Klimaatakkoord en adaptatiebeleid

Klimaatakkoord bevat hoofdlijnen voor vermindering koolstofdioxide

Het Klimaatakkoord is een onderdeel van het Nederlandse klimaatbeleid. Het is een overeenkomst tussen veel organisaties en bedrijven in Nederland om de opwarming van de aarde tegen te gaan. Het doel is om de CO₂-uitstoot in 2030 met 49 procent te verminderen ten opzichte van 1990. Om dit doel te halen zijn afspraken gemaakt met provincies, het bedrijfsleven en maatschappelijke partijen over te nemen maatregelen. Maatregelen die zijn voorgesteld in het Klimaatakkoord en die een belangrijke relatie hebben met het natuurbeleid zijn 1) aanleg van nieuw bos, 2) aanpassing bosbeheer 3) aanleg windmolens en zonnepanelen, 4) vernatting van veengronden (Knegt et al. 2020).

Maatregelen Klimaatakkoord nog verder uitwerken

Na ondertekening van het Klimaatakkoord zijn de provincies, regio’s en maatschappelijke partijen begonnen met het uitwerken van de maatregelen. De mate van uitwerking van maatregelen is daarbij nog heel verschillend; de Regionale Energiestrategieën (wind- en zonneparken) zijn het verst uitgewerkt (Knegt et al. 2020).

Natuurbeleid Natuurpact en verwant beleid | 77

De planontwikkeling gaat snel vanwege de druk door taakstellingen en deadlines. De raakvlakken van zonne- en windparken met andere opgaven zoals natuur krijgen veelal beperkt aandacht in de plannen. Het Rijk en de provincies hebben begin 2020 de hoofdlij- nen van hun bosstrategie vastgesteld, om de afweging tussen natuur en klimaat te facilite- ren (LNV & IPO 2020). Ze ronden hun bosstrategie medio 2020 af. Provincies zijn bezig met beleidsontwikkeling voor klimaatbos en enkele provincies hebben ambities geformuleerd waaronder Noord-Brabant en Overijssel. De implementatie hiervan moet nog starten (Knegt et al. 2020). De andere strategieën voor kwelders en vernatting van veen moeten nog nader uitgewerkt worden. De regionale veenweidestrategieën zijn voorzien voor 2020.

Samenhang tussen klimaat en natuur mogelijk

Deze voorgestelde maatregelen in het Klimaatakkoord hebben zowel een effect op de vermindering van CO₂ als op de realisatie van natuurdoelen. Andersom kent het natuurbeleid raakvlakken met het klimaatbeleid doordat maatregelen uit dit beleid invloed hebben op de uitstoot van broeikasgassen zoals het verbeteren van de vochtcondities voor natuur (vernat- ting). Bij een goede locatiekeuze, inrichting en uitvoer kunnen de maatregelen uit het Klimaatakkoord en realisatie van het Natuurnetwerk elkaars doelen dienen (Knegt et al. 2020). De locatiekeuze en de inrichting van de maatregelen bepalen namelijk of er een positief of negatief effect op soorten en hun leefgebieden optreedt. Vernatting van veengronden kan positief bijdragen aan het creëren van plas-drassituaties voor weidevogels of aan veenherstel.

78 | Lerende evaluatie van het Natuurpact 2020

En de aanleg van meer bos in heide, open duin of half natuurlijk grasland kan een negatief effect hebben op zeldzame soorten die afhankelijk zijn van open natuurgebieden. Maar meer bos kan ook bijdragen aan de instandhouding van zeldzame VHR-soorten die vooral van bos afhankelijk zijn. Boskap in het Natuurnetwerk voor het behoud en herstel van open leefgebied voor beschermde soorten uit de Vogel- en Habitatrichtlijn conflicteert met de klimaatdoelen. Het Rijk en provincies hebben afgesproken deze kap te compenseren en streven naar een uitbreiding van het bosareaal in Nederland met 37.000 hectare in 2030 (LNV & IPO 2020). Provincies en andere betrokkenen zijn hun plannen aan het herzien: ze proberen waar mogelijk boskap te beperken, kijken naar compensatiemogelijkheden, en ontwikkelen ideeën voor klimaatbossen. Als de maatregelen uit het klimaatakkoord goed worden afgestemd op het natuurbeleid dan kunnen ze bijdragen aan het VHR-doelbereik. Als dit niet gebeurt dan zal het verwachte doelbereik zoals in de eerste evaluatie van het Natuurpact is ingeschat niet volledig gehaald worden (Knegt et al. 2020). Nadere afstem- ming van maatregelen is een uitdaging omdat de trajecten verschillende beleidsarena’s kennen, met andere overheden en partners, verschillende snelheden, verschillende financieringsbronnen, verschillende issues rond draagvlak en verschillende ruimteclaims op de schaarse grond (Knegt et al. 2020).

Europese Green Deal voor klimaatneutraal Europa in 2050

De Europese Commissie heeft in december 2019 een Europese Green Deal gepresenteerd. Deze deal moet Europa in 2050 klimaatneutraal maken, de economie stimuleren, de volksgezondheid en levenskwaliteit verbeteren en de natuur beschermen (EC 2019). De Green Deal bevat een routekaart met maatregelen om grondstoffen efficiënter te gaan gebruiken in een schone circulaire economie. Met een Europese Klimaatwet wil de Commissie de ambities vastleggen in wetgeving. Om deze ambitie voor klimaat en milieu handen en voeten te geven, zal de Commissie komen met een biodiversiteitsstrategie voor 2030, een nieuwe industriële strategie, een actieplan voor een circulaire economie, een strategie van boer tot bord voor duurzaam voedsel en voorstellen voor een Europa zonder vervuiling.

Klimaatadaptatie met natuur nog vooral in de planfase

In het beleid om de gevolgen van klimaatverandering op te vangen (klimaatadaptatiebeleid) is er ook aandacht voor natuur en biodiversiteit. Het gaat enerzijds om het robuuster maken van natuur voor klimaatverandering en anderzijds om de inzet van natuur voor waterber- ging, verkoeling door groen in de stad en het aantrekkelijker maken van de leefomgeving door aanleg van groen (Thijsen & De Graaf 2019). De Europese klimaatadaptatiestrategie (EC 2013) uit 2013 beoogt dat lidstaten een adaptatiestrategie opstellen en uitvoeren. De strategie voor klimaatadaptatie in Nederland is beschreven in de Nationale Adaptatie Strategie (NAS) 2016. Onder deze strategie valt in Nederland het Deltaprogramma (DP) en het Uitvoeringsprogramma (UP) NAS 2018-2019. Deze programma’s zijn complementair aan elkaar. De NAS is gericht op bewustwording en het betrekken van partijen die nog niet – of te weinig – in beeld zijn. Er zijn echter geen substantiële programma’s en budgetten voor klimaatadaptatiemaatregelen. Beleidsmakers richten zich daarom op aansluiting bij bestaand beleid en beperkte inzet van middelen (Thijssen & De Graaf 2019). Een voorbeeld van het verbinden van natuur met klimaat is het klimaatbufferprogramma van acht natuurorganisaties (Natuurlijke Klimaatbuffers 2020).

Natuurbeleid Natuurpact en verwant beleid | 79

Meekoppelen klimaatadaptatie komt moeilijk van de grond

Het adaptatiebeleid zet in op het benutten van ander beleid en de budgetten daarvan, maar het blijkt in veel gevallen moeilijk de adaptatiemaatregelen te financieren vanuit sectorale (vaak al voor andere opgaven bestemde) budgetten. De budgetten voor klimaatadaptatie zijn nog niet beschikbaar en de gereserveerde budgetten zijn rijksbudgetten voor de cofinanciering van decentrale budgetten. Deze decentrale budgetten zelf zijn nog niet gereserveerd. De daadwerkelijke realisatie moet grotendeels nog tot stand komen. Er is potentie om de synergie tussen klimaatadaptatiebeleid en natuurbeleid te bevorderen, maar dit vraagt een samenhangende sturing vanuit de diverse gerelateerde beleidsdossiers. De decentralisatie van taken betekent dat die samenhang niet automatisch van de grond komt en dat die blijvende aandacht vraagt (Thijsen & De Graaff 2019).

Op nationaal niveau lijkt meer samenhang te ontstaan

In 2019 werden binnen de NAS en het Deltaprogramma op nationaal niveau betere verbindingen gelegd tussen de beleidsdossiers natuur, landbouw en klimaatadaptatie. Dit is een eerste aanzet tot meer samenhang. Het moet blijken of deze aanzet daadwerkelijk gaat leiden tot een gecombineerde uitvoering van het klimaatadaptatie- en het natuurbeleid in het landelijk gebied. Op provinciaal niveau moet de samenhang tussen de beleidsdossiers in veel gevallen nog gelegd worden en vertaald worden in uitvoeringsprogramma’s.

80 | Lerende evaluatie van het Natuurpact 2020

2.3.5 Kaderrichtlijn Water en waterbeleid