DEEL III: SECUNDAIRE SANCTIES EN JURISDICTIE
A. ONDERSCHEID NAARGELANG DE SOORT SECUNDAIRE SANCTIE
Opvallend is dat bepaalde secundaire sancties van de VS voorzien in boetes of zelfs vervolging voor een Amerikaanse rechtbank ten opzichte van niet-Amerikaanse entiteiten die de sanctieregeling niet naleven,258 terwijl andere secundaire sancties voorzien in een verbod op toegang tot de markt of het
grondgebied van de VS bij niet-naleving.259 Er kan aldus een verschil worden vastgesteld naargelang de
uiteindelijke gevolgen die kunnen voortvloeien uit de sancties voor niet-Amerikaanse entiteiten. Sommige auteurs spreken in het eerste geval van extraterritoriale sancties en geven de tweede soort de benaming van secundaire sancties.260 In dit onderzoek wordt niet dezelfde weg gevolgd en worden beide
termen als synoniemen gebruikt.
Een voorbeeld van eerstgenoemde soort secundaire sanctie is Titel III Libertad. Sectie 302 (a)(1) Libertad stipuleert dat een Amerikaanse onderdaan een burgerlijke procedure kan opstarten om een schadevergoeding te bekomen van personen die zich schuldig hebben gemaakt aan “trafficking” in eigendom waarvan die Amerikaanse onderdaan eerder werd onteigend door de Cubaanse overheid. Van laatstgenoemde soort vormen Titel IV Libertad en de ISA dan weer voorbeelden. Bij deze twee Amerikaanse sanctiewetten zijn de sancties zelf niet extraterritoriaal.261 Titel IV Libertad maakt het
mogelijk voor de VS om buitenlanders die van Amerikanen onteigende eigendommen in hun bezit hebben of daarin handelen de toegang tot zijn territorium te ontzeggen.262 De sancties die men onder de
257 V. LOWE, “Us Extraterritorial Jurisdiction: The Helms-burton and D'Amato Acts”, International &
Comparative Law Quarterly, vol. 46, no. 2, 1997, (378) 386.
258 Titel III Libertad. 259 Titel IV Libertad.; ISA.
260 B. EGEN, P. JEYDEL, “Back to the Future on “Extraterritorial” Sanctions on Russian Pipelines?”, Steptoe:
International Compliance Blog, 2017, geraadpleegd op 12 mei 2020,
https://www.steptoeinternationalcomplianceblog.com/2017/06/back-to-the-future-on-extraterritorial-sanctions- on-russian-pipelines/.; J.J. FORRER, “Secondary Economic Sanctions: Effective Policy or Risky Business?”,
Atlantic Council Issue Brief, 2018, 3.
261 V. LOWE, “Us Extraterritorial Jurisdiction: The Helms-burton and D'Amato Acts”, International &
Comparative Law Quarterly, vol. 46, no. 2, 1997, (378) 386.
55 ISA opgelegd kan krijgen, zijn ook eerder gericht tegen personen in de VS zelf. Zo kan de Amerikaanse overheid beslissen dat Amerikaanse, financiële instellingen geen leningen mogen geven of kredieten mogen verstrekken aan bepaalde gesanctioneerde personen.263 Ook wordt de president van de VS de
bevoegdheid toegekend om Amerikaanse personen een verbod op te leggen om te investeren in of aandelen of schuldinstrumenten te kopen van gesanctioneerde personen.264
Concreet komt het er dus op neer dat secundaire sancties van de laatstgenoemde soort ertoe kunnen leiden dat buitenlandse entiteiten de toegang tot de Amerikaanse markt of grondgebied worden ontzegd. Dit gebeurt echter op een onrechtstreekse wijze, omdat het Amerikaanse onderdanen zelf zijn die het doelwit zijn van de sancties. Het wordt immers de Amerikaanse personen verboden om te handelen met de buitenlandse entiteiten, waardoor men dus niet rechtstreeks het doen en laten van de buitenlandse entiteiten reguleert.265
Volgens een deel van de rechtsleer is er in dat geval geen probleem wat de legaliteit van de sancties aangaat. LOWE liet over Titel IV Libertad verstaan dat het een Staat vrij staat om personen uit te sluiten van zijn territorium. Er is geen enkele juridische verplichting die dit zou verbieden, uitgezonderd in het geval er een verdrag in het spel zou zijn. Ook met betrekking tot de ISA ziet hij geen problemen wat de wettigheid ervan aangaat. In beide voorbeelden gaat het om loutere grensmaatregelen die binnen de VS dienen nageleefd te worden waardoor de territoriale limieten van de Amerikaanse jurisdictie niet overschreden worden.266 Een mening die ook gevolgd wordt door anderen. Zo wordt aangegeven dat de
maatregelen die voortkomen uit de ISA enkel verplichtingen inhouden voor Amerikaanse personen en niet voor buitenlandse personen, hoewel de effecten van de maatregelen wel een invloed hebben op die personen.267 Dergelijke secundaire sancties trekken louter bepaalde privileges in met betrekking tot de
toegang tot de Amerikaanse markt, een recht die aan iedere Staat toekomt.268
Eenzelfde redenering kan men terugvinden bij MEYER. Hij omschrijft dergelijk type secundaire sanctie als een combinatie van het territorialiteitsprincipe en het nationaliteitsprincipe, de twee sterkste permissieve rechtsmachtsbeginselen.269 Het territorialiteitsprincipe houdt in dat men als Staat
263 Sectie 6 (a)(3) ISA. 264 Sectie 6 (a)(9).
265 B. EGEN, P. JEYDEL, “Back to the Future on “Extraterritorial” Sanctions on Russian Pipelines?”, Steptoe:
International Compliance Blog, 2017, geraadpleegd op 12 mei 2020,
https://www.steptoeinternationalcomplianceblog.com/2017/06/back-to-the-future-on-extraterritorial-sanctions- on-russian-pipelines/.
266 V. LOWE, “Us Extraterritorial Jurisdiction: The Helms-burton and D'Amato Acts”, International &
Comparative Law Quarterly, vol. 46, no. 2, 1997, (378) 385-386.
267 M. RATHBONE, P. JEYDEL, A. LENTZ, "Sanctions, Sanctions Everywhere: Forging a Path through Complex
Transnational Sanctions Laws." Georgetown Journal of International Law, vol. 44, no. 3, 2013, (1055) 1071.
268 Ibid.; J.J. FORRER, “Secondary Economic Sanctions: Effective Policy or Risky Business?”, Atlantic Council
Issue Brief, 2018, 5.
269 J.A. MEYER, “Second Thoughts on Secondary Sanctions”, University of Pennsylvania Journal of
56 wetgevingsjurisdictie mag uitoefenen over eigendommen, personen en handelingen of gedragingen die zich bevinden op zijn eigen territorium.270 Het nationaliteitsprincipe op zijn beurt komt erop neer dat
men jurisdictie mag vestigen met betrekking tot eigen onderdanen waar dan ook ter wereld.271 Volgens
MEYER is bijgevolg eender welke Staat gerechtigd om regelgeving op te stellen die toegepast kan worden op zijn eigen onderdanen binnen zijn eigen territorium.272 Een ‘terrinationale’ beperking van
secundaire sancties, zoals hij het zelf noemt, leidt niet tot mogelijke aansprakelijkheid van buitenlandse entiteiten indien zij de regelgeving van de uitvaardigende Staat niet naleven, hoewel dit niet wegneemt dat die buitenlandse entiteiten negatieve gevolgen kunnen ondervinden daardoor. Dit laatste is echter van ondergeschikt belang, want ook primaire sancties kunnen negatieve gevolgen inhouden voor entiteiten buiten het territorium van een uitvaardigende Staat.273 Secundaire sancties met dergelijke
‘terrinationale’ beperking zijn volgens MEYER wettig onder internationaal gewoonterecht.274
Een secundaire sanctie die kan resulteren in toegangsrestricties is trouwens geen middel dat enkel door de VS werd gebruikt. De Arabische Liga introduceerde een boycot tegen Israëlische ondernemingen en goederen na de oprichting van Israël in 1948.275 Een deel van de boycot is secundair in die zin dat het
personen in de Lidstaten van de Liga verboden wordt om handel te drijven met eender welke entiteit die zakendoet in Israël. Verder is er ook een tertiaire boycot die een verbod oplegt aan personen binnen de Liga om zaken te doen met personen die handel drijven met de VS of bedrijven die op de zwarte lijst van de Arabische Liga zijn opgenomen.276 Opmerkelijk is wel dat de VS eind de jaren ‘70 reageerde
met blokkeringswetgeving om te vermijden dat zijn onderdanen gevolg geven aan de secundaire en tertiaire sanctieregeling van de Arabische Liga.277 De Amerikaanse overheid geeft daarmee duidelijk
aan dat ze gekant is tegen de boycot van de Liga,278 maar spreekt zich tegelijk niet uit over de vraag of
de sancties wettig zijn onder internationaal recht.
Op basis van de redenering die door meerdere stemmen in de rechtsleer wordt gevolgd, kan men secundaire sancties opsplitsen in twee groepen. Enerzijds is er de groep die restricties aangaande de toegang tot de markt of het territorium van de uitvaardigende Staat inhouden, wat men als wettig
270 R.G. ALEXANDER, “Iran and Libya Sanctions Act of 1996: Congress Exceeds its Jurisdiction to
Prescribe Law”, Washington and Lee Law Review, 1997, (1601-1634) 1610.
271 J.A. MEYER, “Second Thoughts on Secondary Sanctions”, University of Pennsylvania Journal of
International Law, Vol. 30, Issue 3, 2009, (905) 937.; D.M. AMANN, Benchbook on International Law, American
Society of International Law, 2014, II.A-3.
272 J.A. MEYER, “Second Thoughts on Secondary Sanctions”, University of Pennsylvania Journal of
International Law, Vol. 30, Issue 3, 2009, (905) 909.
273 Ibid., 909 en 955. 274 Ibid., 967.
275 Congressional Research Service Report (U.S.) (M.A. WEISS), “Arab League Boycott of Israel”, 2006,
geraadpleegd op 12 mei 2020, https://fas.org/sgp/crs/mideast/RS22424.pdf, 1.
276 Ibid., 2. 277 Ibid., 4.
278 M.A. WEISS, “Arab League Boycott of Israel”, Current Politics and Economics of the Middle East, vol. 8, no.
57 beschouwt onder internationaal gewoonterecht. Anderzijds is er de groep van secundaire sancties die verder gaan dan dergelijke beperkingen en bijvoorbeeld tot gevolg hebben dat buitenlandse entiteiten boetes opgelegd kunnen krijgen of vervolgd kunnen worden in de uitvaardigende Staat. Voor laatstgenoemde soort kan men wel beargumenteren dat de Staat die de regels in het leven roept te ver gaat in het uitoefenen van zijn jurisdictie.279 Hoewel deze sancties niet voldoen aan het principe van
‘terrinationaliteit’ zoals voorgesteld door MEYER, kunnen zij eventueel wel nog gerechtvaardigd worden op basis van een ander permissief rechtsmachtsbeginsel.280 Omwille van het feit dat niet elke auteur het
onderscheid maakt tussen de twee types van secundaire sancties zoals die werden besproken in dit onderdeel, zal hierna voor de volledigheid ook de wettigheid van secundaire sancties die toegangsbeperkingen inhouden getoetst worden aan de andere permissieve rechtsmachtsbeginselen.