Provinciaal beleid: de provincies Groningen en Oost-Vlaanderen

In Nederland is niet alleen de gemeente verantwoordelijk voor de (financiële) ondersteuning van culturele instellingen. De samenwerking tussen het rijk, provincies en steden moet voor een goed werkend cultuurstelsel zorgen. Minister Plasterk heeft bestuurlijk overleg gevoerd met het Interprovinciaal Overleg (IPO), de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), de vijf landsdelen (Noord, Oost, Midden, Zuid en West) en de drie grote steden (Amsterdam, Rotterdam en Den Haag). Samen hebben zij afspraken gemaakt over hun gezamenlijke

verantwoordelijkheid voor het ontwikkelen en in stand houden van de culturele instellingen in de betreffende provincies of gemeenten. Deze afspraken zijn

opgenomen in convenanten.90 De provincies Groningen, Friesland en Drenthe en de steden Groningen en Leeuwarden hebben hun gezamenlijke culturele ambities voor de huidige cultuurnotaperiode vastgelegd in Grenzen Overschrijden – Cultuurvisie Noord-Nederland 2009-2012.91 Op basis van dit document maakt het noordelijk landsdeel afspraken met het rijk over de verdeling van de verantwoordelijkheden van het rijk, de provincies en de gemeenten voor de culturele infrastructuur in het Noorden.92 In grote lijnen betekent dit dat het rijk zorg draagt voor de productie van kunst, de provincie voor de spreiding ervan en de gemeente voor de afname van kunst.

89 De Bijloke, http://www.debijloke.be/abonnementen (geraadpleegd op 23 mei 2009). 90 Ministerie van OCW, Kunst van Leven, 7.

91 Noordelijk cultuurconvenant, Grenzen Overschrijden. 92 Provincie Groningen, Cultuurnota 2009-2012, 89.

De provincie Groningen stimuleert kortweg het ontsluiten van netwerken en het leggen van verbindingen tussen diverse organisaties, om creativiteit en innovatie binnen het kunstenveld te bevorderen.93 In Stroomversnelling II, de cultuurnota van de provincie Groningen voor de periode 2009-2012, wordt ingezet op het versterken van de culturele dynamiek in de provincie Groningen. Het structureel verlenen van subsidies aan kunstinstellingen is één van de middelen om dat doel te bereiken.94

Een instelling die gesteund wordt door de provincie Groningen is het NNO. In de vorige beleidsperiode (2005-2008) hebben de noordelijke overheden als convenant gezamenlijk geïnvesteerd in een aantal instellingen, waaronder het NNO. In die periode werd het orkest gekort op de rijkssubsidie. Het NNO ontving daarom van het noordelijk convenant een bijdrage van 100.000 euro, waarmee de korting van het rijk werd opgevangen. Deze investering van de noordelijke provincies was onderdeel van de convenantsafspraken met het rijk.95 In de huidige beleidsperiode blijft de rijkssubsidie van het NNO gelijk, waardoor het orkest haar ambities voor de toekomst niet uit kan voeren. De ambitie van het NNO om internationaal te gaan, sluit aan bij het speerpunt internationalisering, zoals omschreven in de noordelijke cultuurvisie Grenzen Overschrijden. Daarom hebben de noordelijke provincies besloten ook in de huidige beleidsperiode gezamenlijk 100.000 euro beschikbaar te stellen aan het NNO. Dit bedrag wordt verdeeld over vier jaar en het aandeel van de provincie Groningen daarin bedraagt 20.000 euro.96 Doordat het NNO gesubsidieerd wordt, krijgt De Oosterpoort indirect met steun van de provincie te maken. De Oosterpoort krijgt als instelling geen subsidie van de provincie Groningen of van het noordelijk convenant.

De provincie Oost-Vlaanderen bevindt zich op bestuurlijk niveau tussen de

gemeenten en de Vlaamse overheid. Vlaanderen kent naast Oost-Vlaanderen nog vier andere provincies. De taken en verantwoordelijkheden van de Vlaamse

provincies zijn vastgelegd in het provinciedecreet en zijn gericht op het ondersteunen van de andere overheden, een overkoepelend beleid voeren ten aanzien van

gemeenten en samenwerking zoeken met andere actoren in het gebied.97 Het provinciebestuur bestaat uit de provincieraad en de deputatie. De provincieraad

93 Provincie Groningen, http://www.provinciegroningen.nl/welzijnencultuur/kunsten/?view=Standard (geraadpleegd op 24 mei 2009).

94 Provincie Groningen, Cultuurnota 2009-2012, 79. 95 Ibid., 90-91.

96 Ibid., 92-94.

97 Provincie Oost-Vlaanderen,

neemt de beslissingen op de verschillende beleidsterreinen, zoals cultuur, welzijn, milieu, etcetera. De deputatie is het uitvoerend bestuursorgaan van de provincie Oost-Vlaanderen en voert de beslissingen van de provincieraad uit.98

De beleidsdoelstellingen van de provincie Oost-Vlaanderen zijn vastgelegd in het Algemeen beleidsprogramma 2007-2012. Het provinciebestuur geeft hierin aan waar de accenten en prioriteiten in deze beleidsperiode gelegd worden. Het algemene programma wordt ieder jaar geconcretiseerd in beleidsplannen.99 In het Algemeen beleidsprogramma is een hoofdstuk aan cultuur gewijd, waarin de visie van het provinciebestuur luidt dat zij een bijdrage wil leveren aan een duurzame, open en verdraagzame samenleving door het ontwikkelen en stimuleren van een vitaal en gevarieerd cultuurklimaat dat gelijke kansen biedt aan iedereen. Daartoe streeft het provinciebestuur naar een goede spreiding en toegankelijkheid van het aanbod, een duidelijke positionering ten aanzien van de 65 gemeenten in Oost-Vlaanderen, met een specifieke functie voor Gent en aandacht voor de sociaal-culturele en

amateuristische kunstbeoefening.100

De provincie Oost-Vlaanderen heeft vijf doelstellingen: traditie en vernieuwing verbinden, cultuurspreiding bevorderen, cultuureducatie stimuleren, regionale

samenwerkingsverbanden stimuleren en internationale oriëntatie versterken.101 In de Beleidsnota 2009 is voor de muziek de eerste doelstelling van belang: de provincie wil vernieuwing in (onder andere) de muzieksector stimuleren. Middelen die daarbij ingezet worden, zijn betere communicatie rond provinciale prijzen, projectsubsidies en reglementen voor structurele werking, opdrachten aan jonge kunstenaars en het vragen van aandacht bij partners voor vernieuwing en kansen voor jong talent.102

De Bijloke wordt financieel ondersteund door de provincie Oost-Vlaanderen. Sinds 2007 krijgt De Bijloke ieder jaar 50.000 euro subsidie.103 Vanaf 2009 staat

vernieuwing in de muzieksector op de agenda van de provincie. Specifieke

doelstellingen voor De Bijloke over de besteding van de subsidie ontbreken, maar

98 Provincie Oost-Vlaanderen,

http://www.oost-vlaanderen.be/public/over_provincie/beleid_bestuur/deputatie/index.cfm (geraadpleegd op 24 mei 2009). 99 Provincie Oost-Vlaanderen, Algemeen beleidsprogramma 2007-2012, 2-3.

100 Ibid., 51. 101 Ibid., 38-39.

102 Provincie Oost-Vlaanderen, http://www.oost-vlaanderen.be/docs/nl/vi/5296beleidsnota.doc, 38-39 (geraadpleegd op 17 mei 2009).

103 Provincie Oost-Vlaanderen, http://www.oost-vlaanderen.be/docs/nl/nc/4017subsidielijst.pdf en http://www.oost-vlaanderen.be/docs/nl/nx/5297budget.pdf (geraadpleegd op 17 mei 2009).

gezien de algemene doelstelling vernieuwing is het aannemelijk dat De Bijloke het geld daarin investeert. Met het oog op nieuwe initiatieven klopt dat, noem

bijvoorbeeld de samenwerking met het conservatorium, de gratis concerten in het kader van de Gentse feesten en faciliteiten als de nieuwe foyers.104 Bovendien heeft De Bijloke indirect ook te maken met subsidies van andere provincies. deFilharmonie (Antwerpen) en het Symfonieorkest Vlaanderen (Brugge) zijn vaste bespelers van De Bijloke en deze orkesten worden gesubsidieerd door respectievelijk de provincies Antwerpen en West-Vlaanderen.105

De provincies Groningen en Oost-Vlaanderen spelen eenzelfde rol in de

ondersteuning van de kunsten binnen hun regio. Beide provincies ondersteunen de gemeenten, zorgen voor de spreiding van kunst en cultuur en stimuleren

samenwerking tussen verschillende organisaties. Het belangrijkste verschil is dat De Oosterpoort niet ondersteund wordt door de provincie Groningen en De Bijloke wel door de provincie Oost-Vlaanderen. De Oosterpoort krijgt via het NNO wel indirect te maken met subsidie van de provincie. Voor De Bijloke geldt dat het muziekcentrum via twee vaste bespelers indirect met subsidies van andere provincies te maken krijgt. Maar dat geldt waarschijnlijk voor De Oosterpoort ook, waar ensembles uit alle delen van Nederland optreden. Een ander verschil is dat de provincie Oost-Vlaanderen geen clustering kent met andere Vlaamse provincies. Iedere Vlaamse provincie moet zich wel aan het provinciedecreet houden, waarin de basisregels voor de organisatie en werking van het provinciebestuur staan. In Nederland hebben de landsdelen in convenanten afspraken gemaakt over hun gezamenlijke

verantwoordelijkheden in de regio.

De podia worden ook door de provinciale overheden in de richting van een bepaalde selectielogica gestuurd, al is die invloed waarschijnlijk niet heel groot, gezien de indirecte subsidiëring van de provincie Groningen en de beperkte invloed van de provincie Oost-Vlaanderen, dat nauwelijks specifieke doelstellingen aan de besteding van de subsidiegelden van De Bijloke stelt. Beide provinciale overheden komen het meest dichtbij de collectieve contextlogica. De provincie Groningen en het noordelijk cultuurconvenant vanwege de positie van het NNO, waarbij afstemming met het rijk

104 Provincie Oost-Vlaanderen,

http://www.oost-vlaanderen.be/public/over_provincie/beleid_bestuur/provinciale_subsidies/index.cfm (geraadpleegd op 17 mei 2009).

105 deFilharmonie, http://www.defilharmonie.be en Symfonieorkest Vlaanderen, http://www.symfonieorkest.be (geraadpleegd op 17 mei 2009).

nodig bleek. De provincie Oost-Vlaanderen biedt ondersteuning aan De Bijloke om haar doelen op het gebied van cultuurspreiding, samenwerking en vernieuwing te realiseren.