Wat weten we
3.5 Vakken vol verhalen BSA VO Utrecht op de kaart
‘Utrecht op de kaart’ is in het schooljaar 2012-2013 door de BSA VO-docenten uitgewerkt als Vakken vol verhalen. In een periode van vijf weken doen leerlingen kennis op van de wereld die voor hen het meest dichtbij is: de stad Utrecht.
Er zijn twee versies gemaakt, een voor gymnasiumleerlingen en een voor havogroepen, waarbij (soms) de teksten en de bijbehorende vragen en woorden verschillen. Je kunt alle materialen en de teksten van beide versies compleet vinden in de dropbox van de BSA.
Doel
Leerlingen leren hun woonplaats Utrecht kennen, elke les vanuit een andere invalshoek.
Tijdsduur
40 minuten (in plaats van de kern), gedurende een periode van vijf weken.
Werkwijze
‘Utrecht op de kaart’ bestaat uit een verzameling losse lessen. Op de eerste les en de excursie aan het einde na, kunnen alle lessen in een willekeurige volgorde worden gedaan.
Utrecht persoonlijk. De eerste les.
• Op de leestafel zijn alle reguliere kranten en tijdschriften vervangen door Utrechtse kranten en tijd-schriften zoals De Oud Utrechter, het Stadsblad, Straatnieuws, het regionale katern van het AD/
Utrechts Nieuwsblad, etc.
• Leerlingen krijgen een korte quiz met kennisvragen over de stad.
• De docent vouwt een grote kaart van de stad Utrecht open en laat zien waar hij allemaal gewoond heeft. Hij hangt de kaart op in het lokaal.
• De leerlingen lezen een interview met bekende Utrechter acteur Yannick van de Velde.
• De leerlingen beantwoorden zelf een aantal vragen over hun persoonlijke ervaringen met Utrecht.
Daarna interviewen ze bij elke vraag een van hun medeleerlingen. Hun ervaringen worden vervol-gens plenair nog eens uitgewisseld.
• De leerlingen plaatsen een sticker of punaise op hún mooiste plekje in Utrecht.
Techniek. De Domkerk van de kaart geveegd
• De docent plaatst een sticker of punaise op de Dom.
• De docent laat ter introductie het volgende filmpje (tot 3.53 minuut) zien: http://www.rtvutrecht.
nl/gemist/uitzending/rtvutrecht/van-rossem-vertelt/20121215-0715/909038
• De leerlingen krijgen de woorden bij de kern aangeboden.
• De leerlingen lezen een tekst over de bouw van de Dom en de Domkerk.
• De leerlingen maken de opdracht bij de tekst.
• De boekenclub kan ingevuld worden met ‘Stad in de Storm’ van Thea Beckman. Suggestie: voorle-zen van de tekst op de achterkant van het boek en vanaf pagina 272 (‘Kom mee, schreeuwde Gerrit Jan…’) t/m pagina 274 (‘…in een andere wereld.’).
Economie. Kan Utrecht van de kaart worden geveegd?
• De docent plaatst een sticker of punaise op Hoog Catharijne.
• Introductie: De docent vertelt: ‘Je weet vast wel hoe in de Middeleeuwen steden zijn ontstaan. Op het volgende filmpje kun je dat nog een keer zien’. http://www.schooltv.nl/beeldbank/
clip/20040317_middeleeuwsestad01
• De leerlingen krijgen de woorden bij de tekst aangeboden.
• De leerlingen lezen twee teksten en maken de opdracht bij de tekst.
• Instructie: ‘Als steden zich niet blíjven ontwikkelen, is dat slecht voor de economie. De stad wordt steeds minder belangrijk, er is steeds minder werk voor de bewoners en uiteindelijk vertrekken die naar een andere stad waar ze wél geld kunnen verdienen. Na een tijd zie je dat zo’n stad van de ‘van de kaart’ verdwijnt; de eens zo belangrijke stad is nu alleen nog maar een plaats. Lees de volgende twee teksten waarin je leest hoe de stad Utrecht zich steeds opnieuw op de kaart probeert te zetten en beantwoord de volgende vragen: Welke maatregelen troffen bestuurders in de Middeleeuwen en welke in de 20e eeuw om Utrecht economisch op de kaart te houden? Zie je overeenkomsten? Over-leg eerst met elkaar hoe je deze opdracht het beste aan kunt pakken. Was de komst van Hoog Ca-tharijne volgens jou ook ‘Moord op de binnenstad’? Welke argumenten heb je voor jouw mening?
• Als er tijd over is en de leerlingen hebben de beschikking over een computer, dan kunnen ze kijken op http://nl.wikipedia.org/wiki/Aanpak_Stationsgebied_(Utrecht) en/of http://www.cu2030.nl/
pagina/de-aanleiding. Religie
• De docent plaatst een sticker of punaise op de St. Martinuskerk (aan de Oude Gracht).
• De docent laat ter introductie de volgende filmpjes zien: http://www.schooltv.nl/beeldbank/
clip/20081231_stmaarten01 (dit is een recent filmpje waarin ook de legende van Sint Maarten wordt verteld) en http://www.youtube.com/watch?v=9chmQ8eJNuE (dit is een promotiefilmpje uit 1957!)
• De leerlingen krijgen de woorden bij de kern aangeboden.
• De leerlingen lezen twee teksten (voor gymnasium op internet: http://stmaartenstadutrecht.nl/ en http://www.jefdejager.nl/smaarten.php.) en maken de bijbehorende opdrachten.
• Boekenclub havo: er bestaat een bepaald soort volksverhalen: legendes. Voorlezen: de legende van Sint Maarten. Luistervraag: wat is een legende denk je, nu je dit verhaal hebt gehoord?
• Boekenclub gymnasium: leerlingen lezen het stripboek ‘St. Maarten, een levende legende’ van Niels Bongers, Nico Stolk, Joshua Peeters en Albo Helm, op internet (http://www.matrijs.com/Sint-Maarten.-Een-levende-legende.html).
Recht. De ene rechter is de andere niet, Utrechtse rechters op de Utrechtse rechtbank
• De docent plaatst een sticker of punaise op het gebouw van de Utrechtse rechtbank (aan het Vrouwe Justitiaplein).
• De leerlingen krijgen de woorden bij de kern aangeboden.
• De leerlingen lezen vier tekstjes op internet over verschillende rechters: http://www.rechtspraak.nl/
Naar-de-rechter/Pages/default.aspx en maken de opdracht bij de tekst.
• De opdracht voor havoleerlingen luidt aldus: ‘De meeste mensen denken alleen aan rechters en rechtbanken als het gaat om criminele activiteiten. Maar er zijn ook andere situaties waarin je naar
3.5 Vakken vol verhalen BSA VO 3.5 Vakken vol verhalen BSA VO
3.5 Vakken vol verhalen BSA VO Utrecht op de kaart
‘Utrecht op de kaart’ is in het schooljaar 2012-2013 door de BSA VO-docenten uitgewerkt als Vakken vol verhalen. In een periode van vijf weken doen leerlingen kennis op van de wereld die voor hen het meest dichtbij is: de stad Utrecht.
Er zijn twee versies gemaakt, een voor gymnasiumleerlingen en een voor havogroepen, waarbij (soms) de teksten en de bijbehorende vragen en woorden verschillen. Je kunt alle materialen en de teksten van beide versies compleet vinden in de dropbox van de BSA.
Doel
Leerlingen leren hun woonplaats Utrecht kennen, elke les vanuit een andere invalshoek.
Tijdsduur
40 minuten (in plaats van de kern), gedurende een periode van vijf weken.
Werkwijze
‘Utrecht op de kaart’ bestaat uit een verzameling losse lessen. Op de eerste les en de excursie aan het einde na, kunnen alle lessen in een willekeurige volgorde worden gedaan.
Utrecht persoonlijk. De eerste les.
• Op de leestafel zijn alle reguliere kranten en tijdschriften vervangen door Utrechtse kranten en tijd-schriften zoals De Oud Utrechter, het Stadsblad, Straatnieuws, het regionale katern van het AD/
Utrechts Nieuwsblad, etc.
• Leerlingen krijgen een korte quiz met kennisvragen over de stad.
• De docent vouwt een grote kaart van de stad Utrecht open en laat zien waar hij allemaal gewoond heeft. Hij hangt de kaart op in het lokaal.
• De leerlingen lezen een interview met bekende Utrechter acteur Yannick van de Velde.
• De leerlingen beantwoorden zelf een aantal vragen over hun persoonlijke ervaringen met Utrecht.
Daarna interviewen ze bij elke vraag een van hun medeleerlingen. Hun ervaringen worden vervol-gens plenair nog eens uitgewisseld.
• De leerlingen plaatsen een sticker of punaise op hún mooiste plekje in Utrecht.
Techniek. De Domkerk van de kaart geveegd
• De docent plaatst een sticker of punaise op de Dom.
• De docent laat ter introductie het volgende filmpje (tot 3.53 minuut) zien: http://www.rtvutrecht.
nl/gemist/uitzending/rtvutrecht/van-rossem-vertelt/20121215-0715/909038
• De leerlingen krijgen de woorden bij de kern aangeboden.
• De leerlingen lezen een tekst over de bouw van de Dom en de Domkerk.
• De leerlingen maken de opdracht bij de tekst.
• De boekenclub kan ingevuld worden met ‘Stad in de Storm’ van Thea Beckman. Suggestie: voorle-zen van de tekst op de achterkant van het boek en vanaf pagina 272 (‘Kom mee, schreeuwde Gerrit
Economie. Kan Utrecht van de kaart worden geveegd?
• De docent plaatst een sticker of punaise op Hoog Catharijne.
• Introductie: De docent vertelt: ‘Je weet vast wel hoe in de Middeleeuwen steden zijn ontstaan. Op het volgende filmpje kun je dat nog een keer zien’. http://www.schooltv.nl/beeldbank/
clip/20040317_middeleeuwsestad01
• De leerlingen krijgen de woorden bij de tekst aangeboden.
• De leerlingen lezen twee teksten en maken de opdracht bij de tekst.
• Instructie: ‘Als steden zich niet blíjven ontwikkelen, is dat slecht voor de economie. De stad wordt steeds minder belangrijk, er is steeds minder werk voor de bewoners en uiteindelijk vertrekken die naar een andere stad waar ze wél geld kunnen verdienen. Na een tijd zie je dat zo’n stad van de ‘van de kaart’ verdwijnt; de eens zo belangrijke stad is nu alleen nog maar een plaats. Lees de volgende twee teksten waarin je leest hoe de stad Utrecht zich steeds opnieuw op de kaart probeert te zetten en beantwoord de volgende vragen: Welke maatregelen troffen bestuurders in de Middeleeuwen en welke in de 20e eeuw om Utrecht economisch op de kaart te houden? Zie je overeenkomsten? Over-leg eerst met elkaar hoe je deze opdracht het beste aan kunt pakken. Was de komst van Hoog Ca-tharijne volgens jou ook ‘Moord op de binnenstad’? Welke argumenten heb je voor jouw mening?
• Als er tijd over is en de leerlingen hebben de beschikking over een computer, dan kunnen ze kijken op http://nl.wikipedia.org/wiki/Aanpak_Stationsgebied_(Utrecht) en/of http://www.cu2030.nl/
pagina/de-aanleiding.
Religie
• De docent plaatst een sticker of punaise op de St. Martinuskerk (aan de Oude Gracht).
• De docent laat ter introductie de volgende filmpjes zien: http://www.schooltv.nl/beeldbank/
clip/20081231_stmaarten01 (dit is een recent filmpje waarin ook de legende van Sint Maarten wordt verteld) en http://www.youtube.com/watch?v=9chmQ8eJNuE (dit is een promotiefilmpje uit 1957!)
• De leerlingen krijgen de woorden bij de kern aangeboden.
• De leerlingen lezen twee teksten (voor gymnasium op internet: http://stmaartenstadutrecht.nl/ en http://www.jefdejager.nl/smaarten.php.) en maken de bijbehorende opdrachten.
• Boekenclub havo: er bestaat een bepaald soort volksverhalen: legendes. Voorlezen: de legende van Sint Maarten. Luistervraag: wat is een legende denk je, nu je dit verhaal hebt gehoord?
• Boekenclub gymnasium: leerlingen lezen het stripboek ‘St. Maarten, een levende legende’ van Niels Bongers, Nico Stolk, Joshua Peeters en Albo Helm, op internet (http://www.matrijs.com/Sint-Maarten.-Een-levende-legende.html).
Recht. De ene rechter is de andere niet, Utrechtse rechters op de Utrechtse rechtbank
• De docent plaatst een sticker of punaise op het gebouw van de Utrechtse rechtbank (aan het Vrouwe Justitiaplein).
• De leerlingen krijgen de woorden bij de kern aangeboden.
• De leerlingen lezen vier tekstjes op internet over verschillende rechters: http://www.rechtspraak.nl/
Naar-de-rechter/Pages/default.aspx en maken de opdracht bij de tekst.
• De opdracht voor havoleerlingen luidt aldus: ‘De meeste mensen denken alleen aan rechters en rechtbanken als het gaat om criminele activiteiten. Maar er zijn ook andere situaties waarin je naar
de rechter kunt stappen, ofwel: juridische stappen kunt ondernemen. De rechtbank voor Midden Nederland is gevestigd in Utrecht (er is ook een vestiging in Lelystad). Op deze rechtbank werken vier soorten rechters. Elk soort rechter neemt weer andere zaken in behandeling. Ga naar de site van de rechtbank Midden Nederland http://www.rechtspraak.nl/Naar-de-rechter/Pages/default.aspx Onder het kopje ‘rechters’ zie je de volgende vier links staan, voor elk soort rechter eentje: Kanton-rechter, Civiele Kanton-rechter, BestuursKanton-rechter, Strafrechter. Onderzoek met elkaar wat elk soort rechter doet en probeer in een presentatie van maximaal vijf zinnen uit te leggen wat het onderscheid is tussen deze rechters. Tip: maak een schema!
Historie. Utrecht al jaren op de kaart
• De docent plaatst een sticker of punaise op het Vredenburg.
• Introductie: Laat de groep nadenken. ‘Heeft op de plek waar jouw huis staat altijd jouw huis gestaan?’Wat zou je vinden als je ging graven onder je huis?’ Er zijn plekken in Utrecht waar je heel wat historie zou vinden als je daar gaat graven… Ben je wel eens op de markt in de stad geweest op het Vredenburg? Dat is zo’n plek met heel veel geschiedenis.
• De docent laat ter introductie het volgende filmpje zien (van 0.35 tot 3.04 minuut en van 6.30 tot 8.35 minuut): http://www.youtube.com/watch?v=_bsb3l-ermU. Het gaat over de bouw van Vreden-burg, de Spaanse bezetting en Trijn van Leemput).
• Eventueel kun je ook dit filmpje laten zien: http://www.youtube.com/watch?v=q-J9uG83DAY Dit gaat over de sloop van het Muziekcentrum op het Vredenburg.
• De leerlingen krijgen de woorden bij de kern aangeboden.
• De leerlingen lezen de tekst en maken de opdrachten bij de tekst.
• De boekenclub kan ingevuld worden met ‘De val van de Vredeborch’ van Thea Beckman. Suggestie: voor-lezen achterkant en pagina 331 (onderaan vanaf ‘Terwijl de herrie…’) tot pagina 333 (bovenaan ‘…en muren te lijf te gaan.). Je kunt ook voorlezen vanaf pagina 334 (vanaf ‘Voor de Dom…’) tot pagina 336.
Cultuur. Utrecht in stadsgezichten en stadsgedichten
• De introductie van het onderwerp van deze les is verweven in de instructietekst.
• De leerlingen krijgen de woorden bij de kern aangeboden.
• De leerlingen lezen een instructietekst. De docent kan de tekst ook plenair behandelen, door te mo-delen. Tip: hoe lees je een instructietekst? Globaal bekijken, precies lezen, verwoorden: wat moet ik dus precies doen? Naar welk resultaat werk ik toe?
• De leerlingen maken de opdrachten bij de tekst. Hierbij zijn witte A4’tjes en kleurpotloden nodig.
• Bij de tekst hoort een aantal gedichten van Ingmar Heytze. De boekenclub wordt ingevuld met deze gedichten.
Maatschappij (alleen gymnasium)
• De leerlingen lezen een artikel over een beroemde Utrechter uit het boek ‘Utrechtse biografieën’:
Trijn van Leemput: deel 1, blz. 97 (standbeeld Zandbrug) Everard Meyster: deel 1, blz. 114 (Everard Meysterlaan) Willibrord: deel 2, blz. 187 (ruiterstandbeeld Janskerkhof) Dries de Winter: deel 2, blz. 192 (café Dikke Dries)
Evert Zoudenbalch: deel 2, blz. 202 (jeugdcomplex Zoudenbalch FC Utrecht)
Adriaan VI: deel 3, blz. 11 (voormalige Paus Adriaanschool, Oudegracht) Martinus Nijhoff: deel 4, blz. 152 (Universiteit Utrecht)
Gerrit Rietveld: deel 4, blz. 167 (Gerrit Rietveld College) Jan van Scorel: deel 4, blz. 176 (Jan van Scorelstraat)
Wim Sonneveld: deel 4, blz. 182 (voormalige Wim Sonneveldschool, Franz Schubertstraat) Albert Willem Bruna: deel 5, blz. 29 (Brunawinkel, Choorstraat)
Joachimus Pieter Fockema Andreae: deel 5, blz. 39 (Fockema Andreaelaan) Johan Wagenaar: deel 5, blz. 200 (Johan Wagenaarkade)
• De leerlingen maken de opdracht bij de tekst.
• De leerlingen presenteren heel kort de uitkomst van hun opdracht. Voorafgaand aan elke presentatie plaatst de docent een sticker of punaise op de bijbehorende plek in Utrecht.
• Alternatief: een ballondebat houden over ‘Wie is de belangrijkste beroemde Utrechter?’
3.5 Vakken vol verhalen BSA VO 3.5 Vakken vol verhalen BSA VO
de rechter kunt stappen, ofwel: juridische stappen kunt ondernemen. De rechtbank voor Midden Nederland is gevestigd in Utrecht (er is ook een vestiging in Lelystad). Op deze rechtbank werken vier soorten rechters. Elk soort rechter neemt weer andere zaken in behandeling. Ga naar de site van de rechtbank Midden Nederland http://www.rechtspraak.nl/Naar-de-rechter/Pages/default.aspx Onder het kopje ‘rechters’ zie je de volgende vier links staan, voor elk soort rechter eentje: Kanton-rechter, Civiele Kanton-rechter, BestuursKanton-rechter, Strafrechter. Onderzoek met elkaar wat elk soort rechter doet en probeer in een presentatie van maximaal vijf zinnen uit te leggen wat het onderscheid is tussen deze rechters. Tip: maak een schema!
Historie. Utrecht al jaren op de kaart
• De docent plaatst een sticker of punaise op het Vredenburg.
• Introductie: Laat de groep nadenken. ‘Heeft op de plek waar jouw huis staat altijd jouw huis gestaan?’Wat zou je vinden als je ging graven onder je huis?’ Er zijn plekken in Utrecht waar je heel wat historie zou vinden als je daar gaat graven… Ben je wel eens op de markt in de stad geweest op het Vredenburg? Dat is zo’n plek met heel veel geschiedenis.
• De docent laat ter introductie het volgende filmpje zien (van 0.35 tot 3.04 minuut en van 6.30 tot 8.35 minuut): http://www.youtube.com/watch?v=_bsb3l-ermU. Het gaat over de bouw van Vreden-burg, de Spaanse bezetting en Trijn van Leemput).
• Eventueel kun je ook dit filmpje laten zien: http://www.youtube.com/watch?v=q-J9uG83DAY Dit gaat over de sloop van het Muziekcentrum op het Vredenburg.
• De leerlingen krijgen de woorden bij de kern aangeboden.
• De leerlingen lezen de tekst en maken de opdrachten bij de tekst.
• De boekenclub kan ingevuld worden met ‘De val van de Vredeborch’ van Thea Beckman. Suggestie: voor-lezen achterkant en pagina 331 (onderaan vanaf ‘Terwijl de herrie…’) tot pagina 333 (bovenaan ‘…en muren te lijf te gaan.). Je kunt ook voorlezen vanaf pagina 334 (vanaf ‘Voor de Dom…’) tot pagina 336.
Cultuur. Utrecht in stadsgezichten en stadsgedichten
• De introductie van het onderwerp van deze les is verweven in de instructietekst.
• De leerlingen krijgen de woorden bij de kern aangeboden.
• De leerlingen lezen een instructietekst. De docent kan de tekst ook plenair behandelen, door te mo-delen. Tip: hoe lees je een instructietekst? Globaal bekijken, precies lezen, verwoorden: wat moet ik dus precies doen? Naar welk resultaat werk ik toe?
• De leerlingen maken de opdrachten bij de tekst. Hierbij zijn witte A4’tjes en kleurpotloden nodig.
• Bij de tekst hoort een aantal gedichten van Ingmar Heytze. De boekenclub wordt ingevuld met deze gedichten.
Maatschappij (alleen gymnasium)
• De leerlingen lezen een artikel over een beroemde Utrechter uit het boek ‘Utrechtse biografieën’:
Trijn van Leemput: deel 1, blz. 97 (standbeeld Zandbrug) Everard Meyster: deel 1, blz. 114 (Everard Meysterlaan) Willibrord: deel 2, blz. 187 (ruiterstandbeeld Janskerkhof) Dries de Winter: deel 2, blz. 192 (café Dikke Dries)
Adriaan VI: deel 3, blz. 11 (voormalige Paus Adriaanschool, Oudegracht) Martinus Nijhoff: deel 4, blz. 152 (Universiteit Utrecht)
Gerrit Rietveld: deel 4, blz. 167 (Gerrit Rietveld College) Jan van Scorel: deel 4, blz. 176 (Jan van Scorelstraat)
Wim Sonneveld: deel 4, blz. 182 (voormalige Wim Sonneveldschool, Franz Schubertstraat) Albert Willem Bruna: deel 5, blz. 29 (Brunawinkel, Choorstraat)
Joachimus Pieter Fockema Andreae: deel 5, blz. 39 (Fockema Andreaelaan) Johan Wagenaar: deel 5, blz. 200 (Johan Wagenaarkade)
• De leerlingen maken de opdracht bij de tekst.
• De leerlingen presenteren heel kort de uitkomst van hun opdracht. Voorafgaand aan elke presentatie plaatst de docent een sticker of punaise op de bijbehorende plek in Utrecht.
• Alternatief: een ballondebat houden over ‘Wie is de belangrijkste beroemde Utrechter?’
Politiek. Vrede van Utrecht (havo in twee lessen, gymnasium in een les)
• De docent plaatst een sticker of punaise op het stadhuis.
• Bij de leestafel liggen naast de reguliere kranten en tijdschriften het krantje ‘The art of making peace; 300 jaar Vrede van Utrecht’ en de tijdschriften ‘Vrede van Utrecht magazine’.
• Gymnasium: de docent laat ter introductie het volgende filmpje zien (van 20.42 tot 24.42 minuut):
http://www.youtube.com/watch?v=uzLk1Ar4DHw.
• Havo: De docent vertelt in grote lijnen wat de Vrede van Utrecht inhoudt: er was al heel lang oorlog tus-sen Europese landen. Dat kostte heel veel geld en menHavo: De docent vertelt in grote lijnen wat de Vrede van Utrecht inhoudt: er was al heel lang oorlog tus-senlevens. De leiders bedachten dat je misschien beter kon onderhandelen in plaats van oorlog voeren. Deze onderhandelingen (vredesbesprekingen) von-den plaats in Utrecht. In plaats daarvan kan de docent ook het bovengenoemde filmpje tonen.
• De docent vraagt de leerlingen: ‘De Vrede van Utrecht is in andere landen een bekend onderwerp in hun geschiedenisboeken. In Nederland is dit verdrag echter veel minder bekend. Waarom eigenlijk?
Geef antwoord op deze vraag na deze twee lessen.’
• Kern. Het stripboek van de Vrede van Utrecht, van Joshua Peeters en Jacqueline Vroemen. Gymna-sium: gezamenlijk lezen. Na elke pagina vat telkens een leerling de gelezen inhoud samen. Havo:
• Kern. Het stripboek van de Vrede van Utrecht, van Joshua Peeters en Jacqueline Vroemen. Gymna-sium: gezamenlijk lezen. Na elke pagina vat telkens een leerling de gelezen inhoud samen. Havo: