De mobiliteit van studenten en personeel binnen de EHOR

Hoewel  in  het  communiqué  van  Leuven/Louvain-­‐la-­‐Neuve  (2009)  een  duidelijke  doelstelling  omtrent   studentenmobiliteit  werd  geformuleerd  –  20  procent  van  de  studenten  zou  een  studieperiode  in  het   buitenland  moeten  hebben  gehad  tegen  2020  –  is  het  nog  niet  helemaal  duidelijk  over  welk  soort   mobiliteit  het  gaat.  Zo  is  het  niet  duidelijk  of  het  over  creditmobiliteit,  waar  op  korte  termijn  credits   worden  behaald  aan  een  buitenlandse  instelling,  of  over  diplomamobiliteit  gaat,  waar  een  diploma   wordt  behaald  in  het  buitenland,  en  is  het  niet  duidelijk  op  welke  studiecyclus  deze  doelstellingen   betrekking  hebben  (Beerkens,  2010b,  p.  65).  

Ook   is   het   concept   van   mobiliteit   van   personeel   binnen   de   EHOR   nog   niet   duidelijk   (Crosier   e.a.,   2012,   p.   171).   Toch   behoort   het   verhogen   van   deze   mobiliteit   ook   tot   de   doelstellingen   van   het   Bolognaproces.  

Tussen   1999   en   2007   is   het   percentage   EHOR-­‐studenten   dat   een   diploma   behaalde   in   een   ander   EHOR-­‐land  van  de  totale  populatie  afgestudeerden  gegroeid  van  1,9  tot  2,0  procent.  Dit  is  een  lichte   toename  in  diplomamobiliteit.  In  Figuur  4  worden  EHOR-­‐landen  ingedeeld  naargelang  de  groei  van   buitenlandse   afgestudeerden   afkomstig   uit   de   EHOR   tussen   1999   en   2007   en   hun   aandeel   in   de   totale   populatie   afgestudeerden   in   het   land.   Voor   heel   wat   landen   merken   we   dat   het   aantal   buitenlandse  EHOR-­‐studenten  minstens  verdubbeld  is  (Beerkens,  2010b,  pp.  69-­‐70).  Kroatië  (>  500   %),  Tsjechië  (>  400  %)  en  Litouwen  (>  300  %)  hebben  de  grootste  groei  gekend  tussen  1999  en  2007.   In  Figuur  4  kunnen  vier  landenclusters  onderscheiden  worden.  Ten  eerste  merken  we  dat  er  landen   zijn   die   én   met   een   afname   van   de   buitenlandse   studenten   geconfronteerd   worden   én   over   het   algemeen   weinig   buitenlandse   EHOR-­‐studenten   aantrekken   (bijvoorbeeld   Turkije,   Roemenië   of   Albanië).   Een   tweede   cluster   bestaat   uit   landen   die   een   groei   in   het   aandeel   buitenlandse   EHOR-­‐ studenten   hebben   gekend,   maar   nog   steeds   relatief   weinig   buitenlandse   EHOR-­‐studenten  tellen  in   hun  totale  populatie  afgestudeerden  (bijvoorbeeld  in  Macedonië,  Italië  of  Finland).  Een  derde  type  

bestaat  uit  landen  die  én  groeien  met  betrekking  tot  het  aandeel  buitenlandse  EHOR-­‐studenten  én   over  het  algemeen  veel  buitenlandse  studenten  aantrekken  (bijvoorbeeld  in  Nederland,  Luxemburg   of   Denemarken).   Tenslotte   zijn   er   nog   landen   die   reeds   een   groot   aandeel   buitenlandse   EHOR-­‐ studenten   aantrokken   en   over   een   stabiele   proportie   buitenlandse   EHOR-­‐studenten   beschikken   (bijvoorbeeld  in  Zwitserland,  België  of  Zweden).  

Figuur   4:   De   aantrekkelijkheid   van   de   verschillende   EHOR-­‐landen   voor   buitenlandse   EHOR-­‐ studenten  (overgenomen  uit:  Beerkens,  2010b,  p.  69)  

Zoals   Beerkens   (2010b,   p.   70)   concludeert,   ziet   het   ernaar   uit   dat   de   kloof   tussen   West-­‐   en   Oost-­‐ Europa  toeneemt.  De  West-­‐Europese  landen  blijven  de  belangrijkste  trekpleisters  voor  buitenlandse   studenten  uit  de  EHOR.  Wel  is    er  een  toename  is  in  de  studentenmobiliteit  onder  de  Centraal-­‐,  Oost-­‐   en  Zuidoost-­‐Europese  landen.  

Bovendien  is  er  een  kloof  tussen  de  instroom  en  uitstroom  van  studenten  in  de  EHOR-­‐landen.  Zo  zijn   het   Oostenrijk,   Tsjechië,   Duitsland,   Zwitserland,   het   Verenigd   Koninkrijk   en   de   andere   Noordwest-­‐ Europese  landen  die  vooral  buitenlandse  EHOR-­‐studenten  aantrekken,  terwijl  ze  zelf  heel  wat  minder   studenten  tellen  die  naar  het  buitenland  trekken  (Beerkens,  2010b,  p.  70).  Het  Verenigd  Koninkrijk,   Duitsland,  Frankrijk  en  Oostenrijk  trekken  bijvoorbeeld  samen  al  54  procent  van  de  totale  populatie   mobiele   EHOR-­‐studenten   aan,   terwijl   het   Duitsland,   Frankrijk,   Rusland,   Oekraïne,   Italië,   Polen,  

Slowakije  en  Griekenland  zijn  die  voor  48  procent  van  de  uitstroom  van  studenten  verantwoordelijk   zijn  (Crosier  e.a.,  2012,  pp.  156-­‐159).5    

Creditmobiliteit   is   een   tweede   manier   om   naar   de   studentenmobiliteit   te   kijken.   Hoewel   creditmobiliteit   op   het   Europees,   of   op   bi-­‐   of   multilateraal   niveau   mogelijk   gemaakt   wordt   door   georganiseerde   programma’s,   waarvan   het   Erasmusprogramma   een   bekend   voorbeeld   is,   verloopt   het   grootste   aandeel   van   de   creditmobiliteit   op   een   ongeorganiseerde   manier,   op   initiatief   van   individuele  studenten  (Beerkens,  2010b,  p.  65).  

De   groei   in   creditmobiliteit   door   het   Erasmusprogramma,   dat   in   2012   zijn   25e   _{verjaardag   afsloot}   (European  Commission,  2013),  zou  vooral  te  wijten  zijn  aan  de  nieuwe  landen  die  eraan  participeren   (Beerkens,  2010,  p.  70).  Er  is  vooralsnog  geen  evidentie  dat  het  Bolognaproces  de  mobiliteit  ontstaan   door   het   Erasmusprogramma   zou   hebben   bevorderd.   De   groei   van   de   deelnemers   aan   Erasmus   situeert   zich   hoofdzakelijk   in   de   landen   die   aan   het   Erasmusprogramma   begonnen   deel   te   nemen   rond   de   tijd   dat   het   Bolognaverdrag   werd   ondertekend   en   kan   dus   eigenlijk   gewoon   als   een   natuurlijke   groei   ten   gevolge   van   de   uitbreiding   van   het   aantal   deelnemende   landen   beschouwd   worden  (Beerkens,  2010b,  p.  71).  

Ook   in   het   Erasmusprogramma   is   het   oost-­‐westpatroon   aanwezig.   Het   zijn   vooral   studenten   uit   landen   zoals   Polen,   Roemenië,   Bulgarije   en   Turkije   die   naar   EHOR-­‐landen   in   het   Westen   trekken,   terwijl   in   landen   zoals   Zweden,   Spanje   en   het   Verenigd   Koninkrijk   veel   meer   instroom   is   aan   Erasmusdeelnemers  dan  uitstroom  (Beerkens,  2010b,  p.  71).  

Uit   de   Eurostudentsurveys,   waarin   informatie   over   meerdere   vormen   van   studentenmobiliteit   verzameld   wordt,   blijkt   dat   het   percentage   studenten   die   een   buitenlandse   studie-­‐ervaring   gehad   hebben   overal   minder   dan   20   procent   was   in   2008   (Beerkens,   2010b,   p.   71).   Voorts   werd   voor   studenten  uit  sommige  landen  zelfs  een  grote  afname  vastgesteld  tussen  2000  en  2008.  Studenten   uit  Noorwegen  komen  volgens  de  cijfers  van  de  survey  het  dichtst  in  de  buurt  van  de  doelstelling  van   Leuven/Louvain-­‐la-­‐Neuve   (2009).   Naast   Noorwegen,   lag   in   2008   enkel   in   Duitsland   en   Finland   het   percentage   studenten   met   een   buitenlandse   studie-­‐ervaring   boven   de   15   procent.   Met   de   huidige   stand   van   zaken   van   de   ontwikkelingen   binnen   het   Bolognaproces   kan   de   haalbaarheid   van   de   Leuven/Louvain-­‐la-­‐Neuve-­‐doelstelling  (20  %)  in  twijfel  getrokken  worden.  Het  ziet  er  vooralsnog  niet   naar  uit  dat  er  ernstig  nagedacht  wordt  over  manieren  om  deze  doelstelling  te  behalen.  

Over   de   mobiliteit   van   personeel   in   het   Europees   hoger   onderwijs   is   maar   zeer   weinig   data   voorhanden  (Crosier  e.a.,  2012,  p.  171).  Volgens  gegevens  afkomstig  uit  het  Erasmusprogramma  gaat   het  vooralsnog  om  zeer  geringe  aantallen  (Crosier  e.a.,  2012,  p.  173).