De selectieprocedure voor groepsbehandeling

De selectieprocedure varieert per zorgsetting. Elke setting die groepsbehandeling aanbiedt heeft zo zijn eigen manier gevonden (zie ook Hoofdstuk 2.3). In sommige instellingen bestaan voorbereidingsgroepen waarin cliënt en groepsbehandelaar op grond van

gedragsobservatie kunnen beslissen met groepsbehandeling door te gaan of niet (Jensen, 2014). Vaker zien we dat de selectie plaatsvindt door middel van een dyadisch interview. In

dat geval is het van belang dat een ervaren groepsbehandelaar voldoende bij de selectie is betrokken, om een professioneel klinisch oordeel te vellen. Afhankelijk van de soort groep zijn meerdere gesprekken nodig om een zorgvuldige selectieprocedure te doorlopen. Als selectieprocedure beschrijven Berk (2005) en Sanders (2010) een procedure van drie

gesprekken. In deze gesprekken is er onder andere aandacht voor de diagnose, de hulpvraag en de verwachtingen van zowel de cliënt als de groepsbehandelaar. Het doel verschilt per gesprek en is explorerend van aard. De drie gesprekken hebben globaal de volgende doelen:

1. diagnostiekgesprek: probleeminventarisatie en concretisering van de hulpvraag;

2. adviesgesprek: het aanbod van een groepsbehandeling en het overleg daarover met de cliënt, de verwachtingen van de cliënt inclusief uitleg, wegnemen van

weerstanden en vooroordelen;

3. contractgesprek: nadat client ja heeft gezegd zorgt de behandelaar voor voorlichting en voorbereiding op de groepsbehandeling, en worden afspraken gemaakt.

Soms voert een verwijzer (een deel van) deze gesprekken. In dat geval is het wenselijk dat die goed op de hoogte is van het groepsaanbod en de werkwijzen van de groepen (zie ook Hoofdstuk 2.3.). Het meest wenselijk is het dat de groepsbehandelaar de selectiegesprekken voert, in elk geval het adviesgesprek en contractgesprek (Kauff, 2015), omdat deze

gesprekken ook dienen om een werkrelatie tot stand te brengen tussen cliënt en

groepsbehandelaar (Sanders, 2010; Berk, 2005; AGPA, 2007; Leszcz & Kobos, 2008). Een bijkomend voordeel is dat de groepsbehandelaar op de hoogte is van de samenstelling van de groep en daardoor een goede inschatting kan maken of de cliënt in de huidige groep kan werken aan zijn hulpvraag en of de huidige deelnemers dit ongeacht de komst van een nieuwe cliënt kunnen blijven doen. Eveneens kan de angst afnemen en de motivatie groeien als de cliënt kennis maakt met de groepsbehandelaar. Niet alle selectieprocedures hebben drie afspraken nodig. Voor een meer protocollair werkende groep kunnen één à twee gesprekken voldoende zijn.

3.3.2.1 Voorlichting van de cliënt tijdens de selectieprocedure voor groepsbehandeling Een belangrijk onderdeel van de selectieprocedure is de voorlichting (AGPA, 2007; Berk, 2005; De Haas, 2008). Voor veel cliënten is het aangaan van groepsbehandeling niet

vanzelfsprekend en vaak ook beangstigend. Goede voorlichting over de groep kan de angst doen afnemen.

Als de behandelaar na het eerste diagnostische gesprek tot de conclusie komt dat er voor de cliënt en zijn of haar problematiek een passende groepsbehandeling voorhanden is dan wordt die mogelijkheid met uitleg in het adviesgesprek aan de cliënt voorgelegd. De

behandelaar laat zien dat de zorgstandaarden of richtlijnen een bepaalde groepsbehandeling bij de klachten van de cliënt als voorkeursbehandeling aanbeveelt en dat het

behandelaanbod van de instelling zo’n groep in huis heeft. Vervolgens is het van belang of cliënt zich in het advies kan vinden en de matching van de geadviseerde groepsbehandeling en de eigen hulpvraag begrijpt. De behandelaar maakt in het adviesgesprek alle ruimte voor vragen van de cliënt en geeft voorlichting over de taak van de groep en wat er van de cliënt wordt verwacht. In het adviesgesprek komen ook de vooroordelen over groepsbehandeling en specifieke angsten van de cliënt ter sprake. Er is extra aandacht voor eventuele

misvattingen over groepsbehandeling, zoals bijvoorbeeld het onjuiste idee dat groepsbehandeling een ‘tweederangs’ behandeling is, die minder werkzaam is dan

individuele behandeling. Om de cliënt een goed geïnformeerde keuze (informed consent) te kunnen laten maken krijgt de cliënt – net als bij een somatische ingreep - ruime schriftelijke informatie over de groepsbehandeling mee (zie ook subhoofdstuk 2.3.). Bij twijfel bij de behandelaar of de cliënt kan een proefperiode worden afgesproken.

Het derde gesprek noemen we het ‘contractgesprek’ omdat in dat gesprek de cliënt de keuze maakt om wel of niet met de aangeboden groepsbehandeling in te stemmen (Cohn, 2014; Kauff, 2015; De Haas, 2008). Als beide partijen ervoor kiezen om samen verder te gaan, kan er een ‘contract’ worden opgesteld met daarin de wederzijdse verwachtingen (de taak van cliënt en die van de groepsbehandelaar) en de werkafspraken, zoals de

vertrouwelijkheid en aanwezigheid. Deze shared decision making (Zorginstituut, 2015) is niet alleen een ethische handelswijze, maar ook van belang omdat het de

medeverantwoordelijkheid van de cliënt voor de behandeling benadrukt en tegelijk een begin is van het vertrouwen en de werkrelatie tussen groepsbehandelaar en cliënt. Rutan, Stone en Shay (2007) hebben een richtlijn opgesteld van belangrijke werkafspraken waar cliënten die besluiten deel te nemen aan een groep mee akkoord dienen te gaan:

• Groepsleden zijn alle bijeenkomsten op tijd aanwezig en blijven gedurende de gehele bijeenkomst.

• Groepsleden zijn actief aan het werk met de doelen welke er zijn opgesteld gedurende het selectieproces.

• Groepsleden verwoorden hun gevoel, het gevoel wordt niet in daden omgezet (uitgeleefd).

• De groepsleden gaan in de groep een werkrelatie met de andere groepsleden aan, die niet wordt voortgezet buiten de groep in het sociale leven.

• Groepsleden blijven in de groep totdat de doelen zijn behaald.

• Groepsleden zijn verantwoordelijk voor de betaling van kosten, de rekening van de groep en betalen deze tijdig.

• Groepsleden spreken niet met naam en toenaam over andere groepsleden en beschermen daarmee elkaars privacy.

• Groepsleden gaan er mee akkoord om de groep op een goede manier te beëindigen.

De inhoud van het contract kan per groep verschillen. Het voordeel van duidelijke

groepsbehandeling (Cohn, 2014). Een ander voordeel van het contractgesprek is dat de groepsbehandelaar al belangrijk werk heeft verricht in het kader van het wettelijk voorgeschreven behandelplan.