bewerkt door J.G. Smit
50. Aan verscheidene regenten te Schiedam, Gorinchem, Monnikendam, Medemblik en Hoorn en aan de ‘goede vroedtschappen’ van Schiedama1
, 24 november 1617
Eerentfeste, vrome ende discrete lieve besundere. Alsoo yegenwoirdigh uuytschrijvinge wert gedaen ende mijn heeren de Staten van Hollant ende West-Vrieslandt versocht haer binnen weynigh dagen alhier bij den anderen te vergaderen, ende wij bevinden uuyt de poincten van beschrijvinghe dat men met duystere voorstellinge derselver de resolutie van den vierden augusty lestleden noch wederomme op 't nieu pooget te becrachtigen ende staende te houden, daer ter contrarie den welstandt van 't landt ten hoochsten vereyscht bij alle wegen na rust ende vrede te arbeiden ende dese geschillen deur behoorlijcke middelen gheslicht
ende geaccommodeert te werdenb
, soo en hebben wij niet connen nalaten U midts desen seer ernstelijck te versoucken dat ghij met allen mogelijcken vlijt de goede handt daeraen wilt houden, bij de goede van de vroedtschapc
aldaer, teneynde hare gedeputeerden, die op de voors. vergaderinge zullen werden gesonden, mogen gelastd
werden de voors. resolutie te desavoueren, ende senden U daervan wederommee
copie hierbeneffens over, opdat ghij dezelve met de voors. vroetschapf
naerder moget examineren.
a Er zijn van deze brief twee minuten aanwezig (zie ook noot 1 hierna), beide door dezelfde hand geschreven en gecorrigeerd. De eerste (I) bevat een groot aantal kleine verbeteringen en enkele grote toevoegingen, de tweede (II) heeft de verbeteringen grotendeels (maar niet alle) overgenomen, maar twee van de grote toevoegingen in de marge laten staan. De tekst is hieruitgegeven naar I.
1 Van de twee aanwezige minuten is de eerste volgens een marginale aantekening gericht aan: ‘Particuliere tot: Schiedam: aen den bailliu Daniel van der Hoeff; Gorinchem: aen den secretaris Johan van der Does; Monnickendam: Cornelis Janss. Bra, Dirc Cornelis Admiraels, borgemeesteren; Medenblick: Symon Martsen Lievens, Cornelis Mathijss, Schagen, vroetschappen; Hoorn: Cornelis Corneliss. Soop, borgemeester’. De tweede is, blijkens het bijgaande briefje aan de baljuw aldaar (zie no. 51), gericht aan de ‘goede vroedtschappen’ van Schiedam. Aan de onderste rand van deze minuut is nog geschreven: ‘Schiedam’. b Daer ter contrarie ... werden in I en II in de marge toegevoegd.
c Goede van de vroedtschap in I verbeterd uit: goede vroedtschappen. Dit laatste is in II blijven
staan.
d Gelast in I verbeterd uit: bevolen.
e Wederomme is in I doorgehaald, in II blijven staan.
104
Ende aengesien wij uuyt de voors. beschrijvinge hebben bevonden dat men de zaken van de religie t'eenemael duyster ende op schrouven heeft gestelt2
, sulcx dat het niet mogelijcken is dat de vroedtschappen den rechten sin daervan zouden connen verstaen ende dienvolgende hare gedeputeerden op dese zake met behoorlijcken lastg
herwaerts senden, hebben wij U van gelijcken beneffens desen daeraff copie willen toeschicken ende oock verzoucken, terwijle den heeren Staten van Hollandt diversche malen bij het meerendeel van de provintiën in de vergaderinge van mijn heeren de
Staten-Generael versocht zijn geweest, dat het Haere E. gelieven zoude te bewilligen in het houden van een Synode Nationael, midts datter daertoe preparatorie een synode provintiael soude voorgaenh
, gelijck zulcx algereets bij het voors. meerendeel van de provintiën ter vergaderinge van mijn heeren de Staten-Generael is goedt gevonden ende ingewillighti
, dat oock de voors. Ul. stadts gedeputeerdenj
gelast moghen comen omme in de voors. vergaderinghe van de heeren Staten van Hollandt het voors. Synode Nationael ende preparatoire provintial medek
in te willigen ende helpen bevoorderen op den voet, als tot noch toe in dese provintie van Hollandt ende West-Vrieslandt gebruyckelijcken is geweestl
.
Want onder den christenen in allen landen noydt ander middel gevonden ofte gebruyckt heeft connen worden om questiën van religie ter neder te leggen dan bij kerckelijcke vergaderingen, gelijck oock van gelijcken alsnu onder ons in dese landen geenen anderen bequameren middel can werden bedacht ofte in 't werck ghestelt als de voors. om uuyt dese schadelijcke disputen te comen.
Wijders, gemerckt wij vinden het voors. hiernevens gaende poinct nopende andere zaken, die mede daeruuyt connen worden getrockenm
, even soo duyster gestelt als dese hierboven geroertn
, souden
2 Op schroeven stellen: maken dat men op iets niet vertrouwen kan, op losse schroeven zetten. Zie ook no. 48 noot I.
g Zouden connen is hier in I doorgehaald.
h Nationael ... voorgaen in I in de marge toegevoegd in de plaats van: provintiael ende Nationael.
i Goedtgevonden ende ingewillight in I in de marge toegevoegd in de plaats van: geschiedt ende gearresteert.
j De voors. ... gedeputeerden in I verbeterd uit: van gelijcken te doen de gedeputeerden der stede van Schiedam. II laat hier staan: de gedeputeerden der stede van Schiedam. k Ende preparatoire provintial mede in I in de marge toegevoegd.
l Op den voet ... geweest in I en II in de marge toegevoegd. m Die mede ... getrocken in I in de marge toegevoegd.
n Gestelt ... geroert in I verbeterd uit: als dese voorige zijn houdende.
wij noodigh ende het raedtsaemste oirdeelen dat de voors. gedeputeerden expresselijck mochten gelast werden in geenighe deliberatie van dese zaken te treden ofte eenige resolutie daerop teo
helpen nemen, voor ende aleer de zaken daerinne vervaet (zij zijn soodanigh als zij zijn) naeckt ende claer werden uuytgedruckt ende alsoo aen de voors. vroedtschappen overgesonden, omme alsdan daerop naerder te delibereren ende resolveren mitsgaders hare voors. gedeputeerden te lastenp
, zoo dezelve ten meesten dienste van den landen, welstandt der kercken mitsgaders ruste ende eenicheydt van de goede ingesetenen, het oirbaerlijckste zullen vinden.
Wij recommanderen oock ernstelijck de zaken van de predicanten ende gemeynten, dewelcke men op sommige plaetsen van hare ampten aff heeft geset ende
gesuspendeert als oock uuyt de kercken gestooten, teneynde soodanige predicanten wederomme haer ampten mogen bedienen ende daerinne herstelt werden, als oock de gemeynten hare kercken wederomme ingheruymt ofte tenminsten met andere kercken ofte plaetsen naer de gelegentheydt mogen werden geaccomodeert, opdat oock daerdoor de landen oock des te beter mogen wederomme in ruste werden gesteltq
; waertoe wij U mede versoucken alle goede offitiën te willen plegen, hetwelcke den landen sonderlinge dienstich ende ons ten hoochsten zal aengenaem wesen. Hiermede
Eerentfeste, vrome ende discrete lieve besundere, blijft Godt bevolenr
. In 's-Gravenhage, den 24en novembris 1617.
U goede vrundts
. Post datae.
Wij senden U oock hierbeneffens het concept, 't welck bij het meerderendeel van de provintiën is goedtgevonden op het houden van het Synode Nationael hierboven gementioneert3
, opdat ghij
o Expresselijck ... te in I in de marge toegevoegd in de plaats van: daerop geen resolutie te. p Mitsgaders ... lasten in I in de marge toegevoegd.
q Wij recommanderen ... gestelt in I in de marge toegevoegd. De laatste zin luidt in II: opdat oock daerdeur des te beter de landen weder in ruste mogen werden ghestelt.
r Vrome ... bevolen alleen in II. s Dit alleen in II.
3 Zie voor het op 11 nov. 1617 vastgestelde concept Resol. S.G. 1617-1618 no. 1681 (en no. 1500). De artikelen inzake het houden van een Nationale Synode zijn gedrukt: Acta ofte
Handelinghen des Nationalen Synodi ... tot Dordrecht anno 1618 ende 1619 (Dordrecht,
1621) 17; E. Poppius, Joannes Uytenbogaerts Aanhangsel zijner Kerckelijke Historie ... (Amstelredam, 1649), na de Voor-reden.
106
zoudet mogen sien hoe moderaet hetzelvige is ingestelt, zulcx dat wij meynen dat niemandt behoorde daertegens te zijn, hoewel datter gearbeydt werdt om 't selve te beletten. Tot naerder onderrichtinge van de poincten van beschrijvinge hebben wij noch goedtgevonden U hierbij te senden sekere memorie daerop dienende.
51. Aan [Daniel van der Houve], Baljuw van Schiedam, [± 24 november 1617]
Post datae.
Wij versoucken U desen brieff1
ende andere stucken met discretie te willen communiceren met de goede vroedtschappen aldaer, soo ghij het dienstlijckste zult weten, ende dat het alsnoch magh secreet blijven vermidts de pointen van
beschrijvinge noch niet en zijn uuytgegeven. Ende wilt ons in 't vertrouwen met een letterken verwittigen soo haest aldaer resolutie zal zijn genomen, ende wat dezelve is.
52. Aan B.P. [Burgemeester Pauw], 25 november 1617 Gedrukt: BMHG XXII (1901) p. 415 no. XV
Maurits zendt aan Pauw twee brievenpakketten, het een bestemd voor Wolphert Barentsz. en Soop, oud-burgemeesters van Hoorn, en het ander voor Bruyningh, secretaris van Enkhuizen, ter doorzending aan Lievens en Schagen, vroedschappen te Medemblik1
. Hij wordt verzocht de brieven (die aan Hoorn na lezing) door te
zenden en te zorgen dat zij bij de genoemde personen terecht komen.
Bij nader inzien zal de brief aan Barentsz. niet verzonden worden. Pauws brief over de bezending is ontvangen.
53. Aan S.V.E. [Secretaris van Enkhuizen, Albrecht Bruyninck], 25 november 1617
Eersame etc. Wij senden U hierbeneffens seker pacquet brieven1
het-1 No. 50.
1 Zie no. 53. 1 Zie no. 50.
welcke wij goedt gevonden hebben te schrijven aen Symon Maerssz. Lievens ende Cornelis Mathijssz. Schagen, beide vroedtschappen tot Medenblyck, in 't particulier, als vindende om zekere goede redenen niet raedtsaem dezelve aen de magistraet te doen addresseren. Ende hebben de missive ende het pacquet doen sluyten met een cachet volant, opdat ghij de missive, met de stucken daerbij zijnde, bequamelijcken zoudet mogen deursien ende overlesen, waerop wij ons refereren, U verzouckende, dezelve gelesen hebbende, vast te doen toesluyten ende de voors. vroedtschappen sekerlijck te doen overleveren, ende dat ghij de goede handt daeraen wilt houden dat dezelve met discretie ende goedt beleydt aen de goede patriotten van de regieringe aldaer moghen werden voorgedragen ende ernstelijck gerecommandeert; waeraen den landen sonderlingen dienst ende ons aengenaeme vrundtschap zal gheschieden. Hiermede
Eersame etc. In 's-Gravenhage, den 25en novembris 1617.
54. Aan B.P. [Burgemeester Pauw], 4 december 1617 Gedrukt: BMHG XXII (1901) p. 416 no. XVI
Maurits is op 2 december teruggekeerd van zijn tocht langs Delft, Schiedam, Rotterdam, Dordrecht en Gorinchem. Hij vertrouwt erop dat pensionaris Pauw aan zijn vader de proposities van Maurits heeft meegedeeld. Hij hoopt dat de stedelijke gedeputeerden wel gelast op de vergadering van de Staten van Holland zullen verschijnen; in ieder geval verwacht hij dat Amsterdam met goede resoluties komt, waartoe Pauw verzocht wordt zijn invloed aan te wenden. Maurits heeft het antwoord van de Gecommitteerde Raden op zijn propositie gelezen.