Indien op het originele materiaal auteursrecht rust, dient men voor reproductiedoeleinden eveneens toestemming te vragen aan de houders van dit auteursrecht.

Deze film is beschikbaar gesteld door· het KITLV, uitsluitend op voorwaarde dat noch het geheel noch delen worden gereproduceerd zonder toestemming van het KITL V. Dit behJudt zich het recht voor een vergoeding te berekenen voor reproductie.

Indien op het originele materiaal auteursrecht rust, dient men voor reproductiedoeleinden eveneens toestemming te vragen aan de houders van dit auteursrecht.

Toestemming voor reproductie dient nlen schriftelijk aan te vragen.

Thi ftbn is supplietl hy tlle K/TL V only on cOI1t1ition that neither it 110r part of it is jilrther reprollllced without ftrst ohtaining the penllissioll of' (he KITL V which resen'es the right to 1I1ake a charge .tor sllch reproduction. IJ tlle Illaterial filtlled i~' itselj' in copyright, the perl1zissiolt of' the OWller .. 'i of that copyright will also be reqlliretl for sllch reproductioll.

Appliclltioll for penllissioll to reprotluce sholiltl be Inade in writil1g, givil1g detai/,\ (~l the proposed reprol!lIctiol1.

G ATUUR

OVORM:

llELF NUMBER

M OFORM:

MMETA 0232

WAT NIET MOCHT

as Ranoe

\ \\ rrnTflK ll1 \ \ \

00764017

'NAT IET MOCHT

WAT NIET MOCHT

INDISCHE ROMAN

DOOR

/I /I

MAS RAN O E

Es waren zwel KÖoig~kioder.

Die ha len cman er ~o heb:

Sic konntcn belsammen nicht kommen.

Das \Vasser war viel zu ^tjef,

TWEEDE DRUK

.. ^.

L. J.

VEEN - UI GEVER - AMSTE DAM

Bij het om lIerl' n véln dezen roman voor d n t vc den dl' Ik, werd de titel "Vrouw"

n cl r .,\Vat ni t mocht", L I

1.

Zac..ht kabbelden kleine golfjes stoeiend om den breeden romp van de boot, in den saffierblauwen waterspiegel van de golf van Genua weerkaatst. Gondels en kleine zeilschepen, op de golven dansend, verwijderden zich nadat zij hun voorraad vruchten en andere provisie aan boord brachten. Een laatste handdruk, een innige omhelzing, voor sommigen een eeuwig vaarwel, en dan die kalme rust, de bijna doodschc stilt , die het vertrek vall een mailboot voorafgaat. Een menigte stond .lan den waterkant, waar de golf diep landwaarts instroomt en beg cns wordt door het heerhjke Genua, dat <lall cl 11 0 t der Appenijnen, zich amphitheatcrsgewij c tege ¹ de bergen verheft.

an boord ha den weinigen tijd om zich hieraan te verlustigcn. Men was zoo lang mogelljk met de zijnen samengcbl 'en, nu de a:Jtste ooge:lblikken voor 't vel tr k b nuttend,

"111

de hutten in orde te brengen, vóó dat de gevreesde zee zie te haar scepter kwam zwaaien.

Het dek was nog geheel verlaten, toen een jong vrouw de kajuitstrap opkwam en zich, tegen de vcr- chansing leunende, ver iep e in h t grootsch schom'i- spel, at zich voor haar oog ontrolde.

Een paar forsche sla en der machine en de "Narmad "

verbrak 't contact met de kadI;;. Allen kwamen thans aan e . Van den wal drongen 110; ::achre kreten door. Voor ft

7

laatst gewuif met 2;akdoeken, de groeten van de passa- giers beantwoordend. In enkele oogenblikken bleef er van het groote schip niets meer te zi.n dan een al kleiner word nde stip. D.: gewone formaliteiten vZln voorstellen en kennismaken volgden nu.

Bij de jonge vrouw aan de verSC¹1:l11Sing voegde zich een officier in Indische uniform, haar echtgenoot: de kapitein Van Raden, die een net gekleed heer aan haar voorstelde. "Fdie, meneer Thunen administrateur van een es ta te in 't Borneosche."

Met haar fijne opmerkingsgave ontdekte mevrouw van Raden spoedig den waren gentleman in hem en 2;ijn aangenaam discours, bekoorde haar. Hij scheen dit te raden; een kleine trek van v Ido ning kwam even op zijn gelaat. IJdelheid, de omm kenbare eigenschap van de meeste mooie mannen, be~at hij slechts in geringe matCj toch werd dcze op dit oogenbhk gestre ld door den blik \'an welge\'aJl n, dien de jonge vrouw op hem wierp.

Zooal zij daar s ond, nog steeds met den rug leu. end tegen d 'erschansing, ~'.as zij zich bewust d t zij be-

~ritis .:rd wer. 11 mooie verschijning vond men en

"an die ong lukklge vrouwen, gesc en om te heer- schen over de larten del' man lCI, och te weinig toe- gerust mct cynische Ie, .:nsopvatting ⁰¹¹¹ lu; ngevoelig te bli; 'cn voor de hlll e en v reering, door haar schoon- heid zoo v ak opgeroepen en door de mannen zoo gaarne geuit. I aal donker blond haar om ijstte in lichte golven het hooge voor lOofd, en e droomerige oogen waren val; een ~el zaam geij' lau ^'I, dat in e schaduw soms zwart ge e k.

Het publiek had, al pratend en voorste liet d, el aar terdege opgenomen en terwijl 't afgunstig oog van sommige vrouwen e mo ie lijnen volg e v n h ar

8

flink figuur, fluisterden de mannen woorden van be- wondering.

Onder hen, die met haar kennis maakten b vond zich een jong paar, een pas gehuwd controleur en 2;ijn vrouwtje. Intuïtief voelde mevrouw van Raden den minder gunstigen indruk, dien zij op dit tweetal, voor- namelijk op mevrouw Maidman, had gemaakt en wat stroef doorston zij den scherpen blik, dien Kitty onder het sprek n op haar richtte. Zij was echter te veel vrouw van de wereld om ook maar in 't minst hiervan iets te laten blijken en met schijnbare belangstelling, antwoordde zij op e vele vragen der con roleursche.

"V maakt zeker uw eerste reis?" vroeg deze.

,.Pardon, mijn vijfde."

,,0, ik dacht, da tl 1 as getrouwd was."

"N en, al twee en een half jaar; ik ben Vtoeger in lndi" ge vees ^I ik J 11 cr ::elfs geboren."

Even lichtten Kitty's cogen. "V kent 11 ië dus?"

"J3."

11 ' et u .... 1, wa r uw man g plaatst wordt?"

.,l Ten, \ Ij hope vood 0 ig te Batavi1."

" an kan mijn vro w m t de primeur van haat toiletten ron n," vuld cl ka, itein van Rad n aan.

"Dalr bn men ind ldaad op BoltaVl:1 fu ore mee mak 11," v rzel erd Maidman. ,.Wij hebben min er hoge aspiratiënj .. tj gaan 011 voor een tijdje verstoppen in 't binnen oln ."

"Om je \ itte oodsweken voort te zetten? charmant!

Wee voorzichtig controleur, in de eenzaan heid is het quantum an ers s oedig verteer ; als je zoo aan i dere ne 'ging tot en zo n kunt voldoen, 1 oudt die neiging niet lang aan."

"Hoo t u dáárom op Batavia? 't Idee is niet kwaad;

maar misschien kunnen wij, ook 2;elfs in 't binnenland

9

er wel langer pleizier van hebben, 't Zou wel ongelukkig zijn als de eenzaamheid de liefde doodde," vond de controleur, Van Raden vorschend aanziende.

Deze trok minachtend zijn schouders op.

"Foei kapitein, u moogt ons niet zoo desillusioneeren, u neemt de allures aan van een ongebkkig echtgenoot, en dat met een vrouw als de uwe" ... viel zijn vrouw in.

Van Raden voelde de toespeling en trachtte zich een houding te geven, door zijn kind tegemoet te loopen, dat juist door een baboe de trappen werd opgedragen en de handjes naar zijn moeder uitstak.

"Nangis sadja nja,"I) :z;ei de ba oe, een blozend knaapje van omstreeks anderhalf jaar in den slendang naar boven dragend.

De koude trek, waaronder vorstinnen haar gevoelens verbergen, "lood weg van 't g"laat der jonge moe er, ::ij strehe handen Ult om 't vol end 00 enblik haar chat aan 't hart te drukk n, .. Stil mnar li veling. ni t

huilen," u te :.iJ, en al bij toover lag ""as 't ed it Je kinder:iel vcrdwen n, - bed'c lei hij de dik' knuistjes eurtc1in s in de hem toegestoyen hall en.

Vecl kinderen waren el' niet aan oord; b la" Otto, die de ecnige baby was, slee lt twee van een zendelin . Ook het aant:!l passagiers was bep r t, mevrouw aid-

1 an kende ::e ree <; al en. "Ki)', i dfl:lr is de zen- deling Lammers," spra' zij en '\;\"s in de richting der rookkamer. "U weet immers wel, dat hem bij a ui cen andere vrouw werd toege:.onden all hij bec oeI had."

levrouw Van R den zag medelijdend in de aange- duide ri hting, "Hoe onge u kig."

aidman barstte in lui 1. chcl1 uit en fluisterde met

I) Hij doet niets dan huilen.

10

Van Wensen, een Marine-officier, die zich bij hen had gevoegd over de zendelingsvrouw . .

De heeren vonden 't éénig amusant en Maldman beweerde, dat die huwelijken de slechtste niet war~~, alles "ad major m Dei gloriam," zei hij en trok ZIJn Kitry met zich mee, innerlijk tevreden, dat h.' m ten minste een dergelijke vergissing niet te beurt Viel.

De heer Zeidel, een onderwijzer en diens echtgenoote, sloten bij den zendeling aan.

et mevrouw de St. Remy, een kolonels-weduwe, zou men later kennis mJ.ken. Deze corpulente dame bleef gewoonlijk de eerste dagen der reis in haar h~ti zij had een inlanclsch meisje bij ûch, dat haar ,als h)f- meid diende en slechts bij hooge ze!d::aamheld haar meesteres voo I' een oogenblik mocht verlaten om een glas ijswater of vruchten te halen. Als oud Indisc~le

gC\ oonte droeO' mevro ,nv in huis, saro~g en kabaja.

Nu aan boord kon :IJ er evenmll1 bUlten, dus w s zij genood::aakt zich voorlo~pi~. schuil t; houd~n,

\'reez 11 e lC stersc ueg tg ent ce) shoc m'"

zou :ijn.

De mooi peigno'r, uitsluitend voor de r is uit Pari]

bestcid, von z'j ge lee! doortrokken van e.lU de Cologne, die geduren e eenige d g n uit een rafraîchisseur in de fijne s of was getro ken, terug, zoodat alle kleurc~ van den regen eog zich in dit kunstwerk der PanJs~he faiseuses vertoonden. 't Was een groote tele lfstcllmg en Sillem onderging een ernstige berisping over haar onattentie bij het inpa n.

Hoofdschuddend werd 't kleedingstuk herhaaldelijk been; neen, op den peignoir vi .1 niet meer te rekenen.

Dus dan maar wachtcn tot de Roode Zee, d n komen ze toch a len in sarong kabaja voor den dlg. En noch de vrien e1ijk uitnoodiging van den commanda lt en

Tt

den administrateur, noch voorschriften van den dokter konden haar van besluit doen veranderen.

D:. dames lagen in haar mailstoelen uitgestr kt; OUo

t~:wIJI speelde a:m haar voeten, kraaiende V:ll1 genot aL hl) zag hoe de zeilen heen n ^w der loegen.

Van G nua bleef nu weinig me r tP. ondelscheiden dan. een 'vegdeinende blauwe bergketen, die aan den honzon met de wolken samensmolt.

De , Nannad '~ kwam in volle zee. Sommigen waren reed:; ond~r. den invloed der bewegingen V;ln het schip.

De a.dnllnlstrateur, ging beurtelings bij allen zijn compltment maken.

"Het zal nog wel erger worden dames al we aan de kust

~an

Kandi;l l'omen. Maar wij zijn :n pctit comité, dan ziet de commandant nog al eens at door de vingers, de dames kunnen gerust in p iglloir :lall tafel komen."

"Is dit een auc ti van den coml an ant v or de d. me~'?" vroeg F ie zich oprichten e ui 1a,1r luie hou ¹¹ g.

"Ik w·c m t, of ie attentie v r c dam n w I v or e he<.'rell IS: v rmoe elijk ¹ t h t ige mitdcl om niet gedur nde de reis 1 er aal el jl· v n ~1 t lieve g zeI chap ver to en te blijven. Ik gelo f, ^.lt eigenlijk d dokter UIt e ¹¹ oogpunt van hYb'iëne den doorslag c: aan heeft ge~ev 11." De .la. tste v. 0 r en w r en gc- ncht tat e

?

klein, d?ukc '-ultZlen p ^{rSOOll , ..} n ^{S 1} eps- dokter. Hl) was DUlbc cr en n 'm e zich raun. Niet voordat e ~)?ot in vol e ze kwam \ er i lij zijn hut om met cr1t:.schcn blik het gezel C lap

waarme~e 1.111 edurcn e dl;. r is zus . zijnj dan stelde ^{hl) 2:1} h \'oor, om zi h v rdt;r te " ^nj een kor~ "go den mor en of goeden avo u" a en de eentge wao;den! die hij tot de passagiers.1. . Skchts :11 men ::IJ11 len -ten behoefde en zijn m di che . p

12

'cr ingero pen, was de dokter in zijn lement. Nu de administrateur het woord tot hem richtte, kon hij aan zijn neiging, om on erschillig voorbij te loopen, niet goedschiks voldot::nj hij nam een ^VOltWS oeltje en plaatste zich bij het gezel Ch;3p.

"Welke beschuldiging h bt u tegen mij aan te voeren administrateur?"

"Geene, ik beweer alleen dat u omkleed is met de hoogst macht hier aan boord, en uw woord de strengste reglementen der maa schappij vernietigt, in één woord:

een godheid, een onaantastb;3re godheid."

De dokter barstte in een luiden lach uit. "U vergeet er . én, wiens macht nog grooter is."

,,0, natuurlijk de commandant!" riepen de dames.

"Mis, de hofmeester die is de god der gezonden;

waal' mijn macht te kort schiet, d:tar is de zijne steed_

toereikeml. "

IIIk l!c1oof, dat hd niet gemakkeltjk is, om zijn vriend- schap te 'inl1 n," zei e ¹¹ der ames.

,,1 geloof't vcnmin," spr k de dminisrratcur,

"maar de norschh

i

ⁱ en pan ser, wa;3r:.c1lter hij zich v rschanst om I i e k rland t bewakenj stel u voor, d'u hij de meest minzame man was, dien men zich kon denken, d:m zou de scheepsprovi ie van vruchten en aanbons niet en voor de lalve reis toereikend zijn."

,,0 foei, mijn leer de l\~ nn, welkt; veronderstellingen!"

n woord ie mevrouw Mai man geërgerd, "ik weet wel, dat ik nooit bij u om iets extra's kom, u zou 't altijd als een aanval op den voorraad beschouw n."

De eten') el lui cl \' or de lunc1,. Dokt r Braun zag naar me\'rouw Van R. en; ::ij was opvallend bleek.

"U komt immers aan tafel?" vroeg hij belangstellend.

,.Ik zal 't ten minste probeeren."

"Goed, maar niet in dit nauwsluite cl reistoilet, ga u

13

rst verkleedcn, over een k vartier luidt p 'de tweede bel."

Mevrouw Van R den trachtte, geholpen door den dokter, de kajuitstrap te bereiken ¹¹ ving een onte- vreden blik op van den kapitein, haar echtgenoot, die ûch a:m het gezelschap onttrok en op een pas of tien afstands in een singapo estoe1 lag uitf3estrekt.

Dr. Braun zag h m eenige malen van ter zijde aan, hoorde met verwondering, hoe onaangenaam de toon klonk, waarop hij tot de baboe zei: "I' :'lriam ga eten vragen voor 't kind, mevrouw denkt daar natuurlijk niet aan." Onmiddellijk d arna was hij zijn vrouw naar b neden in de hut gevolgd, alwaar hij 1.1ar bezig vond de laat te hand aan haar toil t te leggen.

"Moet je met die blouse aan tafel?"

"Ja, waarom 7"

"Nergens 0111, ik begrijp niet, waarvoor dat ver- kt ed n dient. Of moet je daarmee d n dokter veroveren, zoo'n scheepspillendraaier7"

"Hij heeft ten minste gepe mitteerd, of liever voor- geschreven, dat ve in nég¹igé mogen vers lijnen."

"PI iûeri voor :oo'n maIl, om ::oov el in te kunnen brengen! Luisterde je ook maar zoo go d naar mij;

maar gehoorzaamheid ken je niet, dat he ft je moeder je niet geleerd. I . waarschuw je, dJ je me niet hindert.

En neem je 10 acht voor dien Thunen, hij wordt je buurman aan tafel; ik vertrouw di ¹ vent niet."

"Ik dacht, dat wij over den dokter . PI ai<c ^{11 ,} mij b valt Thunen best."

De kapilein mompelde enige onverstaanb.1re woorden

dl begaf zich aan tafel. Toen Fdü., euneeus k 'am, was iedereen re d gezeten: zij had

û

h nog opgehouden, om bij het maal van den kleine e zijn.

Ondel de passagiers \-vas cr een, die ee ligszins mo ielijk

\ an tafel op tond, toen e commandant h m aan haar

voorstelde Hl; excuseerde zich over ZIjn kleeding.

"Mijnheer Bergsma is ongesteld, ik verz;oek de clementie van de dames voor hem," sprak de commandant goedig.

Bergsma schudde droevig het hoofd. 't Was een man van omstreeks vijf en veertig jaar, groot en breed ge- schouderd, met donkere, intelligente oogen en zwarten knevel. Hij ^W:l met zijne vrouwen vier kinderen naar Europa gewe st om genezing te zoeken voor zijn slepend hart- en longlijden. Na herhaald verlengen verstreek de verloftijd en de patiënt was nog steeds niet hersteld.

To n nam hij een moedig besluit: hij zou toch naar In ië terugkeer n. Zijn ontslag vragen stond gelijk vrouwen kind ren prijs te geven aan de nijpelldste armoe e! D armee zou hij alle aanspraken verliczen op pensioen, zoowel voor hem als voor de zijn n. Du,:, terugkeeren. De medicus, dien hij in stilte co 1sulteerde maakte hel1, op zijn uitdrukkelijk verlangen den waren toestand bekend; hij wist Europa vaarwel te zeggen om er nooit weer terue te keeren. Da~rom ,,'as zijn w nsch geweest, dat vrouwen kindcrer zouden hterblijven.

Mevr uw V n Raden hoorde mer ontzetting naa h ^t erhaal van den commandant . .,Hij is veel zieker dan wij vermoeden," fluisterde dezc, "en hij heeft zich ver- bazend moeten inspannen om zich goed te houden ⁱ als ik p"eweten had, dat hij zoo ziek was, had ik h m niet m 'bcn neenemen."

,0, dat zou verschnkkelijk gcw\;est zijn," zei Felie b wogen.

"Ja, dat zou ^'t. De arme kerel heeft :.:ich letterhjk opgeofferd, hij \\eet, dat hij zijn familie nooit meer terug ziCl; d 'oevig vooruit::i ht vindt u niet?"

"Stomme v t, ik had maar in patria gebleven,"

deel e kapit in Van Raden.

De stemming aan t fel was lliet opgewekt; de aall-

15

zittenden varen c kaar vlcemd en ie slingeringen v. t1

't schip oor a k, dat 'ersch\.:i lenw p J;lt ^'':1l aa ¹ tafel onbezet bleven.

Van Raden kon heel slecht tegen de zeereis en dit openbaarde zich ge ... 'oonlijk door een ondraaglijk hu- meur. Bovendien plikkelde het hem, d.lt z'jn vr uw door het druk gespr k ,,'at langer aan tafel bleef. Zonder iets te zeggen verliet hij de kajui, om vankelend zijn hut op te zoeken.

De gezagvoerder keek Fe\ie guitig aan. ¹¹ U moet dat voorbeeld niet volg n mevrouw, n em p aats hier op de b:1I1k, of kom wat klim Jt schi ten boven."

Aan 't andere eind der kajuit zat Bergsm en speelde met Otto, ^VOOl' wien hij vruchten en bonbo s van het dessert bewaarde. Me rou:v V,1 R den, ~hunt:n en de comman an voe en zich bij 1en, en weldra ~aten

allen in een dru' gesprek. Daar versd ee de a e aan den ing ng: ¹¹ I'oewan panggil nja."I)

"Kijk, zi t u \. I, hij k n ti niet missen," lachte de c mlnan allt "Kom, mijnheer Thun n, h ... lp een han je, u h bt toch geen last v n zeeziekte?" En ge-

·teun door bei en b rikte mevrouw V n R den laar hut; d", boot ling~rde ht:vig en met groote moeite volgde Mariam met Otto.

"X'ij ven':achten u aans on s boven," riep de com- Ir lndant haar plagend na en to n terzijde teben Thunen:

t,

k vrees, dat er niet veel van komen zal, hij zal haar vel in de hut houden."

"Jammer ^V.lIl die vrou~, 't is een beetj cou Ie mal assorti, geloof ik," a lt. oor e Thunen erstrooid.

In de ka '1lit, zat de z ¹¹ eling met vrouwen kinderen en bereidde zich voor tot het avon gebed." 'ill n wij

I) Mijnheer roep mevrouw.

6

een beetje bidden mijnheer?" vroeg hij Bel'gsma, doch deze hield de oogen gesloten en schudde weigerend het hoofd. De meesten waren aan dek, lagen uitgestrekt in hun luie stoelen; in de hutten was 't ondraaglijk.

De commandant speelde met den dokter zijn partijtje skat en noodigde Thunen uit cr aan deel te nemen.

Tegen elf uur begon de deining te verminderen, de wind was gaan liggen en het schommelen nam af. Hoog aan den he,ne! stond de maan te midden t;;ener stt.rren- pracht, die aan 't bnd der sproo 'jes deed enken. Een donkere schaduw, in een overjas geht.1d, kv am de trap op. "Ben je! we ^l' wa 0 geknapt kapitein?" vroeg de commandant, die Van Raden herkende.

"JJ,

't gaat \ 'cer."

"Komt

i

vrouw ni t een uurtje boven? Niemand hou t 't uit b lledn."

"Mijn vro ^lW h ft slaap noodig, zij moet uitmstel1 ,n de vermot,;iellis van de 1. tste dagen." En zijdelings zag hij nal1' Thu n, die schijnbaar onverschillig de kaarten schudde. Enke!t:n b gOllnen aanst lten e mJken om hun k oi p te zoeken en tu schenb iden hoorde men h t "goedennacht" van dezen of genen die n, ar beneden ging. Tegen mi dernacht was het dek \'erlatcn, slechts de eerste officier li p in reg Imatige passen op en neer, nu en d, n stil taande bij Bergsma, die op een mail toel L guitges rekt, geduldig wachtend op het einde V,l1 een b nauwdhei , die heden zoo ang aanhield ...

1 ari.lln l'Jcht den volgend n m 1'gen de koffie in de hut, doch was h t e z czickte of ::ie minder smakelijke chcepskoffit:? evrouw Van R den kon den aanJc- boden dr k ^11l t in ·en. "Neem maar wcg Mariam, t' a cnnak"l) z i ze, het kopje aanrt,;ikende. De kapitein

I) Niet lekker.

~' t niet mocht. 2. I7

daarentegen dr nk ze met smaak en 5maalde 0\' r d kieskeurigh id van zijn vrouw, die zoo snel mogelijk aan de onaangename opmerkingen zocht te ontkomen door met Otto naar 't dek te gaan. Veel passagiers dr n- ken er al hun koffie of thee. De zee was spi gelglad t11

verrukkelijk het gezicht op de blauwe b tgen, wier krui- nen, onder de schitterende blankheid d,'r sneeuw ver- scholen, scherp afstaken tegen de rozige lucht.

De Maidm.:ms ZJgen zich genoodzaakt het gezelschap V1n mevrouw V1n Rad"n op 1 :: een.

"Eig nlijk i - I ) p. e '1ige 111 t ic ik hier aln boord om kan ga.1n," vo ti 't controleurs-vrouwtj'.

Zeidcl ~ de onderwij::er C 1 ziJIl vrouw sloten i: ij de z ndings-falllilie .1:'11.

Bh:.ven o\/'r d :unbtcna r ter bcschlkkinO' V ^\1 Roijen en cl luitenant V 111 Wen. cn, die loten zich meestal bij elkander op. 50111 wdel 1 Uil gez I chap 'crmed"deri door Thunen, clvch dan alleen :lIs mevrouw Van Ra ien niet él..:mwezig was, \ 'ant gewoonlijk kon men hem ste . s in h::ar na ijheid 'inden, w t meermale e n verachtel:jk woord van mevrouw M.1idl 1an uitlokte. ,.1 lij is ~l11oor1ijk verli fd op ha,lr, hij 1 at 1\ • rilm telkens v t 'oor haar naar de hut brengen," zei ze tot haar echtgenoot en deze wlag schuchter d opmerking:"a ha r man er niet voor zor t."

"Gekheid, ze heeft ze all maal b (\o\; ~,ik weet 11i t

WJt z\: 10 ha.1r zien, en wat een hou in~, :ûj kon wel koningin zijn, ne ¹¹ hoor, ik :al blij :::;.. I 'Ie op B t. \Ïa komen, iedereen kijkt haar ¹¹³ r de oo:,en, at 'omt er van JI je man kapitein i . Duurt 't nOb bng er jLj

IC klJs bent?"

Maidman la hte .• ,Je bent een echte controleursvrou\', l' hoop, dat ze mij gauw resident ma en. or

11' jakkes hoc fbuw;" ontevrc en keerd ze den toe-

18

komstigen resident haar rug toe en ging regelrecht naar de kajuit, waar ze een gesprek begon met Van Raden, die naast h::1.1r kwam ûtten en met bege rige oogen zag naar den schotel gelardeerde varkenslever, die aan '( andere einde der tafel stond. Eindelijk kon hij een jongen wenken.

"Sm:lakt 't kapitein?" vroeg Dr. Braun.

,,0 heerlijk! Eten is een van de genietingcn van 't leven, di!;; nooit genoeg geprezen kunnen worden."

"Nu, ik ken gelukkig betere," sprak Thunen met een blik op nevrouw V:111 Ra en, die bezig was Otto een eitje te voe n en intus.chen druk beraadslaagde mt.t den adminis r:lteur, 0 n h t lijd .1 van den patiënt ecnigsûns te kunnen verz~cht n. HlJ kwam juist innen en zette :lch na een beleefden morg ngroet aan taf 1. "Heeft U

nog wat kunnen .Jape 1 met die warmte cn daL schom-

ll1 I'n?" vr g lllevl' ti \. Van Rad .. n hem belangstellend .1.1n:;ien e.

"Ik h b d 11 nach op I et dek doorgebra ht; de cou- c letten zijn voor mij te kort: il· kan er mij nict geheel in uit::;tr"k en; ik zal 't van nacht nog eens probeeren."

tiJ

a, ^'t is voor u ru tiger in de hut ... "

"En i . hinder de pJSsagiers 111 t in de kajuit te slapen."

"Dit is wel' aller l1inst, ik eloof, dat niemand hierop aanmerking zou mak n," zei F lie met een zij dmgschen blik op haJr man, a • vreesde zij van dien kant eenigen tegcnstan .

Geluk ig sprak kapitein Van Raden de woorden niet uit, die h 111 op Ot: lippen ~w .ddenj meesmuilend stond hij van tafel op, binnensmon ~ iet~ van "i iote philan- thropie" mompelen e.

De reis wer zonder tegenspoed voortgezetj klein wol jes, die omlij s tot een onweer dreigd n samen te p. ell, dre 'en t rechter tijd weer voorbij. Zoo ging 't

ok 111 t de p.1 sagiers.

19

Aanvankelijk het de toestlnd v:m B rg "Ila zich bevre- digend aanûen, hij kwam geregeld aan tafd, en ofschoon :djn négligé den kapitein Van Raden wel ld1S aanstoot gaf, - eens had hij zelf tot, zijl~ vr~uw. en mevrouw Maidman gezegd: "nu moet t UIt ZIJn, Ik zal cr den commandant op attent maken," - ~lJO bleef het to~h bij bedreigingen. V n Raden W:1", er echter de man t11 t na3r, om een dergelijke zelfbeheersching lang te kunnen volhol1den. Voor één of twee dagen kon hij de stem van zijn egoï me wel onderdlllkken, ma:lr .. de reis d. ~lrde langer, en op zekeren d:lg oorde I, e hl) 11 t lloodlg om den admit1l trateur zijn bezwaren bloot te legge 1.

Fdi 's beden, om den zieke te s aren, bleven onver- llOord. "Je houdt llleel' van hem dan V3n j,; 111.11,"

snauwde hij. Toch moest voorkomen \'orden, at de plannen om hem Voln tafel te Verbal1l1 n den patiënt ter oore zouden komen. In een opwelling v. n 111 delijden liep ze naar Thunen, die ge leel alle n op 't ach~~r lt in e n roman uit de Libliotheek verdie t a; hiJ had in de batstc d3gen 's kal,ir,,: 1 onaangella 1e toespelingen opgev:mgen en hield zich zooveel mogelijk geretlr crd.

Verrast sto ld hij 01' toen F lie hem gen.1derd was. Een ooO'enblik stee ^CT e n blo. 'an scha.111 te haar naJr 't h ofd.

b b l ?

Wolt ging ::.ij doen? ... Hulp vragen van T lUllel . 1 og wel tegen haar e htgenoot. Toen zij voor hem st~nd, voelde zij plotseling al het ge vicht V.1n haar h d"hng.

11 Wat is Cl' mevrouw, knik iets 'oor u (0 n?" vroeg hij, h.1a1' verlegenheid ziende.

Zij her telde zich spoedig en vertdde hem de ontevre- denheid van sommige passagier', waaronder ook haar echtgenoot.

"De man zal 't wel niet 1. ng m cr m. k"'n, ove' een paar agen mod hij uit :;i h zelf wi!! vm tafel wegblijven, ik ZOl h n zoo graag de;;;e wmeder:ng bespar n," zei ze

:>0

gejaagd, telkens vreezende, dat haar e htgenoot boven zou kome 1.

Ik zal cr met Dl'. Braun over spreken; misschien weet hi;" wel raad; in elk geval zal ik zorge?, dat 't

~p

een manier aan Bcrgsma gezegd wordt, dIe hem met kan kwetsen," zei Thunen,

Mevrouw uw man zoekt naar u, hij is beneden,"

" ,

waarschuw ede dokter, die de trap op kwam. Mevrouw Van Raden ging naar haar ech~genoot, die haar tegen- woor igheid reeds miste, om Zich te prepareeren voor de lunch.

Zegevierend zag bpitein V. n R den dlen middag om

;;iel heen, tocn aa tafel de plaats van Bergsma open bleef.

"Hij heeft cr toch maar dadelijk.:oor gezorgd, zonde.~

z'ch aan d;'\t flauwe ge::cur van ZIJn vrouw te storel1, dus S r.1k mcvrouw Molidm:m tot haar echtgenoot en knikte den bpitein vriendelijk toc.

IV . i ma ¹ zuchtte en kniktc.

Angstig vr lTcnd ::ag mcvrouw Van Raden na11' de Zijde van Thunen, doch d ze steld.! haar gerust. "Dr. Braun heeft hem voo~'gestc1 om Zich in de warmte nict te kIe dl:l1 en liever het mi d3gmaal boven op het dek te g 'ruiken," fiui .. terde hij haar in 't voorbijga n in 't oor. Een d. nkbaar lachje en een blik, wet prekender dan woord n war n haar 3ntwoor . Van dien tijd af was er een stil bondO'el1ootschap tusschen h.:;n beiden, cn noch de hat lijke

t~espelingell

\ an den kapitein, noch onaan- gename opmer iogen van de passagiers ko~den. hi~~i.n eenige veran ering breI gen. IIaar vrouwehJke ltltu.ltle

",ee haar den weg, di n zij had te betreden; de passagier mochten 00 al vin en, at d ::e be lijkt w:tS, zij zou toonen h m te ^UIlIl n bcwa elen zond ^l' zich te be- zo ede en. 'am eer de <.lrukken e l ' tb hitt all n naar b neden riep en B rgsma boven met z'jn nau .... dheden

:u

la~ te wor-tele:l, l racht d' 7.3chtP', k cic hand, n m\.- vrouw Van Raden lafenis voor den armen I"ranke; dan verkoelde zij het ;;Ioeiende voorhoofd met ijskompressen of verfrischte hem met eau de Cologne. Niet zelden gebeurde het, dat Thunen of Dr. Braltn h ar hierbiJ behulpzaam was. Zoo brachten ... e soms ur"n in het gezel- schap van den zieke door en ontstond een vertrouwelijk- heid onder het kleine g _zelschap.

,,'t Schijnt een nieuwe liefhebberij te z;ijn om

ie

ⁱⁿ

de rol van verpleegster te laten b wonderen en je man en kind voor een vreemde te rwaarloozen," snau vde Van Raden op ecn ochtend. E n vrij luidruchtige scène volgde, ~oo luide, dat mevrouw Z 'idel alles gehoord had en in 'c diepst geheim ha"r ontdek ingen aan de zende- lingsvrouw vertelde. "Ik heb h m herhaaldelijk zich op zijn borst hooren slaan, de :l1me m,ll1," zeide zij mede- lijdend. levrouw Lammers was eenzeer verontwaJr- digd en beloofde er met h.1Jr ech en ot over te sprek 11,

doch de zendeling zag ::ijne troU\ve ga e bestraffen in de 0 gen ~11 hief dreigen ~ijn vinger o1Ohoo.. ,00 eelt I.iet, opda gij nict geo r eeld wor e," s. r,l hij gestret g en verdwe n, m t h t t kst k on er zijn arm, laar Berg ma, die er eindelijk in toe estem ha m d gelijks een half uur naar zijn geestelijke lezin ~ te luisteren.

H.

Men was op weg, om het bestaan van mevrouw de St. Remy geheel te vergeten, toen zij zich op zekeren dag, brekende met alle eischcn der coquetterie en etiquette, in de kajuit "Uloon .

Nadat de loods tI' Sue~ van boord was gegaan en de arme VlOUW de hitt der woest

ïn,

geduren e den tocht door 'L Suez-kanaal, had doorstaan, beschouwde zij haar retr, ite als geëin igd. "Haal mijn overkabaj:1uit den k?ff~r Sinem, ik gJ nélar buiten, je hebt immers die eenc I1Jonp in sarongkabaja gezien?"

"Soenggoe ma tie njl!"l) ,Nu aio dan,"

\Vi een nieuw glerigen blik door de kajuitstrap 11,1 r beneden wierp, Z,1g (aJr een buitengewoon aantrekkelijk toneeltje. Mevrouw eSt. Remy in een aumonkleuri!;e over" baja, zat tegen het ftuweelen rugkussen geleun , met ~cn groote reistasch, half geopend op haal' schoot.

Vóór haar op tafel een half fteschje champagne in e n koel-emmer en daarnaast een bijna volgeschonken gl Haar gelaat, of Cloon b\::uekt door een dikke laag bedak, verried, zooal niet lct type van den JaV3Jn, d':lll toch zeker e ne n:lu ~e "erwantschJp aan dien volk'st m;

vooral e leine vle\:zige "oe cn, die onder een met slang 11 CIl drJken beschilder C sarong uitk,'-amel en vaaraan coquette, v el te leine muiltjes bengelend ne r-

) Ik mag sterven m rou'.

hingen. Sinem, het inlandsch meisje, in een rooskleurig baadje gehuld hanteerde op twee passen afstands van mevrouw een grooten Japanschen waaier op bevallige wijze haar meesteres hicrmee koelte toewuivend, met gclonk naar Salimin, den kajuitsjongen, die menigmaal bev on erende blik~ en naar dit blo\.:mpÏt; van 't Smarag- den-eiland wierp, wat aan de Argusoogen van mevrouw niet ontging. "Heb ik je daarvoor tot mijn anak molS, 1) gemaakt, om je door den eersten den besten orang B:ll1djar²) te laten weghalen? Neen hoor, je bent niet mijn eerste, je zult niet mt.! je meest res doen wat je wil." En altijd deed ::e deze bedreigingen vergezel gaan van een gevoelige v rmaning met haaf lof, een gewoonte, die mevrouw met nog meer an ere uit Insulinde naar Europa had meêgebracht en on er de verschillende , naks mas naar juiste waarde werd geapprecieerd. Toch was mevrouw de St. Remy een door en door go c vrouw, die, waal' ha.1!' strenge hand :00 zwaar kon tuch- tigen, ook mild was

in

't eloonen.

Des mid ags .la 1 de theet3fel was de vroolij e wedu ve h t 'oorwerp van ieders belangstelling; ree S waren Sinem cn h:1ar va i r naar e ut verbannen, m t vcr od er uit te komen alvorens mevrouw haar diensten zou b hO~\'en, toen zij Thunen on r de p:1ssagiers opmerkte en in hem den :.:oon van een voormaligen <lanbid er uit hJ3r jeugd ontdekte.

"Ho' a:1rdig, dat jIj hier b n GUtlS, tobJt wat lijk je op je IllJma, zij is en mor' lOUW, zij heeft een nOOle neus, jij ook. J il, werkelijk," gi 19 ze voort, vri n lijk knikken ,toen zij ;:.1g, dat Thunen ûch niet erg op zijn gcma gevoeld bij e a geme ne attentie, die op dit oog':llblik zijn ^l1"US t n deel viel. Dan, zon er 4Ïch in

') A:lngcnomen kind.

:) Bandjo rees.

't minst te bekommeren, ook om de eenvoudigste regelen der wellevendheid, zette ze haar lorgnet op en begon mevrouw Van Raden in oogenschol1\v te nemen. D ze

W<lS bezig haar kind melk te laten drinken en doors ond den criti 'chen blik zOl1d~r een zweem van verlegenh id.

De kabaja en koetJng, di zij droeg, ^{\'I ..} as onberispelijk van snit; en 't teere we >fse! der kabaja doorschijnend genoeg om den bpitein buiten zich zelf van jaloezie te maken. Zij droc~ de Pekalongansche sarong met een gratie, alleen a:1n In ischen eigen en d'laronder muiltjes van blauw fluweel met goud geborduurd en gouden h"kjes. Toen mevrouw de St. Remy haar face à main, waarmee ze de m nschcn ::00 onbeschaamd kon aan- staren, in d~ ta"ch liet vallen, maakte ze bij zich zelve de opmerking: "Jij moet een creoolsche zijn," en on- willekeurig dw alde h:13r bli· 11.1:11' T lUllen, ter .... ijl er in haar oog i t5 tinteld , dat hem zei: "Je hebt een goeden smaJk." Die blik, i oogen, die hem schenen te door- boren, riepen een b os op zij 1 kaken. "Zou zij reeds ver moe en, wat h

ï

met zooveel ze1fb heersching ver- berg e, h, cl z', in d ze enl-de oogenblikken reeds be- grc en? ... In de uren der retraite vertelde Se nim onder het waaien verhalen, door Ha 1 •• 11 in 't diep:,t geheim toe-

'ertrouwd, die e rekking ha den op 't intieme leven der V, n Ra ens in ver Jand J let J.ttentics van Thunen. En de f nta ie V<ln mevrouw de St. Remy was rijk genoeg om hiervan in g ^dJC lten een romannetje sa:un te flansen.

NaJrm, te de hitte in de Roo e zee toenam, verergerde de toestJnd "an B rgslIl,l. Lammer" h, d zijn geestelijke le4Ïngcl1 gestaa t en ver enoegde zich nu en dan den armen lijder vaa de groote reis naar 't beloofde land te spreken: h t land w:1:1rh en ieders schreden willen of

011\ -illens gericht zijn, waar ieder elooning z I wachten of straffe, in verhouding ot het leven hier geleid. Bcrgsma

luisterde in dl weinige go.!de oogenbhkk n n.lar de woor- den van den braven man en overwoog ze. "Had ij alt 'jd het goede betracht? H. d hij al ijd voor zijn evenmensch gedaan wat moest?"

Ja! driewerf ja! dat had hij, en toch: ^l' was iets, ddt hem terneerdrukte, dat hem twe strijd deed voeren in zijn arm lijdend hart. Was 't het spel zijner ziekelijke verbeelding? "God droom ik, ijl i ?" h:lcl hij soms in bange onrust uitgeroepen. En weer h:ld hij ge racht k::lm e te vinden in dt: ge ach te, dat het een droom wa , cl:lt zijn zwakke hersenen hem oo::e parten spee den.

Soms sprong hij plotseling op 11 ::ag m ~t angstige ver- wilderde oogen in h trol d. "Ko 1 riie zendeling mis- schien gelijk hebben, V;lS ie et' schepsel een ~'erbuig

in de hand van God. Was h t de oorzienigheid die hem hier de cl zIjn; die hem op dit schip gepbatst had om een groot kv.aad te voorkomen? as hij een afgezant des hemels? Was alles daarom gegaan, ZOOJls 't gegaan was? ...

Maar neen het bederf in zijn loe de cl h m de;: on- zinnige h r en chimm n 0 1C P ! ; hij wi t t. Dit was lInmer' het ein . Hij herinner .e zich nog, hoe de d kte bij de ziekte zijns \'aders ge::eg ha:" Xl rs h~1 1111;

als hij gaa ijlen." En hij? Hij had immcls e h, ".11 geërfd. TrJnen welden in Z1n oogen. Ic wreed, 0 God, oe wreed, zoo te Jl oeten lijden. ¹¹ to h, i geh 'im- zinnige stem ;'lau zijne ::ijde hiell aan. "Haast U_J haast

\1," klonk het dringen in zijn oorl:11. lIij

z

^g om ûch heen ... niet ... niets ... d. n de ka me zee. Hij richtt zich 0l en zo ht tastend de v rschan ing t> breiken, waarov rhe n hij ti ef star n 111 de rustlooze golven, een klein \\. inigj \'00 0 'er buigen en hij zou zich ont- tr kken •. n de ellen ^1:, ie h ^III nog wachtte. :çie kon ft hem ten h\ade duid n, den ten doode 0 g chre net en toch ! ... Hij _ reep m t eide h n '11 naar ::ijn g 0 ien

6

hoofd, hd gedreu I!, machine deed hem. pijn. Wag- gelend keerde hij teruJ naar zijn stoel en Vlel neer m~t ('en plof. ,,'t Is warmpjes meneer," zei Janma:lt, d1e VJn 't roer werd aftielost e langs hem heen naar 't voordek ging. Verschrikt zag hij op. "Ja, ja, he~l warm !"

Weer gleed het visioen van zooeven I.lngs ::lJ11 oogen.

"IJl ik dan niet?

°

^{mijn God, toon mij} dan a:lt1, d~.t de dood mijn hersens nog niet heeft aangetast, geef m:J

?C

kl';1cht om ft vreeselijl"e woord uit te SpI' ken en laat met toe dat de O"ol'\'en het ont: tlend geheim on vangen i 1 haar sCho t. La:r mij spr ken, laat m'j de misd:lad beletten."

De stem van mevrouw Van Raden drong tot hem door e riep een glimlachje, dat estrak e trekken olltspJnde, op 't bleeke gelaat. ,,0, die trouwe lieve verp~~eg ter" ...

Hij mocht :2;Îch vergissen; maar spreken zou hl), sprek 11,

er het te laat W..1S, morgen reeds. Dit besluit gaf hem rust. Hij z u zich nu l1i t langer folteren met de vraag of 'r goe was; hij zou h.lar deelg~~oot maken van ziJ.tl Ol11'ust, haa , die hem zoo 11 fden)k verpleegd ha , dIe

In ngelachti e reinl i dee ^I wat ft hart zei.

Hoe troostend ha de b lof te van haar li pen g,ldon- l{ n, lIat zij zijn vr uw ::ou schrijven, a les, alles, zaal 't gegaan was: hoez\.: r hij !laar haar en hu.n k!~d.ere, had verlanO'd, ho hij voort urend hun eeltems 1J z!ch droeg n in de uren \'an n3uwdhci en pijn kracht en geduld pt.tte uit de lieve oogen, die hem nimm r zouden terug- zien. Is een bittere ironie klon en hem d woorden in 't oor: "Ge uld, lieve ing, onze schei ing i~ voor korten tijd, a's de kin eren aar :ijn dan" ... ,.Ja als de kinderen kl.l, r zijn" ... En trao n r uislc den t Iken Zoijn bli . Hoe a e oos had ze hem \ g lat >n ga 111, ~iin lief af e- tobcl \ rouw je, zoo weil Ig vamo en ^t ,cl l Zijn l'us cl"

I • tste, zijn om lclzin e n vaarwel Z ti zijn.

Onvt:C1no id hie Felie de wacht. Soms kromp h,lar 1

h~rt. ineen, aL ~ij ~~cht aan 't lijden der arme vrou'i , dl: m plaats van ~IJn teedere, liefdevolle woorden een bnef ~ou ontvangen, die h ar zijn dood kwam melden.

Trane~ van aandoen i g sprongen haar in de oogen, wan- neer hl) haar verhaalde van hun liefde en huwelijksgeluk.

~oe benijdde ~ij de~e vrouw, wat een wt>elde, wat een

!1Jkdom van ~aligheid had zij gekend aan zijn ~jj. Nu ~ou haar hart vaneengereten worden van pijn; maar lat~r ~ou weer kalmte daarin neêrdalen en dan zou ze een nieu v lev~n beginnen, een leven van herinnering aan den gelIefden doode. En zij ~elve? Voor háár wa,' 't bbuwe bloemp!~ va 1 geluk re ds verwelkt, voordat het ontloken was. ZIJ, de mooie, veel bewon erde vrouw ...

De zon had ha:tr werk~a11len loop vo r het halve wereldr?nd voleind, scheen a n den horizon op den waterspiegel te rusten. Dit duurde slechts en de secon- den, dan ging de gloeiende vuurbol zachtjes wegzink n en haar gloed straalde af tegen den westelijk n hemel, waar de wolke~ zi:.h baa ~en in branden gou.

Bergsma lag 111 zIJn hut In de veel te orte couchette.

Men .had .hem geen betere kunnen geven n d

ûtt

nde houd1llg 111 den stoel werd met den dag ondraaglijk r.

Dr. Braun ston aan't voetem' e en nevrouw Van Rad~n bevochtigde met eau de Co >gne en .')\\< cr zijn gloeIend vo~rhoofd en a:lnge:dcht, waarop t: kt s het dood~weet ultbr~k; hij hijgde naar adem en lid en . of ge- kreunhooren. Ultdevoortduren 011 an cllhangendewoor- den ha~ men gepoogd een zin te vormen, doch vergeefs;

h~t ee11lge, goed verstaanbare woord was Loui e, de na.1m z~Jn~r vrouw. Thunen was ook na erbij ge omen. Nieuws- gierigen kwamen tcr sI iks een kij je nemen door de open- staande deur, om venwel weer sn 1 weg te vlucht n.

Een van de 1nlan che bedien n waarsc uwde Dr.

Braw1, dat de scheepstimmerman zijn rm ha ge-

brol-en. Bergsma hield reeds eenige oogenblikken de oog n gesloten en lag in een half zittende houding uit- geput achterover. "Ik kom heel gauw terug," fluisterde de dokter en sloop voorzichtig heen.

Met brandende oogen en knikkende knieën stond Felie nog steeds met de hand V<1n den Zieke in de hare, zij durfde zich niet verroeren uit vre s van zijn rust te ver- tor\!n. Ofsc loon het raampje en de deur openstonden, wa- de hitte op het uur van zonsondergang in de Roode zee het meest verstik end. Geen kodtje kwam het gloeiend ge a:\t van den lijder verfrisschen. Zwijgen bood Thunen mevrou v V<1n R.lden hd e\!nige vouwstoeltj , d:lt in de hut aa we~ig wa , ;lal, doch zij schudde het hoofd en b f in dezelfde hou iag, waarin ze geruimen tijd had gestaan, i 1 a cm ooze sp llning luisterend na3r de on- regelmatige adc1111<11ing van den zieke. Langzaam opende hij d oogen, die re d do r een dof floers bedekt waren en zag Felie sprakeloos Jan. Toen als in ecn lalts~c krachtsinspanning ri htt::: hij zich woest op. Thunen poogde hem weer in h t kussen achterover te leggen, doch hij w\:erd h", n af en opende zijn mond om te s reken, doch ... ,,0 Go ! wat was dat?" Hij kon nie 111 cr, de tong ha reed haar dienst geweigerd, het brooze lich.1Jm gcho rza.lm e niet meer aan den geest, die nog w~r --a. mw. leen de oogen puil en diep uit hunne ka~sen. Plotsdin blev n ze op dl! geopende deur staren met een uit rukking ~oo vreesclijk, dat Felie onwille- keurig zijn hand los li t en zich ot wendde.

M riam stond aan de deur het hoofd 113ar binnen gebogen. "Toe.m p:lOggil njl;"l) zei ze met haar stem- mo lIbti en verdween.

11 kwam weer een kalmere uitdrukking de strakke ') MIjnheer 1'0 pt.

trekken v:ln den lijder ontspannen; hij zocht Fdi's alld en die van Thunen en viel acht~rover in de kussens.

Toen de dokter terugk er e, kon hij slechts den dood constat eren .•. Een oogenblik kwam het schijnsel der vondzon, een rossige gloed het raampje binnen om de moede, voor eeuwig gesloten oogen te kûssen, toen smolt de vuurgloed weg in purper violet en allengskens daal

en dichte ,level als een rouwfloers neder, en z;achtjes zong de zee haar ruiseh n a ondlied, waarnaar de doode nimmer moede, 'as geweest te luisteren.,.

In den I,oop van den volgenden da"', tegen et middag- uur, verminderd> de _, "T.Ul11 " haar va'ut, b malllillcr _~ en paSSJgI rs 5tond\:n 111et ontblo t hoofd aan 't dek geschaard. Op een lijkb.l.lr rustte het stoffelijk over chot van B rgs1l1:1,gewikke1dinNecrl.llld' dl" kj ur.,,\X enscht een VJn e hceren te SI pkell?" 'loeg de commandant m zich heen ziende . .,. cm?,. \V'lnu d, n Bergsma, ik ~e11 geen redenaar, schoon \\oord 11 en ik niet, ik had ge oopt U n ar Bata ia te logen terugvoeren, God heeft 't an e:'s b;:schikt, Zijn n .lm zij gez genJ. Uit naam ',n alle hier ::nwe:;igen brent; ik U een woord VJn eerbiedi_ e h dde. Gij zijt een lplJ ,\,I;st, ^U\

o crwinnin<T getuigt VJn bovenm n chdljk p ichtsbescf, moget gij thans reeds het loon genieten vuo. het off.::r dat gij bracht. Vaarwel mijn vriend, rust

z

cht! ... "

Eenig oogenbli k n hiel het c rcun der m chine op en was het golfgeklots de doodsklok die de plee lt"g- hcid b geleid c. Op een wenk \'an den comrnan ant

\'.:erd het lijk ¹¹¹ de groote mast gedragen, d.lar la roet en allen eerb '\'di?,; de \'rou', 'en bog n het h of . Een doff\.:

pI . ' en de ::te wi 'I p haar reus. chtig lijkkleed over den doode heen, Het gedreu 1 cl r ma hine na 11 'eer cn .1anvang en de "Narma a" t I n passagier minder aan boord,

lIL

Het was een sombere ochtend; donkere onweers- wolken kwamen ijlings uit 't Zuid-westen aandrijven en zon n een fijnen motregen naar beneden, Het dek pa geschrob , had t: 11 onbe aa",lijk .l~ zien. De k vart1~~·­

Il .. ,estcr ging mopperend heen en wed, ko l~e z J.11 omevredenhei lan de kin eten van den zendeling. dIe den v l'igen <lV nd wat overbl 'jfs Ie 1 'a 1 h t cl ss rt op h d k h. d n ge ll'ooill.

L td' dan gewoonlijk "men de pJssagi r boven. Er hi 1" dreigin'" door wat 1I1en all de luide stem V.1n kapitein

<> t> d ' d

Van R en, ie. bij de badkamers een jo 1gen relg c, had unnell opvangen, m ar 't r'chtc \\ i t I tcn niet.

F tie :'las ine nge 'rompen va'. s hri , toen z.ij haar eeh t-

er n ot in 't \' 0 ge morgenuur ha hooren toorn n cn 't

<> '

lui e ^J1 i .. un 1"1) ve zeI van e ¹¹ vlo k en eell11emgte c lel ,'oorden in de hutten weerl-Ion., Telkens vernam men daartuss leniu de V.Ul w e c trillendç stem v n den Boeg'nees, dir. in zijn "tid 1 toewan "2) bleef volharden.

"W;lt geDcurt ,l"ar?" vroeg ze a.l11 de baboe, bezig Otto te kl den, En heel laconiek antwoord e dez :

"Orang kanunar man i kotOr."3)

V;ln en was nog niet geb ^In erd, toen hij een half uur later de cabine zijner rou v binnentrad, "Dat manl'eert

I) Stil.

) Neen mijnh er, ) De badkamers zijn vuil.

er nog m ar aan, die Boeginees wilde m te lijf, zoo'u ellendeling, ik z31 hem aanklagen bij en COlllnand3nt."

Felie ontstelde hevig. Zij had mt;;crm:llen gehoord, hoc geva3rlijk het was, die menschcn een ong gron e aanmerking te maken, en ongegrond moest zij geweest zijn, te oordeel en naar de weer 1nnÏ!!heid VJn den jongen. In haar angst besta3rden onwillck;urig ha,lf oogen het kind, dat vroolijk kr.1aiend werd aa gekleed.

"Je moet oppassen met ie menschen, Frits; zij wrcken zich altijd," waarschuwde zij. Hij was echtcr niet in een stcmming, om zich te bten l-alme ren en m t VJn

woede trillende stem, die tot aan 't andere einde dcl' kajuit hoorbalr was, barstte een reeds dagen ingehoud~n stroom van ver vijten los.

"Je had gehoopt, dat d:: kerel me vermoord h d, hè, da 1 kon ie trouwen met dien Thullen," s hreeuwde hij in toomlooze ,\oede. Zij strekte dood bleek haJl' 11.lllden na:1f hem uit n sm ekte hem t :: vi; 'en of ::;achter te spreken, tcnein e hun po itie a 11 b or niet on, 10-

gelijk te l1nken. Iles echter vru hteloos. Het \ ·cini ... je vernis der beschaving, wa rmee luj in Zijn ¹⁰⁰ baan al officier het ruwe karakter h d weten te b dekkell, en een vrouw als de zijne h, d wet n te verbli den, VCl-

dween als was voor de zon ¹¹ een plo rtigc, zich aan niets storende ellen eling bie f over.

Dreigend hief hij de gebalde vuist~ t gen zijn vrouw, om dan weer zich zelf tegen het hoofd te slaan.

Felie liet de smeekende handen we.:;enloos ~J ken, zo k op halr kni ~n 't hoofd geleund teuen de couchel e. Was deze woes a.1rd, dit monster h3ar e htgenoot, Je m.1I1, voor wien zij m~t 1 .ar moeder en famili h. d geb ok n, de m.m, dIe och 1 h.1 r h r 1 ! be~ ten?

Wèl h. d ze zich in hem teJeurges cid ge::ien, ree :) op den dag van het huwelijk en ater al meer en meer, toen 3

hij h t voor gehuwde lieden zoo noodZ3keliJk in acht- nemen van 11l..t d corum overbodig begon te vinden.

Wèl 1 3d z bittere, heete tranen gestort bij de gedachte, wat cr was overgebh..vcn van haar liefdedl'oom en hoeveel

;:' hod opgeofferd om hem gelukkig te maken. Maal'

1111 dit, ten a"'nhoore van de andere passagiers! Ze door- I. ~fde weel den tr",urig.:n tijd van "óór Otto's geboorte.

0, IJoevecl ma en ha :e zich de haren uit het hoofd ge- lukt en in wilde smart de handen tegen het hoofd geslagen.

Maar 't vooruitzicht van moeder te worden dwong ha3r kalm te zijn en niet de vrucht, die zij onder het h. rt droeg, door woes.e smart te dooden. Hij had in de dagen, d1e de bevalling voorafgingen, de minste afwijking van den dagelijkschen leefregel bespottelijk ge- vonden. ,,'t Is immers een natuurlijk proces," voegde hij haar stna end toe, en toen ze eens in zijn afwezigheid een flauwte kr g, en

z.iJ

hem haar zorgen meedecldl., ,'cr 11 aar liet voorbeeld voor oog ¹¹ gehoud n van vrou v Kraij n of, die in de h",rinn ring des kapiteins voort- Ie 'ende wasch 'rou , en mar etentst ^l' van het legiment, di op den derden da na h:tre bevJ.lling reeds \ 'eer d n troep ver ezel e op e n militairen marsch. Alleen, h el alleen, h. d Ft;; ie haar lot gedragen, tot niemand ooit een klacht geuit; het vooruitzicht van eenmaal het teere, kl i e we2;entjc, haar kind te mogen bezitten, deed haal' in 't treurig b staan b rusten en olle ellende ver- mocht ni t den voorsm ak te bederven der zaligheid, a s zij dacht hoe tw ,. kh..ille mollige armpjes zich om ha, r hals zoud n strengelen en t 1Jee rozenlipjes de hare ::oud n zoe en: t zou de liefde zijn, de reine, zalige moederli fde,.... van het vooruitzicht haor deed jubelen.

De kleine Otto .. :e·cl geboren in de meest prillliti ve omstandigheden. Fe ie's moedert met wie zij sedert haar huwelijk op gespannen voet was gebleven, bood zich aln

Wat ni t mocht. 3 33

om het huishouden waar te nemen, doch F lie had dit aan- bod afgeslagen' de angst, dat haar moeder een blik zou werpen in haar treurige levensomstandigheden, zou nadee- lig voor haar en 't kind kunnen zijn; bovendi n wa er een klove ontstaan tusschen de beide vron ;ven, die zelfs door de geboorte van een kind niet zou zijn te overbruggen.

Zoo bleef zij geheel allecn met de baker, een ru ,·c, heerschzuchtige vrouw, toen de bange ure naakte. Van Raden was de eerste dagen wel vol zorgen gewee t VOOI' zijn vrOUWj maar dienzelfden dag na de geboo"te van 't kind ging luj naar de societeit om \01 v.1derlijk..:n trots h t heuglijke nieuws aan vrienden en bekenden mee te dee\en. "Ik moet mij eens verzetten, zulke za -en werken verbazend op je zenuwen,"

De daarop volgende middagen maakte hij zijn bcwoon partijtje hombre en nimeerdc hij de h 'Clen om 's avonds terug te kom 11. "Zoo'n klein kind ma.lkt hct huishouden enorm ongezcllig, als mijn vrouw niet heel gauw op de becn is, word ik uithuizl ," T"1l tocn • ac ltc;te dag voor ,ij cn F 1. ^.1 g niet 111 j", hui kam ^l' was, w . de.1 de h rin enngen aan vr u\\ Kraijenhof nog eens 0 g - fri ch , Gduk ig t1 ven di \'an weinig uitwcrking op dokter en baker, die hardnekkig 'asthic1d 11 aan de ge- ,voonte om de kraam rouw negen tbgen het e te I. ten houden, Dit was en k:1pit in ern gruwel neen had 111; zich e 11 'IV rvloekt oud wijf' I ten 01tvallen, doch hierdoor liet vrou v Maarser. :iC11 niet uit het veld sban; vol verontw.1ardigino hidd ze hem 1 t chreeu- wende kind voor, ,,' t Is een mooie bo I hier, da ar lei t

mevrouw nou al meer as twee ti Ir in d'r b cl t 1 uilen en om ft kind te roepen en ik mag 'r 't wurm ni t g ven

0111 te zuige .. " En zond r zich verder om iets te b - kommeren, maakte ze een kopje suik rWlter, waarvan

~e het kind telk ¹¹ een theelepeltje ingaf.

34

"Je vermoordt't in , met je geknoei," riep hij hall' woedend toe,

En lIwes vermoordt er uw~s vrouw bij, dat schaap li~; daar nou ln:l. r te, huil,en, ~at is \'on~ 't eerst van mijn leven, dat ik zoo lets 111 111Jn bakerdlcnsten beleef, dan was ft bij baron Beeloo anders, hoor! en dat wa nog wel 11 t der e kiwI."

" oop n,1ar den ~tli ':1 :n ne m b,1ron ,Beelo me~:

als f[ hier niet n ar Je Zl11 IS, dan donder Je malr op:

"AI ik ge 11 kepassie had met mevrouw, dan z~u Ik 't doen hoor, maar dat arme schaap zou al aardig er an toe zijn als i 'c; optrok." En all rlei v 'ooden prevelend binnensmond , wiegde ze h~t kind op h:1al' bre~d~11 katoenen schoot. Het had 111 't gnagte het :var~le, sut! er-

\vaterO'edronken en viel d:1dclijkvan verl110eldh Id 111s1aa , TO~l de blke' hein in zijn wiegje legd:! el sussend h, :11' ng tegen het k ein ge:::ichtjc drukte, .. z:1g z ~e

11 v van en apitcin langs h al heen gl1Jddl en lil

e krlamkamer verd ",'ijn n,

De vrees oor rnstigcr g volg n cl >ed Van Rld 1\

och esiuitcn om er een ind aan te makel. "Dat I elijke wijf kon mij wel een een poets b kken~ op stuk van zaken zou ik nog de schuld krijgen van die d vaz.e s ntimcntl it it van mijn vrouw. Kan it- ^'t help\:n, dat ze zoo'n lUilbui heft? 't Was betel' dJt ze zich wat 111 el' van ha:lr p i ten als moeder g' g k \' ')ten n niet steeds to gaf aan die overgevoeligheid,"

En 111d dan met tegenûn was hij op den rand VlU

haar be komen zitten. Wat :ûj samen bespraken, bleef oor de ba er geh im.

Niet 1e 1 lang daarna werd vrouw Ma:ll'sen lder ge- roepen n rustten op de jonge moeder de ~orgen vo~r

haar kind, doch zij genoot er an en verdroeg geduld,lg e luimen v:ln h:1ar cc toenoot en de vel tere htwlJ-

35

zingen, van haar moeder die nu toch gekomen was, Van Raden was het au fond met zijn schoonmoeder een, en hij begreep eigenlijk niet, dat llij vroecrer zooveel antipathie voor haar gevoeld had; in de meest: opzicht.::n was zij van zijn opinie en dit was iets wat de eicrenliefde van den kapitein streelde, Bij eU besluit,

ho~

nering ook, werd het advies der moeder ingewonnen: "Mama zou dit of dat wel het beste wct n, m~llna zou hem 'v\e1 goeden ra:'ld kunnen gev 11," En 111:'1111a er~uim e nid, van de herwonnen ree lten ruimschoots gebruik te maken; zij had 't nooit kUl nen den' el , dat die Van Raden ::oo'n flinke man :;as, Dat I ij nu niet 400 \' 1 attenties en tcedcrh id voor Fdi \ as, tul ja ! .. , ze wa') ook altijd zoo hautaine, n Felie zou een zien, Is ze maar naar ha:'ll' moeder wilde hooren, hoe gel kkig of ze samen konden zijn; zij wi t eigenlijk veel beter me hem om te gaan d n haar dochter,"

Felie zag mama's invloed en macht met den d. cr iu

.. • 0

omvang toenemen en ZIJ het haar begaan, X1at dec de haar het overige. Ze had imm rs haar kir •. Tódl zou ::e e nmaalondervin .n, .t niet het be::'t \an en ind allééll in taat IJ om het ledige Jan te \ ullen en d teleu-

~telling t ,,'crgoeden in ce jonge vrouw, ie rijk aJn I ugd en hefde en schoonheid verbloeit in dorre alle- daagschhci \an huishouden-bestieren en kinder n- opvoeden, zo 1der dat ooit teed re lipp n de ZOl'('1en der bui houding, de afmatting der stapelooze nach;n v. n 'r bleeke voorhoofd wegkuss 1,

Omstreeks e n maand, voordat cl verloftijd verstreken wa , pInat te d bpit in een a vul ntie in de courant om e n babo , dil! een ten1 ke rende familie 11 •• r In 1 wilde vergc~eJlel1 en onllli elJijk d 3fl1:l kwam ariam zich aanmelden.

Ht;;t WJ -Felie met Olltg. an, cl, haar echtgenoot, to n

ûj, van het station terugkeerende, met de baboe binnen- trad, zichtbaar ontstelde, wat nog verergerde toen zij hem vroeg: "Ken je die meid?"

Hij herstelde zich echter spoedig en schudde ont- kennend zijn hoofd, terwijl hij eenige keeren achter elkaar a:l11 zijn sigaar trok. "Zij lijkt precies op de naaister van Jet. mijn zuster; herinner je je niet dat zwartje op een matje aan haar voeten?"

Feiie herinnerde zich noch 't een, noch 't ander en achtte het overbodig zich er langer in te verdiepen . . , at kan ft mij eiff nlijk ook schelen en wat komt 't er ook 0 aan, of hits die meid kCllt of niet," dacht ze, Buitendien was het gebruik lij 'e "Tabe toewan"l) 'j het binnen omen zoo onver.:ich 'llig over haar lippen ge omen, at t \ erdere haar kot! li t,

De abo wist :;poe( ig Ot jes genegenhei te winnen en

~e1oofd gedu en e de zeleis ce 1 steun 'oor (e mo er e worden; I eeds 'all het eerste oogenblik (!f liel h l

i d zich do ot' ha I' dragen en in sb;!p mak n en met de hn moedighei , die alle baboes igen is, vcrdlOeg z e luimen en grillen va 1 het kind.

F lie geno t vall de wdvcrdie de rust en kon nu hall' ij bes e en all h t maken van allerlei toebcrei e1en voor de reis. Van Ra en verge~dde h:1ar soms op haar tochten naar de sta om 'nkoo en te doen; eens chter werd hij door 't bezoek V<ln een der agenten der stoom- vaart-me at ch:lppij, die ::aken met hem te bespreken had, verhinder ea ging 7.ij a leen.

00 poe i, mogelijk h<ln el e hij dt. reis-aangelegen- heden met den agent af, die, zit:nde d:lt de ujd van zijn c!'t:llt e erkt sc leen, hem niet l.111g ophield. Toen ijlde de ka it in de tra pen op na3r ::ijn slaap amer, waar hij wist den leine met de ab oe te zullen vinden. Met van

') Dag mijnheer.

37

') Eten ::ockcn.

-) Onbcs hlJllld.

J)

Ja

^mijnheer.

toren.

angstig naar de

zoe en, waar

r cm

Ot

je te

I1Satoe rombak, ja biekin jang baroe"l), zuchtte zij en dacht daarbij aan haar eigen levensgeluk, dat eens plotseling als Otjec:; toren was ineengestort.

Zij was met een familie naar Den Haag gekomen, omdat

~ij Wist, dat toe wan Panraden, háár toewan, daar toefde;

al de gebeden en offers, om lets van hem te hooren, waren vruchteloos gebleven. Toen beheerschte haar een woest verlangen naar den vader van haar kin~; zij mo~.st,

~ij zou hem vinden. Panglima Prang mangle, de WI)ze man, de orang pienter, wijd en ~ijd in de~ ~mtr~k b.e- kend, had haa een djiemat gegeven, twm Ig nngglts moest ~e hem da.1rvoor be alen en later nog eens de~elfde som voor 't middeltje, dat den toewan moe!;t toegediend worden als de gelegenheid ~ich daarvoor aanbood. En die

gel~genheid ~Ol'l

^{komen, dJt}

",,:~st

^zij;

~ls

^{zij. ma:1r}

eenmaal in de~elfd s ad was en ~l)ne ^WOning Wist, of de st ':lat waar hij gewoon was te passeeren, dáár ~ou zij 't tooverpoeder uitstrooien, en hij ~ou geen .~veE'rstand kunne ieûcn, hij zou haar gaan zoeken, ZI) moesten

,ar vin en.

en \

^{r!!ez.!d van P 1} glimJ Pran 's best \\('11schel,

11 g ari 111 na. r Europa. De familie, bij wie ,~ij .in dienst \".15 , ging in Rijs viik wonen. lIoe zou ZIJ . 1 hl ? r te we en l'UIJncn kome , \'aar Van a en zie 1 evon ' Stipt v l~de zij '11 rJad 'an h~ I' d~. 'oen op; als .,ij zi I ter ru te gaf, riep ~Ij herh,l.1ld hJk den 111.110 V.'1l

haar toewon, 'cn-:oo vóór en na let eten en meermalen gedurcll den dag doopte zij met de slank ?ruine vingers een flanell 11 lap in den bedakpot, d arb!) haar gcbc en ple 'elen e.

Ma:mJen I ng toefde ariam reed in E~ropa en 't lel"k ' ,of e durt: -nidde1en van den Pang1111la hoar

111 en kieten; zij had zich geen enkbeeld kunnen ') Als er een ineenstort, dan beginnen we e n nieuwe.

39