nieuwe instrumenten
6.3 Inspiratie uit de rechtsvergelijking
UitdebeschrijvingvandetoezichtsinstrumentenvanNoordrijn-Westfalen,NedersaksenenVlaanderenvaltop,datde toezichthoudersvandeDuitsedeelstatenovermeerenverdergaandemogelijkhedentotingrijpenbeschikkendande Belgischetoezichthouders.TedenkenvaltaanhetgevenvanaanwijzingenendeaanstellingvaneenStaatsbeaufirogte,te vergelijkenmetderegeringscommissaris.Voorditonderzoekisrelevantwelketoezichtsinstrumentenen-bevoegdheden vanbelangkunnenzijnvooringrijpeningemeentenmetaanhoudendebestuurlijkeproblemen.
Indeeersteplaatsvaltopdatalleonderzochtedeelstaten-gemakshalveduidikVlaanderenookalszodanigaan -spontanevernietiging(enschorsing)endeindeplaatsstellingalstoezichtsbevoegdhedenkennen.Dezebevoegdheden zijnhiervoorreedsbeschrevenenlaatikdaaromverderbuitenbeschouwing.
Artikel252en253VlaamsGemeentedecreet.
Artikel232VlaamsGemeentedecreet,vergelijkbaarmeteenzelfstandiggemeentelijkbestuursorgaan.
Artikel294VlaamsGemeentedecreet.
Artikel176en177VlaamsGemeentedecreet.Zievooreenoverzicht:Dujardin,Somers,VanSummeren2009,p.649-651.
'1'VandeLanotte,Goedertier2013,p.1223.
VandeLanotte,Goedertier2013,p.1223.
Interveniëreningemeentenmetaanhoudendebestuurlijkeproblemen | 43
DaarnaastkennendeonderzochteDuitsedeelstatendemogelijkheiddatdetoezichthouderaanwijzingengeeftaan hetgemeentebestuureneensoortregeringscommissariskanaanstellen.Omdatdezevormenvanbestuurlijktoezicht ookinNederlandaleerderzijngenoemd,zijnzijhiervoorreedsuitgewerkt.Ookdezebevoegdhedenlaatikhierverder onbesproken.
Deinstrumentenvanbestuurlijktoezichtdieoverblijvenénwellichtbruikbaarzijnvoorbestuurlijke probleem-gemeentenzijnhetinformatierechtendeontbindingvanderaadalstoezichtsinstrument.Metbetrekkingtotde informatieplichtisdeDuitseuitwerkingdaarvanvoorditonderzoekinteressanterdandeVlaamseuitwerking,waarin allegemeentelijkebesluitenmoetenwordengemeldbijdegouverneur.Immers,indeDuitsedeelstatenkande toezichthoudermeerdanalleeninformatievorderen.HetUnterr/chtungsrechthoudttevensindatdetoezichthouderde gemeenteenlocatiesdaarinkan(laten)bezoekenendocumentenkaninzien.Hijkanbovendiendeelnemenaande vergaderingenvanderaadenhetcollege.Juistinditlaatsteonderdeelschuiltmijnsinziensdemeerwaardevanditrecht.
Opgrondvandeverkregeninformatiekandetoezichthouderdebesluitvormingindegemeenteraadenhetcollege beïnvloeden.InditopzichtreikthetUnterrichtungsrechtookverderdanhetvragenomeenambtsberichtopgrondvan artikel118Gemeentewetofhetopvragenvaninformatieopgrondvandeinterventieladdersvanspontanevernietiging enindeplaatsstelling.Tenslottegeldtdatdeverplichtingominformatieteverschaffenookisopgenomeninde interventieladdersvanspontanevernietigingentaakverwaarlozing.Doordeinformatieplichtechteralsafzonderlijk toezichtsinstrumenttebenoemen,gaatdaarvanmeerdreiginguit,zekeralsdaaraan,netzoalsinNoordrijn-Westfalen enNedersaksen,demogelijkheidwordtverbondenomraads-encollegevergaderingenbijtewonen.
MetbetrekkingtotdeontbindingvanderaadisinteressantdatditmiddelindeDuitsedeelstatendaadwerkelijkals eentoezichtsbevoegdheidwordtbeschouwd-waarbij,zoalsgezegd,vermeldmoetwordendatderaadindeze deelstatennietwordengezienalshethoofdvandegemeente.Hetmiddelwordtderhalvenietgezienalseenoplossing vooreenbestuurlijkofpolitiekconflicttussenraadencollege,waarbijdelaatstedeeerstemagontbinden.Degronden voorontbindingzullenzwaarmoetenzijn.Hetzal,bijvoorbeeld,moetengaanomeengemeenteraad,dienetzoalsin Noordrijn-WestfalenenNedersaksen,dieniettoekomtaaneenordentelijkevervuilingvantakenvandegemeente.Dat iseenvaagcriterium,terbeoordelingvandetoezichthouder.Eenandercriteriumkanzijndatderaadwezenlijkbijdraagt aandebestuurlijkeproblemenindegemeente,waarbijdebewijslastligtbijdetoezichthouder.IndeDuitseliteratuur wordenvoorbeeldengenoemd,dielijkenopdehiervoorgenoemdecasus-Bedum:gemeentenwaarindemeerderheid vanderaadsledenweigertteverschijneninderaadsvergaderingenofeenpatstellinginderaad,waardoorgeen besluitenwordengenomen.Ontbindingbetekentnieuweraadsverkiezingen.Daarvoorgeldthetgeenikinpar.5.6.heb beschreven(eennieuweraadsperiodevoorvierjaarwaardoorderaadsverkiezingeninNederlandgaanvariërenofeen mandaatvoorderesterenderaadsperiodewaardoorderaadsverkiezingeninNederlandsynchroonblijvenlopen).
Hiervoor(par.5.6.)istenaanzienvanderaadsontbindingopgemerkt,datdaarvoorgrondwetsherzieningnodigis.
Datbetrofechterontbindingdoorhetcollege,alsstructurelebevoegdheid.Daarvanishiergeensprake.Hetvaltte verdedigendatontbindingvanderaadalsbevoegdheidvantoezichtgeengrondwetsherzieningvergt,omdatde uitzonderingdieartikel129,vierdelid.Grondwetmaakt,betrekkingheeftopdeincidentelegevallenwaarinontbinding mogelijkis.Daaronderzoudanookontbindingvanwegeaanhoudendebestuurlijkeproblemenkunnenvallen.Anderzijdsis raadsontbindingnuookalmogelijkopgrondvanartikel132,vijfdelid,tweedevolzin.Grondwet,maarindatgevalmoet hetgaanomgroveverwaarlozingvanautonometaken.Inbeidegevalleniseenwetinformelezinnodigdiederaad ontbindt.IndeDuitsedeelstatenisdetoezichthoudernietde(deelstatelijke)wetgever,maareenbestuurlijk,toezicht
houdendambt.DatzouinNederlandookkunnen,waardooriniedergevalproceduressnellerdoorlopenkunnenworden -dewetsvormisimmersnietnodig.DanzoudebevoegdheidbijvoorbeeldbijdeKroonkunnenliggen.Datvergtwel grondwetsherziening,omdatdegrondwetdeontbindingvanderaadthansinallegevallenbijdewetgeverlegt.
Detoepassingvandezetoezichtsbevoegdheidzaloverigensnietinallegevallentoteenoplossingleiden.Immers -zoalshiervoorookalisopgemerkt-delokalegemeenschapverandertniet,waardoorontbindingvanderaadnietaltijd evenveelzinheeft.Detoezichthouderzalderhalveeerstmoetenvaststellenofontbindingzinvollijkt,bijvoorbeeldalser eenvertrouwensbreuktussenburgersenderaadzichtbaarisgewordenofalsderaaddebevolkingnietmeerlijktte representeren.Inallegevallenheefthetmiddelwelpreventievewerking.Dedreigingvantoepassingkan
bewerkstelligendatderaadzijnfunctionerenaanpast.
Interveniëreningemeentenmetaanhoudendebestuurlijkeproblemen
TenslotteisopvallendenbruikbaardatindeDuitsedeelstatendeproportionaliteitvanhandelentelkenscentraal staat.Eentoezichthoudermoetbijtoepassingvanbevoegdhedentelkensbeargumenterendatandere,lichtere bevoegdhedenniethebbengeholpen.Ookmoethijperiodiekvaststellenofdetoepassingvaneenzware toezichtsbevoegdheidnogopportuunIsennietkanwordenvervangendooreenlichtermiddel.Bijeeneventuele uitbreidingvandetoezichtsinstrumenteninNederland-waarbijdevooronderstellingisdatdezeuitbreidingeen verzwaringvanhettoezichtsinstrumentariumbehelst-ligteenexplicieteretoepassingvanhetproportionaliteits
beginselookvoordehand.Zwaarderetoezichtsbevoegdhedengrijpenimmersverderindegemeentelijkeautonomiein.
Interveniëreningemeentenmetaanhoudendebestuurlijkeproblemen