Dit onderzoek maakt zichtbaar dat de beoogde doelgroep van Individuele Begeleiding binnen het jongerenwerk zijn: jongens en meisjes met dreigende, beginnende en feitelijke
bindingsproblemen in de leeftijd tussen 12 tot en met 23 jaar.94 Binnen de onderzochte praktijken voor Individuele Begeleiding worden twee subdoelgroepen onderscheiden: Subdoelgroep 1 – Jongeren met dreigende of beginnende problemen.
Subdoelgroep 2 – Jongeren met feitelijke bindingsproblemen.
Binnen de subdoelgroepen voor Individuele Begeleiding wordt geen onderscheid gemaakt naar geslacht, culturele achtergrond, type problematiek en enkelvoudige- dan wel
meervoudige problematiek. Wel wordt er op het niveau van de specifieke projecten, aanvullende voorwaarden gehanteerd.
Het vragenlijstonderzoek wijst uit dat deelnemers aan Individuele Begeleiding zijn: meisjes en jongens in de leeftijd tussen 11 en 26 jaar, waarbij vier vijfde tussen de 18 en 23 jaar is. Het merendeel van de deelnemers aan Individuele Begeleiding volgt een opleiding (68%) op Mbo-niveau, 13% van de jongeren heeft betaald werk, 6% doet vrijwilligerswerk en nog eens 13% van de jongeren zit overdag thuis. De deelnemers hebben verschillende culturele achtergronden, die op hoofdlijnen een afspiegeling zijn van de bevolkingssamenstelling in het stadsdeel. Het hebben van dreigende, beginnende of feitelijke bindingsproblemen is een kenmerk van de beoogde doelgroep van Individuele Begeleiding. In het vragenlijstonderzoek is de jongeren niet gevraagd naar achterliggende problemen. Wel is bekend wat de redenen
94 Emanuels, J., S. Dwarka, W. de Koster, W. Mayenburg & G. Wullings (2013). Praktijkbeschrijving IB-praktijk 1. Amsterdam: Youth Spot, Hogeschool van Amsterdam.
Halfhide, A., C. Klijn, E. Mamnouh & J. de Wit (2013). Praktijkbeschrijving IB-praktijk 2. Amsterdam: Youth Spot, Hogeschool van Amsterdam.
El Ghani, N., C. Baktawar, F. Nooij & S. Wazir (2013). Praktijkbeschrijving IB-praktijk 3. Amsterdam: Youth Spot, Hogeschool van Amsterdam.
Bakker, M., G. Heijnis, N. Issever & E. Leesberg (2013). Praktijkbeschrijving IB-praktijk 4. Amsterdam: Youth Spot, Hogeschool van Amsterdam.
Alberg, D., F. van Bon, M. Reiziger & D. Sahetapy (2013). Praktijkbeschrijving IB-praktijk 6. Amsterdam: Youth Spot, Hogeschool van Amsterdam.
Harkisoen, A., S. Visch & M. Yildirim (2013). Praktijkbeschrijving IB-praktijk 7. Amsterdam: Youth Spot, Hogeschool van Amsterdam.
Aanwezigheid steunend contact eigen omgeving
Wel behoefte luistert naar problemen of hulp bij administratieve zaken
Geen behoefte
Ja 17% 70%
92 zijn waarom jongeren een beroep doen op Individuele Begeleiding. De meest genoemde redenen zijn hulp bij (het vinden van een) opleiding/werk/woning/toekomstperspectief (52%) en leren aanpakken van lastige dingen in het eigen leven (43%). Dit suggereert dat bij tenminste de helft van de jongeren, sprake is van minimaal dreigende bindingsproblemen. Het is niet mogelijk om onderscheid te maken tussen dreigende, beginnende of feitelijke bindingsproblemen. In praktijk zijn het vooral schoolgaande jongeren tussen de 18 en 23 jaar die een Mbo-opleiding volgen die gebruik maken van Individuele Begeleiding.
Daarnaast leert dit onderzoek dat er een groep jongeren bestaat, die wel behoefte heeft aan Individuele Begeleiding, maar er geen gebruik van maakt. In dit onderzoek heeft deze groep een aanzienlijke omvang, het betreft een vijfde van de jongeren die niet-deelnemen aan Individuele Begeleiding. Dit zijn jongeren met verschillende achtergrondkenmerken (sekse, culturele achtergrond, leeftijd, opleidingsniveau en dagbesteding) en bovendien vaak wel over iemand in hun omgeving beschikken die hen stimuleert of helpt bij problemen. Wanneer we de deelnemers aan Individuele Begeleiding vergelijken met de beoogde doelgroepen, wordt duidelijk dat de praktijken grotendeels hun beoogde doelgroep bereiken. Immers, zowel meisjes en jongens met verschillende culturele achtergronden in de leeftijd tussen 11 en 23 jaar maken gebruik van Individuele Begeleiding. Bij tenminste de helft van de deelnemers is er bovendien sprake van minimaal dreigende bindingsproblemen. Niet duidelijk is in hoeverre de twee subdoelgroepen worden bereikt. Daarvoor ontbreekt de informatie. Dit onderzoek wijst daarmee uit dat doelgroep van Individuele Begeleiding binnen het jongerenwerk is: jongens en meisjes met dreigende, beginnende en feitelijke
93
6 Pedagogische opdracht
Individuele Begeleiding in het jongerenwerk richt zich op jongeren van 10 tot en met 23 jaar en heeft dus te maken met een doelgroep die zich bevindt in de overgang van jeugd naar volwassenheid. Omdat Individuele Begeleiding een rol heeft in het opvoeden van jongeren, heeft zij een pedagogische opdracht. Invulling van die opdracht vraagt een visie op de rol van Individuele Begeleiding in die opvoeding. De pedagogische opdracht binnen Individuele Begeleiding komt tot uiting in de rol van de jongerenwerker (pedagogische relatie) en in de visie op begeleiding (pedagogisch concept). Het volwassen worden impliceert wel dat variatie in manieren van begeleiding gewenst is, naarmate jongeren ouder zijn, zijn zij meer volwassen en krijgt de pedagogische begeleiding een ander karakter.
De pedagogische opdracht heeft recent meer aandacht gekregen. Aanleiding voor die aandacht is het inzicht dat kinderen en jongeren onvoldoende de kans krijgen om te leren wat wel of niet kan, wat wel of niet belangrijk is en daardoor op oudere leeftijd vastlopen in de samenleving (Hermanns, 2007; WRR 2003). Het falen van de opvoeding wordt als een van de oorzaken aangewezen. Expliciete aandacht voor pedagogische processen in de thuissituatie, op school, in sportclubs en binnen het jongerenwerk is het gevolg. De
hedendaagse pedagogische opdracht van het jongerenwerk bestaat uit een combinatie van emancipatie met disciplinering (Metz 2013). Het gaat erom dat jongeren zichzelf kunnen ontdekken en leren om zich te verhouden tot de ander en de samenleving als geheel. Dit vraagt van de ander en de samenleving als geheel om betrokken te zijn bij jongeren en op hun beurt leren om zich open te stellen voor de aanwezigheid en de inbreng van jongeren (participatie als wederzijds proces) (Du Bois - Reymond, Poel, & Ravesloot, 1998; Lorenz, 2009; Winter, 2000).
Dit hoofdstuk onderzoekt de pedagogische opdracht van Individuele Begeleiding in het jongerenwerk. Paragraaf 6.1 zoomt in op de pedagogische relatie, het belangrijkste opvoedmiddel waarover de jongerenwerkers binnen Individuele Begeleiding beschikken. Paragraaf 6.2 beschrijft het pedagogisch concept van Individuele Begeleiding, de visie van Individuele Begeleiding op de opvoeding van jongeren. Deze visie bestaat uit vier
uitgangspunten die tot uiting komen in zowel de inrichting van de Individuele Begeleiding als in het handelen in het contact met jongeren.
Dit hoofdstuk is gebaseerd op interviews met jongerenwerkers over hun handelen in contact met jongeren. Reden daarvoor is dat binnen Individuele Begeleiding in het jongerenwerk, de expliciete aandacht voor de pedagogische opdracht beperkt is. Geen van de onderzochte praktijken heeft een pedagogische visie geformuleerd.95 De opvoedingsdoelen van
Individuele Begeleiding zijn, als aanwezig, beperkt tot het algemene: ‘latere zelfstandigheid
95
Emanuels, J., S. Dwarka, W. de Koster, W. Mayenburg & G. Wullings (2013). Praktijkbeschrijving IB-praktijk 1.Amsterdam: Youth Spot, Hogeschool van Amsterdam.
Halfhide, A., C. Klijn, E. Mamnouh & J. de Wit (2013). Praktijkbeschrijving IB-praktijk 2. Amsterdam: Youth Spot, Hogeschool van Amsterdam.
El Ghani, N., C. Baktawar, F. Nooij & S. Wazir (2013). Praktijkbeschrijving IB-praktijk 3. Amsterdam: Youth Spot, Hogeschool van Amsterdam.
Bakker, M., G. Heijnis, N. Issever & E. Leesberg (2013). Praktijkbeschrijving IB-praktijk 4. Amsterdam: Youth Spot, Hogeschool van Amsterdam.
Halewijn, J., S. Elzinga, L. Hagemeijer & L. de Pater (2013). Praktijkbeschrijving IB-praktijk 5. Amsterdam: Youth Spot, Hogeschool van Amsterdam.
Alberg, D., F. van Bon, M. Reiziger & D. Sahetapy (2013). Praktijkbeschrijving IB-praktijk 6. Amsterdam: Youth Spot, Hogeschool van Amsterdam.
Harkisoen, A., S. Visch & M. Yildirim (2013). Praktijkbeschrijving IB-praktijk 7. Amsterdam: Youth Spot, Hogeschool van Amsterdam.
94 als volwassene’.96 Ook ontbreekt aandacht voor hoe de begeleiding vanuit het jongerenwerk zich verhoudt tot de andere pedagogische instituties zoals ouders, school of jeugdzorg.97 Dit is opvallend omdat in de uitvoering van de begeleiding wel intensief wordt samengewerkt met zowel de formele als de informele sociale infrastructuur. De geringe, expliciete aandacht voor de pedagogische opdracht, staat overigens in schril contrast met de uitgebreide en doordachte methodische benadering van de begeleiding.