TAKSIDERMIE - WAT IS DIT?
J.T. Schutte
G l a s v e s e l r e n o s te r Di e w o o r d ‘t a k s i d e r m i e ’ is afgel ei v a n die G r i e k s e w o o r d ‘t a x i s ’ w a t b e t e k e n ‘o m in o r d e te b r i n g ’, ‘r a n g s k i k ’ o f ‘v o o r b e r e i d i n g ’, e n ‘d e r m a ’ wa t ‘vel’ b e t e k e n . D i t is d u s di e k u n s o m di e vel o f h u i d te p r e s e r v e e r t e s a m e m e t die h ar e , ver e o f s k u b b e v a n di e dier.Di e d o e l v a n t a k s i d e r m i e is o m die vel v o o r te berei as ’n e k s e m p l a a r o m te b e s t u d e e r , vir ui t st al - d o e l e i n d e s in ’n m u s e u m o f p r i v a a t v e r s a m e l i n g s , o f as ’n o r n a m e n t o f vir kl edi ng.
Di e o o r s p r o n g v a n t a k s i d e r m i e k a n g e v o l g w o r d t ot by di e p r e h i s t o r i e s e m e n s w a t velle b e w e r k het vir kl e di ng. L a t e r het di e A m e r i k a a n s e l n d i a n e die k o p p e v a n o n d e r a n d e r e y s t e r v a r k e , v osse, w a s b e r e en s e e d u i k e r s as d e k o r a s i e s o p kl e r e en t o e r u s t i n g en in s e r e m o n i e s g e b r u i k . Di e a n t i e k e E g i p t e n a r e het me t die b a l s e m v a n h o n d e , k a t t e e n voe l s o o k ’n s o o r t t a k s i d e r m i e b e o e f e n , h o e w e l hul l e met spe s e r ye e n olies g e w e r k het en nie t a k s i d e r m i e - m e t o d e s g e v o l g het nie.
Di e k u n s v a n t a k s i d e r m i e s o o s o n s dit v a n d a g ken, n a a m l i k die m o n t e r i n g v a n e k s e m p l a r e , is nie m e e r a s 3 0 0 j a a r o u d nie. V r o e e r is g e p r a a t v a n die o p s t o p v a n di ere, en h e e l t e m a l t e r eg o o k , w a n t dit is pr esies w a t g e d o e n is. Di e vel is e e n v o u d i g me t s t r o o i , d r o e b l a r e , m o s , lap, p a p i e r o f iets s o o r t g e l y k s o p g e s t o p t o t d a t dit n a a s t e n b y s o o s die o o r s p r o n k l i k e d i e r gel yk het. V a n d a g is die o p s t o p - p r o s e s o u d e r w e t s en in o n b r u i k . G r o o t m o e i t e w o r d n o u g e d o e n o m die l i g g a a m te m o d e l l e e r o m dit so l e w e n s g e t r o u as m o o n t l i k te laat v e r t o o n . Di e v e r o u d e r d e ‘voel- o p s t o p p e r ’ is v e r v a n g d e u r die t a k s i d e r m i s en die w e r k w o o r d ‘o p s t o p ’ (‘s t u f f i n g ’) is laat v a a r t en g u n s t e v a n ‘m o d e l l e r i n g ’, o f ‘m o n t e r i n g ’ (‘m o u n t i n g ’) v a n ' n e k s e m p l a a r . In ’n Engel se v e r k l a r e n d e w o o r d e b o e k w o r d t a k s i d e r m i e b e s k r v f as: ‘T h e a r t o f p r e p a r i n g , s t uf f i ng, etc., t h e s ki n s o f a n i m a l s t o m a k e t h e m a p p e a r lifelike’. W a t m o d e r n e t a k s i d e r m i e bet ref. is die s l e u t e l w o o r d e ‘a r t ’ en ‘lifelike’, hoe wel die me es te m e n s e t a k s i d e r m i e nie a s ' n k u n s v o r m b e s k o u nie. In w e r k l i k h e i d s t e m t a k s i d e r m i e baie o o r e e n me t realistiese b e e l d h o u o f s k i l d e r k u n s . Di e k u n s t e n a a r kyk na ’n t on e el en p r o b e e r dit r e p r o d u s e e r me t klei o f v e r s ki l l e nd e s k a d u ’s v a n v e r f o p d o e k . S o n e e m die t a k s i d e r m i s ’n d i e r en p r o b e e r di t so l e w e n s g e t r o u m o o n t l i k m o n t e e r . D a a r is g e e n v e r s k u i l d e t o o r k u n s o p die w e g v a n s u k s e s v o l l e t a k s i d e r m i e nie, o o k gee n k o r t p a d na s u k s e s nie. Di t st r e k o o k v e r d e r as b l o o t t eg n i ek . ’n G e m o n t e e r d e voel m a g b y v o o r b e e l d t e gni e s g o e d w e e s , m a a r k a n o n n a t u u r l i k v e r t o o n . Di e t a k s i d e r m i s s tr ewe na p e r s o o n l i k h e i d en b a l a n s in sy we r k . Di e g e h a l t e e n s u k s e s h a n g d a a r v a n a f o f 'n m o n t e r i n g k u n s m a t i g o f o p s i e n b a r e n d realisties is. O m ’n m o n t e r i n g te v e r k r y w a t t egni e s g o e d is en l e w e n s g e t r o u e kwa l i t e i t besit, is nie t oe va ll i g nie. E l e m e n t e w a t in die s k o n e k u n s t e v o o r k o m , is o o k in t a k s i d e r m i e essensieel vir ’n hoe s t a n d a a r d , b y v o o r b e e l d k o m p o s i s i e , b e we gi n g , p e rs pe kt ie f, r i t me en a t m o s f e e r .
D a a r is ’n p e r s o o n l i k e u i t d a g i n g a a n t a k s i d e r m i e v e r b o n d e w a t as k u n s v o r m die t a k s i d e r m i s die g e l e e n t h e i d bied o m h o m s e l f uit te leef d e u r ’n s k e p p i n g uit di e n a t u u r te n e e m en dit te p r o b e e r h e r s k e p na sy best e v e r m o e . Le t t e r li k is dit o n m o o n t l i k o m dit p e r f e k te kry, m a a r die plesier en u i t d a g i n g le j u i s in di e s t r e w e na di e v o l m a a k t e . %