Spoed en superspoedeisende toepassing bestuursdwang; artikel 5:31 Awb

Een begunstigingstermijn hoeft niet te worden gegeven wanneer de vereiste spoed zich daartegen verzet. Dan wordt wel voorafgaand aan de feitelijke toepassing van bestuursdwang een beschikking genomen, maar zonder daarin een begunstigingstermijn op te nemen. Vanzelfsprekend is dit alleen gerecht- vaardigd indien de noodzaak direct op te treden wordt veroorzaakt door de illegale situatie zelf en niet door de omstandigheid dat het bestuur lange tijd heeft gewacht met het nemen van noodzakelijke besluiten.

Per geval moet worden beoordeeld of in dat geval optreden zo spoedeisend was dat geen reguliere last onder bestuursdwang kan worden opgelegd. Overwogen moet worden of niet toch een besluit tot toepassing van bestuurs- dwang kan worden genomen. Bijvoorbeeld een besluit met een heel korte begunstigingstermijn, waarbij tevens een last onder dwangsom kan worden opgelegd die een effectieve financiële prikkel is om de overtreding beëindigd te houden.

Wanneer er sprake is van enig voortraject en overleg met de overtreder, zal minder snel sprake zijn van die mate van spoedeisendheid dat zonder meer bestuursdwang kan worden toegepast. Het ligt dan voor de hand een reguliere last onder bestuursdwang op te leggen en/of nader contact met de overtreder te zoeken om hem in de gelegenheid te stellen zelf onmiddellijk

bekendmaking aan gemachtigde

spoed: wel een beschikking, geen begunstigings- termijn (heel) korte begunstigings- termijn

maatregelen te nemen en de overtreding te staken.

Volgens de Afdeling is er geen sprake van spoedeisendheid enkel en alleen vanwege de ervaring dat de betreffende overtreder burgerlijk ongehoorzaam is en het gemeentebestuur er daarom niet op vertrouwt dat hij aan een last zal voldoen (ABRvS 11 maart 2009, ECLI:NL:RvS:2009:BH5497).

Indien de situatie zodanig spoedeisend is dat geen besluit kan worden geno- men, dan kan onmiddellijk bestuursdwang worden toegepast.

Als voorbeeld kan worden genoemd het nemen van beredderingsmaatre- gelen door een waterschap wanneer bij het blussen van een brand veront- reinigd bluswater (afvalstoffen) in watergangen is gestroomd of dreigt te stromen, zonder een vergunning en dus in strijd met de Waterwet. In die gevallen dient achteraf de bestuursdwangbeschikking zo spoedig mogelijk op schrift te worden gesteld. Wanneer dat niet zo spoedig mogelijk gebeurt, is dat in de regel niet zonder meer fataal, tenzij daardoor de reële mogelijkheid is ontnomen aan de overtreder om aannemelijk te maken dat het bestuursorgaan hem ten onrechte als overtreder heeft aangemerkt. In die situatie gunt de Afdeling de overtreder het voordeel van de twijfel en moet het ervoor worden gehouden dat betrokkene ten onrechte als overtreder is aangemerkt (ABRvS 8 februari 2012, ECLI:NLRVS:2012:BV3228).

In spoedeisende gevallen moet er geen tijd meer zijn om de overtreder de gelegenheid te bieden de overtreding te beëindigen.

Zo oordeelde de Afdeling bijvoorbeeld in een situatie na een asbest- brand, dat ten onrechte spoedeisende bestuursdwang is toegepast omdat de eigenaren nog de gelegenheid hebben gekregen zelf maatregelen te treffen. Tevens liet de uiteindelijke feitelijke toepassing bestuurs- dwang ook nog enkele dagen op zich wachten (ABRvS 31 oktober 2012, ECLI:NL:RvS:2012:BY1700).

Vaak zal in spoedeisende situaties toch gelegenheid zijn om een beschik- king op papier te zetten en een begunstigingstermijn te stellen. Die termijn kan in spoedeisende gevallen heel kort zijn (Rb. Utrecht 24 oktober 2012, ECLI:NL:RBUTR:2012:BY2210). superspoed: geen beschikking, geen begunstigings- termijn bekendmaking beschikking achteraf

Bij het plaatsen van vuilniszakken buiten de daarvoor aangegeven tijdstippen wordt aangenomen dat – in verband met de daardoor mogelijke overlast in de omgeving en kans op ongedierte – toepassing van spoedeisende bestuurs- dwang gerechtvaardigd is.

Ook het stallen van fietsen buiten de daartoe bestemde plaatsen, vooral bij NS stations, wordt vaak met spoedeisende toepassing bestuursdwang bestre- den, mits deze fietsen gevaarlijk of hinderlijk zijn geparkeerd (ABRvS 9 febru- ari 2005, AB 2005,226, ABRvS 24 oktober 2007, AB 2008,74, ABRvS 6 februari 2008, AB 2008,173).

Checklist spoed of superspoed?

Michiels heeft een werkbare checklist gegeven ter interpretatie van de bepa- lingen over bestuursdwang op verkeerd gestalde fietsen (ABRvS 12 mei 2010, AB 2010, 270):

1 tot verwijdering van een willekeurig fout geplaatste fiets kan worden overgegaan op basis van een schriftelijk besluit door een daartoe ade- quaat gemandateerde ambtenaar met een begunstigingstermijn, ook al is de rechthebbende van de fiets in geen velden en wegen te bekennen: ‘normale’ bestuursdwang (art. 5:24 Awb);

2 staat de fiets echt in de weg, dan mag spoedeisende bestuursdwang zon- der begunstigingstermijn worden toegepast, maar dan moet het besluit daartoe nog wel netjes op schrift worden gesteld (art. 5:31 lid 1 Awb); 3 staat de fiets heel erg in de weg of zo dat het ook gevaarlijk wordt, dan

mag superspoedeisende bestuursdwang worden toegepast zonder voor- afgaand schriftelijk besluit. Dan moet het besluit ‘zo spoedig mogelijk’ worden opgesteld en bekendgemaakt (art. 5:31 lid 2 Awb).

In het algemeen beveelt Michiels aan om consequent normale bestuursdwang met een begunstigingstermijn toe te passen. Staat de fiets ‘echt’ hinderlijk, dan dient artikel 5:31 lid 1 Awb (spoedeisende bestuursdwang) te worden toegepast, en niet artikel 5:31 lid 2 Awb (superspoedeisende bestuursdwang). Het valt immers niet in redelijkheid vol te houden dat een gemeentelijke func- tionaris wel in mandaat namens het college kan constateren dat een fiets zo hinderlijk staat gestald dat deze moet worden verwijderd, maar niet in staat zou zijn een summier formulier met datum, tijd, plaats en kenmerken van die fiets in te vullen. verkeerd geplaatste vuilniszakken en fietsen checklist spoed of superspoed?

Dat vermindert ook het risico van bewijsproblemen. Dat ligt wellicht anders wanneer de fiets zo gevaarzettend is neergezet, dat deze onmiddellijk losge- knipt moet worden. Dan is superspoedeisende bestuursdwang wel op haar plaats.

Zoals Michiels concludeert: laat je ‘veldwerker’ gewoon in mandaat een besluit op een voorgedrukt formulier zetten. Laat dat besluit vervolgens bekendmaken door het aan de fiets te bevestigen (het Nijmeegse label) of bij spoed en superspoed: als de eigenaar de fiets komt ophalen. Alleen als er echt superspoed is, bijvoorbeeld omdat een fiets een doorgang volkomen blok- keert, zet je de fiets – na eventueel losknippen – eerst opzij. Vul vervolgens het formuliertje in met daarop het besluit.