Innovatie is een belangrijke bron van economische groei. Om concurrerend te blijven, maatschappelijke problemen op te lossen of nieuwe producten of markten aan te boren geven bedrijven, instellingen en de overheid miljarden uit aan speur- en ontwikkelingswerk (R&D). Een indicator daarvoor is hoeveel werkgelegenheid er met speur- en ontwikkelingswerk is gemoeid. Cijfers van de Wereldbank laten zien dat Nederland in de periode 2005–2015 in dit opzicht op de veertiende plaats stond, met 4 548 voltijdbanen per miljoen inwoners en de VS op plek twintig met
4 232 voltijdbanen per miljoen inwoners (Worldbank, 2017c). Israël stond op de eerste plaats met 8 255 voltijdbanen per miljoen mensen. In de top tien zitten zes Europese landen: Denemarken (plaats 2), Zweden (plaats 4), Finland (plaats 5), Noorwegen (plaats 7), IJsland (plaats 8) en Luxemburg (plaats 10). Een andere indicator is het totaal aan uitgaven aan onderzoek en ontwikkeling als percentage van het bbp. Ook hier stond Israël bovenaan met gemiddeld 4,3 procent van het bbp aan R&D-uitgaven over de periode 2005–2015, gevolgd door Zuid-Korea en Japan
(Worldbank, 2017c). De rest van de top tien werd bezet door met name Europese landen. De VS stonden wereldwijd op plek tien (2,8 procent) en Nederland op plek achttien (2,0 procent). In hoofdstuk 5 van deze publicatie wordt verder ingezoomd op de R&D en innovatie van Nederland en de VS, en met name de bilaterale activiteiten die worden ontplooid.
Een gedeelte van de uitgaven aan onderzoek en ontwikkeling leidt tot uitvindingen. Om die uitgaven terug te kunnen verdienen, moet de uitvinding worden
geregistreerd met behulp van een octrooi of patent. Daarmee wordt voor een bepaalde termijn het alleenrecht verkregen om de uitvinding te gebruiken. Naast uitvindingen zijn er ook andere vormen van intellectueel eigendom zoals auteursrechten, merken, handelsnamen en databankrechten. Om intellectueel eigendom te mogen gebruiken, moet worden betaald in de vorm van licenties en royalty’s. In de VS werd in 2016 voor het gebruik van intellectueel eigendom 110 miljard euro ontvangen (Worldbank, 2017c). Daarmee verdiende de VS wereldwijd het meeste met intellectueel eigendom. Voor Nederland was dit 34 miljard euro dat daarmee op de derde plaats stond. Als zodanig is dat het resultaat van investeringen in het verleden.
1.3
Samenvatting en conclusie
In dit hoofdstuk is het economische profiel van de Verenigde Staten belicht, in vergelijking tot de wereld en Nederland in het bijzonder. De Verenigde Staten zijn de grootste economie ter wereld; qua bbp per hoofd van de bevolking neemt het de achtste plek wereldwijd in. Na de crisis in 2008 herstelde de VS sneller dan
Nederland. Zowel in de VS als in Nederland domineert de dienstensector. Binnen de dienstensector zijn er wel structuurverschillen. Zo is het aandeel van de onroerend goed sector in het bbp in de VS aanzienlijk groter dan in Nederland; aan de andere kant is het aandeel van zowel handel, vervoer en horeca als dat van zakelijke dienstverlening kleiner.
Tussen de staten zijn er grote economische structuurverschillen wat betreft de bijdrage aan het bbp van de verschillende sectoren. Waar banken en verzekeraars dominant zijn aan de oostkant, is de productie van computers en elektronische producten dat in het westen. Verder concentreert zich de productie van motor- voertuigen in het zuidoosten en de chemische industrie rond de grote meren en het zuiden. Delfstoffen worden met name in de rurale staten in het midden van de VS gewonnen, maar de bijdrage daarvan aan het Amerikaanse bbp is beperkt. Horeca en restaurants zijn het belangrijkst in Nevada en Hawaii.
De rijkste staten bevinden zich voornamelijk aan de oostkust en vervolgens aan de westkust; in het zuiden liggen de armste staten.
De export van goederen vanuit de VS is na China de grootste ter wereld; de export van diensten is veruit het grootst. Bij de export van hightech goederen neemt de VS de derde plaats; Nederland staat daarbij op de negende plaats.
Wat betreft de positie van uitgaande en inkomende directe investeringen nemen de Verenigde Staten de koppositie in. Vanuit de VS staan in Nederland de meeste investeringen uit in voornamelijk holdings. Nederland vormt vijfde in de rij van buitenlandse investeerders in de VS; bijna de helft daarvan zit in de industrie. Qua uitgaven aan onderzoek en ontwikkeling staan zowel de VS als Nederland pas vanaf de tiende plek te vinden. Wat de ontvangsten voor het gebruik van
intellectueel eigendom betreft staat de VS op de eerste plek en Nederland op de derde plek.
1.4
Bijlage
In deze monitor worden de volgende afkortingen gehanteerd voor de federale staten: AL Alabama AK Alaska AZ Arizona AR Arkansas CA Californië CO Colorado CT Connecticut DE Delaware FL Florida GA Georgia HI Hawaï ID Idaho IL Illinois IN Indiana IA Iowa KS Kansas
KY Kentucky LA Louisiana ME Maine MD Maryland MA Massachusetts MI Michigan MN Minnesota MS Mississippi MO Missouri MT Montana NE Nebraska NV Nevada NH New Hampshire NJ New Jersey NM New Mexico NY New York NC North Carolina ND North Dakota OH Ohio OK Oklahoma OR Oregon PA Pennsylvania RI Rhode Island SC South Carolina SD South Dakota TN Tennessee TX Texas UT Utah VT Vermont VA Virginia WA Washington WV West Virginia WI Wisconsin WY Wyoming
1.5
Literatuur
Bureau of Economic Analysis (2018). SAGDP2N Gross domestic product (GDP) by state. [Database]. Geraadpleegd op https://apps.bea.gov/itable/iTable.cfm?
ReqID=70&step=1#reqid=70&step=1&isuri=1, op 25 januari 2019.
CBS (2013). Verplaatsing bedrijfsactiviteiten naar buitenland. Centraal Bureau voor de Statistiek: Heerlen/Den Haag/Bonaire.
CBS (2017a). CBS Internationaliseringsmonitor 2017, derde kwartaal: Innovatie. Centraal Bureau voor de Statistiek: Heerlen/Den Haag/Bonaire.
CBS (2017b). CBS Internationaliseringsmonitor 2017, vierde kwartaal: Waardeketens. Centraal Bureau voor de Statistiek: Heerlen/Den Haag/Bonaire.
CBS (2018a). CBS Internationaliseringsmonitor 2018, tweede kwartaal:
Werkgelegenheid. Centraal Bureau voor de Statistiek: Heerlen/Den Haag/Bonaire.
CBS (2018b). CBS Internationaliseringsmonitor 2018, vierde kwartaal: Financiële
globalisering. Centraal Bureau voor de Statistiek: Heerlen/Den Haag/Bonaire.
CBS (2018c). Productie- en inkomenscomponenten bbp; bedrijfstak; nationale
rekeningen. Geraadpleegd op https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/
84088ned/table?dl=DB69, op 4 februari 2019.
CBS (2018d). Regionale kerncijfers; nationale rekeningen. Geraadpleegd op https:// opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/84432NED/table?ts=1549815459011, op 4 februari 2019.
CBS (2018e). Internationale handel; in- en uitvoer naar SITC (1 digit) en land 2008–
2017. Geraadpleegd op https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/
81266ned/table?dl=A4C0, op 4 februari 2019.
Census Bureau (2018). Annual Estimates of the Resident Population for the United
States, Regions, States, and Puerto Rico: April 1, 2010 to July 1, 2018 (NST-EST2018-01).
[Database]. Geraadpleegd op https://www.census.gov/quickfacts/geo/chart/US/ PST045217, op 8 januari 2019.
Lejour, A., Möhlmann, J., van ’t Riet, M. (2019). Doorsluisland NL doorgelicht. CPB Policy Brief. Geraadpleegd op https://www.cpb.nl/sites/default/files/ omnidownload/CPB-Policy-Brief-2019-01-Doorsluisland-NL-doorgelicht.pdf, op 11 februari 2019.
Dolman, M., & Jukema, G., & Ramaekers, P. (2019). De Nederlandse landbouwexport
in 2018 in breder perspectief. Wageningen Economic Research & Centraal Bureau voor
de Statistiek: Wageningen.
IMF (2018). World Economic Outlook database: October 2018. [Database].
Geraadpleegd op https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/02/weodata/ download.aspx, op 8 januari 2019.
OECD (2018). Foreign Direct Investment Statistics: Data, Analysis and Forecasts. [Database]. Geraadpleegd op http://www.oecd.org/corporate/mne/statistics.htm, op 9 januari 2019.
World Bank (2017a). World Development Indicators: Size of the economy. [Database]. Geraadpleegd op http://wdi.worldbank.org/table/WV.1, op 8 januari 2019.
World Bank (2017b). World Development Indicators: Structure of merchandise exports. [Database]. Geraadpleegd op http://wdi.worldbank.org/table/4.4, op
8 januari 2019.
World Bank (2017c). World Development Indicators: Science and technology. [Database]. Geraadpleegd op http://wdi.worldbank.org/table/5.13, op 8 januari 2019.
World Bank (2017d). World Development Indicators: Structure of service exports. [Database]. Geraadpleegd op http://wdi.worldbank.org/table/4.6, op 8 januari 2019.
World Bank (2017e). World Development Indicators: Balance of payments current
account. [Database]. Geraadpleegd op http://wdi.worldbank.org/table/4.17, op
23 januari 2019.
World Bank (2017f). World Development Indicators: The information society. [Database]. Geraadpleegd op http://wdi.worldbank.org/table/5.12, op 8 januari 2019.
World Bank (2018). World Development Indicators: Popular Indicators. [Database]. Geraadpleegd op https://databank.worldbank.org/data/indicator/