5.7.1 Kopvoorn
Waterkwaliteit
De waterkwaliteit in de Molenbeek-Dormaalse beek is niet geschikt voor kopvoorn (Tabel 67). De bovengrens van de CI werd één keer ruim overschreden (bron gegevens: VMM).
Tabel 67. Beoordeling van de waterkwaliteit aan de hand van de Chemische Index (CI). De maximale waarde, het gemiddelde en de standaardafwijking van de CI worden weergegeven, evenals het aantal keer dat de grenswaarde (CI>7) werd overschreden. Beoordeling via kleurcode: groen = geschikt – rood = ongeschikt.
Meetpunt max CI gemiddelde CI stdev CI grenswaardeaantal keer
overschreden
Neerlanden 10 5,7 1,5 1
Habitatgeschiktheid voor 0+ en voor 1+ en oudere kopvoorns
De onderzochte trajecten in de Molenbeek-Dormaalse beek zijn matig geschikt voor alle leeftijdsklassen van kopvoorn. De verwachte aantallen 1+ en oudere kopvoorns liggen meestal lager dan die van 0+ kopvoorns (Tabel 68).
Tabel 68. De verwachte aantallen 0+ en 1+ en oudere kopvoorns voor de geëvalueerde deeltrajecten in de Molenbeek-Dormaalse beek. Beoordeling via kleurcode: groen = geschikt - oranje = matig - rood = ongeschikt.
Locatie Deeltraject Verwacht aantal 0+ kopvoorns Verwacht aantal 1+ en oudere
kopvoorns Dungel 50-100m 2 2 150-200m 5 1 250-300m 2 1 350-400m 4 1 450-500m 1 2 Blauwe Kapel 50-100m 4 1 150-200m 5 1 250-300m 1 3 350-400m 3 2 450-500m 5 1
www.inbo.be Wetenschappelijke ondersteuning herstelprogramma’s kopvoorn, serpeling, kwabaal en beekforel in 2009.
111
Paaihabitat
Stroomopwaarts van het geëvalueerde traject ter hoogte van Blauwe Kapel is een geschikte paairiffle aanwezig voor kopvoorn (Tabel 69).
Tabel 69. Lengte, breedte, stroomsnelheid, diepte en substraattype van de aangetroffen paaiplaatsen in het geëvalueerde traject in de Molenbeek-Dormaalse beek. Beoordeling via kleurcode: groen = geschikt - oranje = matig - rood = ongeschikt.
Locatie lengte breedte stroomsnelh. (cm/s) diepte (cm) substraat
(m) (m) gem. stdev gem. stdev
Blauwe Kapel 7 1,5 64,3 16,4 16,6 4,9 steen
5.7.2 Serpeling
Waterkwaliteit
De waterkwaliteit in de Molenbeek-Dormaalse beek is geschikt voor serpeling (Tabel 70). De ondergrens van de procentuele zuurstofverzadiging werd nooit overschreden (bron gegevens: VMM).
Tabel 70. Beoordeling van de waterkwaliteit aan de hand van de procentuele zuurstofverzadiging (% O2). De minimale waarde, het gemiddelde en de standaarddeviatie van de % O2 worden weergegeven, evenals het aantal keer dat de grenswaarde (% O2 < 65%) werd overschreden. Beoordeling via kleurcode: groen = geschikt – rood = ongeschikt.
Meetpunt min % O2 gemiddeld % O2 stdev % O2 grenswaardeaantal keer
overschreden
Montenaken 72,8 81,4 6,8 0
Neerlanden 71,7 79,3 4,0 0
Habitatgeschiktheid voor 0+ en voor 1+ en oudere serpelingen
Het habitat in de onderzochte trajecten in de Molenbeek-Dormaalse beek is matig tot goed geschikt voor 0+ serpelingen en meestal goed geschikt voor 1+ en oudere serpelingen (Tabel 71).
112 Wetenschappelijke ondersteuning herstelprogramma’s kopvoorn, serpeling, kwabaal en beekforel in 2009.
www.inbo.be
Tabel 71. De verwachte aantallen 0+ en 1+ en oudere serpelingen voor de geëvalueerde deeltrajecten in de Molenbeek-Dormaalse beek. Beoordeling via kleurcode: groen = geschikt - oranje = matig - rood = ongeschikt.
Locatie Deeltraject Verwacht aantal 0+
serpelingen Verwacht aantal 1+ en oudere serpelingen
Dungel 0-100m 3 9 100-200m 5 5 200-300m 4 6 300-400m 9 6 400-500m 6 8 Blauwe Kapel 0-100m 5 4 100-200m 7 7 200-300m 5 8 300-400m 15 12 400-500m 6 6 Paaihabitat
Stroomopwaarts van het geëvalueerde traject ter hoogte van Blauwe Kapel is een geschikte paairiffle aanwezig voor serpeling (Tabel 72).
Tabel 72. Lengte, breedte, stroomsnelheid, diepte en substraattype van de aangetroffen paaiplaatsen in het geëvalueerde traject in de Molenbeek-Dormaalse beek. Beoordeling via kleurcode: groen = geschikt - oranje = matig - rood = ongeschikt.
Locatie lengte breedte stroomsnelh. (cm/s) diepte (cm) substraat
(m) (m) gem. stdev gem. stdev
www.inbo.be Wetenschappelijke ondersteuning herstelprogramma’s kopvoorn, serpeling, kwabaal en beekforel in 2009.
113
5.7.3 Kwabaal
Waterkwaliteit
De waterkwaliteit in de Molenbeek-Dormaalse beek is niet geschikt voor kwabaal (Tabel 73). De bovengrens van de CI werd één keer ruim overschreden (bron gegevens: VMM).
Tabel 73. Beoordeling van de waterkwaliteit aan de hand van de Chemische Index (CI). De maximale waarde, het gemiddelde en de standaardafwijking van de CI worden weergegeven, evenals het aantal keer dat de grenswaarde (CI>7) werd overschreden. Beoordeling via kleurcode: groen = geschikt – rood = ongeschikt.
Meetpunt max CI gemiddelde CI stdev CI grenswaardeaantal keer
overschreden
Neerlanden 10 5,7 1,5 1
Habitatgeschiktheid voor 1+ en oudere kwabalen
Het traject ter hoogte van Dungel is overwegend ongeschikt voor 1+ en oudere kwabaal. Ter hoogte van Blauwe Kapel varieert de habitatgeschiktheid sterk, van ongeschikt tot goed geschikt (Tabel 74).
Tabel 74. De verwachte aantallen subadulte en adulte kwabalen voor de geëvalueerde deeltrajecten in de Molenbeek-Dormaalse beek. Beoordeling via kleurcode: groen = geschikt - oranje = matig - rood = ongeschikt.
Locatie Deeltraject Verwacht aantal 1+ en oudere
kwabalen Dungel 0-100m 0 100-200m 1 200-300m 0 300-400m 0 400-500m 0 Blauwe Kapel 0-100m 4 100-200m 0 200-300m 1 300-400m 5 400-500m 0
Habitatgeschiktheid voor 0+ kwabalen
De naamloze zijbeek stroomafwaarts van het geëvalueerde traject ter hoogte van Blauwe Kapel en de Pottebeek kunnen niet dienen als paai- en opgroeihabitat voor kwabaal (Tabel 75).
114 Wetenschappelijke ondersteuning herstelprogramma’s kopvoorn, serpeling, kwabaal en beekforel in 2009.
www.inbo.be
Tabel 75. De verwachte aantallen 0+ kwabalen per traject van 10m in de geëvalueerde zijbeek van de Molenbeek-Dormaalse beek. Beoordeling via kleurcode: groen = geschikt - oranje = matig - rood = ongeschikt.
Zijbeek Traject Verwacht aantal 0+
Pottebeek 1 0 2 0 3 0 4 0 5 0 6 0 7 0 8 0 9 0 10 0 naamloos 1 0 2 0 3 0 4 0 5 0 6 0 7 0 8 0 9 0 10 0
5.7.4 Bespreking
De waterkwaliteit is niet geschikt voor kopvoorn en kwabaal, maar wel voor serpeling. Nochtans was er in het traject ter hoogte van Blauwe Kapel (Figuur 50) een duidelijke rioolgeur aanwezig en in beide trajecten bestond de ondergedoken vegetatie uitsluitend uit draadalgen.
Het habitat is in beide onderzochte trajecten matig geschikt voor alle leeftijdsklassen van kopvoorn. De waterdiepte is doorgaans iets te klein en de stroomsnelheid aan de lage kant. Voor 0+ kopvoorns liggen de verwachte aantallen iets hoger dan voor 1+ en oudere individuen.
In beide trajecten is het habitat matig tot goed geschikt voor alle leeftijdsklassen van serpeling. Ook in de matig geschikte deeltrajecten liggen de verwachte aantallen vrij hoog, dicht tegen de bovengrens van de beoordelingsklasse.
De riffle stroomopwaarts van het beoordeelde traject ter hoogte van Blauwe Kapel is goed geschikt voor serpeling en kopvoorn. Zowel de waterdiepte als de stroomsnelheid zijn er optimaal.
Ter hoogte van Dungel is het habitat overwegend ongeschikt voor 1+ en oudere kwabaal door een gebrek aan holle oevers. Ter hoogte van Blauwe Kapel varieert de habitatgeschiktheid sterk, omdat holle oevers in sommige deeltrajecten talrijk zijn en in ander vrijwel ontbreken. Geen van beide onderzochte zijbeken kan dienen als paai- en opgroeihabitat voor kwabaal. De naamloze zijbeek stroomafwaarts van Blauwe Kapel ligt vermoedelijk grotendeels ondergronds. De Pottebeek bevat te weinig water.
www.inbo.be Wetenschappelijke ondersteuning herstelprogramma’s kopvoorn, serpeling, kwabaal en beekforel in 2009.
115
5.7.5 Aanbevelingen
Het uitzetten van kopvoorn en kwabaal wordt afgeraden, omdat de waterkwaliteit niet voldoet. Ook het uitzetten van serpeling wordt voorlopig afgeraden. Eerst moet de waterkwaliteit grondiger onderzocht worden. Ter hoogte van Blauwe Kapel werd namelijk een duidelijke rioolgeur waargenomen en had het water een grauwe kleur. Verder stroomafwaarts, ter hoogte van Dungel was er geen geur waarneembaar, maar de ondergedoken vegetatie bestond er net als ter hoogte van Blauwe Kapel uitsluitend uit draadalgen. Dit kan mogelijk wijzen op een hoge aanvoer van nutriënten. In afwachting van een verbeterde waterkwaliteit kunnen eventueel enkele ingrepen gebeuren om de habitatgeschiktheid voor kopvoorn en kwabaal te verhogen. Door het inbrengen van groot dood hout kan mogelijk voor voldoende stroomdiversiteit gezorgd worden, zodat meer ribbels, geulen en stroomkommen ontstaan. Op die manier kunnen plaatsen met optimale waterdiepten en stroomsnelheden ontstaan, waar de verschillende leeftijdsklassen van kopvoorn zich kunnen handhaven. Er moet wel op worden gelet dat habitatverbeteringen voor kopvoorn niet ten koste gaan van de habitatgeschiktheid voor serpeling. Door een iets grotere dynamiek kunnen mogelijk ook meer holle oevers ontstaan, de uitverkoren schuilplaatsen van volwassen kopvoorns en kwabalen. De bomen en struiken langs de oever mogen zeker niet verwijderd worden. Hun wortels verhinderen dat onderspoelde oevers afkalven. Wellicht zijn er slechts weinig mogelijkheden om de Pottebeek beter geschikt te maken als paai- en opgroeihabitat voor kwabaal. Het is daarom van belang dat de Molenbeek-Dormaalse beek over haar gehele lengte knelpuntenvrij wordt gemaakt, zodat potentieel geschikte zijbeken die elders in deze waterloop uitmonden bereikbaar worden. Door het wegnemen van knelpunten worden mogelijk ook meerdere potentieel geschikte paairiffles voor kopvoorn en serpeling beschikbaar.
116 Wetenschappelijke ondersteuning herstelprogramma’s kopvoorn, serpeling, kwabaal en beekforel in 2009.
www.inbo.be