In Nederland heeft iedereen het recht om zichtbaar zichzelf te zijn. We zijn een divers land. Niet voor niets was Nederland het eerste land waar het huwelijk werd opengesteld voor mensen van hetzelfde geslacht. Maar deze tolerantie staat onder druk. Homo’s die hand in hand over straat lopen, zijn niet overal veilig. Vrouwen die abortus willen plegen worden geïntimideerd bij de kliniek. En nog steeds bepaalt je geslacht of identiteit een flink deel van de kansen die je krijgt op je werk. Voor D66 is dit onacceptabel. Wat je geslacht, geaardheid, overtuiging of huidskleur ook is; niemand heeft het recht de ander op basis van deze
kenmerken in de vrijheid te beperken. Vrijheid is een universeel recht. D66 streeft daarom in wereldwijd verband naar dezelfde rechten voor iedereen.
Gelijkwaardigheid op de werkvloer
Nog altijd hebben je geslacht, gender, leeftijd en je achtergrond invloed op je kansen op de werkvloer. Dat kan gaan om vertegenwoordiging van vrouwen in topposities, maar ook om gelijke kansen voor mensen met een biculturele achtergrond bij het zoeken naar een baan. We nemen daarom maatregelen die deze verschillen opheffen. De overheid moet daarbij het goede voorbeeld geven.
• Sollicitatiecommissies bij overheden, publieke en semipublieke instellingen hebben een gevarieerde samenstelling wat betreft gender, leeftijd en achtergrond.
• Wij geloven in de kracht van diversiteit. D66 is voor een tijdelijk quotum (van vijf jaar)
van zowel 30 procent vrouwen als mannen in bestuurs- en toezichtfuncties binnen en buiten de overheid.
• Grotere bedrijven worden verplicht in hun jaarverslag te rapporteren over loonverschillen tussen mannen en vrouwen.
• Naar het voorbeeld van IJsland verplichten we werkgevers met 25 werknemers of meer om zich te certificeren voor gelijk loon voor gelijk werk.
• Met sociale partners werken we aan cao’s met bredere vormen van verlof, bijvoorbeeld voor mantelzorg of een sabbatical.
• We willen dat werknemers het recht krijgen om thuis te werken, tenzij een zwaarwegend bedrijfsbelang zich hiertegen verzet.
• We stimuleren dat diensten als het gemeenteloket of de huisarts vaker ’s avonds geopend zijn, zodat mensen daar buiten werktijd gemakkelijk naartoe kunnen.
loondoorbetaling. Om verlof ook toegankelijk te maken voor mensen met een laag inkomen, wordt tenminste 100 procent van het minimumloon doorbetaald. Dit wordt betaald door het UWV en komt ook beschikbaar voor zelfstandig ondernemers.
• Zwangerschapsdiscriminatie is verboden. Toch komt discriminatie van vrouwen die in
verwachting zijn of terugkeren op de werkvloer na hun verlof, nog steeds veel voor. Daar moet strenger op worden gehandhaafd. Ook krijgen zwangeren informatie over hun rechten met betrekking tot werk.
• We zorgen dat ouders vrij zijn om naast het opvoeden van hun kinderen te kunnen werken. Elk kind krijgt daarom recht op vier dagen gratis kinderopvang. Bovendien worden de tijden van kinderopvang verruimd. Zie hiervoor ook “Een rijke schooldag voor ieder kind”.
Oog voor de positie van de vrouw
Mede dankzij #MeToo is de afgelopen jaren het bewustzijn over seksuele intimidatie van vrouwen vergroot. Er is meer aandacht gekomen voor vrouwen die vaker in kwetsbare posities verkeren ten opzichte van mannen. De discussie heeft bijgedragen aan verdere emancipatie van de vrouw, maar we zijn er nog niet. De coronacrisis liet zien dat geweld achter de voordeur is toegenomen. D66 wil dit bestrijden. De gelijke positie van vrouwen is niet onderhandelbaar.
• We investeren in de aanpak van geweld achter de voordeur. Via Veilig Thuis, maar ook met voldoende opvangplekken voor vrouwen en kinderen die niet veilig thuis kunnen wonen. Codewoorden waarmee geweld achter de voordeur gemeld kan worden bij bijvoorbeeld apotheken worden gemeengoed. Ook investeren we in de zedenpolitie, waarbij we inzetten op een veilige(re) omgeving voor slachtoffers om zedenmisdrijven te melden.
• Zelfstandigheid van de vrouw begint met financiële onafhankelijkheid. Nog altijd zijn veel minder vrouwen dan mannen economisch zelfstandig. Daarom stimuleren we deze economische zelfstandigheid, met name bij alleenstaande moeders, laagopgeleide vrouwen en vrouwen met een biculturele achtergrond.
• Wij willen dat iedereen passende zorg krijgt. Vrouwen kunnen andere ziekteverschijnselen hebben dan mannen. Vaak worden deze niet herkend of omschreven als ‘afwijkend.’ Daardoor hebben vrouwen meer kans op een verkeerde diagnose, behandeling of bijwerkingen van medicijnen. Wij willen meer onderzoek naar genderspecifieke zorg en pleiten daarbij voor een Europese aanpak.
• Er moet meer aandacht komen voor de behoeften van cliёnten met een migratieachtergrond. • Vooroordelen en gebrek aan kennis over achtergronden van patiënten kunnen soms leiden
tot verkeerde diagnoses. Daarom willen we dat er onderzoek komt naar hoe de zorg zowel preventief als curatief beter kan inspelen op een diverse samenleving.
• We treden op tegen religieuze praktijken die de vrijheid van vrouwen en meisjes ernstig beperken, zoals gedwongen huwelijken, eerwraak en tegen haar wil achterlating in het buitenland of ontvoering naar het buitenland. We treden op tegen genitale verminking en zetten preventieprogramma’s op tegen genitale verminking van meisjes en vrouwen.
Rechten voor sekswerkers
D66 erkent sekswerk als werk. Sekswerkers moeten in alle vrijheid voor hun beroep kunnen kiezen.
• Individuele sekswerkers dienen gelijke toegang te hebben tot het arbeidsrecht als andere werkenden. Zij verdienen de vrijheid om als zzp’er te werken, en mogen niet uitgesloten worden van verzekeringen en andere financiële dienstverlening.
• Binnen de seksindustrie moeten we financiële uitbuiting, dwang en geweld voorkomen en bestrijden. Met heldere nationale wetgeving willen we de toegang tot hulpverlening en het rechtssysteem voor kwetsbaar gemaakte personen binnen dit werkgebied garanderen. • D66 verzet zich tegen verdere criminalisering en stigmatisering van de sector, zoals de strafbaarstelling van dienstverlening aan sekswerkers (pooierverbod) of van de klant. • Wij zijn tegen een registratieplicht voor sekswerkers.
Anticonceptie voor iedereen toegankelijk
In Nederland moet de gewenste vorm van anticonceptie voor iedereen beschikbaar zijn. Seksuele gezondheid is een groot goed. Bij gezinsvorming en zwangerschap moet zelfbeschikking voorop staan. We hechten veel waarde aan de toegankelijkheid van anticonceptie. D66 wil daarom dat de overheid anticonceptie vergoedt.
• Iedereen krijgt de anticonceptie aan de toonbank gratis mee. De apotheker declareert vervolgens de kosten bij de overheid.
• We onderzoeken de mogelijkheden voor de vergoeding van IVF bij draagmoederschap. • We stimuleren onderzoek naar vernieuwende vormen van anticonceptie, zoals de mannenpil,
Verbeter de abortuswet
De abortuswet is een belangrijke verworvenheid die vrouwen in staat stelt om te kiezen voor de afbreking van hun zwangerschap in een ziekenhuis of een abortuskliniek. Toch zijn er belangrijke verbeteringen nodig in deze wet.
• De abortuspil wordt bij de huisarts beschikbaar.
• Abortus hoort niet in het strafrecht. Abortusartsen, maar zeker ook de vrouwen komen hierdoor in een kwaad daglicht te staan.
• D66 wil af van de wettelijk verplichte minimale beraadtermijn bij het afbreken van een
zwangerschap. In plaats daarvan wil D66 dat er voor elke vrouw een zodanige beraadtermijn geldt als nodig is om, gegeven de omstandigheden, tot een weloverwogen besluit te komen. • Een abortus moet voor elke vrouw vergoed blijven. Dat geldt ook voor prenatale screening
(NIPT), waarmee aankomende ouders de informatie krijgen waarmee zij een keuze kunnen maken over het al dan niet afbreken van een zwangerschap.
• Intimidatie van bezoekers van abortusklinieken moet verder aan banden worden gelegd.
Bescherm de rechten van LHBTI+
D66 strijdt voor de bescherming van LHBTI+ personen tegen discriminatie en geweld. De ruimte voor conservatieve denkbeelden groeit en dit bedreigt de gelijke rechten voor en gelijke behandeling van LHBTI+ personen. Vrijheid en gelijkheid zijn nog niet vanzelfsprekend. Het hoge percentage zelfmoord onder LHBTI+ jongeren laat zien dat zij zich nog altijd een kwetsbare positie bevinden. Stigmatisering en discriminatie van LHBTI+ personen moeten worden aangepakt. Zodat iedereen vrij is om daadwerkelijk zichtbaar zichzelf te kunnen zijn. • We leggen de rechten van LHBTI+ personen wettelijk vast. Handicap en seksuele
gerichtheid worden als verboden grond van discriminatie expliciet toegevoegd aan artikel 1 van de Grondwet.
• We schaffen onnodige verplichte geslachtsregistratie af. • Homogenezingstherapie wordt verboden.
• De aangiftebereidheid bij discriminatie van en geweld tegen LHBTI+ personen moet omhoog. Daarom komen er gespecialiseerde discriminatierechercheurs. Zo wordt aangifte van geweld of discriminatie beter erkend en herkend en vergroten we de pakkans.
psychische afwijking. D66 wil zich blijvend inzetten voor de aanpak van de wachtlijsten voor transgenderzorg.
• Jonge intersekse kinderen moeten beschermd worden tegen niet-noodzakelijke medische behandelingen.
• Op alle scholen wordt seksuele diversiteit onderwezen. LHBTI+ discriminatie op scholen wordt aangepakt. We helpen docenten met vaardigheden om LHBTI+ acceptatie te bevorderen. Dit is onmisbaar voor een veilige omgeving voor alle kinderen op school. Seksuele voorlichting gaat verder dan biologische mechanismen en het voorkomen van zwangerschap en SOA’s. De voorlichting schenkt ook aandacht aan consent, seksuele weerbaarheid, en aan een brede definitie van ‘seks’.
• Met behulp van preventieprogramma’s en voorlichting gaan we homofobie in de sportwereld tegen.
• D66 wil meer aandacht voor de jeugdhulp en opvang van dak- en thuisloze LHBTI+ personen. • Suïcidepreventieprogramma’s gericht op LHBTI+ personen worden voortgezet.
• In de asielprocedure is extra aandacht voor asielaanvragen door LHBTI+ personen. In veel landen worden LHBTI+’ers vervolgd of zelfs met de dood bedreigd. In Nederland kunnen deze mensen terecht met een beschermde status. Ook wil D66 aparte veilige opvang voor LHBTI+’ers binnen azc’s, conform een aangenomen motie van D66.
• Nederland zet zich binnen de EU in voor de invoering van de horizontale anti-discriminatiewet, die ook LHBTI+ rechten beschermt. We ondersteunen internationale organisaties die strijden voor gelijke rechten voor LHBTI+ personen elders in de wereld. Ook zal Nederland zich inzetten voor de Europabrede erkenning van de rechten van regenbooggezinnen en werk maken van strafrechtelijke sancties op ernstige vormen van homohaat.
Modern familierecht
Ons familierecht moet worden gemoderniseerd. Ons hele rechtsstelsel is gebaseerd op twee ouders, maar dat is al lang niet meer de realiteit. In de afgelopen jaren hebben we ons ingezet voor een regeling voor draagmoederschap, meerouderschap en -gezag. Nog steeds is er een hoop werk te verrichten. Voor D66 staat bij elke hervorming het belang van het kind voorop. • Als ouders uit elkaar gaan is het belangrijk dat zij samen tot een goed ouderschapsplan
komen. D66 wil dat de belangen van beide ouders hierin in gelijke mate worden meegewogen. Bovenaan staat uiteraard het belang van het kind. Dat betekent onder andere dat ouders in eerste instantie beiden bij de opvoeding betrokken blijven.
• Er moet zo snel mogelijk een wettelijke regeling komen die een dubbele achternaam mogelijk maakt. Dit biedt beide ouders de kans om de band met hun kind te bevestigen.
• We blijven pleiten voor een wettelijke regeling voor meerouderschap en -gezag. Een derde of vierde ouder zou ook juridisch gezien ouder van het kind moeten kunnen worden en het wettelijke gezag moeten kunnen krijgen.
• D66 is er voorstander van dat de ongehuwde partner van de moeder die zijn of haar kind heeft erkend, automatisch het gezamenlijk gezag krijgt. Daarmee sluit het familierecht op dit punt beter aan op de behoefte van de veranderde samenleving en doet het meer recht aan het belang van kinderen van ongehuwde ouders.
• Omgangsregelingen bij ‘vechtscheidingen‘ moeten beter worden gehandhaafd. Bij omgangsproblemen moet eerder worden ingegrepen zodat een ouder de kinderen niet ongestraft kan weghouden bij de andere ouder. Het is belangrijk dat de politie meer kennis en ervaring opbouwt met deze complexe materie. Daarnaast is preventie van belang.
Vechtscheidingen leiden tot een onevenredig beslag op de jeugdzorg. Er moet een grondige evaluatie komen van de effectiviteit van deze jeugdzorg-interventies.
• D66 is voorstander van eenvoudige adoptie van pleegkinderen, zoals voorgesteld door de Staatscommissie herijking ouderschap. Het kind wordt hiermee optimaal beschermd. Er is sprake van een familierechtelijke betrekking met de persoon of personen die het kind
verzorgen en opvoeden, terwijl het kind ook een juridische band houdt met zijn oorspronkelijke ouder(s) en verdere familie.
• Interlandelijke adoptie is toegestaan, mits onder goede én strikte voorwaarden. Adoptie moet een veilige mogelijkheid zijn en dient op zeer zorgvuldige en integere wijze plaats te vinden. De veiligheid en bescherming van het kind staat voorop.