Het educatief project
2. Het Friese kanalenplan
Nummer: AV0153 Maker: Gerrit Aalfs Duur: 7 min Jaar: 1950 – 1960 Link: http://www.archieven.nl/nl/zoeken?miview=ldt&mivast=0&mizig=47&miadt=158&milang=nl&mi zk_alle=kanalenplan Productie
Gerrit Aalfs (1892 – 1970) was tekenleraar in Harlingen, fotograaf, filmer en medeoprichter van het Fries filmcollectief Film yn Fryslân (F.Y.F.) dat in 1937 werd opgericht. Al vanaf de jaren twintig legde hij veranderingen in het landschap en de landbouw van Friesland vast. Op zijn Harley
237 Ibid., 17-18.
238 Ibid., 19.
239
88 Davidson trok hij de hele provincie door om opnamen te maken van nieuwe landbouwmachines en het verdwijnende landbouwbedrijf. Daarbij had hij een voorkeur voor het Wad en de Zuidwesthoek. Hij filmde, ontwikkelde en monteerde het materiaal zelf in een schuurtje bij zijn woning. Met het filmcollectief maakte hij voornamelijk bedrijfsfilms en was hij medeverantwoordelijk voor de eerste Friese speelfilm. Na de oorlog viel het collectief uit elkaar en richtte Aalfs zich vooral op fotografie.240
Over de productie van Het Friese Kanalenplan is weinig bekend. Geschat wordt door het Fries Film Archief, waar de film is aangetroffen, dat de film tussen 1950 en 1960 opgenomen is. Ik denk dat dit eerder is omdat men al in de jaren dertig met de constructie van het Prinses Margrietkanaal begon en deze in 1951 opengesteld werd.241 De film is zwart-wit en heeft geen geluid.
Inhoud
Beschrijving
Uit de openingcredits wordt duidelijk dat de film Het Friese kanalenplan heet en dat de auteur G. Aalfs uit Harlingen is. De film duurt amper zeven minuten en toont achtereenvolgend deze werkzaamheden ten behoeve van het Friese kanalenplan: het handmatig graven van sloten, walbeschoeiing van wilgentenen, een baggermolen en zandzuiger in werking, een graafmachine (dragline) in werking, de aanleg van een treinspoor, een trein voor modderafvoer en de bouw van het Prinses Margrietkanaal.
Interpretatie
De werkzaamheden vormen duidelijk het hoofdobject van de film: de close-ups worden alleen gebruikt voor machines, niet voor mensen. Vaak staat de arbeider zelf maar half in beeld. Niet zelden wordt dezelfde actie vanuit verschillende perspectieven getoond. Ook maakt Aalfs geregeld gebruik van establishing shots om de omgeving van het gebeuren te verduidelijken. Oud-archiefmedewerker Obby Veenstra omschrijft Aalfs als een slordige filmer die heel registrerend te werk ging, “hij maakte het niet leuker dan het was.”242
Dat geldt zeker voor deze film waarin enkel ingezoomd wordt op technische aspecten.
Het onderwerp van de film is de modernisering in de Friese landbouw. Niet alleen zien we de machines aan het werk, maar ook dat er nog veel handwerk te pas komt aan bepaalde
240
Fries Film Archief. “Gerrit Aalfs.” Homepage Fries Film Archief. s.a. < http://friesfilmarchief.nl/filmmakers/friese-filmmakers/gerrit-aalfs-1892/>, (geraadpleegd op 24 sept 2013).
241 "Prinses Margrietkanaal." Wikipedia. s.a. http://nl.wikipedia.org/wiki/Prinses_Margrietkanaal (geraadpleegd op 24 sept. 2013)
242
89 werkzaamheden (zoals het maken van de walbeschoeiing, het handmatig aanleggen van een treinspoor, etc.). Op de achtergrond zijn vaak Friese landschappen te ontdekken, alhoewel de machines en werkzaamheden de focus vormen. Deze weidse landschappen waarin enkel wat koeien en een dorp in de verte te ontdekken zijn, steken sterk af bij de bedrijvigheid van de grote machines. Door het onderwerp en de manier waarop het is vastgelegd, kan deze film gebruikt worden om een genuanceerder beeld te scheppen van Friesland in de jaren vijftig.
Receptie
Over de receptie van de film zijn gegevens bekend.
3. Leeuwarden in 1962
Nummer: AV0616
Maker: W. H. Kuipers (i.o.v. bureau voorlichting gemeente Leeuwarden) Duur: 19 min Jaar: 1962 Link: http://www.archieven.nl/nl/zoeken?mivast=0&mizig=317&miadt=158&miaet=14&micode=0001& minr=722351&miview=ldt&miref=bm Productie
De film is gemaakt door W.H. Kuipers in opdracht van het Bureau Voorlichting Gemeente Leeuwarden. Dat impliceert dat het hier een voorlichtingsfilm betreft. Zoals de titel al aangeeft zijn de opnamen gemaakt in Leeuwarden in 1962. De film is zwart-wit en het is niet bekend of er geluid bij zat.
Inhoud
Beschrijving
De film is op te delen op basis van de onderwerpen die aan bod komen. Het eerste gedeelte gaat over winterpret en toont o.a. schaatsende mensen en kinderen die sneeuwballen maken. Daarna volgt het bezoek van de koninklijke familie aan Leeuwarden ter ere van het 25jarige huwelijk van het koninklijke paar. In een lange optocht worden de Friese tradities, zoals de Friese paarden, klederdracht, zeilboten, en de talloze verenigingen, aan de familie voorgesteld. Vervolgens wordt heel kort de Verenigde Stofzuiger Fabrikanten getoond, waarna er beelden volgen van de bouwindustrie. Wellicht wordt er een nieuw gebouw gemaakt voor de VSF. Het volgende onderwerp is de paasviering. Een grote paashaas is prominent in beeld en aanwezig bij wat een
90 officiële aangelegenheid lijkt te zijn. Buiten vindt een goochelshow plaats. Daarna volgt de opening van de woonbeurs door de burgemeester en een wielerronde door de stad. Verder worden er beelden getoond van de haven in het voorjaar waar een modelzeilbotenwedstrijd plaats vindt. Ten slotte worden de laatste paar minuten besteed aan de nieuwbouw in de buitenwijken van Leeuwarden. Hier worden grote flatgebouwen geconstrueerd en ook wordt kort het interieur van de kerk getoond die net geopend is.
Interpretatie
Omdat de film opgezet is als een voorlichtingsfilm over de gemeente Leeuwarden, is geprobeerd om een zo gevarieerd (en natuurlijk ook een zo positief) mogelijk beeld van de Friese hoofdstad neer te zetten. Dit blijkt uit de zeer uiteenlopende onderwerpen die aan bod komen: de paasviering, een bezoek van het koninklijk paar, een wielerronde, etc. Dit zijn tevens ook heel positieve onderwerpen. Zoals elke andere stad zal Leeuwarden ongetwijfeld ook te maken hebben met criminaliteit en sneeuwoverlast, maar dat zijn niet de dingen die aan de orde komen. Het feit dat de film afgesloten wordt met beelden van nieuwbouw in de buitenwijken, wekt de indruk dat men nieuwe inwoners probeert te trekken. Leeuwarden is een stad waar van alles gebeurt, waar zelfs de koninklijke familie niet omheen kan en door de nieuwbouw heeft ú nu kans om zich hier te vestigen, lijkt de film te zeggen.
Dit is een ander Friesland dan het Friesland dat getoond wordt in De Schippers van de Kameleon. Natuurlijk speelt water er, net als elders in Friesland, een belangrijke rol, zoals blijkt uit de beelden van de modelzeilbotenwedstrijd en het schaatsen. Maar Leeuwarden biedt naast de traditionele activiteiten zoals de zojuist genoemde wedstrijd, ook meer eigentijdse vermaken zoals een woonbeurs. Je vindt er minder groen dan op het platteland, maar wel meer fabrieken. Waar het platteland in de afgelopen decennia steeds meer is leeggelopen, zijn de steden juist gegroeid. Het zijn niet zomaar huizen die gebouwd worden: het zijn flatgebouwen waar men vele families in kan huisvesten. Het beeld dat zo van Leeuwarden, en dus van Friesland, geschetst wordt is er één van een stad die verankerd is in zijn tradities, maar wel meegaat in de modernisering.
Wat zegt deze film over de Fries? Voor elk evenement lijkt heel Leeuwarden uitgelopen te zijn. De mensen hebben echter nauwelijks interactie. Binnen elke groep bestaan kleine groepjes en het geheel geeft dan ook geen blijk van enige vorm van 'groepsgevoel'. Dat is ook niet zo raar, want in een stad is men vaak minder bekend met elkaar dan in een dorp. In deze film kan daarom geen duidelijk gemeenschapsgevoel gevonden worden.
Receptie
91