De medeouder: bron van steun of stress?

Over de medeouder als mogelijke bron van steun werd heel veel gepraat in de verschillende focusgroepen. In kerngezinnen gaat het over de partner, in andere gezinnen gaat het over de medeouder (de ex-partner) en de zorgouder (de nieuwe partner). Ouders kunnen met andere woorden voor elkaar een bron van steun zijn als ze samen leven of als ze apart leven (en dit zowel voor de ex als voor de nieuwe zorgouder). Bij alleenstaande ouders werd ook veel gepraat over het gemis aan een klankbord en feedback van een partner. Opvallend is dat dezelfde thema’s aan bod komen in kerngezinnen en in andere gezinnen: de medeouder (partner, ex of zorgouder) kan in beide groepen een bron van steun of een bron van stress zijn, bvb. wanneer er conflicten zijn. Alle thema’s komen aan bod zowel in kerngezinnen als in andere gezinnen—al is de articulatie van de thema’s ietwat verschillend—en in de verschillende thema’s is er steeds dialectiek: alles heeft positieve en negatieve kanten..

In de bespreking van de medeouder kunnen we dus verschillende subthema’s onderscheiden. Met name de vreugde van het samen versus apart ouder zijn; de steun van de medeouder en/of partner versus de frustratie bij het gebrek eraan; de bron van rijkdom versus conflict van verschillen tussen medeouders; en het moeilijke evenwicht tussen ouderschap en partnerschap.

5.2.2.1. De vreugde van het samen versus apart opvoeden

In kerngezinnen genieten mensen van het samen ouder zijn, in andere gezinnen genieten mensen van het apart ouders zijn. In kerngezinnen genieten ouders van de extra inbreng van de andere en de gezelligheid van bezig zijn met de kinderen. In andere gezinnen genieten ouders van het feit dat ze hun zin kunnen doen, geen rekening moeten houden met de gewoonten of pedagogische principes van de andere ouder en dat geeft een zekere vrijheid. Opvallend is wel dat de voordelen van samen opvoeden gezien worden door zowel ouders in kerngezinnen als door ouders in andere gezinnen. Deze laatste geven aan dat samen opvoeden zeker voordelen heeft. De voordelen van niet samen opvoeden

worden daarentegen enkel genoemd door ouders in andere gezinnen. Hier geldt wellicht

‘onbekend is onbemind’. Wat ouders niet kennen, zien ze als minder evident.

Anderzijds is het voor ouders in andere gezinnen ook een soort ‘verantwoording’.

Gegeven dat ze in die situatie zitten, geven ze er ook de voordelen van aan.

Voordelen van samen opvoeden worden gezien door ouders in kerngezinnen en andere gezinnen:

- Ik vind het zalig dat ge zo ziet dat uw man zo met dat kindje bezig is op een heel toffe manier

- Of die momenten waar de ene staat te koken, de andere met de kinderen bezig is - Heel veel dingen daar heb ik zoiets bij van, nee, het is beter als ik het doe. Laat

hem maar met de kinderen spelen, als hij dan thuis is. Dat hoeft daarom niet allemaal educatief correct te zijn. Gewoon daar mee bezig zijn en u amuseren.

Genieten van de kindjes. Zal ik dan wel koken, ik vind dat niet erg. Als iedereen achteraf samen aan tafel zit te genieten

- Als ik thuis ben, zijn mijn kinderen het eerste half uur puur ontspanning, kunnen we samen spelen. Terwijl, mijn vrouw, die beleeft dat anders, die is er de hele dag al mee bezig. Tussen vijf en zes. Voor haar is dat dan van okay, hij is nu thuis, nog eten en in bed en voor mij is dat ‘ik ben thuis’ dat is leuk. Dus een andere beleving

- Voor mij is het ideale nog altijd een mama en een papa (moeder in ander gezin) - Maar inderdaad, in een mooie wereld, vader en moeder of moeder en moeder, er

zijn koppels met twee vrouwen samen die veel beter kunnen zorgen dan vader en moeder samen. Ik heb zo vrienden, fantastische ouders, ik droom van zo te zijn

Voordelen van apart opvoeden worden vooral door ouders in andere gezinnen gezien:

- De ideale situatie is zoals ze nu is. Ik leef alleen. Voornamelijk dat ge op bewuste wijze, puur op uzelf, voor de kinderen dan dingen kunt doen, zonder dat ge daar iemand naast u hebt die ook zijn nodige dosis aandacht en dingen wil doordrijven - Ik kan daar wel inkomen, maar ik heb het als weduwnaar nooit anders

meegemaakt. Van mij mag daar gerust een vrouw bij komen, maar ik zie ook wel

de voordelen, ik kan doen met mijn zoon wat ik wil. Ik moet daar niet in overleggen.

- Nu ik zit in de situatie dat zij hun vader niet meer zien. Dus de opvoeding doe ik helemaal alleen. Ik denk dat ik vrij streng ben, ze zijn heel gedisciplineerd. Daar ben ik heel trots op

- Ik hoor dat van mijn dochter ook, dat het beter is dat we gescheiden zijn, haar mama, die is zo en zo en zo en die heeft dat en ja, haar vader die is zo en die heeft dat communicatiepatroon. Mijn scheiding was een zegen, nu zien ze hun ouders meer in een positief licht

- We zijn niet meer bij de domme die niet weten dat ze kinderen hebben, ge weet verdikke dat ge ze hebt. Dat is een enorme compensatie, enorm positief

5.2.2.2. De steun van de medeouder versus de frustratie bij het gebrek eraan

De medeouder (zowel de biologische ouder in kerngezinnen als de ex-partner en/of de zorgouder in andere gezinnen) is een bron van steun en van conflict. Frustratie bij gebrek aan steun van de partner is tweeledig: in kerngezinnen verwijst het naar de frustratie van een partner die wel aanwezig is, maar niet betrokken is bij de opvoeding van de kinderen.

Bij alleenstaande ouders verwijst het naar de afwezigheid van een partner en het gemis aan een klankbord en feedback van de partner.

Medeouder is bron van steun in kerngezinnen en andere gezinnen:

- Ik geniet ervan als de papa de problemen eens eventjes oplost. Aan tafel vraagt mijn zoon ‘mama, mama, mag ik dit of dat’ en dan geniet ik er van als ik kan zeggen ‘dat moet je aan papa vragen’

- Soms, ik heb een tijdje ouderschapsverlof gehad voor mijn dochter en dan komt uw man om zes uur thuis en dan staat mijn haar recht en komt er stoom uit mijn oren en dan is dat wel leuk dat hij daar zo heel kalm op reageert en vraagt wat is nu het probleem en dat is wel heel belangrijk.

- Waar ik blij voor ben is dat het opvoeden, gebeurt wel samen, ook na de scheiding. Zeg ik ja, gaat hij mij volgen, zeg ik nee, wat er ook gebeurt, we blijven elkaar steunen

- Mijn huidige partner heeft als kind een zeer hardnekkige scheiding doorgemaakt en dat heeft mij geholpen op lange termijn te denken, zij is een grote steun

Medeouder is bron van frustratie bij gebrek aan steun in kerngezinnen en andere gezinnen:

- Tijdens onze verbouwing is mijn man ieder weekend bezig geweest in dat huis en ik heb echt het gevoel dat ik twee jaar mijn kinderen alleen heb opgevoed. Ik vind dat heel lastig.

- Waar ik het moeilijk mee heb? Papa had al vlug een nieuwe vriendin, al heel vlug een nieuw kindje. En toen hoorde ik dat mijn kind eigenlijk echt benadeeld werd en toen heb ik echt op mijn tanden moeten bijten

- En mijn tweede motivatie om naar hier te komen is, ge staat er alleen voor en omdat ge geen partner hebt, hebt ge geen spiegel om u te zeggen ben ik juist bezig, ben nie juist bezig, ge hebt dus geen dingen, niets

- Ja, toen ik naar hier kwam dacht ik nieuwsamengestelde, of alleenstaande, dan denk ik chapeau als ge als alleenstaande drie of vier of twee kinderen moet opvoeden. Ge hebt geen weerwoord! Verschrikkelijk moet dat zijn! Ge hebt geen weerwoord. Met wie moet je overleggen? Niet alleen mentaal, ook financieel moet ge het alleen doen, ik denk dat dat niet evident is

5.2.2.3. De bron van rijkdom versus conflict van verschillen tussen medeouders

De verschillen tussen ouders kunnen positief of negatief spelen in het gezamenlijk opvoeden van de kinderen, als ouders samenleven en als ze apart leven (eveneens zowel bij de ex als bij de nieuwe zorgouder). Het feit dat er sowieso verschillen zijn tussen beide ouders wordt vaak als positief beschouwd. Beide ouders vullen elkaar aan, de ene is bvb. emotioneler, de andere rationeler. Dat geven zowel ouders aan die samen leven

als ouders die apart leven. Het verschil in culturele kijk kwam in één focusgroep aan bod waar een moeder in een multicultureel gezin de waarde van het verschil in cultuur tussen haarzelf en haar partner aangaf. Anderzijds geven net die verschillen tussen ouders ook aanleiding tot conflicten en waarderen ouders ook als ze samen op één lijn staan.

Verschillen tussen ouders zijn een rijkdom in kerngezinnen en andere gezinnen:

- Ik denk de sterkte van ons gezin is dat we heel verschillend zijn, mijn vrouw en ik. En dat we elkaar heel goed kunnen aanvullen. Zowel rationeel als emotioneel zijn wij tegenpolen

- Een beetje tegenpolen kunnen geven. Die niet allebei van het ideale zelfde gedacht zijn. Die elkaar in evenwicht houden

- Ja, ik dacht net te zeggen, waar wij sterk in staan is tegelijkertijd ook wel heel moeilijk. Mijn man is van Marokkaanse oorsprong en die is nog maar zes, zeven jaar in België. Die heeft dus een heel groot deel van zijn jeugd doorgebracht. Dat is heel goed voor ons, omdat wij constant dingen in vraag stellen. Hier is het zo, hoe is dat bij jullie en hoe vinden we een middenweg? En voor onze kinderen, zien we, […] als we het eerst zelf vertaald hebben, natuurlijk. Want soms komt daar een conflict van. Hoe is dat bij jullie, hoe is dat bij jullie… dan komen er heel tegenstrijdige dingen uit de bus, want wij leven nu eenmaal in een consumptiemaatschappij en ginder wordt alles veel meer afgewogen. Dat is wel fijn dat we altijd die vergelijking kunnen maken.

- Ja, wij proberen dat ook zowat, gelijk de minder belangrijke dingen zoals een boterham met uw eten of nie. Goh, bij papa mag het en bij mij nie. En dan weten ze dat. En dan is papa misschien wat toegeeflijker, awel dan is’t zo. Das dan voor de minder belangrijke dingen natuurlijk

- Maar wat ik denk is dat als er verschillende locaties zijn en die hebben allemaal iets verschillend te bieden, dan is het leuker voor de kinderen van te veranderen, als het allemaal hetzelfde is

- Bvb dus over den oudste, die in feite met twee locaties. Dus hij leert met zijn vader communiceren en met mij zal het iets ander zijn. Dus iedereen kan iets

aanbieden. Mijn vrouw is meer met computer en dit of dat, ik ben meer de speelgoedspecialist, we blijven in de playmobiel, in de lego, dus iedereen kan op een zeer positieve manier, complementariteit in feite

- Ook naar mijn ex toe, zij heeft vaardigheden en kwaliteiten die ik niet heb.

Verschillen tussen ouders zijn een bron van conflict in kerngezinnen en andere gezinnen:

- Ik denk het verschil dat er wel eens kan zijn tussen de partner en uzelf. Dat betert wel naarmate ze groter worden omdat ge meer en meer ingroeit, maar dat is wel confronterend met dat eerste kind en bij dat tweede kind ook

- Maar ik zeg maar iets, school of zo. Mijn vriend heeft heel negatieve schoolervaringen, is absoluut tegen onderwijs. Een kind moet nu gewoon naar school, maar die kan dan echt zo van ja ‘als die niet wil, dan moet die niet gaan’.

Ik heb gewoon schrik, als die later groot wordt, spreekt dat dat kind dan toch niet in, denk ik dan

- Mijn man is niet akkoord over het feit dat we streng moeten zijn met onze dochter en ik ben niet akkoord dat hij te veel toegeeft en dat ze dan op zijn kop staat te dansen

- En zeker waar het vroeger al moeilijk ging over waarden, daar gaat het zeker na de scheiding niet beter mee

5.2.2.4. Het moeilijke evenwicht tussen ouderschap en partnerschap

Ook de moeilijkheid om een evenwicht te vinden tussen ouderschap en partnerschap komt aan bod bij ouders in kerngezinnen en in andere gezinnen. In kerngezinnen gaat het over het onderhouden van de partnerrelatie, bij andere gezinnen om het uitbouwen van een nieuwe partnerrelatie en om het onderhouden van een relatie met de ex. In kerngezinnen werd zowel bij mannen als vrouwen uitvoerig ingegaan op de moeilijkheid om genoeg tijd vrij te maken voor de partnerrelatie. Vele interventies illustreren dit.

Iedereen erkent de nood aan tijd voor elkaar maken, maar vooral praktische bezwaren staan het tijd maken voor elkaar in de weg. Vrouwen maken bedenkingen bij het

inschakelen van babysits, voelen zich ook vaak te moe. Bij ouder wordende kinderen is het iets makkelijker als ze bvb. samen op kamp zijn of als de familie kan inspringen. In andere gezinnen komen bij de combinatie van ouderschap en partnerschap 3 subthema’s aan bod. Enerzijds is er het feit dat ze om samen ouder te blijven na de scheiding een zekere relatie moeten onderhouden met hun ex. En dat is niet evident. Anderzijds moeten mensen soms heel creatief zijn om het ouderschap te combineren met nieuw partnerschap, bvb. door apart te wonen wanneer de kinderen komen. Tenslotte is de rol van de nieuwe partner als medeouder ook niet zo duidelijk. De zorgouder staat voor een moeilijke taak.

Ook hier is ‘onbekend is onbemind’ een slagzin die van toepassing is. Ouders in kerngezinnen zijn over ouders in andere gezinnen veel minder genuanceerd dan ouders in andere gezinnen over zichzelf zijn. Ouders in andere gezinnen zien met name de voor- en nadelen van het (moeten) onderhouden van een band met de ex-partner om samen het ouderschap waar te maken. Het verschil in visie tussen ouders in kerngezinnen en ouders in andere gezinnen was vaak heel frappant in de focusgroepen. Het zou dan ook belangrijk kunnen zijn om elkaar te informeren over de positieve en minder positieve punten van het samen of apart ouder zijn in kerngezinnen of in andere gezinnen. Ouders geven aan graag met gelijkgezinden te praten over opvoeden (zie hierboven in het stuk rond praatgroepen), maar een kruisbestuiving van ideeën, tips, feedback, verhalen en bedenkingen die uit die verschillende praatgroepen komen naar de andere ouders is wellicht ook belangrijk.

De combinatie van het (onderhouden of opbouwen) van partnerschap en ouderschap is moeilijk in kerngezinnen en andere gezinnen door gebrek aan tijd, opvangmogelijkheden en energie:

- Dus ja, ik zal zeggen, soms is het een kwestie van tijd. Ik heb dikwijls het gevoel van een groot gezin. We zijn gelijk een KMO’tje dat in feite bijna geen tijd heeft om… tijd voor de koppel, dat is meer geen tijd

- Als de kinderen in bed liggen, hebben wij nog even om te babbelen, maar avonden stellen niets voor als je vroeg moet opstaan

- Maar het is altijd organiseren. Als ge iets wilt doen, ge moet altijd rekening houden met babysits vragen en soms – ik heb dat nog gehad – dat ik zo moe was dat ik dat niet meer zag zitten om te organiseren, dat ik gewoon blij was dat ik nog even thuis zat

- Wat ik bij ons merk, tijd voor ons als koppel. Tijd voor ons twee. Dat schiet niet dikwijls over. En dan is dat een week op voorhand plannen, wanneer gaan we nog eens iets samen doen en dan valt het dikwijls nog weg omwille van dit of dat.

- Het is geen overbodige luxe als ge wat ondersteuning hebt. Als koppel hebben wij er ook nood aan gehad om eens onder ons twee er op uit te gaan.

- Wij hadden een relatie op papier. Dat is echt waar. Zij werkte het ene weekend, ik het andere. Zij deed de vroege dienst, ik de late. Wij hebben dikke boeken waar we alles op inschreven

- Ik merk dat ik een beetje een te grote moederkloek ben, ik heb het dus heel moeilijk met het woord babysit. Ze zijn acht en vier en er is al de laatste drie jaar drie keer een babysit over de vloer gekomen. Dus mijn man heeft ook zoiets van

‘en onze tijd samen?’.

- Bij ons is dat een ideale jeugdbeweging… Dus dat is ook de eerste week van de paasvakantie vertrekken die, de zondagavond en die zijn de dinsdag terug thuis.

Dan organiseren we met de ouders allemaal samen een weekend.

- We merken dat wij niet meer met elkaar bezig zijn, maar via de kinderen meer.

- Ja, we hebben bvb geprobeerd om een vaste dag per week af te spreken, van dat uur tot dat uur, een soort spreekuur waarvan ge zegt, dan maken we tijd voor elkaar, maar of dat lukt

Het onderhouden van een relatie met de ex-partner in functie van het gezamenlijk ouderschap; gemengde visie van ouders in andere gezinnen:

- Ge kunt het ook positief bekijken. Als ge kinderen hebt, hebt ge ook een positieve reden om met elkaar contact te houden en dat op een goede manier - Nu begin ik daar positief naar te kijken. Een paar jaar geleden was dat nog gans

anders

- En daarvoor als ik dat mag zeggen, het is echt een losmaken, de relatie, hoe de kinderen opvoeden. En ook de relatie. De exen en het koppel

- Nu ben ik wel blij dat wij niet samen zijn. Ook voor opvoeding. Dus dat is wel wat verschoven. En dat heeft wel te maken met zo wat overeenkomen, ook wat betrouwbaarheid. Mijn ex was nogal onbetrouwbaar. En dat was, want goed overeenkomen, ik heb nu ook ruzie. Maar ik vind dat eigenlijk niet zo erg, als dat terug goed komt

- Nee en het is ook een slechte communicatie en dat is dan co-ouderschap en zo getekend, maar...

Het onderhouden van een relatie met de ex-partner in functie van het gezamenlijk ouderschap; Iets meer uitgesproken visie bij ouders in kerngezinnen:

- Eén kerngezin is toch wel simpeler, denk ik. Voor iedereen, denk ik. Zowel voor ouders als voor de kinderen

- Ik ben bij de politie en wij komen bij heel weinig gezinnen waar vader en moeder nog samen zijn en waar kinderen zijn. Over het algemeen, ik moet zeggen, voor 90% zijn het goede gezinnen, daar zit een structuur in, daar zit een lijn in en daar is een soort toekomstvisie in. Maar spijtig genoeg in de maatschappij

- Ik ben bij de politie en wij komen bij heel weinig gezinnen waar vader en moeder nog samen zijn en waar kinderen zijn. Over het algemeen, ik moet zeggen, voor 90% zijn het goede gezinnen, daar zit een structuur in, daar zit een lijn in en daar is een soort toekomstvisie in. Maar spijtig genoeg in de maatschappij

In document Opvoedingsondersteuning. Ondersteuning van gezinnen vandaag : een onderzoek (pagina 63-73)