€ 14,6 mld aan diensten exporteerde Nederland
naar de VS in 2017
De Nederlandse export is goed voor ongeveer één derde van het bruto binnenlandse product (bbp) en daarmee dus een belangrijk onderdeel van het Nederlandse verdienmodel. Als grootste economie van de wereld heeft de Verenigde Staten een grote invloed op de mondiale handel en ook op ons land. Maar omgekeerd is Nederland ook een belangrijke handelspartner voor de VS. In dit hoofdstuk wordt de bilaterale goederen- en dienstenhandel tussen de twee landen nader belicht. Dit wordt vanuit het Nederlandse perspectief gedaan, maar ook vanuit een Amerikaans perspectief.
3.1
Inleiding
De economieën van de Verenigde Staten en Nederland zijn nauw met elkaar verbonden. Geen enkel ander land investeert meer in ons land dan de VS. En hoe klein ons land wellicht ook is, het is de vijfde grootste investeerder in de Verenigde Staten (Bureau of Economic Analysis, 2018a; OESO, 2019). Ook op het gebied van handel weten de landen elkaar goed te vinden. Zo vormt Nederland de achtste belangrijkste exportbestemming voor Amerikaanse goederen, terwijl de VS de belangrijkste leverancier is van diensten voor ons land.
Decennialang hebben de Verenigde Staten en Nederland zij aan zij gestaan als sterke pleitbezorgers van vrije handel en het reduceren van handelsbelemmeringen. Echter, de wereld om ons heen verandert. Internationale politieke en economische verhoudingen staan recentelijk meer en meer op scherp. Aan de ene kant
convergeren nationale economieën en raken ze steeds meer verweven in internationale waardeketens, aan de andere kant neemt tegelijkertijd het protectionisme toe (Kaag, 2018). Handelsbetrekkingen die vroeger niet of nauwelijks ter discussie stonden, zijn niet langer vanzelfsprekend. Ook de relatie tussen de Verenigde Staten en de Europese Unie, en daarmee met Nederland, staat onder druk. Zo wordt sinds kort over en weer importheffingen doorgevoerd om de eigen economie te beschermen (Cordemans et al., 2018; Isitman, 2018; Ritzen & Paauwe, 2018; Niewold, 2019).
Voldoende aanleiding dus om de handel tussen de Verenigde Staten en Nederland eens beter onder de loep te nemen. De vraag die daarbij in dit hoofdstuk centraal staat is; hoe ontwikkelt de handel in goederen en diensten zich tussen de twee landen en waaruit bestaat deze precies? We analyseren deze vraag zowel vanuit het Nederlandse als het Amerikaanse perspectief. Zo wordt niet alleen duidelijk hoe belangrijk de Verenigde Staten is voor ons land, maar ook omgekeerd. Hiervoor
maken we gebruik van data afkomstig van US Census Bureau, het Amerikaanse agentschap dat de internationale handel van de VS bijhoudt.
In oppervlakte als in aantal inwoners zijn de Verenigde Staten het derde grootste land van de wereld. Qua economie zijn de Verenigde Staten de grootste economie ter wereld. De Verenigde Staten zijn echter geen uniforme economie. De vijftig Amerikaanse federale staten – plus een speciaal federaal district als hoofdstad – verschillen onderling sterk. Zo verschilt het economisch profiel – en als gevolg daarvan de handel – van een landelijke staat als Alaska enorm van dat van staten als Californië, Texas en New York. Maar ook tussen de laatstgenoemde staten bestaan de nodige verschillen. In de berichtgeving over de bilaterale handel tussen Nederland en de VS wordt echter vrijwel uitsluitend op nationaal niveau geschreven. Daarom analyseren we de Verenigde Staten op het niveau van de federale staten, voor zover hier data van voorhanden is.
Samengevat staan de volgende onderzoeksvragen centraal in dit hoofdstuk: 1. Hoe heeft de bilaterale goederenhandel tussen de Verenigde Staten en
Nederland zich ontwikkeld, wat is de samenstelling van deze goederenhandel en wat is het belang hiervan voor Nederland?
2. Wat is het belang van de Amerikaans-Nederlandse goederenhandel voor de Verenigde Staten, welke federale staten handelen het meest met Nederland, en wat zijn de belangrijkste Nederlandse producten voor elke staat?
3. Hoe heeft de bilaterale dienstenhandel tussen de Verenigde Staten en Nederland zich ontwikkeld, wat is de samenstelling van deze dienstenhandel en wat is het belang hiervan voor Nederland?
4. Wat is het belang van de Amerikaans-Nederlandse dienstenhandel voor de Verenigde Staten?
Leeswijzer
Dit hoofdstuk is als volgt opgebouwd. Paragraaf 3.2 beschrijft de bilaterale goederenhandel met de VS vanuit Nederlands perspectief. Vervolgens gaat paragraaf 3.3 dieper in op de bilaterale goederenhandel vanuit Amerikaans
perspectief. Door gebruik te maken van Amerikaanse data is het mogelijk om in deze paragraaf een uitsplitsing van de handel naar afzonderlijke federale staten te presenteren. Paragraaf 3.4 geeft een gedetailleerd overzicht van de bilaterale dienstenhandel met de VS vanuit Nederlands perspectief. Vanuit het Amerikaanse perspectief wordt de dienstenhandel beschreven in paragraaf 3.5. Paragraaf 3.6 vat dit hoofdstuk samen en presenteert enkele conclusies. Ten slotte beschrijft
3.2
Nederlands-Amerikaanse
goederenhandel vanuit
Nederlands perspectief
De Verenigde Staten zijn de grootste economie ter wereld en zijn een belangrijke handelspartner van Nederland. In 2017 ging ruim 4 procent van de Nederlandse goederenexport en ruim 7,5 procent van de dienstenexport naar de VS en was meer dan 7,5 procent van de Nederlandse goederenimport en ruim 11 procent van de dienstenimport uit de VS afkomstig. De huidige protectionistische Amerikaanse handelspolitiek kan de Nederlandse export beïnvloeden, zowel direct als indirect via internationale waardeketens. Op deze indirecte relaties en waardeketens zal hoofdstuk 4 van deze publicatie verder in gaan.
In de afgelopen 30 jaar is zowel de import van goederen uit de VS als de export van goederen naar de VS sterk in waarde toegenomen, zie figuur 3.2.1. De gemiddelde jaarlijkse groei van de goederenimport uit de VS was met 5,6 procent vrijwel gelijk aan de gemiddelde jaarlijkse groei van de goederenexport naar de VS die
5,7 procent bedroeg. De export naar de VS hield vrijwel gelijke tred met de totale Nederlandse gemiddelde exportgroei over deze periode. In 2017 bedroeg de Nederlandse uitvoer van goederen naar de VS bijna 19,8 miljard euro, waarvan 72,1 procent bestond uit uitvoer van Nederlandse makelij. In datzelfde jaar bedroeg de invoer van goederen uit de VS 30,9 miljard euro. In de eerste tien maanden van 2018 nam de goederenexport naar de VS toe met 14,5 procent, voornamelijk door een sterke groei van machines en vervoermaterieel. De invoer groeide tussen januari en oktober 2018 met 5,6 procent.
Nederland importeert al jarenlang meer dan dat het exporteert naar de VS, waardoor het tekort op de Nederlandse goederenhandelsbalans met de VS fors is gegroeid: van 2,3 miljard euro in 1987 tot 11,1 miljard euro in 2017. De VS heeft dus een overschot op de goederenbalans met Nederland. Dit staat in groot contrast tot het beeld van de totale internationale handel van de VS. De VS hebben het grootste handelstekort in de wereld. Het tekort op de handelsbalans bedroeg maar liefst 763 miljard euro in 2017. Het totale tekort van de VS op de handelsbalans is met bijna 47 procent toegenomen sinds 2010 en bijna 62 procent ten opzichte van 2000. De internationale handel is de laatste decennia fors gegroeid door toegenomen globalisering en doordat er sprake is van inflatie. Door inflatie neemt de waarde van de handel bij gelijkblijvende volumes automatisch toe. Daarom is het nodig om de
gepresenteerde groei in perspectief te plaatsen. Dat kan door de Nederlandse handel met de VS als percentage van totale handelsstromen te presenteren. Uit figuur 3.2.2 blijkt dat het aandeel van de VS in de totale Nederlandse goederen- invoer sinds de eeuwwisseling is afgenomen. Het aandeel van de VS in de totale Nederlandse goederenuitvoer bereikte een piek in 2006, maar is sindsdien gedaald en schommelt de laatste jaren net boven de 4 procent.
mld euro
3.2.1 Ontwikkeling waarde goederenhandel met de VS
Goedereninvoer uit de VS Goederenuitvoer naar de VS Goederenhandelsbalans 1987 1992 1997 2002 2007 2012 2017 -15 -10 -5 0 5 10 15 20 25 30 35 %
3.2.2 Ontwikkeling aandelen VS in totale Nederlandse handelswaarde
Aandeel VS in totale Nederlandse goedereninvoer Aandeel VS in totale Nederlandse goederenuitvoer
1987 1992 1997 2002 2007 2012 2017 0 2 4 6 8 10 12