Inleiding

Dekker en Van Uffelen (De Volkskrant, 23 maart 2013) stellen dat de totale beloningen van de topmannen van 23 AEX bedrijven in 2012 5,6 procent hoger lag dan in 2011.

Dat de stijging van de beloningen van de topbestuurders van de AEX bedrijven veel hoger was dan de stijging van de gemiddelde werknemer zou een aanleiding kunnen zijn voor de ondervraagde (C)OR voorzitters in dit onderzoek om invloed uit te oefenen op de beloningsstructuur van het dagelijkse bestuur. Kan de OR in de praktijk invloed uitoefenen? Wil de OR dit ook?

Hoofdvraag: Op welke wijze kan en wil de OR in de praktijk invloed uitoefenen op de beloningsstructuur van het dagelijkse bestuur, gezien vanuit het perspectief van de OR?

In dit onderzoek zijn veertien (C)OR voorzitters geïnterviewd. Hebben deze voorzitters ook te maken met forse inkomensstijgingen van hun topbestuurders? Op basis van de cijfers gepubliceerd op de website (http://veb.net/bestuursvoorzitter/) van de vereniging van effectenbezitters (VEB) en de jaarverslagen van de ondernemingen zijn de totale beloningen van de topbestuurders (CEO’s) over de jaren 2010 tot en met 2012 van de geïnterviewde bedrijven geanalyseerd. In deze groep konden de beloningen van negen topbestuurders over de jaren 2010 tot en met 2012 worden vergeleken, andere werden uitgesloten vanwege gebroken jaren van de bestuurders. De totale beloningen van de topbestuurders zijn in deze groep in 2012 met 37% gestegen ten opzichte van 2011. Het jaar ervoor was er een daling van 13%.

Tabel 4 Beloningen van de topbestuurders met betrekking tot de ondervraagde (C)OR voorzitters

CEO (fonds) Beloning '12 Beloning '11 Beloning '10

Dick Boer (Ahold, Kon.) € 2.795.363 -4% € 2.921.429 53% € 1.908.336

Eric Meurice (ASML Holding) € 4.472.411 171% € 1.650.586 -54% € 3.627.188

Feike Sijbesma (DSM, Kon.) € 3.261.023 103% € 1.608.055 -36% € 2.506.297

Jean- François Van Boxmeer (Heineken) € 9.276.402 85% € 5.021.454 24% € 4.043.523

Jan Hommen (ING Groep) € 1.353.000 0% € 1.353.000 0% € 1.353.000

Erik Engstrom (Reed Elsevier) € 5.532.867 26% € 4.387.217 -54% € 9.496.421

Peter Voser (Royal Dutch Shell A) € 13.157.925 15% € 11.421.842 4% € 11.002.770

Nancy McKinstry (Wolters Kluwer) € 6.331.995 20% € 5.275.001 14% € 4.637.315

De resultaten van het onderzoek van de Volkskrant van 22 maart 2013 wijken sterk af van de door dit onderzoek gevonden resultaten. Afgezien dat de onderzochte groep aanmerkelijk kleiner is, zijn er verschillen tussen de Volkskrant en de VEB. Zo worden de prestatieaandelen, gewaardeerd tegen moment van uitgifte, door de VEB meegenomen in de totale beloningen en bij het onderzoek van de Volkskrant is dit niet het geval.

De stijging wordt niet alleen veroorzaakt door de variabele beloningen, ook de stijging van het basissalaris van de topbestuurders is in 2012 sterker in vergelijking met de werknemers. Het gevolg is een groeiende loonkloof tussen de bestuurders en de werknemers, ondanks de crisis.

De stijging van het basissalaris van topbestuurders in 2012 is veel hoger dan de 1,8 procent die werknemers er vorig jaar bij kregen. FNV-voorzitter Ton Heerts vindt die groeiende loonkloof tussen de top en de werkvloer middenin de slepende crisis zorgwekkend. 'Dit is een fout signaal, op een cruciaal moment. We zitten met een zware crisis, er worden grote offers gevraagd van mensen. Dan past gematigdheid aan de top. De nullijn is wel zo'n beetje het maximum. Dat je met zulke inkomens nóg meer zou moeten verdienen, terwijl werknemers en mensen met een uitkering koopkracht inleveren, is ook totaal niet uit te leggen', zegt de nieuwe vakbondsvoorman. Volgens dit onderzoek van de Volkskrant verdient de topman in 2012 gemiddeld 19 keer zoveel als de doorsneewerknemer, tegen vorig jaar 18 keer. Bij dertig bedrijven is het inkomen van de baas meer dan twintig keer hoger dan op de

werkvloer. Volgens Heerts is zo'n loonkloof niet houdbaar. 'Dat gaat zeker terugkomen aan de cao-onderhandelingen. Bedrijven waar de top tientallen keren meer verdient dan de werkvloer, hebben een probleem als ze loonmatiging willen. Je moet ook wel enorme lef hebben om als topbestuurder te zeggen: ik heb veel en wil nog meer, en jij moet minderen. Dat kan niet goed blijven gaan. Daar gaat onrust van komen.(Dekker en van Uffelen, De Volkskrant,15 juni 2003)

Ook voor de AEX bedrijven, waar de geïnterviewde voorzitters deel van uit maken, is de loonkloof de afgelopen vijf jaar fors opgelopen.

Topbestuurders van de Nederlandse AEX-bedrijven verdienen gemiddeld 51 keer het inkomen van een doorsnee werknemer. De loonkloof tussen top en werknemers is de afgelopen vijf jaar opgelopen van onder de 40 naar ruim 50 nu. Waar de topbestuurder gemiddeld 3,7 miljoen euro per jaar ontvangt, bedragen de loonkosten van de doorsnee werknemer bij deze bedrijven circa 73 duizend euro. (…) Het verschil tussen bestuurders en

werknemers is relevant, aangezien minister Asscher van Sociale Zaken werkt aan een wet op basis waarvan ondernemingsraden van bedrijven voortaan mogen adviseren over de

gewenste loonkloof tussen top en werkvloer. Vakbond FNV heeft al gezegd een loonkloof van maximaal een factor 20 aanvaardbaar te achten. Multinationals besteedden tot dusver nauwelijks aandacht aan de loonkloof, terwijl al drie jaar geleden in de code van goed ondernemingsbestuur is afgesproken rekening te houden met loonverschillen. Bedrijven zouden intern een salarisanker moeten afspreken, zodat het verschil tussen top en werknemer niet verder oploopt, zo staat in de richtlijn. Aangezien bedrijven aan deze vrijblijvende regel geen enkele invulling geven, wil Asscher de discussie over de gewenste loonkloof bij wet vastleggen (Dekker en van Uffelen, de Volkskrant, 22 maart 2014).

Aan de vakbond is gevraagd of zij signalen heeft van haar achterban over de beloningsstructuur van de topbestuurders en of de vakbond invloed uitoefent op de OR-en als het gaat om de

beloningsstructuur van dagelijkse bestuur.

Treedt de vakbond in contact met ondernemingsraden in relatie met de beloningsstructuur van het dagelijks bestuur? Op welke wijze?

De vakorganisatie treedt niet in direct contact met ondernemingsraden over vraagstukken uit die organisatie. Onze verhouding met de medezeggenschap en ons kader daarin is meer op afstand. Immers, de OR-leden worden door de werknemers gekozen. Dat is hun directe achterban. Wel organiseren wij regelmatig themadagen voor ons kader, ook voor ons kader in de medezeggenschap, waarin wij bijv. thema's als topsalarissen kunnen agenderen.

Probeert de vakbond invloed uit te oefenen op de beloningsstructuur van het dagelijks bestuur? Op welke wijze?

Niet direct/niet gericht op specifieke vraagstellingen binnen een werkgever, maar wel zoals hierboven beschreven.

Krijgt de vakbond van haar achterban signalen over de beloningsstructuur van het dagelijks bestuur? Op welke wijze?

verhouding zijn binnen het functiehuis. Daarnaast krijgen wij signalen over beloningen die buiten de CAO/buiten het functiehuis vallen.

Heeft de vakbond een mening over de verhouding tussen beloningen van werknemers en bestuurders? Hoe heeft de vakbond haar standpunt bepaald en op welke wijze communiceert zij dit naar buiten?

Ja, zie onze site, standpunt inzake Wet Normering Topinkomens3.

Het krachtenveld van maatschappij, vakbonden en werknemers is van invloed op het perspectief van de ondervraagden voorzitters op welke wijze de OR in de praktijk invloed kan en wil uitoefenen op de beloningsstructuur van het dagelijkse bestuur. Er is een forse stijging in 2012 ten opzichte van 2011 van de totale beloningen van de topbestuurders van de ondernemingen van de ondervraagde OR voorzitters. Daarnaast is de loonkloof tussen bestuur en werknemer gegroeid in de laatste vijf jaar, van 40 naar 50 keer meer en vindt de vakbond een grens van 20 keer maximaal. Berichten over excessieve beloningen en de groeiende loonkloof krijgen volop aandacht in de media. Vanuit de achterban van de vakbond zijn er signalen over topsalarissen die niet in verhouding zijn binnen het functiehuis.

Ook het MNO is gevraagd of het maatschappelijke probleem van excessieve beloningen en een groeiende loonkloof worden erkend. De voorzitter van het MNO verklaarde waarom het in zijn beleving een lastig onderwerp voor de OR voorzitters is.

Het MNO ziet ook de signalen uit de maatschappij en politiek dat er onvrede heerst over excessieve beloningen van bestuurders. Ook van belang is dat beloning in Nederland een gevoelig onderwerp betreft. Nederlanders vragen niet snel wat de buurman verdiend, een calvinistische inslag. Het is een lastig onderwerp om over te hebben. Het gaat om de beloning van een klein aantal personen met veel macht binnen het bedrijf. In hoeverre kan dit de relatie schaden tussen de OR en het bestuur. Maar ook mogelijk de persoonlijke carrière van OR leden schaden? Wat zijn de gevolgen hiervan? Misschien niet geheel bewust speelt dit vast ook een rol.

3 _{De Wet Normering Topinkomensgaat over beloningen in de (semi-) publieke sector, niet over de beloningen}

De mediaberichten over excessieve beloningen en een groeiende loonkloof tussen bestuurder en werknemer kunnen redenen zijn voor de geïnterviewde voorzitters om invloed uit te willen oefenen op de beloningsstructuur van het dagelijkse bestuur, hoewel dit een lastig onderwerp kan zijn om te bespreken volgens de voorzitter van het overkoepelende platform. Een vakbond heeft wel signalen over topsalarissen die niet in verhouding zijn binnen het functiehuis maar treedt niet in direct contact met de OR over vraagstukken uit die organisatie. Of de ondervraagde voorzitters gebruik maken van hun wettelijke mogelijkheden om invloed uit te oefenen zal onderzocht worden in het volgende hoofdstuk.