‘De burger bij het bestuur!’. Het stond vijftig jaar geleden al op onze posters. Tegen de klippen van onwelwillendheid en behoudzucht op vecht D66 al sinds haar oprichting voor vernieuwing van de democratie. We willen dat mensen de macht beter kunnen controleren. We willen dat meer mensen betrokken raken bij de politieke macht, die nu nog is voorbehouden aan een té kleine groep. We willen dat mensen meer te zeggen krijgen. Niet alleen over wie er in het kabinet of in de Tweede Kamer komen te zitten, maar ook over hele concrete zaken waarover nu vaak zonder hen wordt besloten. Over de zorg die je krijgt, het huis waarin je woont, het pensioen dat je opbouwt, het werk dat je doet en met wie je samenleeft.
Vernieuw de parlementaire democratie
Veel kiezers hebben niet het gevoel vertegenwoordigd te worden in onze Tweede Kamer. Veel mensen hebben bovendien niet het idee dat ze echt invloed kunnen uitoefenen op de macht in Den Haag. D66 wil de band tussen kiezer en gekozene versterken en mensen meer invloed geven op de politieke besluitvorming.
• D66 wil een nieuw kiesstelsel met kieslijsten waarbij de kiezer kan kiezen tussen stemmen op een partij of op een individuele kandidaat, zoals het Burgerforum Kiesstelsel adviseerde en door het huidige kabinet is aangekondigd. Zo hebben meer Kamerleden een eigen mandaat en hebben kiezers meer keuze in het stemhokje.
• D66 wil het recht op amendement invoeren, zodat burgers ook tussentijds invloed kunnen uitoefenen op besluitvorming. Het recht op amendement geeft iedereen de kans om steun te verzamelen en zo een voorstel tot verbetering in te dienen op een bestaand wetsvoorstel. • D66 wil een gekozen premier. Zo krijgen kiezers een stem op de macht en een stem op de
controle van de macht. Dit geeft mensen meer invloed op de kabinetsformatie en de Tweede Kamer meer vrijheid om haar controlerende taak te vervullen.
• D66 is voorstander van een bindend correctief referendum als noodrem, zonder ruimte voor interpretatie over de consequenties van de uitslag.
• D66 wil meer aandacht voor het perspectief van jongeren. Het instellen van een
jongerenparlement en invoeren van een generatietoets voor beleid zijn stappen in de goede richting, maar niet voldoende. Daarom verlagen we de stemgerechtigde leeftijd naar 16 jaar. • D66 wil de democratische controle moderniseren. Rechters moeten de bevoegdheid krijgen om wetten te toetsen aan de Grondwet, zodat de controle op de macht beter gespreid is en individuele rechten beter beschermd zijn. Vervolgens kan de indirect gekozen Eerste Kamer worden afgeschaft.
• Tot die tijd wordt de Eerste Kamer verder op afstand van de dagelijkse politiek geplaatst, door elke drie jaar de helft van de Eerste Kamer te vervangen en senators voor zes jaar te verkiezen. Ook krijgt de Senaat het recht om wetsvoorstellen met commentaar terug te sturen naar de Tweede Kamer die vervolgens het laatste woord heeft, en worden Grondwetsherzieningen in de tweede lezing voortaan door de Verenigde Vergadering behandeld, zoals de Staatscommissie Parlementair Stelsel adviseerde.
• Kandidaten voor belangrijke posities in onze democratie en openbaar bestuur, zoals ministers en directeuren van bestuursorganen, moeten in het openbaar worden gehoord door de Tweede Kamer.
• We versterken de democratie door burgers via digitale middelen bij te laten dragen aan
nieuw beleid. Via zowel brede consultaties als het vragen naar meningen op specifieke punten, versterken we de legitimiteit en effectiviteit van beleid met het vroegtijdig en doelgericht ophalen van input.Burgers uit andere EU-lidstaten die langer dan vijf jaar in Nederland woonachtig zijn, krijgen stemrecht in de nationale en provinciale verkiezingen.
Lokale zeggenschap voor mensen
De gemeente heeft er steeds meer taken bij gekregen en heeft daarmee een steeds grotere rol in het dagelijks leven van mensen. D66 wil dat de lokale democratie recht doet aan de groeiende verantwoordelijkheid van gemeenten. Uiteindelijk heeft de gemeenteraad het laatste woord, maar nieuwe democratische instrumenten zijn een waardevolle toevoeging.
• Op landelijk niveau nemen we beperkende regels voor lokale democratische experimenten zo veel mogelijk weg. Ook op lokaal en regionaal niveau wordt het bindend correctief referendum mogelijk.
• Participatietrajecten zoals het ‘right to bid,’ het ‘right to challenge’ en het ‘right to cooperate’ geven de ruimte aan initiatieven vanuit de gemeenschap zelf en verdienen onze steun. Hierbij is het belangrijk dat de deelnemers weten waar ze aan toe zijn. Communicatie vanuit de overheid moet helder zijn en gewekte verwachtingen moeten worden waargemaakt.
• Wij willen dat mensen hun burgemeester direct kunnen kiezen. Zo vergroten we de legitimiteit van het ambt. Daar hebben zowel burgemeester als inwoners uiteindelijk baat bij.
• Bij de Waterschappen hebben boeren, bedrijven en natuurorganisaties ‘geborgde zetels.’ Dit is ouderwets en ondemocratisch. Kandidaten voor het waterschapsbestuur moeten worden verkozen via de gangbare democratische weg.
Voor een modern koningschap
D66 wil de ceremoniële waarde van het koningschap behouden, maar ziet geen waarde in de politieke rol die de koning nog steeds bij wet vervult. Daarnaast zou het voor het draagvlak voor het koningshuis goed zijn als het inkomen van de koning wordt bijgesteld en de koning, net als andere Nederlanders, belasting en sociale premies betaalt.
• De koning hoort geen onderdeel te zijn van de regering noch van de Raad van State.
Ondertekening van wetten en ‘Koninklijke’ besluiten zijn overbodig. Kamerleden hoeven geen trouw meer aan de koning te zweren om beëdigd te worden. Bewindspersonen worden niet langer op een paleis beëdigd, maar in het parlement.
• De koning wordt niet anders behandeld dan andere Nederlanders. De koninklijke inkomens moeten aan de normering van topinkomens voldoen. De koning hoort gewoon belasting en sociale premies te betalen. Ook de overige vergoedingen op grond van de Wet financieel statuut koninklijk huis moeten opnieuw tegen het licht worden gehouden. De totale kosten van het koningshuis moeten transparant zijn. Het nauwelijks gebruikte Paleis op de Dam krijgt een publieke functie.