Veranderingen op de arbeidsmarkt • De arbeidsmarkt in het groene domein verandert zowel aan de vraagzijde (door bijvoorbeeld technologische ontwikkelingen) als aan de aanbodzijde (door demo-grafische ontwikkelingen). Door de veranderingen kan er een mismatch ontstaan tussen opleiding en arbeidsmarktvraag. Factoren die het minder aantrekkelijk maken om in het groene domein te werken, zijn:
• een gemiddeld laag bruto uurloon;
• een gemiddeld hoog aantal arbeidsuren;
• een hoog percentage flexibele werkverbanden.
Om een betere match tot stand te brengen tussen vraag en aanbod hebben het bedrijfsleven en de onderwijsinstellingen in het groene mbo de handen ineen geslagen.
Voldoende arbeidsperspectief • Het aantal arbeidskrachten in de landbouw en visserij is sinds 2000 teruggelopen van 280.000 naar 211.000 in 2010. De totale werkgelegenheid neemt dus af, maar omdat het personeelsbestand zeer verouderd is, zal er een dusdanige vervangingsvraag ontstaan dat er vol-doende arbeidsperspectief is voor studenten. Vooral bij de mbo-niveaus 2 en 3 zal dit het geval zijn, omdat daar de grootste tekorten dreigen. In andere sectoren neemt juist de behoefte aan mbo-niveau 4 toe. Dat betekent dat in de agrarische sector kansen liggen voor jongeren en werkzoekenden die wellicht minder theoretische bagage hebben, maar graag een goed vak willen leren. Om in deze
arbeidsmarktbehoefte te kunnen voorzien, moeten de scholen in het groene voortgezet onderwijs en de aoc’s er beter voor zorgen deze leerlingen vast te houden voor de groene kolom.
Financiën
Risicoanalyse • De financiële risicoanalyse van de groene instellingen laat over 2011 het volgende beeld zien:
• Vijf aoc’s hebben scores die in principe aanleiding geven tot nader onderzoek. Deze instellingen zijn nader onderzocht en er is vastgesteld dat er op dit moment geen aanleiding is voor aangescherpt financieel toezicht.
• De kengetallen binnen de sector groen hbo geven geen aanleiding tot een nader onderzoek. Beide hbo-instellingen zitten boven de normen.
• In de sector groen wetenschappelijk onderwijs bevindt zich slechts één instelling (Wageningen Universiteit). Deze instelling zit boven de normen.
Beeld aoc’s minst gunstig • Van de groene onderwijsinstellingen is de financiële positie van de aoc’s het minst ruim. De inspectie zal de financiële positie de komende jaren nauwgezet monitoren. De sector zelf schat in dat een stapeling van bezuinigingen en kostenverhogingen de komende periode zal leiden tot een vermindering van financiële capaciteit tussen 5 en 8 procent (AOC Raad, 2012).
Boven de norm • Geen van de aoc’s had een bestuurder die in 2011 met zijn inkomen boven de Wopt-norm van 193.000 euro kwam. Dat geldt ook voor de hbo-instellingen. In het groene wetenschappelijk onderwijs kwamen in 2011 opnieuw drie bestuurders met hun inkomen boven de Wopt-norm.
Nabeschouwing
Groen vmbo positief • Voor de basisberoepsgerichte en kaderberoepsgerichte afdelingen in het groene vmbo geldt dat vrijwel alle afdelingen aan de basisnormen van de inspectie voldoen. Hiermee onder-scheiden ze zich in licht positieve zin van het overige vmbo.
Gezamenlijke kwaliteitsimpuls loont • De achterblijvende opbrengsten in de gemengde/theoretische leerweg van het groene vmbo, vooral bij de examens, waren voor de AOC Raad en de opleidingen aanleiding de handen ineen te slaan. In 2012 blijkt het ingezette beleid rond kwaliteitsverbetering van het onderwijs vruchten af te werpen: de examencijfers zijn verbeterd. De achterstand ten opzichte van de gemengde/theoretische leerweg in het overige vmbo – in (te grote) discrepantie tussen schoolexa-men en centraal exaschoolexa-men – lijkt grotendeels weggewerkt.
Instroom en doorstroom groen vmbo • Het aandeel groene leerlingen in het vmbo daalt licht. Bij een dalend aanbod aan leerlingen in, met name, krimpregio’s zal het groene vmbo extra zijn best moeten doen om aantrekkelijk te blijven voor leerlingen. Per saldo groeit het totaal aantal deelnemers aan groen onderwijs de laatste jaren gestaag. Dat is vooral toe te schrijven aan de toestroom van studenten in het groene mbo, hbo en wo. In het groene vmbo is de uitdaging om ook de vmbo-leerlingen aan de sector te binden en voor de groene onderwijskolom te behouden door boeiend en aantrekkelijk groen (vervolg)onderwijs te bieden. Met name voor aoc’s ligt hier een opdracht.
Groen mbo • De rendementen op aoc’s zijn iets hoger dan die op andere mbo-instellingen. Meer leerlingen halen een diploma. Studenten geven aan voldoende te leren op de werkplek, waarbij ze tevreden zijn over de stagebegeleiding door het leerbedrijf op de werkplek. Wel vinden leerlingen dat ze vanuit de school beter geholpen moeten worden bij het vinden van een stageplaats of een bpv-plaats.
Extra aandacht wordt gevraagd voor het inzetten van bevoegde docenten: het groene mbo zet relatief meer onbevoegde docenten in dan het overige mbo. Ex-studenten uit het groene mbo kijken positief terug op schoolinterne zaken. De relatie met en de aansluiting op het vervolgonderwijs en bedrijfsleven kunnen beter. De lat in het groene mbo mag van de ex-studenten hoger wat betreft moeilijkheidsgraad en diepgang.
6.8
6.9
6 betreft studenttevredenheid in het groene wo en hbo zijn echter geen reden om stil te zitten. Met name
de voorsprong in het groene hbo neemt af. Ook de uitval na een jaar neemt toe. Het groene hoger onderwijs heeft wel stevige ambities neergezet in de prestatieafspraken.
Monitor Groene School als Kenniscentrum als uitdaging • In een tumultueuze sociaaleconomische omgeving bestaan hooggespannen verwachtingen ten aanzien van de innovatiekracht van de groene kennisinstellingen in mbo en hoger onderwijs. Die verwachtingen leven in de topsectoren en zijn terug te zien in prestatieafspraken en de veranderde vraag naar werknemers vanuit arbeidsmarkt en kennis-economie. De druk om als agrarische sector in een toenemend concurrerende wereld de groene toppositie vast te houden, vraagt van alle betrokkenen een grote inspanning om de gestelde doelen te bereiken. De groene kennisinstellingen en de agrosector kunnen bogen op een lange traditie van intensieve samenwerking in de ‘gouden driehoek’ overheid-onderwijs-ondernemers. De kunst is nu om de (betere) student te behouden voor de groene onderwijskolom. Dat kan alleen door:
• goed in te spelen op de veranderende regionale opleidings en arbeidsmarktbehoeften;
• leerlingen en studenten uitdagend onderwijs van goede kwaliteit te leveren;
• als groene kennisinstellingen innovatieve groene kennis nog beter te vermarkten;
• te blijven werken aan het imago van de groene sector als aantrekkelijke werkgever.
Literatuur
Aequor Arbeidsmarkt (2012a). Doorstroom na het mbo groen 2010-2011. Ede: Aequor Arbeidsmarkt.
Aequor Arbeidsmarkt (2012b). Doorstroomcijfers vmbo-mbo groen. Ede: Aequor Arbeidsmarkt.
AOC Raad (2012). Notitie ‘Bezuinigingen op het AOC-onderwijs’. Ede: AOC Raad.
JOB (2012). JOB-monitor 2012. Studententevredenheid in het mbo. Amsterdam: Jongeren Organisatie Beroepsonderwijs (JOB).
Inspectie van het Onderwijs (2010). Een wisselend succes. Tegenvallers en successen in de leerresultaten van het groen vmbo. Utrecht: Inspectie van het Onderwijs.
Inspectie van het Onderwijs (2011). Sectoranalyse groen hoger onderwijs. Utrecht: Inspectie van het Onderwijs.
Inspectie van het Onderwijs (2012). Bevoegdheid docenten mbo 2011. Utrecht: Inspectie van het Onderwijs.
Keppels, E., Jager, A., & Hövels, B. (2012). Intredeposities van mbo'ers-groen in 2011. Ontwikkeling in intredeposities van mbo groen gediplomeerden anderhalf jaar na diplomering. Nijmegen: Kenniscentrum Beroepsonderwijs Arbeidsmarkt (KBA).
Nuffic (2012). Mobiliteit in beeld. Internationale mobiliteit in het Nederlandse hoger onderwijs. Den Haag: Nuffic.
OCW (2012a). Kerncijfers 2007-2011. Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW).
OCW (2012b). Overdrachtsdossier OCW. Den Haag: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW).
ROA (2012). Schoolverlaters tussen onderwijs en arbeidsmarkt. Maastricht: Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA).
Sectoraal Adviescollege HAO (2011). Sectorplan Hao 2011-2015. Het hoger beroepsonderwijs voor agro, voeding en leefomgeving. [S.l.;s.n.].
Vermaas, J. (2010). Kwaliteit staat buiten kijf! Masterplan kwaliteit vmbo-groen. Startpunt Kwaliteitsverbetering GL.
Ede: AOC Raad.
Basisberoepsgerichte leerweg vmbo
Kaderberoepsgerichte leerweg vmbo
gemengde/
theoretische leerweg vmbo
n=69 n=69 n=68
2011 2012 2011 2012 2011 2012
Basis 98,6 98,6 89,7 91,3 59,7 61,7
Zwak 1,4 1,4 10,3 7,3 37,1 36,8
Zeer zwak 0,0 0,0 0,0 1,4 3,2 1,5
Totaal 100 100 100 100 100 100
Bron: Inspectie van het Onderwijs, 2012
Bijlage
Tabel 1
Toezichtarrangementen groen vmbo naar leerweg op 1 september 2011 en 2012 (in percentages, n 2012=206)
6
7
7.1 7.2 7.3 7.4 7.5 7.6 7.7
Inleiding
Prestaties, rendement, uitstroom naar vervolgonderwijs en verschillen tussen scholen
Adviezen in het basisonderwijs Vertraging in de schoolloopbaan Verschillen tussen groepen leerlingen Sociale opbrengsten
Nabeschouwing
186 186 198 200 202 204 206