Vijf dataverzamelingsronden

Voor het beantwoorden van onze onderzoeksvragen hebben we vijf dataverzamelingsronden uitgevoerd, die zich verder in deze masterproef vertalen in twee analysehoofdstukken. Deze vijf dataverzamelingsronden kunnen inhoudelijk opgedeeld worden in twee categorieën, namelijk (1) aanvangsbegeleiding en (2) het sociale netwerk van de beginnende leerkrachten. In onderstaande figuur wordt een schematisch tijdsoverzicht gegeven van deze meervoudige dataverzameling.

Figuur 3. Tijdsschema dataverzameling.

Concreet startten we met de dataverzameling in juli 2013 met het afnemen van interviews van de directie en van een mentor van de school. De focus van deze eerste ronde lag op het verkrijgen van informatie omtrent de aanvangsbegeleiding in de betreffende school. De volgende vier dataverzamelingrondes, uitgevoerd in het schooljaar 2013-2014, focusten op de tweede categorie, namelijk het in kaart brengen van het sociale netwerk van de beginnende leerkrachten. Elk van deze vier rondes omtrent het sociale netwerk, bestond uit twee momenten van dataverzameling: het invullen van het netwerkformulier, aangeduid als

juli 2013

Ronde 1: aanvangsbegeleiding

Interviews met directie en mentor

september 2013

Ronde 2: sociaal netwerk

a) Invullen netwerkformulier: 16 t.e.m. 20 september 2013 b) Interviews respondenten: 23-27 september

november 2013

Ronde 3: sociaal netwerk

a) Invullen netwerkformulier: 4 t.e.m. 8 november 2013 b) Interviews respondenten: 11-15 november 2013

januari 2014

Ronde 4: sociaal netwerk

a) Invullen netwerkformulier: 13 t.e.m. 17 januari 2014 b) Interviews respondenten: 20-24 januari 2014

maart 2014

Ronde 5: sociaal netwerk

a) Invullen netwerkformulier: 10 t.e.m. 14 maart 2014 b) Interviews respondenten: 17-21 maart 2014

a) en het afnemen van semi-gestructureerde interviews, aangeduid als b) (zie figuur 3). De volgende twee paragrafen wijden we aan de concrete toelichting over hoe de dataverzameling vorm kreeg omtrent de twee categorieën: aanvangsbegeleiding (2.4.2.1) en het sociale netwerk van de beginnende leerkrachten (2.4.2.2).

2.4.2.1 Aanvangsbegeleiding in De Lentebloesem (ronde 1)

De eerste dataverzamelingsronde had als opzet structurele informatie over de school inzake de aanvangsbegeleiding van beginnende leerkrachten te bekomen. Deze contextinformatie bood ons achtergrondkennis om enkele bepalende factoren voor de evolutie van het sociale netwerk van beginnende leerkrachten beter te begrijpen en te verklaren. We kunnen dus stellen dat deze dataverzamelingsronde voornamelijk aansluit bij onze tweede onderzoeksvraag “Welke factoren bepalen de evolutie van het sociale netwerk van beginnende leerkrachten?” en meer concreet bij de tweede deelvraag “Welke invloed oefenen institutionele dragers uit op de evolutie van hun sociale netwerk?”. Om deze informatie te bekomen, bestudeerden we ten eerste documenten in verband met de aanvangsbegeleiding om een algemeen beeld te krijgen van de manier waarop dit in deze school wordt aangepakt. Vervolgens voerden we een semi-gestructureerd interview uit met een directielid en namen we hetzelfde interview ook af met een leerkracht die aangesteld is om beginnende leerkrachten te begeleiden, welke we vanaf nu mentor zullen noemen. Hetzelfde interview afnemen bij twee verschillende personen was een bewuste keuze: op deze manier konden eventuele hiaten in de verkregen informatie uit het eerste interview aangevuld worden met informatie uit het tweede interview en vice versa. Zo kregen we twee verschillende, maar elkaar aanvullende visies op de aanvangsbegeleiding in de school. Dit leverde een genuanceerd beeld op en bood handvatten om de interviews met de beginnende leerkrachten vorm te geven. Om dit doel te bereiken was het essentieel dat we dezelfde interviewleidraad gebruikten, maar beide partijen apart interviewden.

Concreet bood het onderzoek naar de manier waarop Vlaamse basis- en secundaire scholen vorm geven aan mentoring of de begeleiding van beginnende leraren, stagiairs en leraren-in-opleiding van Ballet et al. (2011) inspiratie voor deze interviewleidraad. Dit leidde ertoe dat de focus van onze interviews lag op het in kaart brengen van enerzijds de aanwervingsprocedure van leerkrachten en mentoren in de school en anderzijds op de aanvangsbegeleiding voor beginnende leerkrachten. We stelden dan ook vragen over hoe de school beginnende leerkrachten begeleidt, de rol van mentoren en eventuele andere betrokkenen, alsook de resultaten van deze initiatieven. De interviewleidraden gebruikt voor deze interviews met een directielid en met een mentor zijn respectievelijk terug te vinden in bijlage 1 en 2.

2.4.2.2 Sociaal netwerk van beginnende leerkrachten in De Lentebloesem (ronde 2 t.e.m. 5)

Na het doorlopen van bovenstaande fasen omtrent de toegang tot de school en de respondenten, alsook het uitvoeren van de eerste dataverzamelingsronde, kon de kern van het onderzoek van start gaan. Deze spreidde zich uit over vier dataverzamelingsrondes en vond plaats in dezelfde school als waar de eerste ronde had plaatsgevonden, namelijk De Lentebloesem. Deze vier dataverzamelingsrondes kunnen opgevat worden als vier herhalingen van dezelfde wijze van dataverzameling en dit verspreid over één schooljaar. Hierbij werd getracht om deze goed te spreiden over het schooljaar, zodat de deelnemende leerkrachten hun medewerking ervoeren als zo weinig mogelijk extra werkdruk. Concreet verzamelden we de data op strategisch gekozen momenten: eind september, begin november, begin januari en begin maart. De respondenten dienden telkens dagelijks een netwerkformulier in te vullen (zie bijlage 3) en dit gedurende één volledige werkweek. Vervolgens volgde de afname van semi-gestructureerde interviews, welke bij voorkeur plaatsvonden tijdens de eerstvolgende week na het invullen van het netwerkformulier op een in samenspraak uitgekozen moment. Bij aanvang van deze interviews gaven we telkens een korte toelichting en verantwoording van ons onderzoek aan de respondent. We focusten hierbij vooral op het garanderen van de anonimiteit en de vertrouwelijkheid in dit onderzoek. We gaven hen dan ook telkens mee dat de namen in deze masterproef vervangen zouden worden door pseudoniemen. De respondent kreeg bovendien steeds de kans om vragen te stellen. Deze herhaalde aanpak van dataverzameling sluit aan bij voornoemde onderzoeksvragen, aangezien we naast het beschrijven van het sociale netwerk ook de evolutie ervan en de factoren die deze mee bepalen in kaart willen brengen. Onderstaande figuur geeft het dataverzamelingsproces visueel weer.

Figuur 4. Dataverzamelingsproces i.v.m. sociaal netwerk.

We kunnen concluderen dat we doorheen onze dataverzameling respondenten hebben bevraagd die op verschillende niveaus betrokken waren bij de aanvangsbegeleiding, met name op beleidsniveau (directie), uitvoerend niveau (mentor) en de doelgroep tot wie ze gericht is (beginnende leerkrachten). Op die manier probeerden we een zo volledig mogelijk beeld te krijgen van de wijze waarop het netwerk van beginnende leerkrachten evolueert doorheen het eerste schooljaar dat ze tewerkgesteld zijn in De Lentebloesem en de factoren die hierop een invloed hebben. Aan de tweede tot en met de vijfde dataverzamelingsronde namen zes beginnende leerkrachten deel, waarvan in hoofdstuk 3 een overzicht wordt gegeven. Concreet zijn we zo 120 ingevulde netwerkformulieren bekomen en hebben we 24 interviews met beginnende leerkrachten uitgevoerd. Omdat deze data de kern van dit onderzoek vormen, besteden we in de volgende paragrafen aandacht aan respectievelijk het gehanteerde netwerkformulier (2.4.3) en de semi-gestructureerde interviews (2.4.4).

2.4.3 Het netwerkformulier als concretisering van de egocentrische benadering van sociale