Tot nu toe is in dit hoofdstuk vooral aandacht geweest voor de goederenhandel tussen de Verenigde Staten en Nederland. De dienstenhandel is echter ook een belangrijk onderdeel van het Nederlandse verdienmodel. De bijdrage van de totale dienstenexport aan het Nederlandse bruto binnenlands product (bbp) kwam in 2015 uit op ruim 11 procent en dat is ruim een derde van de totale Nederlandse export, inclusief goederen (CBS, 2017b). De Verenigde staten spelen daarin een belangrijke rol. Alleen aan Duitsland, Ierland en het Verenigde Koninkrijk levert Nederland meer
diensten. De Verenigde Staten zijn op hun beurt de belangrijkste leveranciers van diensten voor Nederland.
In de laatste jaren doen zich zowel in de import van diensten uit de VS als de dienstenexport naar het land schommelingen voor, zie figuur 3.4.1. Voor beide handelsstromen geldt dat de waarde in 2017 kleiner was dan in 2014.1) Net als bij de goederenhandel, heeft Nederland in diensten een tekort op de handelsbalans met de VS. In 2017 bedroeg het handelstekort meer dan 6 miljard euro.
In 2017 kromp de waarde van ingevoerde diensten uit de VS met meer dan
6,6 miljard euro tot 20,7 miljard euro, een daling van 24 procent. De dienstenimport uit de VS nam in 2017 voornamelijk af doordat Nederland 5,5 miljard euro minder vergoedingen betaalde voor het gebruik van intellectueel eigendom. Deze categorie draagt in de laatste jaren in absolute zin ook het meest bij aan de schommelingen in de import van diensten uit de VS.
Voor de export van diensten was er een kleine toename in 2017 ten opzichte van een jaar eerder. In 2017 exporteerde Nederland diensten voor een bedrag van
14,6 miljard euro naar de VS. De waarde van geëxporteerde diensten naar de VS nam met 36 miljoen euro of 0,2 procent toe. Tussen de verschillende exportcategorieën vonden wel grote verschuivingen plaats. Zo nam de export van het gebruik van intellectueel eigendom toe met 314 miljoen euro, terwijl de uitvoer van financiële diensten met 324 miljoen euro afnam.
mld euro
3.4.1 Ontwikkeling waarde dienstenhandel met de VS
Export van diensten naar de VS Invoer van diensten uit de VS Handelsbalans 2014 2015 2016 2017 -15 -10 -5 0 5 10 15 20 25 30
Ondanks het feit dat de totale Nederlandse import en export van diensten tussen 2014 en 2017 toenam, nam het belang van de VS in zowel de totale Nederlandse import als de totale export van diensten af. Tussen 2014 en 2017 nam het aandeel van de VS in de totale Nederlandse invoer van diensten af van 19,4 procent naar 11,3 procent, zie figuur 3.4.2. Desalniettemin blijft de VS de belangrijkste dienstenleverancier voor ons land, voor Duitsland (met een aandeel van 11,1 procent) en Bermuda (met een aandeel van 11 procent).
Tijdens diezelfde periode nam het aandeel van de VS in de totale Nederlandse uitvoer van diensten zelfs af van 11 procent tot 7,6 procent. Daarmee was de VS in 2017 de op drie na belangrijkste markt voor Nederlandse dienstenexporteurs, na Duitsland (met een aandeel van 12,8 procent), Ierland (met een aandeel van 11,9 procent) en het Verenigd Koninkrijk (met een aandeel van 11,8 procent).
%
3.4.2 Ontwikkeling aandelen VS in totale handelswaarde van diensten
Aandeel VS in totale Nederlandse uitvoer van diensten Aandeel VS in totale Nederlandse invoer van diensten
2014 2015 2016 2017 0 5 10 15 20
Dominant in de Nederlandse diensteninvoer uit de VS is het gebruik van zakelijke diensten, zie figuur 3.4.3. Deze zakelijke diensten bestaan voornamelijk uit technische diensten en professionele en managementadviesdiensten. Vergeleken met 2014 is het aandeel van zakelijke diensten sterk toegenomen ten koste van het aandeel van het gebruik van intellectueel eigendom. Ook het aandeel van
telecommunicatie- en computerdiensten is bijna verdubbeld tussen 2014 en 2017. De aandelen van vervoersdiensten en financiële diensten in de Nederlandse uitvoer van diensten naar de VS zijn nagenoeg gelijk gebleven.
Een vergelijkbaar patroon is zichtbaar in de verandering van de samenstelling van de dienstenimport uit de VS. Evenals bij de export is het aandeel van zakelijke diensten gegroeid ten koste van het aandeel van vergoedingen voor het gebruik van
intellectueel eigendom. Ook is het aandeel van telecommunicatie- en
computerdiensten in de samenstelling van de import van diensten uit de VS meer dan verdubbeld. Het belang van financiële diensten is ook toegenomen.
%
3.4.3 Dienstensamenstelling Nederlandse handel met de VS, 2017
Zakelijke diensten Vervoersdiensten Telecommunicatie, computerdiensten Gebruik intellectueel eigendom Financiële diensten Reisverkeer
Overige diensten 2017 uitvoer 2014 uitvoer 2017 invoer 2014 invoer 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Om een duidelijker beeld te krijgen van de belangrijkste diensten die worden verhandeld met de VS, is in tabel 3.4.4 voor 2014 en 2017 een top tien voor zowel de invoer uit de VS als de uitvoer van diensten naar de VS weergegeven. Het jaar 2014 wordt hier gekozen, omdat tussen 2013 en 2014 een methodebreuk plaatsvond waardoor geen vergelijking gemaakt kan worden met oudere data.
Zoals eerder vermeld, zijn de door Nederland betaalde vergoedingen voor het gebruik van intellectueel eigendom uit de VS gedaald. De waarde in 2017 is drie keer kleiner dan in 2014. De invoer van professionele en managementadviesdiensten zijn wel gestaag gegroeid, terwijl de waarde van de import van technische en overige zakelijke diensten is afgenomen. De waarde van ingevoerde computerdiensten is daarentegen verdubbeld. De groei van Nederlands toerisme naar de VS komt ook naar voren in de positieve ontwikkelingen in het reisverkeer voor privédoeleinden. Technische en overige zakelijke dienstverlening voert de ranglijst in 2017 aan in de lijst van belangrijkste exportcategorieën van diensten naar de VS, hoewel de waarde sinds 2014 nauwelijks is gegroeid. Professionele en managementadviesdiensten nemen de tweede plaats in. In 2014 was dit nog de op vier na belangrijkste categorie. Deze categorie zag een gemiddelde jaarlijkse groei van meer dan 17 procent tussen 2014 en 2017. De uitvoer van financiële diensten nam af in waarde, waardoor deze categorie zakt van plaats 3 naar 4. Wat ook opvalt is dat research en development (R&D) diensten zijn afgenomen. Deze categorie is gezakt van plaats 4 in 2014 naar plaats 8 in 2017. Informatiediensten zijn verdwenen uit de top tien.
3.4.4 Top 10 diensten in de dienstenhandel met de VS
Invoer uit VS, 2014 Mln euro
1 Gebruik intellectueel eigendom 13 138
2 Professionele en managementadviesdiensten 3 280
3 Technische en overige zakelijke diensten 2 979
4 Financiële diensten 2 012
5 Computerdiensten 1 371
6 Research & development (R&D) 1 357
7 Overig vervoer: vrachtvervoer 980
8 Privé reisverkeer 698
9 Onderhoud en reparatie 351
10 Luchtvaart: passagiersvervoer 338
Uitvoer naar VS, 2014
1 Gebruik intellectueel eigendom 4 894
2 Technische en overige zakelijke diensten 3 326
3 Financiële diensten 1 894
4 Research & development (R&D) 1 284
5 Professionele en managementadviesdiensten 1 109 6 Zeevaart: vrachtvervoer 1 035 7 Luchtvaart: passagiersvervoer 787 8 Computerdiensten 613 9 Informatiediensten 448 10 Zakelijk reisverkeer 240 Invoer uit VS, 2017
1 Gebruik intellectueel eigendom 4 180
2 Professionele en managementadviesdiensten 3 977
3 Technische en overige zakelijke diensten 2 702
4 Computerdiensten 2 629
5 Financiële diensten 2 194
6 Research & development (R&D) 988
7 Privé reisverkeer 833
8 Overig vervoer: vrachtvervoer 682
9 Zakelijk reisverkeer 340
3.4.4 Top 10 diensten in de dienstenhandel met de VS
(vervolg)
Uitvoer naar VS, 2017 Mln euro
1 Technische en overige zakelijke diensten 3 396
2 Professionele en managementadviesdiensten 1 793
3 Gebruik intellectueel eigendom 1 551
4 Financiële diensten 1 431
5 Zeevaart: vrachtvervoer 973
6 Computerdiensten 955
7 Luchtvaart: passagiersvervoer 950
8 Research & development (R&D) 853
9 Zakelijk reisverkeer 359
10 Privé reisverkeer 280
Bron: CBS.
Tabel 3.4.5 laat zien welke diensten in de Nederlandse export het meest gericht zijn op de VS. Van de uitvoer van audiovisuele en verwante diensten heeft 26 procent de VS als afnemer, research en development diensten 22 procent, persoonlijke, culturele en recreatieve diensten en financiële diensten eveneens 22 procent. De export van passagiersvervoer door de luchtvaart is voor 16 procent afhankelijk van de Verenigde Staten.
3.4.5 Top 10 meest op de VS gerichte exportdiensten, 2017
Totale uitvoer Uitvoer naar VS Aandeel VS
Mln euro %
1 Audiovisuele en verwante diensten 841 220 26
2 Research & development (R&D) 3 821 853 22
3 Persoonlijke, culturele en recreatieve diensten 1 158 257 22
4 Financiële diensten 6 463 1 431 22
5 Luchtvaart: passagiersvervoer 5 776 950 16
6 Zeevaart: vrachtvervoer 7 147 973 14
7 Luchtvaart: vrachtvervoer 1 890 195 10
8 Professionele en managementadviesdiensten 17 591 1 793 10
9 Technische en overige zakelijke diensten 35 208 3 396 10
10 Computerdiensten 12 889 955 7