3 I NTERVIEWS MET OUDERS VAN JONGE MANTELZORGERS
3.3 DE GEÏNTERVIEWDE MOEDERS
3.4.4 Ouders over de schoolloopbaan van hun kind
“I: Met de hulp die jullie krijgen voor Brend. Is daar ook ooit aandacht geweest voor uw dochter?
Ja. We hebben thuisbegeleiding. En daar kun je eigenlijk kiezen. Allez, bij hen hier toch. Ik weet niet of dat overal zo is, maar kun je eigenlijk kiezen als ze binnenkomen of op voorhand zelfs van: waarover gaan we het hebben? En dat is een lange periode voor mij geweest. Dat is… Dan is dat als dat daar misgegaan is in het 3de, 4de leerjaar, dan heb ik gezegd: Ja. Wat dat ik nodig heb, isniet meer belangrijk. Nu kom je voor haar en ik ging dan ook weg.
I: Ja.
Of boven of gelijk waar dat ze met die alleen was.” (I19)
3.4.4 Ouders over de schoolloopbaan van hun kind
3.4.4.1 Impact op het schools functioneren
Een aantal ouders merkt geen impact van de zorgsituatie thuis op het schools functioneren van de jonge mantelzorgers. Er werd tijdens de gesprekken wel regelmatig over schoolse problemen gesproken, maar deze werden niet steeds gerelateerd aan het jonge-mantelzorger-zijn.
Anderen zien wel een duidelijke invloed van de zorgsituatie thuis op het functioneren op school. Dit gaat van concentratieproblemen door stressgerelateerde klachten tot schoolprestaties. De ouders die zeggen dat er een invloed is op de prestaties zien daarbij de ruimere gezinssituatie en niet de zorgsituatie op zich als een oorzaak. De zorgsituaties kunnen gaan wegen op het volledige gezin en zo (ook) een impact hebben op de jonge mantelzorger. In deze context werden een aantal keer relatiebreuken tussen de ouders vernoemd.
“I: En denk je dat het gevolgen heeft voor het functioneren van uw kinderen op school? Ik bedoel niet voor Willem, maar voor uw twee dochters? Door het feit dat die situatie, die zorgsituatie, er thuis was?
Ja. Maar ik denk dat het meer op zich ook … ons Lisa is nu aan de unief begonnen. Ik denk dat die haar weg wel zal vinden. Ons Annabel, maar dat heeft niet alleen met Willem zijn ziekte concreet... Dat heeft ook voor een stuk met de scheiding te maken. Die komt uit een moeilijke … allez, die heeft het heel moeilijk gehad. Ze is in [naam psychiatrisch centrum] opgenomen geweest, dat zegt al voldoende denk ik hé?“ (I16)
“I: U zegt dat ze haar school ook wel wat gescheiden houdt, dat ze daar flink voor werkt en zo.
Heeft dat er ooit onder geleden of invloed op gehad, denkt u? De situatie thuis op haar school?
De situatie thuis. Ja. Dat heeft er een invloed op gehad en dat is nog niet zolang geleden dus allez… Het ging hier allang niet meer goed. Maar ja, je denkt altijd… Ja. We gaan de boel zolang mogelijk stilhouden. Dan kunnen ze blijven wonen waar dat ze wonen. Dan kunnen ze hun luxe blijven behouden. Maar als ik zag hoe dat zij in het begin van het schooljaar niet zo naar beneden ging maar zo (gebaar met de hand steil naar beneden). En in de school ook… Ja.
Dan moet je…
Awel… (stilte) I: Alles samen?
Het heeft niet rechtstreeks… Dat was niet rechtstreeks met Brend maar wat dat er tussen ons is…
I: Ja.
Dat is wel een deel Brend, hè. Niet alleen Brend maar daar is alles waarschijnlijk toch wel mee begonnen, hè. Dus ja, onrechtstreeks wel, hè.” (I19)
“I: Even het thema van school aanraken. Hoe gaat het met uw dochter, met Lien … ze zit in het middelbaar?
Ja.
I: Hoe gaat het daar?
Supergoed. Ja. Ze is zeer slim. Het is een ultraslim kind. Ja, maar wel stress op school hé?
I: Ja. Die ze meeneemt van thuis - toch wel?
Ja. Stress op de school en ja migraine. Ik zei het: hyperventilatie maar ook migraineaanvallen regelmatig en ze geeft nu aan dat ze zich wel wat beter voelt in haar vel. Maar … er is een periode geweest vorig jaar dat ze zei van: Het lukt niet. Ik voel me er niet goed bij.
I: En dat was omdat ze te veel in haar hoofd er ook mee bezig was? Op school?
Ja. En dat ze zich zorgen maakte. Dat ze ook meer aandacht vroeg maar dat ik niet kon geven dus ja. Het lichamelijke zoals hyperventilatie, zoals migraine zijn er ook bijgekomen. En ja, dat heeft wel effect als ze zich zo rotslecht voelt. Moet ze niet naar school. Haar zusje doet nu ook Bednet. Dus er zijn dagen dat Emma niet naar school gaat. Wat dat soms ook moeilijker is om Lien te motiveren om naar school te gaan. Dat is soms een moeilijk evenwicht omdat ja, blijf jij dan een keer thuis maar … ik weet het, het is geen oplossing maar ja. Het is momenteel het beste wat ik haar kan geven is, van rust een beetje en…. Ze heeft het geluk dat ze eigenlijk niets mist als ze niet op school is. Dus dat geluk heeft ze dat ik wel kan zeggen van oké, blijf een keer een dagje thuis.” (I20)
3.4.4.2 Het delen van de mantelzorgsituatie op school
Net zoals als de jonge mantelzorgers zelf, zeggen ook de ouders dat de jongeren niet snel op school zullen vertellen over de zorgsituatie thuis. Sommigen van hen kiezen wel een aantal vertrouwenspersonen uit op school, soms zijn dat enkele goede vrienden, soms zijn dat net de leerkrachten.
“Op school is er niemand die dat weet denk ik. Ik denk dat ze dat nooit vertelt.” (I16)
“Maar ons Ada zou daar nooit in een nieuwe situatie over gaan praten zijn. Maar die heeft wel van ons geleerd om daar open over te zijn maar, ja… voor mij is dat al moeilijk om dat uit te leggen? Laat staan voor een kind.” (I21)
“I: En kan ze zelf terecht bij leerkrachten of klasgenoten of doet ze dat?
Ik denk het niet. Bij leerkrachten niet. Nee. Bij leerkrachten gaat ze dat niet doen. Bij sommige van haar vrienden denk ik wel dat ze dingen vertelt van wat er hier gebeurt.
I: Bij goede vrienden?
Ja.
I: Ze gaat dat niet …
Nee. Ze gaat er ook niet rap over vertellen. Ze vertrouwt niet rap mensen dus. En ze vindt ook wat dat er hier gebeurt, dat is wat er hier gebeurt. En op school is iets anders.” (I20)
“Nu, onze Remy heeft daar nooit niet mee ingezeten van het op school te vertellen aan volwassenen, maar niet aan de medeleerlingen. Dat is een beetje eigen aan jeugd denk ik. Die willen niet opvallen hé? Die willen niet speciaal zijn. En onze familie is wel speciaal. Dat wou hij eigenlijk niet dat zij dat wisten. Maar de leerkrachten mochten het wel weten. Dus dat is altijd wel belangrijk geweest als hij jonger was. Dat hij ergens terecht kon. Dat hij wel wist van, ze weten het hier wel!” (I18)
Heel wat van de geïnterviewde ouders nemen zelf het initiatief om de school in te lichten over de
zorgsituatie thuis, vaak net omdat de jongere er niet snel over zal spreken. Vaak doen ze dat in overleg of met medeweten van hun kind. Het is een geruststelling dat de school op de hoogte is en er eventueel rekening mee kan houden als dat nodig is.
“Ik heb natuurlijk als mama dat ook gezegd. In het begin van het schooljaar bij de inschrijvingen van Anna in de nieuwe school. Heb ik direct al de info meegegeven van het afgelopen anderhalf jaar. Omdat ik zelf zoiets had van, die móeten weten hoe sociaal kwetsbaar mijn kind is.” (I17)
“I: En kan zij dat ook zeggen? Of heeft u dat gezegd op school?
Ik heb dat verteld op school maar ze wist wel dat ik het ging vertellen op school. Ik ga niets zeggen op school als ze me zegt van: ‘Nee, ik wil dat niet!’, dan ga ik dat niet doen. Maar ik ben wel de boodschapper van wat er hier in huis gebeurt. Zodanig dat ze op school ook wel een beetje begrip kunnen tonen als ze er een keer niet is van...” (I20)
“Ze waren zeer goed op de hoogte! Dus in de lagere school waren de leerkrachten altijd zeer goed op de hoogte. En die wisten ’s morgens, die zagen aan mij ook hoe dat ik op school aankwam. Dus die wisten ook hoe dat het met ons Ada gesteld was. Dus met de oudste.
I: En dat was ook omdat u dat aanbracht?
Ja ja. Ik ben daar ook altijd zeer open over geweest.” (I21)
De ouders die we spraken hebben het gevoel dat het initiatief van hun kant moet komen. De school zelf zal niet proactief de vraag stellen of aandacht hebben voor de thuissituatie. Sommige ouders vinden het normaal dat deze openheid er in eerste instantie van de ouders moet zijn, anderen verwachten een meer proactieve houding van de school, zeker als er schoolse problemen zijn.
“Maar ge moet het wel zelf zoeken natuurlijk. Ze doen het niet voor u. Ook de school. Ge moet die echt wel zelf aanspreken en … dat vind ik wel zo. En daar zelf over beginnen en dan zijn die allemaal bereid hé? Maar ge moet er wel zelf achter zitten. Dat vind ik.” (I18)
“Ik denk dat ge vooral die openheid vanuit u als ouder moet hebben. Want de school kan dat niet. Als ik gesloten ben, kan de school niet open zijn. Dat gaat niet hé? Dat kan niet.” (I21)
“I: U zei dat ze dat niet echt deelt op school, Annabel? Dus ze weten dat niet, de leerkrachten of klasgenoten?
Er heeft ook nooit iemand die vraag gesteld hé? Ik denk dat het eerder …
I: Terwijl het eigenlijk toch niet zo goed ging - en die vraag is ook niet gekomen?
Nee. Want ik denk dat als het op een bepaald moment moeilijk gaat, dat er weinig dingen is van… want zelfs ook niet met de ‘Rode neuzen’ campagne. In de praktijk is er weinig… dat hangt ook van leerkracht tot leerkracht af hé. Maar nu dit jaar. Dat is haar laatste jaar, vind ik het bedroevend eigenlijk.” (I16)
Het is hier belangrijk op te merken dat een aanzienlijk deel van de ouders zelf in het onderwijs werkt en misschien dus makkelijker dan gemiddeld zijn weg vindt in de school. Dit zegt volgende respondente ook zelf:
“En ik heb dan nog het voordeel dat ik in het onderwijs sta en dat ik wel zelf mijn weg zoek.
Maar ik denk dat er veel ouders zijn die de weg niet weten.” (I19)
Eén moeder vertelt dat zowel haar dochter als zijzelf zeer open kunnen zijn naar de school toe in verband met problemen in de thuissituatie. Ze is erg lovend over de aanpak van de school, die haar veel vertrouwen inboezemt.
“Maar ik denk nu wel dat ze daarvoor in een heel speciale school zit want ik kan me niet voorstellen… Ik heb dat nog van niemand gehoord van mijn collega’s die kinderen in het secundair heeft dat dat daar zo aan toe gaat. Ze zit perfect op haar plaats daarvoor.” (I19)
3.4.4.3 Tevredenheid met de aanpak van de school
De ouders die we spraken hebben gemengde ervaringen met de school of scholen van hun kind. Een aantal van hen heeft de ervaring dat de school te weinig aandacht heeft voor de jongere of te lang wacht met actie ondernemen, terwijl de scholen wel op de hoogte zijn van een problematiek bij deze jongeren. Beide moeders geven daarbij ook aan dat het ‘niet klikt’ tussen hen en de betrokken leerkracht of
graadcoördinator.
“I: En hebben ze er wel oor naar? Luisteren ze dan?
Ze zit nu in een andere graad. Ze heeft nu iemand anders als graadverantwoordelijke, die van daarvoor heb ik van het weekend nog gezien. En dat was echt iemand waar zowel ons Annabel bij terecht kon, of ik als ik een vraag had of zo. Nu is dat iemand anders. Die heeft die feeling niet ... ja dat is zo moeilijk.
I: Toch afhankelijk van persoon eigenlijk?
Ja. Van persoon tot persoon. Absoluut.” (I16)
Andere ouders geven aan dat er wel een begripvolle houding is van de school, met voldoende aandacht voor het sociaal en emotioneel welzijn van de jongeren.
“Het was ook gewoon, we waren op. Het bobijntje was af. En ons Ada was echt … ik weet nog.
Die was echt onhandelbaar. Die luisterde ook niet meer. Die ja … die had ook … op school was dat gedrag ook niet evident. Ik heb toen heel veel geluk gehad in het derde leerjaar waar ze het heel moeilijk had. Dan had ze een juf die heel veel aandacht gaf voor het sociaal en emotioneel welzijn. En daar heeft ze wel heel veel geluk … dat zie ik achteraf wel. Nu op die moment ziet ge dat niet hé? Maar achteraf zie ik wel van, dat is voor ons Ada wel een omkeer geweest. Dat ik ook daar iemand had. Daar was ik ook leidinggevende in dat team van de school.” (I21)
“Maar ik zeg het. Die school, dat is… Hoe dat ze dat daar doen… Ik weet het zelf niet, hoe ik het zou moeten doen, maar ze zijn daar heel streng. Maar langs de andere kant komen ze heel dichtbij. En ja, dat is ook iets dat Lisa nodig heeft als we… Dat emotionele mag zeker niet aan de kant geschoven worden…” (I19)
Sommige kinderen hebben ook gesprekken op school met leerkrachten of met de leerlingenbegeleiding.
Hier zijn de ouders over het algemeen tevreden mee. Deze gesprekken gaan niet in de eerste plaats over de zorgsituatie thuis, maar dit zou ter sprake kunnen komen volgens de ouders als dat nodig of gewenst zou zijn.
“En dat had die echt nodig, dat die echt zo zijne babbel kon doen. Dat hebben we ook op de school gezegd. Ook zo wat met gedrag naar andere kinderen wat soms toch niet zo
gemakkelijk was. Maar dat is ook een stuk gewoon zijn impulsiviteit. En dan euh, zorgen dat er toch een vertrouwenspersoon is waar hij af en toe eens terecht kan. Dan heeft hij in de lagere school wel gedaan. En dan in het tweede middelbaar, had hij ook een heel goede … hoe noemt ge dat? Coach, begeleidster. En daar ging hij ook regelmatig naartoe. En dan vertelt hij daar ook zo wat over of waar hij mee bezig was.” (I18)
“En nu misschien een week of twee, drie geleden, komt ze ’s avonds naar beneden: Ah, kijk een keer, zeg ze. Kijk een keer. Mevrouw-ik-weet-niet-wie heeft mij een bericht gestuurd.
Ik zeg: Waarom stuurt die naar u berichten? Ah ja, en dan voelde ze haar precies betrapt. Zo van: Oei. Ah, zeg ze: Ah, ja. Ik voelde me efkes niet zo goed in de klas. Ah ja, en ik was met Febe aan het vertellen over Brend (red.: haar broer met beperking).
Blijkbaar zat hij er toch ook tussen. En over papa. Ja. Ze had dat gezien. Mevrouw, ik- weet-niet-hoe-ze-noemt en ze was dan bij ons gekomen. Wij waren dan toch al klaar en daarmee heeft ze met ons een beetje gebabbeld. In het midden van de les kan dat blijkbaar allemaal. En ja, ’s avonds had ze haar nog een bericht gestuurd…” (I19)
Uiteraard zijn niet alle situaties even acuut. Een aantal ouders zegt dan ook momenteel weinig bijzonders van de school te verwachten omdat de situatie stabiel is.