HOe komt de slimme gast, hoe komt de snoeper loeren
Om my besijden aften roove wech te voeren! Hoe roept de lincker uyt! hy is mijn weerde vrient, Ick weet dat hy myn lieft, maer niet ghelijck het dient.
Geen rat en eter speck, al isset haer verlangen, Of moet haer in de val te voren laten vangen,
Wie hier yet anders soeckt die heeftet qualick veur; Men laet hierniemant in als door de rechte deur. Hebj in den sin,
Oprechte min, Soo komt hier in,
Men sal u hooren, Maer steeckt uw'pin Gelijck een spin, Tot quaet begin,
Soeckt vuyle slooren. Ick weet den treck En t'loos besteck Van u gebreck,
Ick ken u steenen, Die speel den geck, En krijght den beck Niet aen het speck,
Dus wandelt henen.
DE ghtneenschap van de soodanige dient afgeschaft te wesen, en tot dien eynde dient nagevolght't exempel dat wy goet vinden hier by te voegen.
EEn man had in zyn huys een hoop van jonge maeghden,
Die menigh jongh-gesel met allen wel behaeghden;
Dies quam de steedsche jeugt daer meest dé gansché dagn, En nam daer soet vermaeck, gelijck de jonckheyt plagh, Van allen wasser een, die in de vreemde landen
Een leven had geleyt als buyten alle banden, Geen meyt en woonter by die niet een fellen strijt Die niet een harden storm, op haren maeghdom lijt: Hem was oock even doen een bastaert kint geboren, En, nae den rechten eysch, ten vollen op gesworen,
Hier sprack hy dickmael van oock met een vollen mont, Als of het slim bejagh hem wel en eerlick stont.
De vader letter op, en heeft hem waer-genomen, Als hy hem vveder sagh ontrent zyn dochter komen,
Hy beet hem in het oir: versietu, goede vrient, My dunckt dat u beleyt ons dochters niet en dient. De quanthier op gestoort, en vvonder seer gebeten, Wou stracx en eer hy gingh, hier van de reden vveten,
Hy seyt ken vveet niet vvat, en vveyt gevveldigh breet, De vader liert geperst die gaf hem dit bescheet:
Wie schoone katten heeft die moet geduerigh mercken Op gasten afgerecht om in het bont te vvercken:
Want die van't ambacht is, en siet een aerdigh bont 'Tis vreemt, soo hy het laet, als hy het eertijts vont.
DE vader (hier voren geroert) hadde het wel voor, de moeder, daer van wy sullen ghewagen, was mede in dese ghelegentheydt van goet bedencken. Ghy, hoort watter ghebeurde.
EEn vryster van haer eerste jeught,
Haer ouders lust en hooghste vreught, Die bad haer moeder om verlof Te rijden nae een buyten-hof, Te varen nae een boere-feest. Om speel te leyden haren geest, En met de vryers haer bekent, Te doen gelijck men is gevvent:
De moeder heeft de jonge maeght Op alle saken onder-vraeght,
En naer het stuck was overleyt, Soo heeftse dit haer aengeseyt:
Neen kint, dit spel en dient u niet, Want malle vreught die baert verdriet, Ick heb dit eertijts meer gesien, Ick weet al watter kan geschien: Ick weet wat vryheydt dat men nam, Vermits het heck was van den dam.
Wanneer de jeugt speelt op het lant, Dan springhmen lustigh uytten bant, Men raester dickmacl nachten langh, Ten minsten tot den hanen-fangh, Men maeckter licht een mengel-bedt, Dat is geseyt een maeghden-net, Daer licht een duyve sonder gal. Haer beste veren laten sal.
Ick prijse daerom, als de jeught Gaet buyten om haer soete vreught,
Dat vry dan yemant yan ontsagh, En diemen jeught betrouwen mach, Sy by, en aen, al waermen gaet, Om t'spel te houden in de maet; Want anders, mallen sonder dwangh ‘Dat neemt gewis een quaden gangh.
Als vyer en stroo te samen koomt, Wat onheyl dienter niet geschroomt? Want schoon het raeckt maer aen den kant, Een voncke maeckt een vollen brant, En dat gebeurt men weet niet hoe, En t'klimt in haest tot boven toe; Want als het vyer is aen het gaen, Dan isser veel geen houvven aen: En schoon men blust het naderhant, Tblijft svvart al vvaer het heeft gebrant,
DEvoorsz. vader en moeder hadden beyde goede insichten maer een broeder (daer wy nu van spreken willen) en beeft so wel niet
toegesien, vermits hy jonger van jaren zynde, ende mitsdien van dit werck minder ervarentheyt hebbende, sijn suster ende hem selven in groote ongelegentheyt brachte. Hadde hy hier in gegaen met behoorlicke omzichtigheyt, soo hadde hy een jonghe en vlugge vryster, een fransche Iufvrou wesende, niet behoort met hem genomen te hebben op so langhduerigen revse, ofte immers geen stroo ontrent het vier te laten komen, Want gelijck groote reysen te doen, voor jonge maeghden noyt prijselijck is gheweest, selfs niet in den schijn van Godsdienst; want van in bevaerden by vrou-persoonen te gaen, is over lange dit spreeck-woort gheseyt:
Gaetoyt een vvijf in bedevaert, Soo vvortse licht van lichten aert,
Maer laet ons (tot beter verstant van dese bedenckinge) de historit, soo die ghesohiet is, in haer volle leden eens hooren.
EEn moedigh edelman, die op de Fransche kusten
Had langen tijt gedreygt een vlote toe te rusten, Was nu te mael ghereet tot zeylen over zee, Na eenigh rieckent lant, of tot een gulde ree. Syn vader was gherust, een ruyme tijt gheleden, Syn moeder naderhant den eygen padt gherreden,
Een suster, sonder meer, juyst in haer frissche jeught, Is hem de meeste sorgh, is hem de meeste vreught. Hy scheen op syn vertreck haer op te willen dragen Of acn een trouwen vrient, of yemant van de magen,
Op dat het teere pant daer mochte syn bewaert. Terwijl hy mette vloot de werelt ommevaert. Sy in het tegendeel seyt niet te konnen leven, Indien hy sich alleen gaet op de reysen geven;
VVil daerom nevens hem gaen dolen over al, VVaer hem de goede God ter zee gheleyden sal. De broeder evenwel en wil het niet ghehengen,
Maer soeckt het vreemt besluyt haer uytter hooft te brenge.
Hy dreygt haer met de zee en allerley ghevaer, Dat uyt de lange reys mocht komen over haer. En des al niet-te-min hy kanse niet belesen; Dus als het immers schijnt alsoo te moeten wesen,
Soo voegt hy tot de vloot al wat haer op den tocht Of dienstigh tot vermaeck, of noodigh wesen mocht. Soo haest de goede wint haer vast begint te stellen, En waeyt te zee waert in, de ronde zeylen swellen;
Een onvertsaegde jeught, en menigh edelman, Geeft uyt een moedigh hert sich willens in den ban. Daer dryft de stoute vloot, van boven dicke wolcken, Van onder harde vloet en grondeloose kolcken;
En des al niet-te-min een snel, een selsaem vier, Ryst midden uytte stroom, en treft het jonge dier. Een vande frissche jeugt maeckt, door bedeckte loncken, Door brieven, stil gespreck, en duysent minne-voncken,
Dat hy de beste plaets in hare gunste wint, Dat hy de meeste gunst in haren boesem vint;
Noch isset niet ghenoegh, hy weetse daer en boven Door sonderlingh beleyt hem trou te doen beloven,
En onder desen schijn (ghelijck het veeltljdts gaet) Soo glijt de losse jeught in noch een ander quaet. De Maen heeft haren loop nu dry mael om gereden, Siet daer een vreemt gheswel aen hare teere leden,
Sy die voor desen was fris, lustigh, gaeu, en knaps, Is flou, en bijster meeps, en uyter maten quaps. Sy geeut, en spickt, en spout: oock aen den dis geseten, Daer isse dickmael flaeu, en dickmael sonder eten.
De ridder die het oogh heeft eeuwigh over haer, Wort, ick en weet niet wat, wort alle dingh gewaer. Hy gaet haer sachtjens aen, en stelt hem om te vragen Of haer het enge schip, of haer de stuere vlagen,
Of haer de vuyle reuck, of harde spijse quelt, Of waerom datse braeckt, of aen de leden swelt: Rosette wert bestaen; nu sietmen haer besterven, Nu blosen als een krieck: hy vraeghtet ander werven,
Sy die het ongeval niet langer helen kan,
Seyt datse swanger gaet, maer by een echte man, Hy, om het rechte kloen van desen draet te krijghen, En geeft haer anders niet als koeck en soeto vijgen,
Hout alle tochten in, en stelt hem wonder koel, Op datse sonder schroom sou melden haren boel. Rosette mits de saeck wort sachtjens opgenomen, Verhoopt in korten tijt tot haren wensch te komen;
Dus spreecktse lustigh uyt en met een vollen mont, VVie in haer jeughdigh hert soo diep gewortelt stont. Haer broeder treurt, en swijght. de schepen ondertusschen Gaen soecken verschen dranck, om haren dorst te blussen;
En, nae een klare lucht, ontdecken seker lant Met aerdigh boom-gewas verciert aen alle kant. Een yder is verblijt, en, moede van de baren, Gaet stellen synen loop om nae de kust te varen;
Matroos is in de weer, en souckt den eersten dagh VVat datter voor een volck het lant bewoonen mach:
Men vint geen menschen werck, maer niet als wilde dieren Die stout en sonder angst ontrent den oever swieren,
En woelen over hoop, men tijter op de jacht, Dies worter menigh wilt de schippers toegebracht. Te midden in het wout syn klare water beken, Die van het hooge lant tot in de dalen leken,
Daer gaen de gasten heen, en vollen menigh vat Met fruyt, en aert-gewas, en met het versche nat. Rosette boven al gansch moede van de stroomen, Gaet nemen haer vermaeck ontrent de groene boomen,
Verkiest een gave schors, en schrijft met eygen hant, In spijt van die het spijt, Rosette mint Gallant.
Gallant in tegendeel brengt sich en haer te samen.
En maeckt een mengelmoes van twee verscheyde namen, En snytet over al; soo dat het groene wout
Veel streken van de jeught, veel minne-teeckens hout. 'Tis al ghenoegh ghemalt, men gaeter sigh bereyden, Om uyt de versche lucht, en van het lant te scheyden;
Maer als het jonge paer sou varen nae het boort, Soo treet de ridder toe, en spreeckt een hestigh woort: En pijnt u, jonge laf, niet in den boot te komen,
Ick hebbe dese macht u heden afgenomen,
Mijn schip is u ontseyt; en ghy misbruyckte maeght, Die uwen hooghsten schadt ontydigh hebt gewaeght, Gaet vry met uwen pol, gaet in de groene dalen, Gaet vry u slim bedryf op alle boomen malen,
V vonnis is ghevelt: ghy sult van nu voortaen
Hier soecken u vermaeck, hier eeu wigh dolen gaen; Ghy sijt uyt domme lust, en tegen alle reden,
Ghy sijt uyt eygen raet in dit bejach ghetreden, Voltreckt het nu alleen, en oeffent u ghedult, En siet hoe ghy voortaen u saken redden sult.
Hier moet u woonplaets sijn, hier meugdy gansche nachten Verssyten in de vreught van dwase minne-klachten;
Gaet boet u kriele lust in dit oncerlick spel,
En maecktet sooje meught, en vaert voor eeuwigh wel.
Soo haest sijn reden end', hy doet hun wapens langen, Hy geeft hun jagers tuygh, om alle wilt te vangen,
Musketten, vogel-roers, kruyt, lonten, hagel, loot, En ander kleyn beslagh, tot voor-raet van den noot. Stracx roeyt daer op het volck tot aen de grooto schepen: En geeft den boot een touw om nae te mogen slepen;
Stracx vallen op een ry de zeylen van de ree, Stracx is de gansche vloot te midden in de zee. Daer staet het jonge paer verhart gelijck de keyen, Vol druck en evenwel niet machtigh om te schreyen,
Niet machtigh om een woort te brengen uytten mont, En echter door het leet tot in de ziel gewont.
‘Ten is maer kleyn verdriet, dat met geduerigh klagen VVeet yemant, die het hoort, sijn smerte voor te dragen;
Gemeene droefheyt kermt, maer al te diepen zeer En vint geen open mont, geen sucht of tranen meer. Nae dat de koude schrick een weynigh is geweken, Beginnen aen de vrou de tranen uyt te breken.
Sy geeft haer aen de zee, sy maeckt een hoogh geklagh, Sy roept haer broeder aen al watse roepen mach. Och broeder, om de borst by u en my gesogen; Och wort doch nu eenmael in mijn verdriet bewogen;
Of, soo het u belieft dat ick verloren blijf,
Soo neyght toch eens het oogh ontrent een swanger lijf. Heb ick den doot verdient door onversichtigh mallen, Ey! laet het kleyne schaep niet in de straffe vallen,
Doot geen onnoosel kint, geen ongeboren draght, Die niemant eenigh leet oyt toe en heeft gedaght. Siet! als een swanger wijf heeft eenigh quaet bedreven, Dat haer naer rechten maeckt onweer digh om te leven;
Sy wort noch evenwel niet tot de doot geleyt, Tot sich het teer gewas van hare leden scheyt. 'Ken eysch geen langen tijt van ses of seven jaren, Maer slechts een korte wijl om in verdriete baren,
Had'ick het soete dier maer eenmael op den schoot. Ick gave metter daet my willigh aen de doot.
Ick gave naer het viel, mijn leven uyt te blussen,
Indien ick maer een reys myn vrucht en mochte kussen: En, soomen dan het kint niet vaderloos en liet,
Het ginck my soo het mocht, 'ken voelde geen verdriet. Doch soo ick geenen troost hiet over kan verwerven, Laet menschen evenwel van menschen handen sterven,
VVaerom valt harder straf op ons onnoosel bloet, Als oock het spitse recht aen rouwe boeven doet? VVaerom word'ick geset als spijse voor de beeren? VVaerom sal eenigh beest mijn weerden man verteeren?
VVaerom ons alle bey? en even datter rest Gaen slepen tot behoef van sijnen wreeden nest? VVaerom sal doch een swijn met vreeselijcke tanden My varen in het lyf, tot aen de teere banden
Daer op myn lieve vrucht (ellendigh schepsel) rust, En koelen, even daer, syn onversaede lust?
Doet recht na schips ghebruyck, ten sal my niet verdrieten; Laet vry een vinnigh loot in desen boesem schieten:
Hanght die mijn hert besit te midden aen de ree, En smackt het teere schaep by stucken in de zee. De doot is geen verdriet, ick kanse jae verachten; Maer seker van de doot den slagh alleen te wachten,
Ach! dat is dat de ziel in helsche pynen stort: Nu doot my, die het lust, en maect de pijne kort.
Maer hoe, kleyn-moedig hert, waer toe u swaer bedroeven? Mijn broeder is gegaen, maer slechts om my te proeven,
En niet tot ons bederf: mijn broeder is gegaen, Niet als in ware daet, maer uyt een loose waen: Myn broeder heef van outs, en van syn eerste dagen My veel te goeden hert en jonste toegedragen,
Hy is van sachten aert, en van een edel bloet Dat aen een swacke vrou geen smaet of hinder doet Hy sal noch eens het roer nae onse stranden wenden, Of yemant met de boot hier aen den oever senden.
Ey keer dan, broeder keer, ey keer nae dese kust, VVy sijn genoegh gestrast voor onse domme lust.
Dus gaet de jonge vrou, met twijffel ingenomen, En star-ooght op de vloot; nu schijnter yet te komen
Dat op het water sweeft, en nae den oever schiet, Maer, nae een langh gedult, eylacen! weder niet. De droeve nacht genaeckt, de schepen sijn verdwenen: Daer is geen hope meer, hier baet geen anexstigh stenen,
Noch krijschen seyt, Gallant, en grijpt een staele bijl, En geeft hem in het bos, en kapt een lange wijl. De vrou, terwijl de man is besich in het hacken, Komt mede tot het werck, en raept de groene tacken,
En sleeptse daer het dient, en timmert in het sant, Haer eerste meester stuck, een groene ledekant. Daer leyt het lieve paer, niet sonder groote sorgen, Gedoken in het loof tot aen den rooden morgen,
Rosette roept om hulp, Rosette leyt en beeft, Oock van het minste blat dat in de bossen sweeft. Soo haest de sonne rijst, stracx weder aen het houwen, Stracx alle dingh bereyt om daer een huys te bouwen,
Een huys van lichte stof, gelijck een herder stelt Die met het witte vee gaet dolen op het velt. Gelijck het eerste paer, uyt Eden wech ghedreven, Moest sonder huys kateijl sich in den huys-raer gheven,
Moest missen zijn geluck, moest missen zijnen Godt, Moest braden sonder spit, en sieden sonder pot: Soo is haer gansch gestel, de kamers sonder setel, De koetsen sonder bed, de keucken sonder ketel,
De deuren sonder slot, de solders sonder balck, De vloeren sonder steen, de mueren sonder kalck. Den honger niet-te-min onsluyt haer jonge magen, Des tijdt Gallant te werck, en stelt hem om te jagen,
Hy schiet, en waer hy komt hy treft ghewenste kans, Hier eenigh vluch tigh hert, en daer een wilde gans. Al wat het bos bewoont blijft sitten sonder schricken, Offchoon hy met hetroer daer op bestaet te micken,
Het wilt is met de pijl, of van het loot geschent, Om dattet noch de list der Menschen niet en kont.
Hy komt dan met de vanck op sijnen hals gheladen, Hy wou, gelijck hy mocht, syn hollen buyck versaden.
Rosette schort haer op, en dient hem tot gerijf
Als vrou, als kamer-maegt, als kock, en vuyl jonck-wijf, Als ick en wect niet wat. haer joffer licke leden
Die noyt het minste werck het gansche jaer en deden,