Lakennijverheid van Tiverton (Groot-Brittannië)

Dit hoofdstuk gaat in op de textielnijverheid van Tiverton. Er wordt hierbij gekeken naar historische gegevens en archeologische gegevens. Op deze manier wordt er getracht een duidelijk beeld te krijgen, hoe de textielnijverheid erin Tiverton uit heeft gezien en welke productiestappen Tiverton heeft gekend. Ook wordt er van de gevonden Tivertonse

textielloden uit Zwolse bodem een verspreidingskaart gemaakt, om een mogelijk patroon te krijgen van de verspreiding van textielloden.

4.4.1 Historische gegevens Tiverton

Het plaatsje Tiverton was ooit een dorp zonder betekenis. Vanaf de veertiende eeuw bracht de komst van Vlaamse wevers en drapeniers een grote verandering in het dorpje. Er werden langs de rivier de Exe diverse volmolens gebouwd. Dit leidde tot een enorme toename van de werkgelegenheid. Tiverton lag strategisch, want het had directe toegang tot twee belangrijke havens, Dartmouth en Exter, die ervoor zorgden dat de producten snel

geëxporteerd konden worden. De wol die afkomstig was uit geheel Devon en Wales zorgde voor een explosieve groei van het aantal verschillende producten. Uit bronnen blijkt zelfs dat er wol uit Ierland naar Tiverton vervoerd werd om aan de vraag te voldoen. In Londen

werden de wolproducten verkocht en er werd overgegaan tot export naar andere landen.140 De stad Tiverton groeide uit tot een van de belangrijkste schakels in de wolindustrie. De wol uit Tiverton was bekend, omdat de wollen stof een bijzonder fijne kwaliteit had. Deze fijne wollen stof uit Tiverton kreeg als naam ‘Tiverton Kersey’. Het hoogtepunt van de Tivertonse industrie lag in het begin van de achttiende eeuw. Aan het einde van de achttiende eeuw nam de productie sterk af, omdat er in Nederland een verbod kwam op invoer van wollen producten uit Engeland. Daarnaast zorgde ook de opkomende industriële revolutie voor een keerpunt in deze levendige handel.141

4.4.2 Archeologische bronnen Tivertonse textielloden uit Zwolse bodem

Het belangrijkste kenmerk van de Tivertonse loden is dat er een schoen of een voet op staat afgebeeld. Daarnaast staan er vier letters op het lood die verwijzen naar de wever van het betreffende stuk stof.142 Ook staat er op de loden de naam Tiverton. Op de keerzijde staan meestal twee cijfers. Deze verwijzen naar de lengtemaat van het betreffende stuk stof. De stof onderging een strenge controle en werd met grote precisie gemaakt en voorzien van een keur. Vandaar dat men de stof voorzag van een loden zegel. Pas na de achttiende eeuw kwamen de machines die in een sneller tempo de stof konden produceren. Vanaf dat moment werden de stukken nog maar zelden gekeurd. 143

Aanwezigheid Tivertonse loden in Nederland en in de regio Zwolle

140 https://finds.org.uk/database/artefacts/record/id/658749. 141 https://finds.org.uk/database/artefacts/record/id/658749. 142 Egan 2001, 50.

Er komen rondom Zwolle diverse loden uit Tiverton voor. Dit kan wijzen op een directe handelsverbinding. Uit bronnen blijkt dat er een levendig handelsverband was tussen Tiverton en Ieper en andere Vlaamse steden. Vanuit de Vlaamse steden werden de

producten verder verhandeld richting de Nederlandse steden. De steden Leiden, Amsterdam en Haarlem komen hiervoor in aanmerking. De volgende stap – die voor de hand ligt – is dat er producten in Zwolle zijn verhandeld op een jaarmarkt.

Diversiteit in de loden

Qua uiterlijk zijn alle loden die afkomstig zijn uit Tiverton gelijk. Er zijn alleen kleine verschillen per producent. Hieronder in figuren 29 en 30 worden twee soorten loden uit Tiverton getoond. Het verschil zit onder aan de voet. Op het lood links staat RF en op het rechterlood staat SF. De randtekst is als volgt: SAM. BURRIDGE. TIVERTON (catnr. TW0065 en TW0066).

Figuur 27 Twee voorzijden van Tivertonse textielloden gevonden in Zwolle (uit collectie T. Wolf).

De keerzijde van de loden heeft een aantal verschillen. Hieronder de keerzijde van de loden op dezelfde volgorde als hierboven. De randtekst van het linker lood is THOM.WRIGHTON met binnen in de parelrand 22 en GO. De keerzijde van het rechterlood is nagenoeg hetzelfde, alleen verschilt de randtekst. Er staat THOM.WERE & SONS144.

Figuur 28 Twee keerzijden van Tivertonse textielloden gevonden in Zwolle (Uit Collectie T. Wolf).

De koopman achter deze loden was Samuel Burridge. Hij leefde van 1678 tot 1734 en blijkt zelfs nog burgemeester te zijn geweest. Op een bepaald moment werd er besloten om de letters te veranderen van S/F naar R/E.145

144 https://finds.org.uk/database/artefacts/record/id/658749. 145 https://finds.org.uk/database/artefacts/record/id/658749.

4.4.3 Verspreidingskaart Tivertonse textielloden uit Zwolse bodem

Figuur 29 Verspreidingskaart waar de Tivertonse textieloden zijn aangetroffen (Google Earth).

Figuur 31 toont de verspreiding van de Tivertonse textielloden die rondom Zwolle zijn aangetroffen. Wat opvalt, is dat alle textielloden in het buitengebied van Zwolle zijn

gevonden. Een mogelijke verklaring hiervoor kan zijn dat het meegekomen is met stadsafval uit Zwolle, met als doel de grond vruchtbaar te maken voor akkerbouw. De Tivertonse textielloden worden met enige regelmaat gevonden door hobbyisten met een

metaaldetector. Mogelijk dat er ook iets te zeggen valt over een eventuele

handelsconnectie. Misschien leverde Tiverton goederen aan Zwolle. Dit zou een nader onderzoek moeten uitwijzen. Uit bronnen blijkt alleen dat er een bloeiende handel was tussen Tiverton en Ieper.146 Nergens wordt er een eventueel verbond tussen Tiverton en Zwolle beschreven.