Voorwaarden aan interventies

Reviews van sociale vaardigheidstrainingen laten zien dat de inhoud vaak gebaseerd is op algemene aannames of professionele opinie in plaats van op onderzoek, welke de specifieke vaardigheden die nodig zijn voor bepaalde settings duidelijk identificeert en definieert (Gresham, 1997, 1998, zoals geciteerd in Bullis et al., 2001). De ontwikkeling en implementatie van preventieve interventies voor schooluitval dienen dus in algemeen opzicht gevormd te worden door de uit onderzoek geïdentificeerde processen die geassocieerd zijn met vroegtijdige schoolverlating (Kronick & Hargs, 1998, Skromme,Van-Alle & Bensen, 1998, zoals geciteerd in Lever et al., 2004). Een essentiële voorwaarde voor positieve resultaten is daarnaast het uitvoeren van de interventie zoals dat uit onderzoek blijkt te moeten gebeuren (Junger-Tas, 2002, zoals geciteerd in Holter & Bruinsma, 2009). Uit onderzoek naar effectieve interventies in de aanpak van spijbelgedrag blijkt dat het voor- en natraject in orde moeten zijn om de interventie te kunnen laten slagen (Van Burik et al., 2007, zoals geciteerd in Heinrich & Spanjaard, 2008). Programma‟s die onvoldoende gecoördineerd, onder toezicht gehouden, geëvalueerd en verbeterd worden door de tijd heen zullen een beperkte invloed hebben op leerlinggedrag en zullen niet voor lange duur bestaan (Greenberg et al., 2003). Van de 259 artikelen die waren geïdentificeerd voor het review onderzoek van Prevatt en Kelly (2003) zijn er slechts 30 betrokken bij een empirische evaluatie van een preventief schooluitval programma en slechts 18 leverden uitkomsten voor schooluitval als een afhankelijke variabele. Dit laat zien dat het onderzoek naar voortijdig schoolverlaten voornamelijk beschrijvend is.

4.4. Conclusie

Vergeleken met variabelen die vaak onveranderbaar zijn, zoals het verbeteren van aanwezigheid op school en klassendiscipline, representeren het leuk vinden van school en de bereidheid tot leren een veelbelovende focus van programma‟s die tot doel hebben om voortijdig schooluitval te voorkomen. Betrokkenheid van de leerlingen in de klas kan de prestaties bevorderen en hun weerstand verhogen. Hoog gemotiveerde leerlingen zijn meegaand en betrokken met leren. Preventieve interventies dienen verschillende strategieën te integreren die zich richten op de emoties, cognities en gedragingen van de leerling. Via het bouwen van relaties met mentoren, systematisch monitoren, tijdige en individuele interventies, intensieve communicatie tussen school en thuis en steun vanuit thuis voor het leren dient gericht te worden op de gedrags- en psychologische ervaring van de leerling op school. Hierbij is het werkzaam als gericht wordt op de sterke punten van de leerling en positieve beloningen worden ingezet. Om effect te hebben zou de sociale vaardigheidstraining een onderdeel moeten vormen van een breder programma,

waarbij een focus op lange termijn en in verschillende settings aanwezig is, een ouder- en/of leraar training onderdeel kan vormen en verandering in de schoolorganisatie plaats kan vinden.

4.5. Tools4School

De methodiek van de sociale vaardigheidstraining Tools4School is gebaseerd op (cognitief) gedragstherapeutische programma‟s. Elke training is gebaseerd op een analyse van vaardigheidstekorten, risicofactoren en beschermende factoren. Op basis daarvan worden vaardigheden getraind en cognities beïnvloed om zo de kans op voortijdige schoolverlating te verkleinen. De methode voor training van vaardigheden betreft modelleren, oefening en feedback, aangevuld met huiswerkopdrachten voor verdere oefening en toepassing van de geleerde vaardigheden. Beïnvloeding van cognities vindt plaats door bewustwording en het aanreiken van helpende gedachten. Voor het trainen van oplossingsvaardigheden wordt aangesloten bij de methode van probleemoplossing (Albrecht & Spanjaard, 2011).

Het aanpakken van risicofactoren in het gezin of de bredere omgeving van de jongere, evenals behandeling van eventueel aanwezige stoornissen, valt buiten het bestek van een Tools4School training. Risicofactoren worden in de training alleen aangepakt als ze samenhangen met de vaardigheidstekorten die mogelijk tot schooluitval leiden (Albrecht & Spanjaard, 2011). De werkzaamheid van Tools4School zou verhoogd worden als de focus van de training niet alleen op de bevordering van de beschermende factoren zou liggen, maar ook op de afname van de stressoren. Hierbij zou gedacht kunnen worden aan instructie en ondersteuning op educatief gebied. Om de ontwikkeling van Tools4School te laten slagen, zou niet alleen gekeken moeten worden naar de stressoren en beschermende factoren, maar zou ook zicht moeten worden houden op de uit onderzoek geïdentificeerde processen die verbonden zijn met schooluitval. Het model van het risicoproces dat in hoofdstuk 3 is opgesteld kan hiervoor gebruikt worden. Een duidelijk voor- en natraject dienen eveneens gevormd te worden om Tools4School te kunnen laten slagen.

Door de ouders en docenten een rol te geven in de training krijgt Tools4School een plek binnen een multisystemische aanpak en levert Tools4School een bijdrage aan het voorkomen van schooluitval. Toch is intensiviteit van deze systemische aanpak in werkelijkheid zeer beperkt. Er vindt geen ouder- of leraartraining plaats. De ouders komen tweemaal bij elkaar en de docenten worden slechts op de hoogte gesteld van hun rol in de training, wat het invullen van het logboek inhoudt. De training zou ingezet moeten worden als onderdeel van een bredere interventie, welke een nieuwe structuur aanbrengt in de sociale omgeving van de jongere en de jongere intensief en langdurig ondersteunt in verschillende settings waar deze zich

in bevindt. Dit betekent eveneens dat de focus dient te liggen op de individuele versie van Tools4School. Concluderend kan gesteld worden dat de methodiek van Tools4School een bijdrage zou kunnen leveren aan het voorkomen van schooluitval, maar dat deze sociale vaardigheidstraining op zichzelf onvoldoende voldoet aan de effectief bevonden aspecten van een interventie om voortijdig schooluitval te voorkomen.