3. Marokkaanse ouders
3.1 Boskoop
3.1.1 Projectplan Samenwerking met het consultatiebureau
Aanleiding
Uit het onderzoek ‘Alle ouders hebben vragen! Onderzoek naar bereik en behoefte aan opvoedingsondersteuning van specifieke groepen ouders’ (JSO 2005) blijkt dat een groep Marokkaanse moeders in Boskoop niet of nauwelijks gebruik maakt van voorzieningen en activiteiten. Een groep Marokkaanse geïsoleerde vrouwen bezoekt echter wel het consultatiebureau, omdat er een kind is in de leeftijd van 0-4 jaar en/of volgt Nederlandse les vanuit het zogenaamde oudkomersprogramma. Er is ook een deel van de vrouwen, dat geen Nederlandse les volgt. Deze groep wordt geschat op 20 tot 30 vrouwen. Een enkel gezin heeft deelgenomen aan Spel aan Huis. Dit is een programma om de ontwikkeling van kinderen te stimuleren door spelactiviteiten thuis aan te bieden en de ouder(s) - meestal de moeder - hierbij te betrekken.
Uit het onderzoek blijkt dat beroepskrachten problemen signaleren, die ouders zelf niet herkennen. Het kost Nederlandse beroepskrachten12 moeite om contact te leggen en te houden en gesignaleerde problemen bespreekbaar te maken. Dit ligt voor een deel aan de ouders, omdat zij niet bereid of in staat zijn om problemen onder ogen te zien. Een andere reden is dat beroepskrachten onvoldoende vertrouwen weten te wekken. Het aannemen van een transculturele houding is een belangrijke voorwaarde. Daaronder verstaan we dat beroepskrachten in staat zijn zichzelf onder ogen te komen, zich bewust te zijn van de eigen waarden en normen en interesse te tonen in de ander. Sleutelinformanten geven aan dat het niet-communiceren mede voortkomt uit schaamtegevoelens.
De moeders komen voor de dag met hun zorgen, als ze daartoe worden gestimuleerd. Die hebben betrekking op verschillende levensterreinen. De vrouwen staan vaak behoorlijk onder druk: ze zijn financieel afhankelijk, hebben weinig vrienden en familie, kampen met een grote sociale controle. Kortom: ze leven vaak in een sociaal isolement. Randvoorwaarde voor opvoedingsondersteuning is het bieden van voldoende veiligheid in de groep, het tonen van begrip voor hun situatie en het serieus nemen van hun zorgen en twijfels. Het gaat er niet alleen om de moeders van kennis te voorzien, maar ook om hen te bekrachtigen in hun doen en laten en hun te stimuleren de ontwikkeling van hun kinderen te ondersteunen. Inzicht in hun leefsituatie is een vereiste om op professionele wijze een bijdrage te kunnen leveren aan hun integratieproces, hun emancipatieproces en aan hun opvoedingsproces.
Probleemstelling
Boskoop is een langgerekt dorp. Een groot deel van de Marokkaanse vaders is werkzaam in de boomkwekerij. De voorzieningen zijn voor vrouwen soms moeilijk te bereiken. De vrouwen zijn slecht mobiel. Een groot deel kan of durft niet te fietsen en heeft geen rijbewijs. De meeste moeders verplaatsen zich lopend. Een deel van de moeders laten zich wegbrengen en ophalen naar de plaats van bestemming door hun echtgenoot, als deze over een auto beschikt. Dit kan alleen op tijden wanneer de echtgenoot het uitkomt. Dit ziet men regelmatig gebeuren, wanneer de ouder een afspraak heeft op het consultatiebureau.
Op het consultatiebureau in Boskoop komen Marokkaanse gezinnen die een kind in de leeftijd van 0-4 jaar hebben. Er komen 57 kinderen van 0-4 jaar: 26 Kinderen
waarvan de ouders Nederlands spreken en 31 kinderen waarvan de ouders weinig of geen Nederlands spreken. Afhankelijk van de leeftijd bezoeken ze het consultatie-bureau minimaal een keer per jaar. Het afgelopen jaar is een migrantenconsultatie-bureau gestart op het consultatiebureau. Dit houdt in dat Marokkaanse moeders naar het consultatiebureau komen en hun vragen kunnen stellen in het Marokkaans. Er is een tolk die voor de vertaling zorgt en een zorgconsulent. Dit migrantenbureau werd afgelopen jaar onvoldoende bezocht en is weer gestopt in 2005.13 Een groot deel van de ouders komt alléén naar het consultatiebureau en maakt geen gebruik van andere voorzieningen.
De geïsoleerde groep, die in geringe mate participeert in de Nederlandse samenleving, heeft traditionele rolopvattingen over mannen en vrouwen. Voor vrouwen betekent dit, dat er toestemming van de man nodig is om aan activiteiten deel te nemen. Voor de werving van vrouwen voor opvoedingsondersteunende activiteiten is het nodig sleutelfiguren van onder meer de moskee vroegtijdig op de hoogte te stellen van en erbij te betrekken. Zij kunnen vaders informeren en enthousiasmeren over de activiteiten voor moeders en hun kinderen.
Doelstelling
Het ontwikkelen van een serie van drie laagdrempelige activiteiten voor moeders en hun kinderen (0- tot 4-jarigen (12)), waar moeders ervaringen en meningen uitwisselen over hun dagelijkse leven met betrekking tot hun rol als opvoeder. De bijeenkomsten vinden plaats op een veilige en vertrouwde plek in Boskoop, die bekend is bij de Marokkaanse vrouwen en mannen, te weten het consultatiebureau.
De vrouwen kunnen desgewenst hun jonge kinderen meenemen naar de bijeenkomsten. Het aanbod wordt bij gebleken succes voortgezet in 2006.
Doelgroep
Marokkaanse moeders met jonge kinderen die in een maatschappelijk isolement leven, hetgeen wil zeggen dat zij weinig informele contacten in de buurt hebben. Zij maken weinig of geen gebruik van het aanbod van voorzieningen en ze maken weinig of geen deel uit van het plaatselijke verenigingsleven.
Voorwaarden bij de uitvoering
Kinderen kunnen bij de activiteit zijn. Als vrouwen het wenselijk vinden, dan zal kinderopvang geregeld worden. Hiermee sluiten we aan bij de traditionele opvatting van deze vrouwen: “kinderen horen bij hun moeder en de moeder hoort bij de kinderen te zijn”. De kinderen kunnen bij de moeder zitten of in een ingericht speelhoekje spelen in dezelfde ruimte waar de moeders verblijven. Tijdens iedere bijeenkomst wordt een deel van de tijd ingeruimd om een activiteit samen met de kinderen te doen, zoals schoot- en zangspelletjes. Degene die de activiteit begeleidt, dient in te gaan op vragen die spelen in de situatie van de Marokkaanse vrouwen.
We laten de activiteit verzorgen door een vrouw uit de doelgroep. Gekozen is voor de zorgconsulent verbonden aan het consultatiebureau. Zij is van Marokkaanse origine.
Geplande activiteiten
1. Een serie van drie laagdrempelige activiteiten voor de moeders en hun kinderen, waar gepraat wordt over hun dagelijkse leven met betrekking tot de rol als vrouw, moeder, echtgenote en migrant. In iedere bijeenkomst staat een dagdeel centraal (ochtend, middag en avond). Dit wordt uitgewerkt in een urenspel betreffende het dagdeel.
2. Opvang voor de kinderen tijdens de groepsbijeenkomsten.
3. Draaiboek schrijven over de activiteiten en methodiek.
4. Werving beschrijven.
5. Implementeren van de activiteit in het programma voor 2006 van het plaatselijke consultatiebureau.
Bijzonderheden in de aanpak
• Iedere groepsbijeenkomst bevat een werkvorm, die ouders uitnodigt tot praten.
• Als uitgangspunt is gekozen voor uitwisseling over de vragen, de behoeften, de problemen en de beleving van de Marokkaanse moeders.
• De voorlichting wordt gegeven door een medewerker uit de doelgroep, die zelf ook ouder is. Zij spreekt Marokkaans en Nederlands en is recentelijk in dienst gekomen bij het consultatiebureau als zorgconsulent14 .
• De groepsbijeenkomsten vinden plaats in de groepsruimte van het consultatie-bureau, op een plek waarmee de vrouwen vertrouwd zijn.
Oudergerichte doelen
1. Het bieden van een plaats om andere ouders te ontmoeten.
2. Het bieden van een gelegenheid opvoedingsvragen te bespreken met andere ouders en een zorgconsulent van Marokkaanse origine.
3. Het bieden van informatie over de ontwikkeling van kinderen in relatie tot hun leeftijd.
4. Het bieden van informatie waar ze met hun vragen naar toe kunnen gaan.
5. Moeders worden gesterkt in hetgeen goed gaat.
6. Bevorderen van integratie van ouders in hun leefomgeving.
Kindgerichte doelen
1. Kinderen ontmoeten andere kinderen en kunnen met elkaar spelen dicht bij hun moeder en met hun moeder.
2. Uitbreiding van spelmogelijkheden.
Opbrengst
• De groep moeders komt graag naar de ontmoetingsbijeenkomsten, waarin ze als vrouw, moeder en mens worden erkend om wie ze zijn.
• De groep moeders durft te praten over hun dagelijkse leven. Ze raken meer betrokken bij elkaar, krijgen vertrouwen in de begeleidster en durven hun zorgen te bespreken.
• De moeders krijgen vertrouwen in hun eigen capaciteiten.
• Kinderen spelen samen met moeder in groepsverband.
• De moeders maken mond-op-mond reclame in hun eigen netwerken in Boskoop.
• De moeders weten dat ze aan het consultatiebureau hun vragen kunnen stellen over allerlei zaken. Het consultatiebureau kunnen de moeders uitleggen, waar ze met welke vraag terecht kunnen.
• De moeders willen doorgaan in 2006 met de groepsbijeenkomsten op het consultatiebureau.
• Het consultatiebureau neemt de moederbijeenkomsten op in hun reguliere taken.
• Er is zicht op het netwerk rondom deze groep geïsoleerde groep Marokkaanse moeders.
• Er is een beschrijving van de werving.
• Er is een implementatieplan om de activiteit in 2006 voort te zetten.
Vooronderstellingen in kaart gebracht
• Een deel van de ouders van jonge kinderen heeft behoefte aan uitbreiding van de speelmogelijkheden voor hun kinderen, maar weten niet goed waar ze terecht kunnen. Kennen de mogelijkheden binnen het dorp niet. De financiën vormen een drempel. Kinderopvang past niet in de traditionele opvatting en is te ver op loopafstand.
• Een deel van de moeders heeft behoefte om met andere moeders over de opvoeding en het opgroeien van hun kinderen te praten, in een informele, vertrouwde en veilige sfeer.
• Ouders spelen de belangrijkste rol bij de ontwikkeling van hun kinderen.
• De behoefte om over opvoeding te praten is waarschijnlijk meer een westerse aangelegenheid. In het westen denkt men in het algemeen vanuit een behavioristisch model, dat veel gewicht aan de rol van de opvoeders toekent.
• In Marokko gaat men vaker uit van het zichzelf ontplooiende kind. Zijn verstand groeit met de jaren, meer dan met de mate van ouderlijke en omgevings-stimulering.
• Geïsoleerd levende ouders in de wijk integreren beter, wanneer zij contacten met andere ouders en kinderen onderhouden en wanneer zij gebruik maken van voorzieningen.
• Ouders onderling zullen, door het uitwisselen van ervaringen rond opvoeden, elkaar tot steun kunnen zijn. Zij horen over de ontwikkeling van andere kinderen en over de opvoedingsproblemen die daarbij komen kijken. Zo kunnen zij de ontwikkeling van hun eigen kind in perspectief zien en moeilijkheden relativeren.
Ook kunnen zij ideeën opdoen over het omgaan met lastige opvoedingssituaties.
• Ouders ontmoeten elkaar en praten over opvoedingsvragen. Het bespreken van opvoedingsvragen blijkt makkelijk te ontstaan in een informele setting. Ouders proberen een antwoord te geven op elkaars vragen. Ouders komen vanwege de gezelligheid en de mogelijkheid om hun kinderen met elkaar te laten spelen.
• Groepsbijeenkomsten kunnen een middel zijn om ouders verder toe te leiden naar voorzieningen, waar ze nog geen gebruik van maken.
Samenwerking en taakverdeling
JSO en het consultatiebureau zijn de uitvoerende partners.
JSO zal de pilot coördineren en uitvoeren. Dit houdt in dat zij de grote lijnen bewaakt en alles wat ontwikkeld wordt, zal beschrijven. Dit geldt zowel voor de methodiek als de werving. JSO werft een stagiaire/vrijwilligster om de kinderactiviteiten en de groepsactiviteiten met moeder en kind te verzorgen.
Het consultatiebureau gaat samen met JSO contacten leggen met andere organisaties en de mogelijkheden van ieders bijdrage bespreken, waaronder die van de moskee. Zij werken mee binnen hun reguliere uren.
Werving door het consultatiebureau
• Afleggen van huisbezoeken en moeders werven voor deze bijeenkomsten (dit kan in combinatie met het reguliere werk waar al huisbezoeken voor worden afgelegd).
• Tijdens het consultatiebureaubezoek wordt aan moeders en vaders verteld over de groepsbijeenkomsten die starten in het najaar en of ze hier aan deel willen nemen.
• Inventariseren of een JSO-medewerker of student/vrijwilliger op huisbezoek mag komen als ouders meer informatie willen.
Groepsbijeenkomsten op het consultatiebureau
Voorbereiden, meedenken met de werkvormen en inhoud naar aanleiding van concept, samen met de zorgconsulent, waaronder voorbereiding, uitvoering en evaluatie.
Tijdpad
Fase 1
Contacten leggen en afspraken maken met andere organisaties over de manier waarop men een bijdrage kan en wil leveren aan de groepsbijeenkomsten voor moeders. Wat men weet over de doelgroep en hoe je deze het beste kunt bereiken?
Werving student voor kinderopvang.
Fase 2
In kaart brengen welke instellingen een bijdrage kunnen en willen leveren aan de werving. Sleutelfiguren zoeken en benaderen uit de doelgroep.
Wervingsplan opzetten en beschrijven
Een serie van drie groepsbijeenkomsten ontwikkelen voor moeders in samenwerking met het consultatiebureau.
Beschrijving kinderactiviteiten moeder/kind.
Planning groepsbijeenkomsten.
Evaluatie groepsbijeenkomsten voorbereiden en beschrijven.
Organisatie regelen rondom ruimte, kinderopvang en catering.
Fase 3
Organisatie regelen rondom ruimte, kinderopvang en catering.
Uitvoering werving ouders door alle betrokkenen.
Uitvoering eerste groepsbijeenkomst.
Evaluatie.
Bijstelling.
Fase 4
Bijstelling uitvoeren.
Kinderopvang apart regelen gescheiden van de moeders, meer begeleidsters.
Organisatie regelen rondom ruimte en catering
Vragen van ouders neerleggen bij betrokken instanties uit de eerste bijeenkomst.
Terugkoppeling de tweede bijeenkomst.
Uitvoering tweede bijeenkomst.
Voorbereiden implementatie plan activiteiten met consultatiebureau.
Fase 5
Bijstelling uitvoeren.
Eindevaluatie met moeders en het consultatiebureau.
Terugkoppeling meewerkende instanties.
Voorbereiden implementatie plan activiteiten met consultatiebureau.
Fase 6
Definitieve versie beschrijven van alle producten.
Implementatie voorbereiden om de activiteiten in 2006 voort te kunnen zetten.
In alle fases wordt de voortgang besproken met de samenwerkende partner en de projectgroep binnen JSO.
Ureninzet JSO
Projectmedewerker JSO en stagiaire/vrijwilliger 3 uur per week
3.1.2 Draaiboek Marokkaanse moederbijeenkomsten