2. Alleenstaande ouders
2.2 Rijswijk
2.2.3 Draaiboek voor groep van alleenstaande moeders
Colofon
Uitgave van: JSO expertisecentrum voor jeugd, samenleving en opvoeding
Redactie: Rita van den Berg
Monique Kierczak
Uitgave: december 2005
JSO expertisecentrum voor jeugd, samenleving en opvoeding
Nieuwe Gouwe Westzijde 2a 2802 AN GOUDA
T: 0182 547888 F: 0182 547889
E: info@jso.nl
W: www.jso.nl
Deze uitgave is een bewerking van het draaiboek voor een groep van jonge moeders, JSO 2004, Fietje Schelling en Annick van der Hoeven.
Inleiding
Een open groepsactiviteit waar alleenstaande moeders van gedachten en ervaringen kunnen wisselen, is volgens de uitkomsten van het onderzoek “Alle ouders hebben vragen”10 een kansrijk initiatief. De alleenstaande moeders vinden hierdoor steun en (h)erkenning bij elkaar. Ze kunnen van elkaar leren, zowel van de positieve als van de negatieve ervaringen. Daarnaast raken ze betrokken bij elkaar. De groep kan ervoor zorgen dat het zelfvertrouwen wordt vergroot en dat zij een positiever zelfbeeld ontwikkelen.
De groep heeft de volgende functies:
• ontmoeting
• ontspanning
• uitwisseling
• sociale en emotionele steun
• voorlichting en informatie.
In het onderzoek worden een aantal succesfactoren genoemd voor het opzetten van zo’n alleenstaande moedergroep. Deze succesfactoren vormen het uitgangspunt bij de organisatie. Zij geven vorm aan het profiel van een moedergroep.
• Een laagdrempelige ontmoetingsplek.
• Realisatie van randvoorwaarden: gratis deelname. makkelijk bereikbaar, kinderopvang aanwezig.
• De groep heeft een open en vrijwillig karakter.
• Open houdt in: te allen tijde kunnen nieuwe moeders instromen.
• Vrijwillig: de alleenstaande moeders komen uit zichzelf naar de groep.
• De vragen wensen en behoeften van de moeders staan centraal. Zij bepalen mede de inhoud van de bijeenkomsten.
• De inhoud van de bijeenkomsten is een afwisseling van thematische onder-werpen en uitwisseling ervaringen van de dagelijkse praktijk.
• Voor specifieke thema’s worden gastsprekers uitgenodigd, zoals bijvoorbeeld een opvoedbureaumedewerker, een schuldhulpverlener.
Opbouw van het draaiboek
Dit draaiboek vormt een uitwerking van de groepsactiviteit, zoals deze voor de gemeente Rijswijk voor de doelgroep alleenstaande moeders is georganiseerd.
Het is bedoeld voor gemeenteambtenaren en beroepskrachten die een alleen-staande moedergroep willen opzetten. Het bevat richtlijnen voor de voorbereiding en organisatie van de moedergroep. Aangezien de werving van de doelgroep ouders een belangrijk aandachtspunt is, wordt hier apart op ingegaan. Veel achter-grondinformatie is beschikbaar gesteld door het JIP Den Haag (onderdeel van JSO), uit hun werkboek Jonge moeders.
De voorbereiding
Samenstelling en frequentie
Voordat je begint met het regelen van de locatie, de werving en de intake is het belangrijk afspraken te maken over zaken als:
• de samenstelling en grootte van de groep
• de frequentie waarin de groep bij elkaar komt en op welk tijdstip
• de duur van elke bijeenkomst.
Samenstelling en grootte van de groep
Je kunt bij de samenstelling van de groep denken aan:
• De alleenstaande moeders komen op basis van vrijwilligheid.
• De moeders hebben overeenkomstige wensen en verwachtingen van de moedergroep.
• De moeders begrijpen de Nederlandse taal en kunnen deze zelf ook (redelijk) spreken.
• De moeders hebben geen ernstige psychiatrische- of verslavingsproblematiek.
• De moeders nemen wekelijks deel aan de groep.
Je kunt een minimum en een maximum vaststellen voor de grootte van de groep.
Voor de moedergroep is gekozen voor een kleine groep, namelijk minimaal vier en maximaal zeven moeders. Als zich weinig alleenstaande moeders aanmelden voor de groep, kun je extra werven.
Selectiecriteria
Als er te veel aanmeldingen zijn voor de groep, is het handig dat je van tevoren hebt vastgesteld op welke wijze je de alleenstaande moeders zult selecteren, zoals:
• wie zich het eerst aanmeldt, mag deelnemen, of:
• wie de groep het meest nodig heeft, mag deelnemen, of
• een wachtlijst aanleggen voor het geval er alleenstaande moeders uitvallen.
Je kunt ook kijken of het mogelijk is om op een andere locatie/ruimte of dag/tijd een tweede groep te starten.
Frequentie en tijd
De alleenstaande moeders hebben voldoende ruimte om een goede relatie op te bouwen, als de groep één keer in de week bij elkaar komt. De groep kan overdag (‘s ochtends) of ’s avonds plaatsvinden.
’s Ochtends kan handig zijn, zodat de jonge moeders meteen een doel hebben voor de ochtend. ’s Avonds kan handig zijn, omdat de alleenstaande moeders zelf oppas kunnen regelen. Je hoeft dan geen kinderopvang te organiseren. De groep alleenstaande moeders die in Rijswijk bij elkaar komt, koos nadrukkelijk voor de ochtend. Gezien de beperkte sociale contacten beschikken ze niet over oppas voor de avonduren.
Locatie
Het is belangrijk dat er een locatie wordt geregeld, die centraal gelegen is en goed bereikbaar is met openbaar vervoer.
Je kunt denken aan:
Aandachtspunten voor de keuze van de ruimte zijn:
• Er moet een aparte ruimte beschikbaar zijn voor kinderopvang, het liefst een ruimte die al speciaal voor kinderopvang is ingericht.
• De ruimte moet groot genoeg zijn:
- om met de hele groep te kunnen zitten;
- om de mogelijkheid te bieden met kleine groepjes te werken;
- om voldoende loopruimte te hebben.
• De ruimte moet gezellig en vertrouwd zijn.
• De ruimte biedt voldoende rust en privacy om met de groep ongestoord te werken.
• Er moet een gelegenheid zijn om koffie en thee te kunnen zetten.
• Er is ruimte om met een schrijfbord/flap-over, video, dia of overheadprojector te werken. Het liefst zijn deze al aanwezig in het gebouw.
Kinderopvang
Een voorwaarde is dat kinderopvang in een aparte ruimte gerealiseerd kan worden, zodat de kinderen tijdens de bijeenkomsten opgevangen kunnen worden en de jonge moeders ongestoord aan de groep kunnen deelnemen. In het draaiboek voor activiteitgebonden kinderopvang* wordt uitgebreid stilgestaan bij de organisatie van kinderopvang.
Profiel van de begeleider
Profiel van de mentor De mentor is iemand die:
• affiniteit heeft met de doelgroep, namelijk de alleenstaande moeders;
• enthousiast is en dit weet uit te stralen;
• bekend is met het lokale veld;
• zich kan opstellen als een mentor voor de vrouwen;
• mogelijkheden en knelpunten van de moeders signaleert en hierop actie kan ondernemen;
• kennis heeft van de sociale kaart en - indien nodig - kan doorverwijzen.
Taken van de mentor:
• Het actief werven van de alleenstaande moeders.
• Zorgdragen voor praktische zaken zoals locatie, zaalruimte en kinderopvang.
• Uitvoering van de moederbijeenkomsten.
• Het uitoefenen van een mentorrol.
• Samen met de moeders de inhoud van de bijeenkomsten vormgeven.
• Inspelen op de vragen van de moeders en daarop aanbod creëren.
• Het betrekken van organisaties (zoals algemeen maatschappelijk werk, opvoedbureau, Spel op Maat, gemeentelijke sociale dienst) voor inhoudelijke ondersteuning bij de uitvoering van de bijeenkomsten.
• Indien nodig: moeders verwijzen naar een andere instelling.
• Een bijdrage leveren aan de evaluatie.
Handreiking voor de eerste bijeenkomst met de alleenstaande moeders
Binnenkomst
• 9:30 uur: stoelen, koffie en thee klaarzetten
• 10:00 uur: ontvangst
• 10:15 uur: welkom, programma uitleggen Kennismakingsrondje
• Over de moedergroep en de looptijd van de bijeenkomsten.
• Evaluatiemoment benoemen, betrokken partijen in de evaluatie: de moeders, de locatiebeheerder, de organiserende instanties zoals AMW en JSO, de gemeente.
• Doel is dat de organisatie bij de moeders ligt en dat zij niet afhankelijk zijn van de organiserende instanties, vooral na de startperiode. De moeders bepalen het vervolg.
Praktische zaken en huisregels
• Frequentie, niet in schoolvakanties, kinderopvang, roken, gebruik tuin, verschonen kinderen, achterlaten van de ruimte, koffie en theegebruik
• Roulatie van de functie van gastvrouw, rooster en bijbehorende taken.
• 9.30 uur: wie opent de deur?
• Entreetijd (conform afspraak met beheerder).
• Regels over het gebruik van de koelkast.
• Is er iedere maand ruimte voor kinderopvang? Alternatief is een wandeling.
• Voor bijzonderheden: telefoonnummers doorgeven.
• Open inloop en adressenlijst van groep in de map.
• Bij thema’s om 10.00 uur present zijn. Los van thema’s hoef je je niet af te melden.
Thema´s
• Map uitleggen.
• Wie wil een eerste stap maken voor de aankleding hiervan?
• Tevens met een groep een logboek bij houden: op 1 A4-tje per keer even een korte reactie en samenvatting van wat is gedaan.
• Mogelijkheid aangeven voor gastspreker, direct belangstelling peilen en rapportage hiervan in de map doen. Het aantal thema’s en inhoud bepalen.
Bezetting
• Aangeven hoe vaak de begeleiding aanwezig is.
• Wat is haalbaar? De groep is van en voor moeders en de werving ligt bij moeders. Ze kunnen gebruik maken van de ontwikkelde folders.
• Folders vouwen. Aangeven waar men meer folders kan halen, als die nodig zijn.
Plan van aanpak en projectplan
Kosten en financiën
Om een overzicht te krijgen van wat de jonge moedergroep zal gaan kosten, moet je een begroting maken. Voordat je de begroting maakt, kun je het volgende uitzoeken:
• Heeft de instelling waar je werkt geld ter beschikking voor de jonge moeder-groep?
• Is er een subsidie van de gemeente(n) voor dit soort projecten?
• Is er een fonds dat de jonge moedergroep financieel ondersteunt of wil ondersteunen?
Begroting maken
Hieronder kun je een voorbeeld vinden van de verschillende kosten voor een moedergroep.
• groepsleiding kinderopvang 3. Wervingskosten
• affiches/folders/flyers (kopiëren of drukken)
• brieven, postzegels, mailingkosten
• (persbericht/advertentie in plaatselijke krant/radio/sites van internet)
• voorlichtingsbijeenkomst voor:
- contactpersonen en sleutelfiguren - moeders
4. Organisatiekosten
• gast/docent*
• kopieerkosten en materiaal*
• koffie/thee/limonade 5. Activiteitenkosten
• uitstapjes etc
Kosten
Totaal
* zie toelichting op volgende pagina
Toelichting begroting
Personeelskosten
• beroepskracht
• vrijwilligster
• groepsleidsters kinderopvang
• uurloon
• onkostenvergoeding (o.a. reiskostenvergoeding)
• uurloon en onkostenvergoeding
• 40 keer (van de 52 weken) per jaar, in verband met vakanties en feestdagen.
Gast/docent
• reiskostenvergoeding en een bloemetje of boekenbon en dergelijke.
Materiaal
• huur van een videorecorder, TV, themapakket en dergelijke.
Financiën regelen: subsidieaanvraag en/of fondsen werven
Als je geen of niet voldoende inkomsten beschikbaar hebt, dan kun je met behulp van een begroting bekijken hoeveel geld er nog nodig is om de moedergroep te kunnen financieren. Je kunt dan een subsidieverzoek (met een beschrijving van je projectplan) schrijven en intern (binnen jouw organisatie) en/of extern (aan de gemeente(n) of een fonds) een aanvraag indienen.
Probeer kosten voor de alleenstaande moeders zoveel mogelijk te vermijden. Het komt vaak voor dat zij moeten rondkomen van weinig geld. Het vragen van een bijdrage kan hoogdrempelig zijn en demotiverend werken.
Duur van de bijeenkomst
Plan voldoende tijd voor de bijeenkomst. Ook voor en na een themadeel of activiteit moet er genoeg ruimte zijn om met elkaar te kletsen en uit te wisselen aan de hand van vragen en individuele zaken. Door variatie in de werkvormen toe te passen kun je de concentratie van de groep langer bij een thema houden.
Voor de minimale duur van elke bijeenkomst kun je denken aan twee uur.
Thema’s
In de bijlagen staan voorbeelden van vragen bij een thema. Aan de hand van dit soort vragen kan een gastspreker worden uitgenodigd.
Bijlagen
Bijlage 1 - Thema’s en vragen
Bijlage 2 - Tussenevaluatie met de organiserende partijen Bijlage 3 - Evaluatieformulier voor de moedergroep
Bijlage 4 - Afspraken over de moedergroep tussen organisator en verhuurder
Bijlage 1 - Thema’s en vragen
Een tweetal voorbeelden:
Thema opvoeding
De vragen van moeders zijn voornamelijk gericht op ‘hoe reageer ik op dergelijke situaties van mijn kind?’ en ‘hoe stel ik hierin mijn grenzen?’. De volgende vragen kwamen aan de orde:
• Hoe en hoelang mag/kan ik mijn kind straffen?
• Wat moet ik doen als mijn kind tegen mij scheldt en mij (wil) slaan?
• Mijn kind (van 10 maanden) krijgt steeds meer een eigen wil. Hoe ga ik hiermee om? Hij kan namelijk ook driftig worden.
• Mijn kind wil ‘s avonds niet naar bed, komt er steeds weer uit. Hoe kan ik zorgen dat dit geen strijd wordt. Hoe kan ik het anders aanpakken, zodat ik zelf niet steeds boos word?
• Hoe moet ik handelen als mijn kind in bijvoorbeeld een supermarkt een scène maakt en op de grond gaat liggen?
Thema Sociale Dienst / Bijstand
(te beantwoorden door gastspreker van de gemeentelijke Sociale Dienst) Inventarisatie van vragen van de alleenstaande moeders
• Wanneer heb je recht op bijstand?
• Hoe zit het met een koophuis en bijstand?
• Wat valt onder bijzondere bijstand (wanneer lening en wanneer gift)?
• Hoe zit het met bijstand en sparen (bijv. een rekening voor je kind openen voor een eventuele studie). Esther heeft een goed voorbeeld: ex stort geld, maar is nu een boete geworden.
• Hoe kan het dat het bij Mariana goed geregeld is (houdt geld over) en bij de anderen niet? (Mariana moet even haar situatie uitleggen).
• Hoeveel mag je aan spaargeld hebben?
• (Sandra): Ik zit krap op het moment, zit in de ziektewet. Bepaalde voorzieningen, zoals een auto) heb ik nodig ook door mijn handicap. In hoeverre kan dit worden vergoed door de sociale dienst?
• Waar begin ik als ‘bijstandsmoeder’ met het zoeken naar werk?
• Moet ik dan eerst een kinderdagverblijf gevonden hebben, en voor hoeveel dagen?
• In hoeverre wordt dit vergoed door de sociale dienst?
• Kan ik bijzondere bijstand aanvragen voor vervoer?
• Kan mijn kind voorrang krijgen op een KDV/peuterspeelzaal en kan de sociale dienst hierbij helpen?
Bijlage 2 - Tussenevaluatie met de organiserende partijen
Deelnemers:...
AMW: (naam) ...
JSO: (naam) ...
Bespreekpunten
• In hoeverre worden de alleenstaande moeders met de moedergroep bereikt?
• Hoe is dit gemeten?
• Worden de inhoudelijke doelen11 gehaald?
• Sluit deze vorm van ondersteuning bij de moeders aan?
• Zijn er inhoudelijke en organisatorische aanpassingen nodig?
• Hoe verloopt de communicatie met de sleutelfiguur?
• Hoe verloopt de communicatie met de contactorganisatie (AMW)?
• Hoe verliep de werving?
• Wat zijn belemmerende factoren?
• Wat zijn bevorderende factoren?
• Klopt de tijd-menskracht met het projectplan?
• Hoe zijn de moederbijeenkomsten verlopen?
• Welke behoeften en belangstelling heeft de doelgroep?
• Welke onderwerpen heeft de doelgroep ter sprake gebracht?
• Aan welke activiteiten heeft de doelgroep behoefte?
• Hoe verloopt de samenwerking in de uitvoering?
• Ruimte voor vragen en opmerkingen
...
...
...
...
...
Bijlage 3 - Evaluatieformulier voor de moedergroep
1. Wat vind je tot nu toe van de moedergroep?
Heel leuk Leuk Matig Niet leuk
2. Welk onderwerp dat in de moedergroep ter sprake kwam, sprak je het meeste aan? Waarom?
...
...
...
...
...
3. Welk onderwerp dat in de moedergroep ter sprake kwam, sprak je het minste aan?
...
...
...
...
4. Heb je genoeg ruimte gehad tijdens de bijeenkomsten om met anderen te kletsen en ervaringen te delen?
Ja
Nee, omdat
...
...
...
5. Heb je genoeg ruimte gehad om eventuele vragen te stellen?
Ja
Nee, omdat
...
...
...
6. Wat vond je van de begeleiding?
Goed
Niet zo goed, omdat
...
...
...
7. Wat vond je van de sfeer in de groep?
Gezellig Gaat wel
Niet goed, omdat
...
...
...
8. Wat vond je van de lokatie (kerk)?
Goed
Niet goed, omdat
...
...
...
9. Wat vond je van de folder van de moedergroep?
Leuk Gaat wel Niet leuk
10. Heb je iets gemist in de bijeenkomsten?
Nee
Ja, namelijk
...
...
11. Wat voor thema/onderwerp/activiteit zou je verder nog leuk vinden ?
...
...
...
12. Overige opmerkingen of vragen
...
...
...
...
...
...
Bedankt voor je medewerking!
Bijlage 4 - Afspraken over de moedergroep Tussen (organisator) en de (verhuurder) VOORBEELD
De moedergroep bestaat uit alleenstaande moeders en kinderen. Zij komen onder leiding van ... …...van ...(organisatie) wekelijks bijeen op de woensdagmorgen.
De bijeenkomsten vinden plaats van 10.00-12.00 uur. Vanaf 9.30 uur vinden de voorbereidingen plaats.
Zij gebruiken de koffiezaal voor de moeders en de vergaderruimte voor de kinderen, tenzij die gereserveerd is voor een andere werkgroep. Onvoorziene omstanidgheden in de planning worden minimaal twee weken van tevoren gemeld door de verhuurder.
De kinderen mogen gebruik maken van het speelgoed van de vergaderruimte.
Indien wenselijk mogen zij ook, onder begeleiding, gebruik maken van de tuin.
De groep maakt zelf koffie en thee en maakt gebruik van het beschikbare servies van de verhuurder.
De groep laat de gebruikte ruimten opgeruimd achter.
Roken is binnen niet toegestaan, wel buiten.
Het invalidentoilet kan eventueel gebruikt worden voor het verschonen van een luier.
De koelkast mag gebruikt worden om limonade in te bewaren.
De afspraken zijn vastgelegd t/m ... ……….maand/jaar.
Er zal een evaluatie plaats vinden op... ………..datum.
De financiële vergoeding aan de verhuurder bedraagt ………
Datum:
Namens de verhuurder: Namens de organisator: