een landgoed
Janneke Godziejewski-Esselink werkt al enkele jaren aan een rendabele toekomst voor haar Landgoed Kreil bij Winterswijk. Zij heeft ervoor gekozen om dat niet alleen te doen, maar er zoveel mogelijk mensen en partijen bij te betrekken. Haar pionierswerk helpt ook andere landgoederen in de Achterhoek.
Onvermoeibaar vertelt ze over verleden, heden en toekomst van een herenhuis, zes boerderijen en bijgebouwen, 24 hectare bos en 43 hectare weiland en akker, samen 67 hectare. Zij is een verre nazaat van de mensen die deze grond al in de 15e eeuw in bezit hadden. Regelmatig maakt Godziejewski een rondgang langs mensen en organisaties die kunnen helpen.
Het landgoed kan niet uit: het onderhoud kost meer dan het Kreil opbrengt. Janneke Godziejewski heeft dus behoefte aan nieuwe inkomstenbronnen. Ze heeft ideeën voor zorgappartementen in het herenhuis, een toprestaurant in de huidige stal, het omzet- ten van de huur van de vijf woningen in erfpacht en een natuurcamping met de eerste twee duurzame trekkershutten.
Bij alle projecten schakelt ze externen in. Velen daarvan zitten in een Klankbord- groep die werkt aan een toekomstplan. Vanwege het experimentele karakter en de bre- de samenstelling van deze groep heeft het Kreil subsidie gekregen van de provincie en van de Stichting Waardevol Cultuurlandschap in Winterswijk. De Klankbordgroep telt een grote variëteit aan leden, zoals de bewoners van het Kreil, buren, recreatieonderne- mers uit de buurt, andere landgoedeigenaren, maar ook deskundigen als een fiscalist, een bankdirecteur, ambtenaren van gemeente, provincie, waterschap en recreatieschap. “De betrokkenheid die je ervaart door mensen naar hun mening te vragen, is voor mij heel motiverend”, vertelt Janneke Godziejewski. “Dat is uiteindelijk de grootste winst van het overleg. Je ervaart steun en begrip. Een enkele keer ook desinteresse, maar meestal is het heel positief. Soms heb je dat even nodig!” De gemeente Winters- wijk gebruikt haar inzet om ervaring op te doen met een nieuwe manier van werken met landgoedeigenaren. Er zijn ruim honderdveertig NSW-gerangschikte landgoede- ren rond de bebouwde kom van Winterswijk.
Steun krijgt ze ook van haar man Bogdan, die tot begin 2012 leiding gaf aan een inge- nieursbureau in Warschau. In de praktijk leeft het gezin Godziejewski een deel van het jaar in Polen. Het beheer op afstand is volgens de beheerster heel goed mogelijk, maar vergt wel aanpassingen die meer verantwoordelijkheid bij de gebruikers leggen. Met een makelaar in Aalten heeft ze besproken wat er minimaal in een erfpachtcon- tract moet staan. “Kernvraag is hoe je zorgt dat de toekomstige bewoners bijdragen aan het Landgoed en hoe je dat vastlegt. Het is een soort sollicitatieprocedure. De prijs en voorwaarden zijn niet onderhandelbaar. Het gaat erom de juiste persoon op de juiste plaats te krijgen. Het beheer van een landgoed is afhankelijk van mensen.”
Met het erfpachtcontract wil Godziejewski waarborgen dat de nieuwe bewoners pas- sen in het landgoed en bijdragen aan de drie kernwaarden: een eigen identiteit, sociale cohesie met andere bewoners en de buren, en voldoende rendement voor duurzame in- standhouding. Naast de gebruikelijke erfpachtvoorwaarden zoals die op meer landgoe- deren gelden, worden specifieke voorwaarden gesteld die betrokkenheid bij het beheer regelen. WINTERSWIJK N318 BEKENDELLE WIN TER SWI JK A RN H EM
Een aantal van de zes boerderijen wil Janneke Godzie- jewski in erfpacht verkopen, zodat ze onderdeel van het landgoed blijven. Als de eigenaar later wil verkopen, koopt het landgoed de boerderij weer terug tegen de herbouwwaarde. “Dat geeft zekerheid aan de erfpachter en aan toekomstige generaties eigenaren van dit land- goed. Het betekent wel dat de nazaten ook zelf financieel draagkrachtig genoeg moeten zijn om op het landgoed te kunnen wonen. Bij een huis hoort een inkomen. Dat geldt voor een landgoed des te meer”, vindt Janneke God- ziejewski.
Financieel is het voordeel duidelijk: “Aan huur kun- nen we ongeveer evenveel vragen als aan erfpacht, maar de verantwoordelijkheid voor de opstal verschuift naar de erfpachter.” Zij heeft ter informatie inzage gekregen in de erfpachtcontracten van andere, grote landgoede- ren.
De erfpachters raken op nog een manier betrokken bij het landgoed. “Op het Kreil gebruiken we tegenwoordig hout als brandstof. Het is de bedoeling dat ook andere bewoners van het landgoed ons eigen hout gaan gebrui- ken voor duurzame verwarming. Het bosbeheer is er nu op gericht om kwalitatief goed stukhout voor eigen gebruik te oogsten. De nieuwe Slowaakse kachel in het hoofdhuis bedient twee circuits en heeft een buffervat van 3.000 liter. In een normaal woonhuis is een kachel van 30 kW met een buffer van 1.500 liter ruim voldoen- de. De investering vergt € 10.000. Daar komt de hout- oogst nog bij. Dat gebeurt op mijn aanwijzing. Kosten worden omgeslagen via een warmtemeter op de kachels. De band van de bewoners met het bos wordt versterkt en intensiever onderhoud wordt mogelijk. Ik doe dit samen met de Bosgroep Midden-Nederland. We hopen zo een veilig, mooi en productief landschap duurzaam in stand te kunnen houden. Zelfvoorzienend zijn is niet alleen klimaatvriendelijk, maar ook landgoedvriendelijk.” “Landgoed Kreil is een klassiek NSW-landgoed met eenderde bos. Sinds de rangschikking in 1936 is daar op een enkele bomenrij na niets aan veranderd. De meeste bosjes dateren van vóór 1850. De naaldhoutteelt van rond 1900 heeft langzamerhand plaatsgemaakt voor een gemengd bos waarin exoten voor kleur zorgen. De eeuwenoude beukenlaan hebben we dit jaar als gevolg van overstromingen en de daaropvolgende honingzwam helaas moeten kappen. In het verlengde van de storm- schade van 2010 hebben we daar een lanenherstelplan op losgelaten. De meest aangetaste boom laten we ach- ter, als een monument en om de jonge aanplant tegen te enthousiaste bezoekers te beschermen.”
Lid van de Klankbordgroep Volckmar Kroes is eigenaar van restaurant De Woord in Corle. Hij raakte enthousi- ast na enkele bezoeken aan het Kreil. Kroes: “Haal een topkok. Die heeft Winterswijk nog niet en daar rijden mensen graag een eind voor om. Dat blijkt in Sluis in Zeeuws-Vlaanderen en Blokzijl in de kop van Overijssel.” Hij schat dat twee miljoen euro nodig is aan investering, wat de noodzakelijke jaaropbrengst legt op twee ton. Het geeft een handvat, maar het ondernemersplan moet uiteindelijk door een ondernemer worden gemaakt.
Ook in de Klankbordgroep zitten Arjen Vedder, pla- noloog bij de gemeente Winterswijk, en diens voorgan- ger Vincent Brus. Met Arjen Vedder vervaardigt Janneke Godziejewski een voorbereidend en voor de gemeente goed te beoordelen stuk, een structuurvisie, zonder dat er een duur bureau voor nodig is. “Op die basis heeft de gemeente een stappenplan beschreven dat houvast biedt voor andere landgoederen. Ik probeer de gemeente als mijn partner te zien, en omgekeerd.”
“Voor het onderhoud van kleine landschapselementen maak ik waar mogelijk gebruik van subsidies. Zo hoop ik de eigen identiteit van het Kreil te kunnen bewaren. Daarbij speelt het agrarisch natuurbeheer ook een rol. Het beheer brengen we onder in een goededoelen- stichting met ANBI-status. Dat scheelt aanzienlijk in de fiscale druk. Gebruik maken van fiscale voordelen vind ik terecht, want het beheer van het Kreil dient een algemeen belang.”
“Die Stichting kan eventueel later als vangnet dienen als het beheer te duur wordt. Het particuliere beheer blijft in de Stichting vooropstaan. Want wie de eigenaar is, maakt voor de boom niet uit. Wel of de eigenaar er iets mee heeft. Het Kreil mag geen speelbal worden van beleidsplannen uit Arnhem of ’s-Graveland”, aldus God- ziejewski.
De Stichting wordt nadrukkelijk geen vriendenstich- ting die naast het landgoed opereert. “Want als je dan iets wil, komen zij in opstand als hun belang niet op de voorgrond komt.” Ook wil Janneke Godziejewski geen aandelen uitgeven. “Want dan raak je je zeggenschap kwijt. Donaties zijn natuurlijk welkom, maar er kunnen geen rechten aan worden ontleend.”
En als het niet lukt het landgoed rendabel te krijgen? “Als je een landgoed zou kunnen exploiteren als een bedrij- venterrein of een landbouwbedrijf, zouden de kopers in de rij staan. Dat is niet zo. Een landgoed moet je beheren als een cultuurhistorische collectie, een vermogen.” Maar Janneke sluit niets uit. “Verkopen is niet mijn eerste optie. Dat kan altijd nog.”
“Het is moeilijk uit te leggen waarom ik dit doe. Waarschijnlijk moet je hier opgegroeid zijn om dat te begrijpen. Deze erfenis is een fact of life. Dit zit in mijn rugzakje. Het is goed dat ik de tijd heb om hier iets van te maken. De meeste erfgenamen zijn al op leeftijd voor- dat ze aan de slag kunnen.”
Janneke Godziejewski denkt al aan de tijd dat het Kreil goed loopt en ze voldoende inkomstenbronnen heeft om haar landgoed duurzaam te kunnen beheren. ”Met alle kennis en ervaring zou ik uiteindelijk een handleiding voor komende generaties en collega’s willen maken voor het schrijven van een landgoedvisie. Het liefst zou ik een gereedschapskist maken voor landgoed- eigenaren. Met alle beleidsplannen die op je landgoed van toepassing zijn. Met alle kaartmateriaal dat via de gemeente beschikbaar is. Met een intakegesprek. Wie weet kan ik daar mijn beroep nog eens van maken.”
167