TOEKOMSTPERSPECTIEF GLASTUINBOUW NOORD- NOORD-NEDERLAND NOORD-NEDERLAND

Hoofdstuk 6 staat in het teken van het toekomstbeeld van de Noord-Nederlandse glastuinbouw. In eerste instantie zal het toekomstperspectief van de LOG‟s Emmen en Berlikum worden bekeken, gecombineerd met het toekomstbeleid van de centrale en decentrale overheden ten opzichte van beide gebieden. Vervolgens wordt dezelfde analyse uitgevoerd voor de andere bestaande of potentiële glastuinbouwlocaties in Noord-Nederland.

6.1 Toekomstperspectief LOG Emmen

Uit voorgaande bevindingen kan worden geconcludeerd dat de ontwikkeling van de LOG Emmen stagneert. De oude locaties Erica en Klazienaveen en een deel van de individuele bedrijven verpauperen of dreigen te verpauperen. De opstanden in deze gebieden zijn veelal verouderd en de bedrijven sluiten niet aan bij de schaalvergroting in het Nederlandse glastuinbouwcomplex. De schaalvergroting is met name noodzakelijk om de stijgende gasprijzen door de privatisering van de energiemarkt het hoofd te bieden. Doordat veel bedrijven niet meegaan in de schaalvergroting staan de bedrijfsresultaten in deze gebieden sterk onder druk, konden veel bedrijven hun hoofd niet boven water houden en verliezen de locaties daarmee hun kritische massa. Op termijn zou het cluster daardoor zijn bestaansrecht kunnen verliezen. Daarbij is financiering door de lage waarde van de grond eveneens een heikel punt. Verder betekent de huidige beperking in aansluitcapaciteit voor de teruglevering van elektriciteit in de gebieden een rem op investeringen en een verlies van exploitatieresultaten voor glastuinbouw (Van der Eijk & Jasperse, 2007). Ook het consortium dat werd geleid door een adviseur van VanderzandeFlorpartners heeft voor deze problemen, zoals is geconstateerd in het vorige hoofdstuk, geen oplossingen kunnen bieden.

In het Rundedal heeft zich tot op heden slechts één tuinder gevestigd. Hierbij spelen een aantal externe factoren een rol. Ten eerste is de afstand tot het Westland erg groot, waardoor voor tuinders en hun gezinnen het sociaal-emotionele aspect om de hoek komt kijken. Een tweede factor is het nationaal dalende aantal tuinbouwbedrijven bij een gelijkblijvend areaal. De derde factor is gerelateerd aan het overheidsbeleid. In 2000 zijn de LOG‟s aangewezen door de Rijksoverheid, aangezien er een groot ruimtegebrek was in het Westen. Het Rijk is echter niet consistent geweest in de handhaving van dit beleid en heeft toegestaan dat naast de LOG‟s op provinciaal niveau nieuwe gebieden zijn ontwikkeld (bv. Wieringermeer). Daarbij heeft de provincie Zuid-Holland een saldo nul beleid ingevoerd ten aanzien van de glastuinbouw. Dit houdt in dat men het huidige areaal glas in de provincie op gelijk niveau wil houden en voor iedere hectare glas die verdwijnt weer een nieuwe in de plaats komt. De ruimte die er in eerste instantie niet was, wordt dus nu wel gevonden in het Westland. Dit maakt dat

Afstudeerscriptie Lennaert Veenstra Pagina | 92 veel tuinders niet uit het Westland vertrekken, gezien de korte afstanden tot de afzet en de hoge waarde van de grond in die gebieden.

De gemeente Emmen heeft nu besloten zich eerst te richten op de herstructurering van de oude gebieden Klazienaveen en Erica. Op deze manier probeert men de huidige 300 hectare te behouden en kwalitatief goed te krijgen. Ook zal voor de locatie Erica een herziening van het bestemmingsplan plaatsvinden. Voor dit gebied bestonden namelijk veel oude bestemmingsplannen. Door deze inhaalslag nu te maken wordt het tuinbouwgebied duidelijk afgebakend, wat tuinders die verder willen duidelijkheid schept over de mogelijkheden die er zijn. Uitgangspunten bij de herstructurering zijn een trekkersrol voor de marktpartijen en een meer faciliterende rol voor de gemeente. De tuinders zullen de herstructurering dus zelf in gang moeten zetten. In het mooiste scenario is de ambitie van de gemeente om door te groeien naar 500 hectare van eveneens goede kwaliteit. Het Rundedal blijft de komende 3-4 jaar beschikbaar, maar de gemeente bekijkt voor dit gebied wel eventuele mogelijkheden voor bestemmingswijzigingen. De geïnterviewde tuinders uit de oude gebieden zien het belang van de herstructurering eveneens in en geven aan hierin actief te willen participeren. Geen van deze telers geeft aan voor de positie van zijn bedrijf te vrezen. De enige teler uit het Rundedal die is geïnterviewd vreest hier eveneens niet voor. Het bedrijf heeft voldoende ruimte voor uitbreiding en aanvullende energievoorzieningen en is van afzet gegarandeerd, aldus de teler: “Mensen zullen altijd wel bloemen blijven kopen”.

6.2 Toekomstperspectief LOG Berlikum

Het glastuinbouwgebied Berlikum lijkt zich op basis van het onderzoek in tegenstelling tot de LOG Emmen wel positief te ontwikkelen. Het gebied is inmiddels zelfs vol en het grootste bedrijf in het gebied (tomatenkwekerij De Groene Tuin) heeft inmiddels al een tekort aan ruimte en huurt nu onder andere kassen in Emmen en in het Zuiden. Bij de realisatie van het gebied heeft de lokale politiek aangegeven in de toekomst niet verder te willen uitbreiden. Daarbij zijn de mogelijkheden voor uitbreiding van het huidige gebied gezien een aantal factoren ook niet mogelijk. Ten eerst is de LOG Berlikum omringd door archeologisch waardevol gebied, waardoor uitbreiding op dergelijke locaties veel weerstand oproept. Ten tweede heeft de gemeente Menaldumadeel toezeggingen gedaan een bepaalde grens van het huidige gebied niet te overschrijden, waardoor uitbreiding in deze richting eveneens niet mogelijk is. De enige richting die op deze manier overblijft, is afgeschermd door een gemeentegrens. Deze buurgemeente (het Bildt) heeft echter geen ambities voor glastuinbouw binnen de gemeente. Op de lange termijn zou een ophanden zijnde gemeentelijke herindeling ruimte kunnen bieden voor uitbreiding van de LOG Berlikum, deze herindeling is echter geenszins zeker. Zoals het er nu uitziet is er echter in de gemeente Menaldumadeel geen draagvlak voor meer glastuinbouw dan er nu is.

Afstudeerscriptie Lennaert Veenstra Pagina | 93 De provincie Friesland geeft in het Streekplan Fryslân 2007 aan ruimte te bieden voor de uitbreiding van de glastuinbouw in Noordwest-Friesland voor maximaal 450 hectare. Gelet op de kernkwaliteiten van het gebied is een goede landschappelijke inpassing van nieuwe glastuinbouw daarbij van groot belang. Er zijn in opdracht van de provincies al studies gedaan naar geschikte nieuwe locaties voor glastuinbouw, het gebied rond de huidige LOG Berlikum kwam daarbij afgezien van de voorgaand genoemde beperkingen ook niet als beste uit de bus. De studies hebben tot resultaat gehad dat het nabij gelegen Sexbierum is aangewezen als nieuwe locatie. In paragraaf 4.3.2 zijn de huidige stand van zaken en de plannen voor de locatie beschreven. De inconsistentie in de uitvoering van het glastuinbouwbeleid door het Rijk heeft duidelijk geen invloed gehad op de ontwikkeling van de LOG Berlikum, dit in tegenstelling tot de LOG Emmen. Belangrijkste aspect dat hierin meespeelt, is de kustlocatie van de LOG Berlikum. De hoge lichtopbrengst en de gunstige klimatologische omstandigheden die de kustlocatie met zich meebrengt vormt een belangrijke vestigingsplaatsfactor voor met name glasgroentebedrijven.

De tuinders in de LOG Berlikum geven aan dat het ontbreken van expansiemogelijkheden doordat het alle kavels in het gebied zijn verkocht voor de bedrijven nadelig is. Voor de vitaliteit van de bedrijven is het gebied gebaat bij uitbreidingsmogelijkheden, daarom zien zij de ontwikkeling van een nieuw gebied in de regio ook als zeer noodzakelijk. Een aantal tuinders geeft aan door de regionale uitbreiding van het glastuinbouwareaal wel mogelijke problemen met de arbeidsvoorziening te voorzien. Voor de huidige bedrijven bieden de innovatieve initiatieven die gaande zijn in de LOG Berlikum nog voldoende mogelijkheden. Daarbij zijn alle bedrijven nog relatief nieuw en modern, waardoor het gebied niet snel zal wegkwijnen.

6.3 Toekomstperspectief overige locaties

Naast de LOG‟s Emmen en Berlikum kent de regio Noord-Nederland twee andere relevante bestaande glastuinbouwlocaties, te weten de provinciale projectlocatie (PPL) Hoogezand-Sappemeer in de provincie Groningen en de PPL Sexbierum in de provincie Friesland. Het glastuinbouwgebied bij Sexbierum kent daarbij plannen voor uitbreiding. Verder zijn er in de provincie Groningen vergevorderde plannen voor een nieuw glastuinbouwgebied op de locatie Eemsmond. De bestaande locaties en de plannen voor de nieuwe locaties en uitbreidingen zijn in paragraaf 4.3.2 reeds beschreven. In deze paragraaf zal daarom voor de bestaande locaties het toekomstperspectief en voor de beoogde nieuwe locaties de voordelen ten opzichte van de LOG‟s Emmen en Berlikum worden bekeken.

De PPL Hoogezand Sappemeer is gericht op het bundelen van de regionaal verspreide glastuinbouw. De hoeveelheid verspreide glastuinbouw is binnen de provincie Groningen echter beperkt. Wanneer de locatie moet concurreren met de LOG‟s Emmen en Berlikum bij het aantrekken van tuinders uit het Westen zal het gebied het

Afstudeerscriptie Lennaert Veenstra Pagina | 94 onderspit delven. De grotere LOG‟s hebben tuinders namelijk meer te bieden op het gebied van centrale voorzieningen voor energie en water en er zijn meer mogelijkheden tot samenwerking en het behalen van schaalvoordelen door de grotere concentratie van tuinders. Het beeld is dat de PPL Hoogezand-Sappemeer in de toekomst slechts een beperkte groei zal doormaken (Van Kessel e.a., 2005).

De PPL Sexbierum kent door de uitbreiding een gunstig toekomstperspectief. De plannen zijn klaar en zullen binnenkort aan de streek worden gepresenteerd. Het gebied is een kustlocatie en put daar voordelen uit ten opzichte van de LOG Emmen. De locatie ligt hemelsbreed 10-12 kilometer verwijderd van de LOG Berlikum, toch wordt er doordat het gebied dichter bij zee ligt gesproken over een nog hogere lichtopbrengst en een nog gunstiger klimaat ten opzichte van Berlikum. Ook is er in de plannen geld vrijgemaakt om duurzame technieken als biovergisters en aardwarmte te benutten. De gemeente Franekeradeel, waarin Sexbierum is gelegen, heeft aangegeven dat er nu al belangstelling van tuinders is voor het gebied.

De PPL in wording Eemsmond is eveneens een kustlocatie en is daarmee in het voordeel van de LOG Emmen. Ook kent het gebied een gunstige grondprijs. Ten opzichte van de LOG Berlikum is de grotere omvang van het beoogde gebied als voordeel te herkennen, waardoor meer schaalvoordelen te behalen zijn.

6.4 Conclusie

Uit de voorgaande inventarisatie van de stand van zaken en de verwachte ontwikkelingen per locatie kan worden geconcludeerd dat de Noord-Nederlandse glastuinbouwsector over het algemeen een positieve toekomst tegemoet kan zien. De ruim beschikbare kustlijn in de provincies Friesland en Groningen biedt goede mogelijkheden voor eventuele uitbreiding, mits de lokale overheden hier mee instemmen. De locatie Emmen is enigszins het zorgenkindje van de Noordelijke provincies. De PPL Hoogezand-Sappemeer kent door de landinwaartse ligging dezelfde klimatologische nadelen als de LOG Emmen, zij het in mindere mate.

Afstudeerscriptie Lennaert Veenstra Pagina | 95