• No results found

Het verschil tussen een orchidee en en pinksterbloem

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Het verschil tussen een orchidee en en pinksterbloem"

Copied!
3
0
0

Bezig met laden.... (Bekijk nu de volledige tekst)

Hele tekst

(1)

In het Drentse Wilhelminaoord stoat hei Haags Buitencentrum.Jan Wartena is hier in 1973 begonnen om Haagse basisscholieren kennis te laten maken met de (Drentse) natuur. Inmiddels beleefden meer dan 70.000 leerlingen hier een natuurwerkweek. Voor velen een topervaring die ze nooit meer vergeten. In 1989 werd op een oude maisakker naast het buitencen­ irum een heempaik aangelegd, dat onderdeel uitmaakt van de werkweken. Jan Wartena schrijft over zijn ervarin­

gen met de leerlingen en het park.

Jan Wartena

In 1993 heb ik een arti kel in Oase gepubliceerd onder de titel: "Een Haagse Hof in Drenthe" . Sindsdien is er heel veel veranderd: de natuur, de kinderen, de maatschappij. De uitgangspunten van het project "School in Bos" zijn in principe niet veranderd, al zijn er veel sociale

aspecten bijgekomen. Een van de

meest opvallende verschillen is, dat we niet aileen meer kinderen hebben uit de Nederlandse cultuur, maar nu verschijnt de hele wereld in

Wilhelminaoord . Kinderen die een

totaal andere achtergrond hebben , met andere ideeen over een andere natuur. Dat versterkt aileen maar onze doelstelling om kinderen in aanraking te brengen met de Nederlandse natuur, opdat er een band ontstaat die zowel het kind als de natuur ten goede komt.

De methodes zijn beproefd. Beleving door sfeer te scheppen, excursies , verdiepen door verhalen (volksverha­ len, sprookjes, mythen) naast de fei­ telijke informatie. Daarnaast veel doe-activiteiten: onderhoud van bos en natuur en het aanleren van oer­ oude technieken die horen bij het Drentse landschap. Voorbeelden zijn: weven, vlechten, spinnen, pot­ tenbakken, brons gieten, vuursteen

bewerken en voedsel zoeken en bereiden naar analogie van de jager­ verzamelaars uit het Mesolithicum.

Heempark

Het heempark is een van de midde­ len die we gebruiken. Oorspronkelijk opgezet om een aantal verschillende milieus te laten zien met zoveel mogelijk wilde planten en dieren, is er toch nogal wat veranderd. Altijd onderschat wordt het onderhoud van zo'n park. Onderhoud is eigen­ lijk het 'bewaren' van een bepaald beeld. Een tuin met variatie. De natuur is echter veel weerbarstiger dan je verwacht. Zij verandert voort­ durend. Bomen worden groter, bos­ jes dichter, vegetaties vergrassen, poelen groeien dicht. Dat is de

(2)

male successie en die is goed te stu­ ren volgens de oude boerenmethode van periodiek bomen vellen, snoei­ en, maaien en het leeghalen van poelen en sloten in de nazomer. Aileen hebben we de hoeveelheid werk die dit meebrengt onderschat.

Met name het afvoeren van orga­ nisch materiaal is de 'bottleneck'!

Kleinschaligheid is kwetsbaar, maar wei heel rijk

Het wordt pas echt moeilijk als er elementen van buiten het park binnendringen.

Snoeken hebben in de waterpartijen verschrikkelijk huisgehouden. Ze zijn te groot en te vraatzuchtig om te leven in afgesloten water. Niemand weet hoe ze in het park terecht zij n gekomen. Ze waren er opeens en daarmee verdwenen salamanders, kikkers en ringslangen. Coed, de snoeken zijn afgelopen winter bijna allemaal gevangen en meteen kwa­ men in het voorjaar salamanders, kik kers en ringslangen terug. Een invasie van muskusratten vreet nu de totale vegetatie van waterplan­ ten op . Muskusratten zijn fan­ tastisch om te zien met de kinderen, evenals hun spectaculaire winter­ nesten . Toch moeten ze gevangen worden om een goed watereven­ wicht te behouden met gevarieerde begroeiing. waterinsecten en andere dieren.

Maatregelen om dergelijke dieren te weren moeten eigenlijk meteen genomen worden, zo gauw ze er

zijn . Meestal duurt het echter enige tijd voordat je hun aanwezigheid rnerkt, maar de vernielingen die deze dieren aanrichten gaan toch heel snel. Het herstel duurt langer! Voortdurend moet je alert zijn: wezels en hermelijnen zijn welkom in het park, vossen en verwilderde katten niet. Het heeft alles te maken met de schaal van onze natuur.

Kleinschaligheid is nu eenmaal kwetsbaar, maar wei heel rijk. Steeds weer moet je kiezen. Je niet aileen laten leiden door theorieen of wat je elders ziet gebeuren, maar voortdu­ rend opletten en reageren op wat zich aandient.

Vegetaties hebben ook zo hun eigen problematiek. De mooiste en zeld­ zaamste planten kunnen in een heempark gaan overheersen en een rijk geschakeerde flora vernietigen. Op de vlinderberg zijn dat bijvoor­ beeld, duinroos, bont kroonkruid, gevinde kortsteel en de opslag van allerlei houtgewassen. Tijdelijk kan zo'n uitbarsting van bijvoorbeeld . kroonkruid prachtig zijn, maar het

leidt onherroepelijk tot verarming. We zijn geneigd te vergeten dat aile soorten, ook de zeldzame, zullen proberen de wereld te veroveren zo gauw ze de kans krijgen!

En de kinderen?

Je kunt je natuurlijk afvragen of al dat werk om variatie (biodiversiteit) in stand te houden wei loont. Kinderen zien toch het verschil niet.

Een orchidee of een pinksterbloem, een gentiaan of een grasklokje. De een is paars en de ander blauw. Dat is wat ze in eerste instantie opmer­ ken. Gele bloemen zijn allemaal paardebloem, als ze die al kennen. Kinderen weten alles van computers, films, muziek, sport, noem maar op. Maar wilde planten, wat is daar nu voor bijzonders aan? Ais het nu nog rozen of dahlia's waren! Dieren boei­ en wel. Kikkers, sprinkhanen en vlin­ ders zijn makkelijker te verkopen. Alles wat beweegt.

Natuureducatie door de jaren heen Hoogtij van de natuureducatie was het begin van de 20e eeuw. Er was nog een samenhang tussen

schrijvers, de tachtigers, Frederik van Eeden, de fam ilie Roland Holst en in de schilderkunsi Haagse School, Bergense school, Art Nouveau, Jugenstil en Heimans, Thijsse en Bernink en al die andere naiuurschrij­ versoDat duurde met ups en downs tot de tweede wereldoorlog. Daarna werd alles anders. De nationaal-soci­ alisten hadden de natuur verdacht gemaakt door haar te misbruiken voor hun mystiek en racisme. De kunst wendde zich af van de natuur. Er ontstond een stadscultuur en het oude cultuurlandschap werd

ver-Oase winter 2008 4

(3)

woest door ruilverkaveli ng en andere

ing repen. Pas in de jaren zeventig krabbeld e de natuureducatie weer op, hoewel ze er in de marge altijd wei was gebleven.

Niet meer vanzelfsprekend

Naarrriate de wereld verandert, inge­ wikkelder wordt, raakt zij verder ver­ vreemd van een samenlevin g die

DUIZEN DE N JAREN gewor t eld was in de landbouw en de am bacht en. Om kinderen weer samen te voegen met een rijke natuurwereld mo eten we

die breuk wei onder ogen zien. Die breuk is nog steeds het grote pro­ bleem van ons werk. Het is nog steeds niet vanzelfsprekend dat kin­ deren kennis moeten hebben van planten en dieren uit ons eigen land. Er zijn wei heel veel natuurfilrns, maar die zij n overwegend gebaseerd

op verre landen, liefst met gevaar­

lijkedieren. Eengoede uitzondering

is het programma 'Vroege Vogels'.

Mensen die zich bezighouden met natu ureduc atie zijn altijd heel gedre­

ven. Geworte ld in de traditie van Heima ns en Thijsse lijkt hun instel­ ling een soort religie waar de hoog­ ste beleving het zien van een bij­ enorch is of orto laan is en de groot­ ste zonde het plukken van een orchi­ dee of verstoren van een voge lnest. Wat vanzelfsprekend voor deze gedrevenen lijkt, is dat absoluut niet voor de meeste kinderen. Wat is zo bijzonder aan die natuur? Nu kun je kinderen altij d wei meeslepen.

Moeilijker zij n de volwassenen, de

gemeenteraads leden, de onderwij­ zers, aile mensen die de zaak uit ein­ delijk f1nancieren.

Natuurl ijk hebben we tal van arg u­

menten, die hoef ik hier niet te her­ halen. Probleem is onder andere, dat 'de nat uurbewegi ng' zichzelf nogal

eens in de weg loopt.

Dierenbescherming wordt vaak ver­ ward met natuurbescherming. Voor de moderne stadsmens zijn er maar twee soo rten dieren: de eetbare en de knuffe ls. Natuurbeschermers

hebben jagers en boeren lange tijd als belagers van natuu r gezien.

Het uit gangspunt 'eerbi ed voor het

leven' wo rdt nogal eens opgevat als dat je niet s meer mag pluk ken en dat dieren nooit doodgemaakt

mogen wor den. Zelfs als ze een plaag vormen, de eigen natuur bedreigen (nijlganzen, halsbandpar­ kieten) mag je daar niets tegen doen. Dat maakt goed natuurbeheer wei heel moeilij k.

Plantenkennis als basis

In de educatie is een helder, nuchter

sta nd punt gewenst. De mens is deel van de natuur, staat er niet buiten of boven . Hij heeft ingegrepen zolang

hij bestaat en moet dat blijven doen.

Verant woo rde lij kheid betekent niet dat je alles maar moet laten gebeu­ ren. Het betekent dat je moet regule­ ren. Dat kun je aileen als je er de kennis voo r hebt. Die kennis moeten we de kinderen bijbrengen. Daarvoor hebben we behalve natuurgebieden

voo ral heem parken nodig, plekken met geconc ent reerde natuur. Plant enkenni s blijft de basis van

alles. Daarm ee kun je landschappen

deflnieren en begr ijp je meer van de dieren die er leven. Uiteind elijk ko m

je ook terecht bij land- en tuinbouw

die ondanks aile moderne tech nolo­

gie nog steeds allesbepalend zijn in de wereld van nu.

Tenslotte (ik durf het nauwelijks te zeggen) vergroot je het geluk van mensen die in hun jeugd de natuur hebben leren waarderen. Dat is de

waarde van het verschil kennen tus­

sen een orch id ee en een pinkster­

bloem.

Jan Wartena, e-mail: jrappoldt@worldonline.nl

Referenties

GERELATEERDE DOCUMENTEN

De conferentie heeft bijzondere belangstelling voor de huidige toestand in Cambodja. Zij brengt haar vastbesloten onder- steuning tot uitdrukking voor de

ment of Commerce.. Er is echter af te dingen op deze voorstelling van zaken. In de eerste plaats bestaat 70 procent van de Nederlandse directe investeringen in

Enerzijds wekte die beschrijving de indruk alsof degenen die aan de universiteit werken en studeren niet tot de maatschappij behoorden, anderzijds werd - niet

ka~holieke, het Lutherse burgerlijk-gematigde en het revolutio- naire. Van algemene geldigheid zijn de hoofdstukken die Engels wijdt aan Luther als vertegenwoordiger

Dit is meer dan een gemis; het is ook een aanduiding, dat liever in theorie en vanaf de zijlijn over deze vraagstukken wordt gefilosofeerd (waarbij enkele

Het kapitalistische Amerika werd in de jaren van de tweede wereldoorlog tot een sprong, d.i. een voorsprong, op het ge- bied van de kernenergie geforceerd door

168 de gelegenheid geven een niet-spreidingsverdrag te ontduiken.. Het is overigens opvallend, in welk een scherpe tegenstelling de toegevendheid en mildheid

Levy (het laatste over het Engelse katheder-socialisme).. Domela Nieuwenhuis". Als gevolg van huiselijke moeilijkheden, onvoorziene werkzaamheden en andere