Diversiteit en inclusion bij Brandweer Alkmaar

In het proefschrift van Boer⁵⁴ worden een paar elementen aangehaald die van toepassing zijn op kennisdeling tussen verschillende groepen medewerkers. Deze elementen zijn: het bestaan

van een sociale relatie tussen de verschillende medewerkers, de aanwezigheid van verschillende relationele modellen en het geven van een andere invulling aan hetzelfde relationele model. Vanuit Boer wordt geredeneerd dat zonder deze drie elementen geen kennisdeling kan plaatsvinden. Het is dus van belang in de interviews met de diverse groepen medewerkers deze drie elementen terug te laten komen. Dat gebeurt bij de condities ‘klimaat van openheid’, ‘teamwork’, ‘zorg’ en ‘vertrouwen’.

Vanuit het proefschrift van Pennink⁵⁵ zijn de volgende elementen van toepassing op kennisdeling: de beelden die mensen hebben over hetzelfde proces (uitrukken), de rol van deze beelden bij het samenwerken en het ontwikkelen van een gemeenschappelijk beeld. Zonder deze drie elementen betoogt Pennink, is het onvoldoende mogelijk om samen te werken en kennis te delen. In de vragenlijsten voor de diverse groepen komen deze beelden terug via de condities ‘dialoog’ en ‘klimaat van openheid’ en ‘zorg’.

Wat betekenen deze twee proefschriften voor Brandweer Alkmaar? Bij Brandweer Alkmaar zijn diverse groepen medewerkers actief (manschappen, bevelvoerders, officieren, vrijwilligers en burgerpersoneel) die allen een rol vervullen bij het optimaliseren van het werkproces uitrukken. Bij de brandweer wordt gekeken naar de aanwezigheid van bepaalde omstandigheden die kennisdeling bevorderen. Deze omstandigheden, condities zijn door Paul van den Brink⁵⁶ gedefinieerd in zijn dissertatie over kennisdeling. Maar omdat die omstandigheden voor de gehele organisatie worden bekeken en er geen toespitsing op de diverse groepen en categorieën plaatsvindt, wordt bij deze benadering voorbijgegaan aan de diversiteit van de groepen medewerkers bij Brandweer Alkmaar. Om dit te corrigeren heb ik elementen uit de proefschriften van Boer en Pennink betrokken bij de antwoorden op de vragenlijsten over kennisdeling. Het gaat hierbij om elementen van diversiteit en inclusion en de belangrijkste zijn: sociale relatie (vertrouwen, teamwork en zorg), cultuur (klimaat van openheid en vertrouwen) en dialoog, om een gemeenschappelijk beeld en toekomstig doel vast te stellen. Zo zijn de drie dissertaties van Boer, Pennink en Van den Brink door middel van de vragenlijst aan elkaar gekoppeld.

Tot slot is nog één andere dissertatie van belang en dat is die van Pernill van der Rijt⁵⁷. Zij verkende de relatie tussen virtueel teamwork en de bereidheid om kennis uit te wisselen. Haar belangrijkste conclusie onderschrijft bovenstaande zaken: vooral persoonlijke interactie en sterke sociale relaties tussen teamleden spelen een belangrijke rol in het stimuleren van hun bereidheid om kennis met elkaar uit te wisselen.

55 Pennink, B. (2004) Samen managen met beelden

56 Van den Brink, P. (2003) Social, Organizational and Technological Conditions that enable Knowledge

Sharing

57 Van der Rijt, P. (2007) Precious knowledge. Vitualness and the willingness to share knowledge in

4.3 Samenvatting

Diversiteit komt volgens het Prisma handwoordenboek Vreemde Woorden58 van het Latijnse diversitas en betekent ‘verscheidenheid’. Inclusion of inclusie komt volgens datzelfde boek van het Latijnse inclusio en betekent ‘insluiting’. Beide begrippen hangen met elkaar samen. Diversiteit betekent ‘verscheidenheid, aspecten die van elkaar verschillen’. Inclusion voegt daar ‘tot één geheel’ aan toe en dat is juist wat voor dit onderzoek van belang is: ondanks verschillen is er één gemeenschappelijk doel, namelijk het optimaliseren van het uitrukproces door middel van het bevorderen van kennisdeling.

Er is bij Brandweer Alkmaar sprake van sterke sociale relaties binnen de diverse groepen medewerkers, variërend van zeer sterk onder de manschappen tot minder sterk bij het burgerpersoneel. Ook tussen de diverse groepen medewerkers bestaat een sociale relatie met als gemeenschappelijk doel optimalisatie van het werkproces uitrukken. In de interviews over de mate van aanwezigheid van condities die kennisdeling bevorderen, zijn de condities ‘vertrouwen’, ‘teamwork’ en ‘zorg’ de aspecten die terugslaan op inclusion. Ook de culturele implementatieregels komen terug in de interviews door het vragen naar het ‘klimaat van openheid’. Tot slot wordt dialoog als onderdeel gezien van het verwerven van een gemeenschappelijk doel om te komen tot samenwerking. ‘Dialoog’ is ook één van de condities die kennisdeling bevorderen. Op deze manier wordt de verbinding gemaakt tussen de condities die bij de verschillende medewerkers bevraagd worden om kennisdeling te bevorderen en het model van inclusion. De genoemde condities ‘vertrouwen’, ‘teamwork’, ‘zorg’, ‘dialoog’ en ‘klimaat van openheid’ slaan dus niet alleen terug op de condities die kennisdeling bevorderen maar ook op die aspecten die nodig zijn om mensen te laten samenwerken en te laten kennisdelen. Zo ontstaat de link tussen organisatiesetting en medewerkers met betrekking tot het bevorderen van kennisdeling, tot uiting gebracht in het volgende model.

Organisatie: Medewerkers:

Omstandigheden Relationele principes

Dit model vertaalt waar deze scriptie over gaat: het integreren van kennisdeling en inclusion. Kennisdeling kwam in beeld n.a.v. de scriptie van Remco Dings⁵⁹: hij heeft kennisdeling onderzocht bij een organisatieonderdeel van Defensie namelijk de gevechtsleiding. Het instrument om het niveau van kennisdeling te meten is handig en heel goed om in de praktijk

of het organisatieonderdeel geen homogeen personeel heeft zoals bij de gevechtsleiding? Wat als het personeel in verschillende mate betrokken is bij het ‘core’- product van het bedrijf? Of niet bestaat uit gelijk personeel op het gebied van leeftijd, opleiding, gender? Het heeft niet veel zin om Brandweer Alkmaar, die relatief een kleine organisatie is met 45 beroepsmedewerkers en 126 vrijwilligers, voor de interviews op te splitsen in diverse organisatieonderdelen. De te onderzoeken eenheden worden dan te klein en het doet geen recht aan het feit dat iedereen binnen Brandweer Alkmaar kennis heeft over het ‘core’- product. Het doet ook geen recht aan de samenhang die er bestaat tussen de diverse groepen en categorieën binnen onze organisatie m.b.t. de bedrijfsprocessen. Maar hoe kan diversiteit wel verwerkt worden in de vragenlijst die voor kennisdeling al beschikbaar is?

Iedere groep heeft haar eigen kennis over de werkprocessen bij de brandweer, over het ‘core’-proces van de brandweer, het repressief optreden. Veel soorten kennis komen voor en zijn van belang (zie hoofdstuk 3). Maar niet iedere soort kennis die aanwezig is bij een bepaalde groep medewerkers, behoeft dezelfde aanpak als het gaat om het bevorderen van kennisdeling. Dus een instrument losgelaten op de hele organisatie geeft een globaal beeld van het niveau van kennisdeling en de kennisdelingsfase waarin de organisatie zich bevindt, maar daarna moet er een vertaalslag volgen toegespitst op de diverse groepen en categorieën. De algemene maatregelen ter bevordering van kennisdeling voortkomend uit de toepassing van het instrument van Paul van den Brink⁶⁰ op de gehele organisatie, missen voor een deel hun doel als ze niet toegespitst worden op de diverse groepen en categorieën.

Om dit in de praktijk te doen zijn door Boer 61en Pennink62 een aantal aspecten van motivatie tot kennisdeling en samenwerking genoemd die in vijf condities terug te vinden zijn in de vragenlijst van Van den Brink: vertrouwen, zorg, klimaat van openheid, teamwork en dialoog. Deze vijf condities slaan terug op de aspecten die samenhangen met inclusion. Als specifiek gekeken wordt naar deze vijf condities en de waardering ervan binnen de verschillende groepen en categorieën, kunnen maatregelen genomen worden om deze condities te simuleren. Het uitlichten van deze condities verbindt de organisatiesetting met de invalshoek van de medewerkers. En juist deze menselijke invalshoek wordt als onmisbaar beschouwd als het gaat om kennisdeling.

In het volgende hoofdstuk zal ik uitgebreid ingaan op het model van Paul van den Brink over condities die kennisdeling bevorderen binnen een organisatie. Met behulp van interviews afgenomen bij de verschillende groepen medewerkers van Brandweer Alkmaar zal ik daarmee de vertaalslag maken van theorie en model naar empirie.

60 Van den Brink, P. (2003) Social, Organizational and Technological Conditions that enable Knowledge

Sharing

61 Boer, N.-I (2002) The importance of sociality for understanding knowledgeprocesses in organizational

contexts