KONSEPSUELE BETEKENIS VAN ^a6r|TeiJO

Die werkwoord |ia0r|Teuci) kom slegs vier keer in die Nuwe Testament voor; daarvan is drie keer in Matteus (13:52; 27:57; 28:20) en een keer in Handelinge (14:21). Maar nou is naGryreuQ die werkwoordvorm van die sel-fstandige naamwoord p.a0Tyrr|Q, wat veelvuldig in al vier die evangelies en Handelinge voorkom, (en nerens elders in die hele N.T. nie). Daarom is dit voor-die-hand-liggend om 'n ondersoek na die konsepsuele betekenis van Ha6r|Tei)co te begin met 'n ondersoek na die betekenis van p.a0Tyrr|c;. Verder sal slegs een teksgedeelte, naamlik Matteus 28:16-20, indringend ontleed word.

misterie-godsdienste voorgekom. Daarin het dit die betekenis van leerling, met nadruk op die informele, persoonlike verwantskap tussen die lesrling en

die leermeest&r (SiSctCKaXo?). Dit hou in dat die leerproses nie net plaasgevind het deur die verwerwing van intellektuele kennis nie, maar veral ook deur die lewensvoorbeeld van die lsermeester na te volg

(Rengstor-F, 1967:416-26; Son, 1983:95-107).

Die Septuaginta gebruik M.a6rpx|<; glad nie (Rengstor-F, 1967:426; Son, 1983:107; Bosch, 1983:230).

Die MerkNoord |ia6eiv koi Nel voor in Jes 8:16 as die LXX se (verkeerde) Neergawe van die selfstandige naaMaord limit (leerlinge) in die Hasoretiese teks. In Jes 50:4 het die LXX die

/;'«/</gewoon weggelaat sn in 1 Kron 28:8 word leerlinge met die part, |KH/6w<foT0V weergegee.

Die latere Judaisms span die woord talmidim veelvuldig in as 'n aanduiding vir iemand wat die Tora en die Joodse tradisies bestudeer (Rengstor-f

1967:432). Iemand is egter slegs as 'n talmid beskou wanneer hy horn by 'n rabbi gevoeg het - en dan het die klem in so 'n verhouding nie soseer geval op die persoonlike verwantskap nie, maar op stiptelike gehoorsaamheid aan

die onderrig van die rabbi (Rengstor-F, 1967:434).

Hierdie ondersoek na die konsepsuele bBtekenis van p.a8r|Teuci> in die Nuwe Testament, vereis indringende ontleding van Matteus 28:16-20 as van kardinale betekenis. Dit is veral so vir die sintaktiese struktuurontleding en gedagteopbou daarvan, wat nou eerstens aandag sal geniet. Ek sluit hiervoor aan by 'n sintaktiese struktuurontleding van Mt 28:19-20 wat ek reeds tevore gedoen het (Buys, 1984:40) Bn wat later op diesel-fde manier meer uitgebreid deur Botha, 1986:351) gedoen is. Met enkele wysigings en aangevul met 'n visuele uiteensetting van die gedagteopbou gee ek dit tans wear (blaai asb. na uitvou bladsy 156, 157, en

Die u i t e e n s e t t i n g van d i e gedagteopbou v u l ek aan deur ' n weergawe van Coetzee (1985) se g e d a g t e s t r u k t u u r - o n t l e d i n g , wat ek t e r w i l l e van m a k l i k e v e r w y s i n g onveranderd h i e r gee ( b l a a i a s b . na u i t v o u b l a d s y 1 5 9 ) .

In die lig daarvan dat daar in die opset van hierdie studie nou slegs ruiite is vir 'n leer oorsigtelike HeergaHe van die ondersoek na die konsepsuele betekenis van |ia0T|Teii», sal hier slegs van hierdie een teksgedeelte se betekenis binne sy konteks so volledig rekenskap gegee word. Hanneer later eksegetiese ondersoek na die betekenis van 8i8a<JK» gedoen word, sal user na hierdie teksgedeelte en die strukturele ontleding daarvan terugvemys word.

U i t h i e r d i e ontledings i s d i t d u i d e l i k dat verse 18d-20 ' n A-B-A patroon vorm:

A s t e l die universele mag wat aan die opgestane Here gegee i s

B s t e l die universele missionSre opdrag aan die kerk wat daaruit v o o r t v l o e i

C s t e l die universele teenwoordigheid van die opgestane Here by sy kerk. Coetzee (1985) se kommentaar - dat daar volgens die t i p i e s e v e r t e l m a t e r i a a l van Matteus ook nog ' n tweede B-element verwag kan word, maar dat d i t h i e r weggelaat word omdat die kerk se konkrete handeling i n die u i t v o e r i n g van die sendingopdrag die patroon v o l t o o i - b r i n g d u i d e l i k na vore dat die missionere motie-F t o t en met die wederkoms van Christus a l t y d soos ' n goue draad deur die h a r t van kerkwees moet loop.

D i t i s u i t die gedagteopbou opvallend dat die opdrag am dissipels te maak j u i s v o o r t v l o e i ( v g l . d i e p e r t i n e n t e o w by na8r|Te\jaaTe) u i t d i e proklamasle van die opgestane Here se allesomvattende volmag (naoa egoucia €1/ oupauw KCU em vr\q yn?) • Hy het reeds tevore e^ouaia apenbaar om t e

l e e r , om siekes gesond t e maak, om duiwels u i t t e dry-F en om sondes t e vergewe. Wat h i e r dus nuut i s , i s dat Hy nou naaa e^ouoia b e s i t (Meier,

Bosch, 1 9 8 3 : 2 2 8 ) . Hy w i l sy m a g t i g e heerskappy juis laat sigbaar word in die dissipels wat gemaak word. K u i p e r (1978:67) h e t dus g o e i e g r o n d CDOI t e beweer d a t d i e h a r t van h i e r d i e opdrag t e n d i e p s t e ' n roep i s na d i e e r k e n n i n g van d i e soewereine C h r i s t u s : " I t s theme i s t h e Sovereign Christ.

I t i s a s o v e r e i g n command t o p r o c l a i m Him t o a l l n a t i o n s . I t i s an u n q u a l i f i e d demand -for u n i v e r s a l r e c o g n i t i o n o f H i s s o v e r e i g n t y . I t i s a s u r e prophecy o f t h e consummation o f h i s s o v e r e i g n t y " .

D i t i s v e r d e r o p m e r k l i k d a t naSryreuaaTe d i e s e n t r a l e werkwoord i s wat v o l g e n s h i e r d i e t e k s g e d e e l t e bestaan u i t d r i e a s p e k t e wat met d r i e p a r t i c i p i a aangedui w o r d , naamlik (1) uopeuGevxeQ, (2) BcmTi^ovxe?, (3) 8i6aaKOVTe<s, en dus k a r d i n a l e a s p e k t e van nadryreuaaTe na v o r e b r i n g .

S c h l a t t e r (1948:23) meen d a t d i t t i p i e s van M a t t e u s se s t y l i s om d i e a o r i s t u s p a r t i c i p i u m voorop t B p l a a s wanneer twee a k s i e s e i n t l i k bedoel om een g e b e u r t e n i s aan t e d u i . D i e f e i t d a t M a t t e u s ook d i k w e l s d i e werkwoord nopevjoncu g e b r u i k as ' n pleonasme saam met ander werkwoorde wat i m p e r a t i e w e i s (Mt 2 : 8 ; 9 : 1 3 ; 1 1 : 4 ; 1 7 : 2 7 ; 2 8 : 7 ) , i m p l i s e e r d a t sy f o k u s met TOpeOoncu n i e a l t y d op * n d a a d w e r k l i k e r e i s van een g e o g r a f i e s e p u n t na ' n ander i s n i e . D i e woord ltopeu8evTe<5 d i e n meestal om d i e hoofwerkwoord t e v e r s t e r k

( O ' B r i e n , 1976:72) en ' n nuanse van d r i n g e n d h e i d (Rogers, 1 9 7 3 : 2 6 1 ; De R i d d e r , 1971:185) daaraan t e k o p p e l . I n h i e r d i e t e k s d i e n d i e uopeu6evTeg ook d a a r t o e om d i e d r i n g e n d h e i d en s e n t r a l i t e i t van p.a6ryreijaaTe t e b e k l e m t o o n . D i t neem n i e weg n i e d a t Jesus se d i s s i p e l s ook wel soms o n t s a g l i k e r e i s e i n d i e u i t v o e r i n g van h u l l e opdrag s a l onderneem, maar d i e r e i s op s i g s e l f i s ' n bysaak, s l e g s d i e middel om by d i e w e r k l i k e d o e l , naamlik p.a6ryreuaaTe u i t t e kom.

Bosch (1983:229) toon duidelik aan hoe die verkeerde, eensydig geografiese verstaan van en priodre klea op topeuSevte; in die Hesterse sendingbeleid daartoe gelei het dat aissionere arbeid meestal gesien is as iets wat (los van die plaaslik gevestigde kerk en geneenskap) in die verre vertes gedoen moet word en op die aanier losgetaak is van sy plek as behorende tot

die Nese en kern van die roeping van elke plaaslike kerk binne in die plaaslike geaeenskap: "... one qualified (os sendeling te Nees, P.J.B.) if one Nas coaeissioned by an agency in one locality to go and work in another. The greater the distance between these two places, the clearer i t Has that the individual Has a missionary... On the home front the chief concern Has to check the spread of the weeds". (Net ander woorde: eensydige klea op die bewaring ten koste van verReordering! P.J.B.) Hanneer nopeuOei/Te; egter reg verstaan Hard as 'n uitdrukking wat die dringendheid en erns van (laOrixeuoaxe bekleataan, dan begin elke plaaslike kerk on van die buitestaanders in sy eie oagewing ook navolgers van die opgestane Here te laak en word die geneente sowel kwantitatief as knalitatief opgebou.

Matteus se g e b r u i k van nadryreuacnre i n h i e r d i e p e r i k o o p i s n i e n e t i n d i e l i g van d i e p e r i k o o p s e l f b e l a n g r i k n i e , maar ook omdat d i e p a r a l l e l l e g e d e e l t e i n d i e M a r k u s - e v a n g e l i e (Mk 16:15) h i e r KT)pu£ctTe h e t . V i r M a t t e u s s e l f was d i e s l e u t e l w o o r d waarmee Jesus se b e d i e n i n g sowel as d i e van d i e d i s s i p e l s b e s k r y f i s , t o t nou t o e ook Kr)pu£cnre (Mt 4 : 1 7 , 2 3 ; 9 : 3 5 ; 1 0 : 7 ; 2 4 : 1 4 2 6 : 1 3 ) . Nou word KTpu^crre e g t e r met naeryreuoaTe v e r v a n g . D i e t a a k van Jesus se d i s s i p e l s ( h i e r reeds - soos i n Hd 6 : 1 ; 9 : 1 , 2 5 ; 1 1 : 2 9 ; 2 1 : 1 6 ; - t e v e r s t a a n as n i e n e t d i e t w a a l f n i e , maar d i e Nuwe-Testamentiese k e r k ; v g l . ook Bosch, 1983:243; T r i l l i n g , 1 9 6 4 : 3 1 ; S t r e c k e r , 1 9 6 2 : 1 9 1 - 2 2 6 ) , i s nou n i e meer n e t om t e v e r k o n d i g n i e , maar om mense by d i e gemeenskap van Jesus se v o l g e l i n g e i n t e l y f ( T r i l l i n g 1 9 6 4 : 4 7 , 5 0 ) . D i e nuwe v o l g e l i n g e wat op h i e r d i e manier gewen w o r d , s t a a n dan ook d a d e l i k onder d i e bevel van d i e opgestane Here om s e l f ook d i s s i p e l s t e maak. De Ridder (1971:187) som h i e r d i e p u n t so o p : "When one responds t o h i s p e r s o n a l c a l l , ' F o l l o w Me' he w i l l have t o say t o men, ' F o l l o w Him w i t h m e ! ! "

D i t i s n o d i g om ook d i e s e l f s t a n d i g e naamwoord nadryrrVS onder d i e l o e p t e neem om d i e b e t e k e n i s van nadTyreuw e n i g s i n s b e t e r t e v e r s t a a n . Dan word d i t gou d u i d e l i k d a t d i t i n d i e e e r s t e p l e k ' n b a i e nou p e r s o o n l i k e verwantskap met Jesus b e h e l s ( R e n g s t o r f , 1 9 6 7 : 4 4 1 ; Hawthorne, 1976:130 B e r n o u l l i , 1 9 5 8 : 9 1 ) . Du T o i t (1988:222) meen s e l f s d i t i s d i e k e r n van d i s s i p e l s k a p . H i e r d i e p e r s o o n l i k e band i s so n o u , d a t d i t t e n d i e p s t e d i e opgestane Here i s wat i n en deur sy d i s s i p e l s ander mense roep om ook sy

Verder behels dissipelskap 'n totale lewe van oorgawe aan Horn en daarom ook aan mekaar (vgl. Mt 10:37-38; 16: 24-26; Lk 14:33; Jh 13:34,35). 0m 'n dissipel van Jesus te wees beteken nie iets eenmaligs wat iemand doen nie, maar dit is die tipering van 'n totale lewenstyl (Lk 6:40; Jh 15:7,8). Daarom kan Schweitzer (1973:351) selfs S B dat om 'n dissipel van Jesus te wees beteken om met Horn op 'n reis te gaan wat nooit in hierdie lewe ophou nie. (Vgl. in hierdie verband die TCOKJag xaq rpepot? ecog TT|<; aui/reXe tag T O U

aiw^OQ.) Hierdie standpunt word versterk word deur die feit dat die sintaktiese struktuurontleding en die gedagteopbou van Matteus 28:16-20 aan

die lig bring dat dit wesentlik deel is van liaOryreuaaTe C n aspek daarvan) om die mense wat ingelyf word by Jesus se navolgers, te leer om alles te

onderhou wat Hy hulle beveel het. (Die woord

word later apart

ondersoek, vgl. pt. 2.2., net hierna.)

Die feit dat doop en onderrrig (as verdere participia) wat voortvloei uit

|jiC(6ir|Teucc(Te, hier as aspekte van die maak van dissipels aangedui word, beteken dat liaSryreucaTe ' n proses van inlywing by die sigbare liggaam van Christus behels (doop in sy Naam) en verdere begeleiding op 'n pad van groeiende gehoorsaamheid.

Saaklik omvat die betekenis van die woord |Jta6iryTe\jaaTe hier dus sowel die vermeerdering as die bewaring van die kerk, want om iemand 'n dissipel te maak, beteken om horn nie net op die pad te plaas agter Jesus aan nie, maar om Horn te begelei op 'n pad van groeiende selfverloening en oorgawe aan die opgestane Here.

OR hierdie rede het Bosch (1983:233) gelyk on die gevaar van oppervlakkigheid in die sendingaetodologie van McGavran en vele eksponente van die 'Church Growth Hoveaent" bloot te 16

en aan te toon dat dit voortvloei uit hulle verkeerde verstaan van die Bybelse betekenis van |io6i)X£V0ax£. Die kern van die saak is dat hulle "discipling" sien as blote "first level decision only, followed at a later stage by second level decision".

G E v U - G T R E K K I N G S

2.1.3.1. Die woord nadryireuto beteken om in die gang van die alledaagse lewe mense by die kerk van Christus in te ly-F en hulle op 'n lewenslange pad van oorgawe en gehoorsaamheid aan Jesus Christus te begelei. Daarom omvat die woord sowel die bewaring as die vermeerdering van die kerk.

2.1.3.2. Die opdrag om dissipels te maak vloei uit die soewereine allesomvattende heerskappy van die opgestane Here voort. Derhalwe is sowel die kwalitatiewe as die kwantitatiewe opbou van die gemeente 'n erkenning van die soewereine koningskap van Christus, en juis ook gerig op verdere erkenning van hierdie soewereine allesomvattende heerskappy deur alle mense uit alle nasies van alle tye in alle omstandighede.

2.1.3.3. In 'n kerk wat waarlik die soewereine koningsheerskappy van die opgestane Here erken, behoort die missionere motief tot en met die wederkoms van Christus altyd soos 'n goue draad deur die hart van kerkwees te loop, omdat dissipelskap sonder missionere ywer ondenkbaar is.

2.1.3.4. Gehoorsaamheid aan die bevele van die opgestane Here behels beide om die evangelie te verkondig en om mense by die gemeenskap van Jesus se volgelinge - sy kerk - in te ly-F. Daarom word ruimte en geleentheid gebied vir gelowiges se lewenslange bBgeleiding op 'n pad van groeiende gehoorsaamheid aan die bevele van die opgestane Here.

2.2. StSaOKQ IN DIE MJWE TESTAMENT

2.2.1. MDTIvERING VIR DIE BE8TU0ERINS VAN 6l6aOKG>

Matteus 28:19 dui 8 iSctOKW aan as een van die aspekte van die totale presses van dissipels maak. Daarom is dit voor die-hand-liggend om dit in die ondersoek na Nuwe-Testamentiese antwoorde op die sentrale vraag van hierdie studie as *n sekondBr ter saaklike woord te beskou.

Verder word die woord SlSaOKto deur sommige navorsers beskou as 'n woord wat nie primer met die kerk se gerigtheid na buite te doen net nie. Van Swigchem (1955:156) is byvoorbeeld van mening dat dit "... veeleer een uitdrukking vaor een bepaalde missionaire 'nazorg' dan voor net eigenlijke verbreiding van het evangelie..." (kursief by die outeur, P.J.B.) is. Coetzee (s.j.:9) stel dit versigtiger. Hy is van mening dat 8l8aaKQ en stamverwante woorde normaalweg volg op die aanvangskerugma "... maar mag nie as die uitsluitlike aard van die prediking in die gevestigde kerk gesien word nie". Ander navorsers (Goetchius 1979:91) behandel 6l8aaKto en die stamverwante woord 8l8aOKaXo? egter as 'n "key term" van "The Concept of Evangelism in the New Testament..."

Die woord hang tog ten nouste saam met die omvattende opbou van die gemeente (vgl. Kol 2:6; 3:16). Dit word ook in die nouste verband met euayyeX^Q (vgl. Hd 15:35) en KaTavyeMoo (vgl. Hd 4:2; 5:42) gebruik. Daarom is dit gerade om eksegetiese ondersoek te doen na die betekenis van die woord - veral na die implikasies van die betekenis van die woord vir die verhouding tussen gemeenteopbou en evangelisering.

2.2.2. SEMANTIE9E VELDE VAN SlSaOKO)

semantiese veld saam met 'n groot aantal ander woorde voorkom wat almal 'n varm van kammunikasie aandui. Binne hierdie semantiese veld kom 8l8aOKG> voor in die subveld wat beteken cam "apleiding" te vaorsien - dit wil se: om

te leer, soos byvaorbeeld in Lk 11:1. Louw en Nida (1988 (1):414) vestig die aandag daarop dat dit by die bepaling van 'n vertaalekwivalent van SlSacfKW belangrik is am uitdrukkings te vermy wat 'n blote klaskamersituasie sal aandui. In die lig daarvan is dit die beste om met "leer" te vertaal. Vine (1940:111) wys daarop dat die objek van die onderrig sowel mense as dinge kan wees.