarvoor moet men juist bij de producten van den groothandel zijn, waar door plaatselijk groot aanbod de prijs niet zoo snel daalt.
De ankering van het schuldenvraagstuk In den verzamelenden productenhandel doet zien, dat weliswaar de grond vaak voorwerp
"} V.C.W. 24, blz. 194: "geelI ellkele lalll durfde, althans openliJk, voor de w.atheld uIIkomen".
12) V.C.w. 2b, blz. 3bb, bb. 323.
55 .... an transacties uitmaakt, maar dat loch meer moel worden gespro- ken van schuldbevrijding van I a n d b 0 u w bed r ij ven dan van vrijmaking van 9 ron d b e zit. Het duidelijkst spreekt dit bij de producten der overjarige gewassen en zoowel bij de klappers, als · bij kapok, mangga en djeroek hebben de sëhuldbevrijdingscoöpe- talies levens
den handel
in hel product in hun werkingssfeerbetrok-
ken. De copraconlraclenordonnanlie voor de Minahassa gaat eveneens van de praemisse uit, dat saneering der schuldverhoudin- gen daar alleen mogelijk is met gelijktijdige zuivering der opkoop- praetijken. Hel was daar zelfs zoo geworden. di!lt de vaak onereuze credietlransacties van enkele opkoopers den handel van bonafide"
firma's dooddrukten.
Dit verklaart ook dat in Sidoardjo. waar de padi handelsgewas is, op ingenieuze wijze, niettegenstaande een dubbel vervreemdings- verbod, de toekomstige oogsten loch verbonden konden worden.
Het is dear voorgekomen, det 27 deelgerechtigden gezamer'Jlij~
grond verhuurden, die hun nog niet was toegewezen 13) en det ere- diet wordt gegeven op de bij grondverhuur van de suikeronderne- ming te ontvangen huursommen, benevens op de nog Ie verdienen arbeidsloonen in die cultuur ")
Het plaatselijk onderzoek wees uit, dat de redenen die in concreto lol den zwaren schuldenlast leidden, zeer verschillend zijn. Vrijwel overal echter kwam naar voren dat het verlies van beschikkings- macht over toekomstige oogsten en/ol over den grond als productie- middel als een onafwendbare ramp over de deSll kwam, waar die opkoopers, vreemdelingen in het desa'Ierband, een economische overmacht kregen. Hoe kregen zij die, tegen het weerstandsver- mogen van de desa in? Vele malen komt daarbij de relatief sterk gestegen landrentedruk In 1931 tfm 1933 (in padi uitgedrukt 2% à 3 keer zoo zwaar) in het geding. Daernaast bleek "communaal bezit met wisselende aandeelen" in vele streken geen bescherming tegen grondwoeker, maar door de overmechtige positie van het dorps- hoofd eerder een aanmoediging (de heele Brantasvlakte). Perio- dieke oogstmislukkingen waren soms de aanleiding, zooals in Oemak U). Er zijn echter streken met zeer riskante oo9sten weer men zich kon vrijhouden.
Op
mais-en cassave-oogsten hebben de specu- latieve opkoopers zich, voorzoover mij bekend, nog weinig op langen termijn toegelegd.IS) V.C.W. 26, blz. 325.
U) V.C.W. 2b. blz. 365.
U) V C.W. 2b. blz. I 11.11.
king van Mr. Soenario 16), aan financieringskunsi, die meer nog zedelijke moed en zellbeheersching beteekent dan inzicht, kan op de eene plaats wel meer voorkomen ::!on op de andere. .
Maar in iedere streek komen zwakke en sterke individuen voor, ook de~'s mei een goede en andere met een slechte sleer. Deze individueeIe zwakte zal lol een diffuus optreden van grond- en boomverpanding leiden. Zoo werd in Tjiamis een onderzoek inge- steld, waaruit bleek dal daar 3%
%
van de klapperboomen, me~st vlin de kleine bezitters, verpand was. Nlettegensta"nde de prijs- deling van de killppers. die hier even sterk was als in Bantam, was in Tjlamis van ernstige schuldverbondenheid geen spr~ke, De gunstige toestand in deze klapperstreek is o,~. te danken aan de overzichte- lijkheid v~n dit kleine regentsch~p, de concurrentie en de opkoop- tactiek der drie Chineesche oliefabrieken en het goede desabank- stelsel.Hal bovenstaande brengt mil tot stelling 11:
De: oor2e~en vlln dit sOCiale 2iektever~chlln~1 ziJn menigvuld,g en streeksgewijs varschillend; economische overmacht ven bultctlslaetlders (rijke tllel-dorpsgenoolen,
op~oopers. geldsehleters etl Qrondhuurders van niet-Inheemsehe ... landa/lrd) /1/11'1-
grijpend op on!ulver afgestemde IIgrarische en fiscale maalreqelen. bllJ~1 echter
belan9rlj~er dlln Q09slmlsluk~lng, prllsdalll'l9 en gebrek /I/In e<;onomlsche we<'!f-
baarheld der landbouwers.
111. Het was juisl de in wezen ongeschokte goede trouw van den Javaan als schuldenaar 1'), die heeft medegewerkt om in verschillen- de streken den toestMd zoo te c~moufleeren en d~ardoor heeft verergerd. Men kent geen faillissement, geen ontkenning van schul- den die de ouders gem~akt hebben. Men verbindt liever de goede- ren van alle familieleden, dan in gebreke Ie blijven. Men verbindt ook oogsten tot 50 en 75 jaar vooruit, liever d~n individueel en collectief te verklaren dat men onmachtig is verder te betalen. Daar zit naast goede trouw ook angsl voor sociale positie en gebrek aan zelfbe- wustzijn in.
In 1931 en '32 had veel duidelijker tol uiting moeten komen, welke ondraaglijke offers de desahuishouding voor het betalen van land- rente en volksbMkschulden heeft moeten brengen. Het is daarom
%00 toe te juichen dal, eerst in 1934 en lQ35 in Cheribon, en na.
1') V.C.w. 2., bi,. 137.
1') Iie bv. V.C.w. 26, bil. 186.
r---~~--- ---
57
Mei 1936 de Indische Regeering mei de A.V.B., en gesteund door de Nederlandsche welvaarisbijdrage, de schuldbevrijding zoo kr.Jch- tig heeft ~&ngepakt.Naast de gewone middelen, bestaande uil een complex van reductie en conversie der schulden, garantie van de afbetaling uit een garantiefonds en waar hel overjarige gewassen beiTelt, meestal inschakeling van een organisatie In den juridischen vorm van een coöperatie voor meerdere zekerheid en inschakeling der geholpen landbouwers zelve, was in de Minahassa reeds een afzonderlijke copraconlractenordonnantie naodig. Ook op Java
bleken
in samen·hang met de schuld bevrijding zelve op allerlei plaatsen maatregelen urgent. Voor Sidoardjo wordt hel b.v .. evenals re.eds in
1921
in het verslag van de suikerenquëte-commissie en in1928
in het onder- zoek-Laceulle, noodzakelijk geacht 18), dat omzetting van den grondbezilsvorm met de schuld bevrijding hand in hand gaal.De a/wateringswerken in Demak, na
1934
ter hand genomen, waren eveneens onontbeerlijk. Zoo zal meerdere coördinatie met technische werken en ook met den landrente-aanslag noodzakelijk zijn om de toestanden te saneeren.Het belang daarvan ziet men ook uit de geschiedenis. Van
'18.'22
is in Oost-Cheribon een agrarische hervorming doorgevoerd. De gunstige werking daarvan was bij een recent onderzoek nog merk- baar, al was die niet groot door gebrek ai!ln dai!lrop aansluitend crediel. De verwonderlijk op peil gebleven welvaartsindices in de
Yorslenlanden verklaar ik mede uit de agrarische hervormingen in die gebieden omstreeks
1925.
Het overnemen van schulden door de A.Y.B. heeh alleen zin. als er gegronde hoop bestaat dat de menschen de rente en aflossing kunnen betalen. Vanwege het gevaar van betalingsmoeheid is als regel 8angenomen, dat de schuld In zes jai!lr moel zijn a/betaald. Voorkomen moet worden, dat de bevolking haar bezit en toekom- stige oogsten opnieuw ui! handen geelt. Dit kan bv. bij de reeds genoemde coöperatie, die als In!8ndsch rechtspersoon de boomen en grond in pand neemt en den bezitter als grondgebruiker aanstelt.
Men slaal dan in zekeren zin economisch onder curateele, maar in de coöperatie onder curaleele van zichzelf. De bevolking heelt goed begrepen, dat de vruchten van de manggaboomen in Indramajoe die uitgelost werden, nu bezit zijn van de coöperatie en dal men daar bewaker over is. Aangezien men vroeger niets of een tooi În nalura kreeg, en nu ongeveer de helft van de geldopbrengst, inte-
11) V.C.W. 26, blz. 3n v.v.; en 25, blz. 111.
=
38
res,:eerl Inen zich daar weer voor de cult~ur Dit systeem is door het kantoor Vlm de coöpcrlltie, onder leiding van prof. v. d. Kolli in
1934
uitgedacht, en werkt goed: veel beter dan ik aanvankelijk durfde hopen in hel in alle opzichten verdorven Indramajoe. In sommige desa's is de bevolking er zelfs enthousiast voor geworden, en kon men in 1937 uit den Irein al zien, in welke desa zoo'n coöpe- ralie bestond, omdat de schoongemaakte boomen zooveel rijker bloeiden dan de nicl behandelde.De coöperatie liet ook beier op rijpheid plukken, wallen goede kwam aan den export van de mangga naar Bala .... ia, Singapore en Hongkong. Er zijn nu ongeveer 900 boom bezitters d~I!H in hun bezit hersteld en zelfs menschen met vrije boomen, zells iemand zonder manggaboomen, sloten zich bij de coöperatie aan. Deze verblijden- de gang van zaken wijst er op, dat het mogelijk is, zelfs in sociaal ongunstige streken als Indramajoe, de bevolking warm te maken voor in oorsprong van buitenaf opgelegde organisaties als hier
be-
doeld. Pas hierin zit de kans, dat de schuld bevrijding uiteindelijk sillagt. Ook In Serang, in de kapokstreken, In de Minahassa, heeft de bevolking meer interesse in deze in hllar belang ontworpen maat- regelen dan ik had durven hopen.
Een systeem, waarbij de bevolking zelve geïnteresseerd wordt, kan niet vlug werken Het is moeilijk te combineeren. om dadelijk en concreet alle schuldverhoudingen uit hel verleden Ie saneeren en tegelijk aan de toekomst te bouwen, In Ardjawinangoen moest wel in te vlug tempo worden gewerkt 1'),
Want al dadelijk komt het brandende vraagstuk aan de orde - speciaal waar het sawahgronden betreft - dat men er niet is met schulden overnemen die op grond rusten. De bezitter heeft vermoe·
delijk geenerlellinancieele reserve, tekort aan ploegvee en zaaizaad. Hij moel dus dadelijk aan bedrijfskapitaal worden geholpen. Dat schept nieuwe groote problemen, want dit betreft leeningen die uit den eerstvolgenden oogst mede moeten worden a/gelost
De directie der A.V.B. zegt daarvan:
"Te veel en Ie uitgebreid was de ondervinding, bij credietver- strekking voor andere doeleinden opgedaan, dal mIlssale arbeid juist de nuances en details negeert, welke bij verwaarloozing als kiemen van ontbinding de credletverslrekking ondermijnen en voos maken. Men bedenke, dat de verwaarloozing van enkele guldens allO de uitgaafzijde van het tani-budget bij dergelijke minimumlijders de noodzaak schept om die som aan te vullen ... Op dal moment
lP) V,ç.w. 25. blr, 575
wachten lol -"hulp" bereide Europeanen, vreemde Oosterlingen, Arabieren en eigen volksgenooien. welke alleen onderlinge ver·
schillen ve.rtoonen in de voorwaarden en in den prijs. welke zij voor hun "hulp" vragen. Ook bij een massale termijnstelling lokt men dezelfde verschijnselen uit bij hen, wien deze lermijnslelling niet schikt. Dit laatste is een gevolg van hel feit. dat de desa man, als geheel bezien. zich a.an het nakomen van eenmaal gemllllkie over- eenkomsten en op zich genomen verplichtingen niel spoedig zal onttrekken. liever dan niel aan zijn verplichtingen te voldoen, zal hij schulden bij derden maken of op eenigerlei wijze schadeloos- stelling aanbieden. Dit is ecn van de redenen, w8"rom iedere in- stelling welke het crediet in de desa vervangt, een sociaal gericht karakter moet bezitten" 20).
Het komt dai!lrbij vi!li!lk op een kwartjes-crediet aan, maar dat moet dan ook niet een wede. te vÎ'oêg of te laat komen, anders helpt het niet, bv. voor hel wieden van de sawah's.
In West-Indramajoe wordt nu een proel genomen met delail- crediet door bemiddeling van coöperaties. In overleg mei de men- schen zelf wordt meerdere mi!llen een klein bedrag als overbrug- gingscrediel gegeven. De zeer onvoordeelige idjonconlraclen mei opkoopers worden daardoor onnoodig, maar om aan te sluiten i!lM de mentaliteit wordt een formede idjonafspraak met de coöperatie gemeekt en de i!lfbeti!lling geschiedt ook in natura.
Een dergelijke detailbemoeienis met de landbouwers klln niel van Overheidswege in het groot worden georganiseerd. Dat zou veel Ie duur worden. Dergelijke organisaties zullen op den duur hun eigen kosten moelen betalen met subsidie voor de algemeene lei- ding ervan en dai!lrbij zi!ll in de betere streken kunnen worden voortgebouwd op de organisaties die reeds thMs spontlllln ontstaan in streken wi!li!lr de landbouwvoorlichtingsdienst veel ingang vond.
In Koeningan zijn zoo plm.
200,
in Djember eveneens plm.200
lanl-orgenlsalies gevormd en ook de Roekoen tMi werkt in gelijke rlch- ling. Alleen daardoor kM worden voorzien in de behoefte aan goede padibibit en goedkoop klein crediet, zaken die van geringe beteekenis lijken. maar voor een gezonde dorpshuishouding essen- tieel zijn.
On laatste gedeelte zou Ik al. volgt willen s.amenvatten:
111 Te weinig leeft nog de overtuiging. dat voortgaande vorming van een
XI) V.C.W. 26, blz. 193
---
---~.. ---
l~ndeliJk pro!etarl3at de Q'ool$le ramp I,. die Nederlandsch-Indie bn treilen en d .. t -.peel,,:.1 op Ja" .. dit 9<=""3' dreigend I~.
IV Naaosl directe schuldbevrijdingsrna/ltre-g"!en bestaat behoefte 113n:
11. algemeene C.q, reglonele wettelijke lNatre'llelen (als elrl!e slappen bv.
de geldschleters- en woekerordonmmtie, copracontrllctenordonnantle, ro,gellngen tol wering Vin onwIllige occupatie).
b. nauwer IlIflsluitlng van lendrente'lU'Inslag en Inning V/ln de publieke werken op Konomische en sociale Indiclltil!si
c. Inschakeling YIn eigen orgllnl5<llU .. s der bevolkIng in de Overhe1d$zorg voof de weIvIIart op veel grooter scholl1.
V De schuldbevrijdingspogingen zelve kunnen alleen als Inleiding op gedetail- leerder en nauwer afgepaste credielvoorzlllnlng, landbouw· en handelsvoorllch·
tlng, hulp illln eigen OfganiSilIi~ (cOOpefIlUes), zorg voor veiligheid en orde en noodukellJke publieke werken een blijvende saneering Inluiden.
Disc:ussie.
Oe heer D.
J. HULSHOFF POL
vraagt, hoe men in de Minahassa een einde wil maken aan de bestaande oude schulden nu door de copracontr~clenregeling een verdere uitbreiding v~n schulden wordt tegengegaan.De heer Ir. P.
J on
OE VRIES wijst op een tegenstelling tusschen de pessimistische beschouwingen van den heer De Vries en de optimistische opvattingen, kortgeleden door Prol. De Bussy bij eenlezing verkondigd. Hij vraagt zich af welke van beide sprekers het nu aan het rechle eind heeft.
Vervolgens wijst hij op een groote uitbreiding van de copra·
productie in de Minahassa, waarv~n het gevolg was een groole prijsdaling. Heelt dit niel lot het ontslal!ln van onereuze conlraclen medegewerkt? Is daarom - aldus zijn vraag - wel eens een beperking der copraproduclie in overweging genomen 7
Oe heer Mr, L. DE WAAL vreagt, ol er nader gedetailleerde gegevens inzake de grondverpanding op Java I.a.v. oorzaken daar- van enz. bekend zijn.
De heer Or.
J.
W. MEIJER RANNEFT meent, dal de lezing, wel~e hij zeer waardeert, in strijd is met de stellingen, waarvan hij çle eerste en de tweede bepaald onjuist acht. De zaak toch is" zooal5til nu blijkt. niel dal eerst In de ~l1erlaalste jater een vroeger bestaande verschuiding bleek.
Men was sinds Sollewijn Gelpke en velerlei laler onderzoek inte- gendeel zeer wel op de hoogte en ook nlel te optimistisch. De zaak
is slechts, dat thans door de crisis, in enkele aldcelingen waar het product naar niel-Inlanders gaat, ernstige misstanden ontstonden.
Nochtans acht Spr. onhoudbaar om zooals de tweede stelling doel credielmisslanden erger Ie noemen dan oogstmislukking. De produc- tic loch blijft altijd primair; crediet is secundi!lir. Voorts is het, zooals Prol Gonggnjp hel noemde. vooral de verwoestende invloed ge- weest van de gevolgde munlpoliliek, welke de prijzen zQOzeer deed dalen, dal hier en daar, waar
sociale
verhoudingen ongewenscht waren, ineenstorting volgde En op die plaatsen zelfs ook productie- vermindering voor padi en klappers.Wat de derde slelling betreft: vorming van een klasse van bezits- loazen is nlel Ie voorkomen Crediet kan dat niel verhelpen. Juister
iS 1I1s doel te stellen behoud van een klasse van productieve grond- bezillers biJ wie de anderen Mar wij hopen kunnen werken. Alles voorzOQver mogelijk in dorpsverband.
Belangrijk is dal zeer diep ingrijpen in de agrarische verhoudin- gen, in de grondrechten dus onvermijdelijk schijnt. Practisch wordt dat beperking van vervreemding en streng toezicht.
Wat de desa betreft kan een en ander verre gevolgen hebben. Juist de laatste jaren kwam men lol de conclusie: hanteer en her- vorm desnoods dat deel van de desa dat men het administratieve, hel gouvernementsdeel zou kunnen noemen maar laai hel oude, het agrarisch-religieuze deel met rust. In deze richltng gingen zoo- wel de besprekingen van bv. het B.B.-congres als publicaties van Prof Boeke. Ingrijpen 1I1c; "'i~r bedoeld is grijpt echter juist midden in de agrarische verhoudingen. Het is daarmee niet veroordeeld, doch hel zal zeker moeilijk zijn. Indertijd IS een en ander syslema- Ilsc'" gepoogd in C"'eribon door Eijken, v. d. Marel en Unck Hoe heelt dat hervormd gebied zich gehouden 7
De heer Mr. J. LUYTEN vraagt, hoe lang de werkzaamheden in de twintig onderzochte regentschappen hebben geduurd, of daarbij naar een bepaald systeem is gewerkt, hoeveel personen werkzaam waren, enz.
De heer Prol. G. GONGGRlJP beloogt, dat de sterke prijsdaling en de wijze waarop deze heelt plaats gehad wel degelijk de voor-
--
~---~....
~---~---62
r.aanrste corza-er ;! gewe«;st 'ien de ec.onom';sche ontwrichting In Iele streken De aanwezigheid van "builenstaandel"!i" onder de scnuldeiscners was een voorwaarde voor die ontwrichting.
De heer Prol. Dr.
J
H. BOEKE beloogl dat de reslriclle van de Westersche ondernemingen lot gevolg heelt gehad, dal veel geld- inkomsten achterwege zijn gebleven. Waar de Inlandsene volks- huishouding thans door dal opdrogen van geldbronnen in deschuld
zil, zalschuldbevrijding zonder weder-opbloei van de Westersche landbouwinduslrieën uiterst moeilijk zijn. Anders is hel in huishou- dingen die producten voor de markt produceeren en waar dus een eigen grondslag voor de geld huishouding aanwezig is.
De heer DE VRIES, de .... erscnillende sprekers beantwoordende, merkt op:
Het schulden .... raagstuk is in de Minihassa anders dan op Ja .... a, i.c.
bestaat daar geen o .... erbe .... olking. De hehige prijsdaling .... an het product tol 8 à
10% ....
an de waarde is hier de diepste oorzaak geweest, dil des te meer waar de geheele samenle .... ing vi!ln dit product leeft. Schuldbevrijding zal hier moelen worden ge .... onden door loi norm"liseering van de hoofdsom der schulden en van de neven bepalingen in de contracten over te gaan en den nandel weer geheel in handen van bonafide handelaren Ie brengen. Voorzoover de scnuld op norm"le wijze is tot stand gekomen, zal die echter betaald moeten worden. Een beperking van de copraproduclie zou t a.v. de wereld-.... et-productie zonder beteekenis blij .... en. Het gevolg zou echter zijn dat het economisch bestel van de Minahassa daar- door geheel zou worden ontwricht.Op Ja .... a heeft .... oornamelijk .... erpanding .... an sawa h's en klappers pl"ats gevonden. Een der redenen, wallrom men lie .... er dit beZit verpandt dan verkoopt, is dat men formeel het bezit aan de kinderen wil nalaten en de erfenis van het vorige geslacnt niel wil ver- vreemden.
Met de beschouwingen van den heer Meijer Rannelt kan spreker zien grootendeels vereenigen. Hij merkt eenter op, dat het schuld·
onderzoek wel ten zeerste de verwoestende werking van onereuze credietcontracten heelt aangetoond.
Nu die onderzoekingen zijn uitgevoerd, blijkt bI,'. hoc daarmede achterstand in landrenlebetaling en volksbankcredieten In
1931 -
1934
samengaat. Blijkbaar wist men in die Jaren .. an d;en samenhang weinig ol niet; spreker herinnert zich daaromtrent alleen hel Bantam-03 rapport van wijlen den heer We\!enslein Hij kan 2iet! niel- voor- stellen, dat men niel eerder zou hebben ingegrepen als de gebeur- tenissen in de desa in die jaren bekend waren geweest.
Hoe funest een oogstmislukkmQ ook werkt, loch hoelt zij geen oorzaak Ie zjjn van een zwaren schuldenlast. Dil blijkt afdoende uit de geografische verspreiding van de schuldverhoudingen.
Een kern van een gezonden landbouwstan'd waarnaast een groote groep grondbezils!oozen, acht spreker niel houdbaar. Dil is slechts mogelijk waar een Weslersche landbouw, nijverheid ol industrie die grondbezilsloozen een levensonderhoud kan verschaffen. Anders zijn de grondbezilsloozen een kwaad, dal niel door een kern van landbouwers kan worden gecompenseerd.
Wat de agrarische hervormingen van 1920 in Cheribon bet relt, deze hebben v.z.b. wel een zeker resultaat gehad omdat Oost- Cheribon thans niet behoort tot de slechtste streken. De hervor.
mingen misten echter nog een nauwkeurig aanpassen aan de ere- diel- en landbouwverhoudingen; zij waren uitsluitend door hel be- stuur uitgevoerd.
Den heer Luyten antwoordt hij, dat circa 60.000 individueele gevallen zijn onderzocht. Veelal werd bij deze onderzoekingen een oriënteerend onderzoek door de sociaal-economische aldeeling van de volkscredietbank gevolgd door detailonderzoek door plaatselijk B.B., AV.B., kantoor- en coöperatiepersoneel. Een enorme arbeidl Prol. Gonggrijp antwoordt hij, wel den grooten invloed van de prijsdaling te erkennen. Deze invloed echter verklaart niet waarom op de eene plaats wél, op de andere geen ineenzakken van de desahuishouding plaats vond. Daarop hebben naar zijn oordeel andere lactoren invloed gehad.
Prol. Boeke antwoordt hij, dat inderdaad in verschillende streken hel wegvallen van de suikercultuur een schok met zich heelt ge- bracht, die door crediet van buitenaf werd opgevangen en lot ont·
wrichting heelt geleid. Toch is hel in verschillende streken, waar de suiker is weggevallen, mogelijk gebleken zich behoorlijk slaande ie houden, dit O.a. doordat meer padi voor de markl beschikbaar kwam. Daarentegen in in andere streken. o.a. Ngawi waar de suiker bleel doorwerken, loch schuldbelasling ontstaan. Oorzaak hiervan was een aldaar wonend Brilsch·lndier.
ProL BOEKE bedankt hierna den Inleider voor zijn belangwek.
-
U4
kende voordracht die. hoewel zeer sombere zijden verloonende,
~nderzijds loch ook van vertrouwen in opbouwende economische politiek deed blijken.
Hoe paradoxaal dil ook moge klmken, Ie zeggen Is dat spreke.r's uiteenzettingen blijk geven van een hoopvol pessimisme.
Onder betuiging van dank aan spreker en deblJlers sluit de Voorzitter de vergadering.
y
OAUKKERI~ M. ULEMAN
TIlN HOYK.TIlIAAT 10 DI:N ... " " • • Tcl... SS.Sl.Sa
