De kwaliteit van de relatie

Deelvraag 4:

In hoeverre sluiten de professionals aan bij de wensen en behoeften van de ouderen?

Deze deelvraag gaat over de kwaliteit van de relationele afstemming van de profes- sional op de cliënt. Hoe proberen professionals aan te sluiten bij de behoeften en waarden van de cliënt? En hoe ervaren de cliënten de relatie met de professionals? Hebben ze de ervaring er te ‘mogen’ zijn, ervaren ze emotionele steun en voelen ze zich begrepen?

Waarneming van de hulpvrager

Zowel de professionals als de ouderen geven het belang aan van een relatie waarin vertrouwen is en waarin de professional oprechte aandacht heeft voor de ouderen, zodat deze zich gekend en gezien voelen. De persoonlijke begeleidingstrajecten bieden de professionals veel ruimte om de ouderen te leren kennen en een relatie met hen op te bouwen. Ze investeren in het contact, zoeken naar aangrijpingspun- ten voor interventies en dragen niet meteen allerlei oplossingen aan. Dat geeft ou- deren het gevoel dat ze gezien worden en dat de professional echt betrokken is. Ze krijgen de gelegenheid om te praten over zaken die hen bezighouden, zonder dat er meteen van alles van hen wordt verwacht. Het vertrouwen dat hierdoor ontstaat, vormt de basis voor een relatie waarbinnen daadwerkelijke hulpverlening mogelijk is. De ouderen merken dat de professionals hun best doen om zich in hun situatie te verdiepen en dat ze rekening houden met hun belemmeringen en angsten.

Emotionele nabijheid

Als de kwaliteit van de relatie goed is, voelt de oudere zich emotioneel gesteund. De relatie met de professional vormt het belangrijkste element van de persoonlijke begeleidingstrajecten, te meer omdat het hier om ouderen gaat die geen andere ondersteunende relaties onderhouden. Het contact met de professional geeft hen rust en het vertrouwen dat ze er niet alleen voor staan. Juist omdat hun problemen niet gemakkelijk oplosbaar zijn en het vaak lang zoeken is naar mogelijkheden om de situatie te verbeteren, is het voor hen van belang om te merken dat de professio- nal geen haast heeft. De professionals geven aan dat ze in de persoonlijke begelei- dingstrajecten vaak meer persoonlijk betrokken zijn bij de ouderen dan in normale hulpcontacten. Toch is het contact voor hen in eerste instantie zakelijk; ze begeven

zich dieper in de leefwereld van de ouderen maar zoeken voortdurend naar een evenwicht tussen persoonlijke betrokkenheid en distantie. Ook de ouderen reali- seren zich dat de band met de professional in eerste instantie een zakelijke relatie is, maar de meesten ervaren dat niet als een probleem. Vooral als ze merken dat de professional het belangrijk vindt hoe het met hen gaat.

Afgestemd besluiten

Alleen als de oudere vertrouwen heeft in de professional en als de relatie emoti- oneel steunend is, is de oudere bereid zich open te stellen en zich in alle kwets- baarheid aan de professional te tonen. Voor de professionals is dat cruciaal om de haalbaarheid van bepaalde interventies in te schatten en problemen daadwerkelijk aan te kunnen pakken. De professionals hebben de vrijheid om zelf te bepalen welke activiteiten wel en niet passend zijn. Ze kunnen meegaan om kleding te kopen, vloerbedekking helpen leggen, rommel mee opruimen of gewoonweg een uur muziek luisteren met een cliënt. Zij moeten steeds inschatten of dit het contact met de cliënt ten goede zal komen. Als ze twijfels hebben over de inzet, stemmen ze dat vaak af met hun collega’s of ze hebben voor zichzelf grenzen vastgesteld. De professionals wegen voortdurend af in hoeverre ze sturend kunnen zijn in het con- tact zonder het contact te schaden. Ze vragen zich af hoe kritisch ze kunnen zijn en of ze bepaalde zaken die gevoelig liggen ter sprake kunnen brengen. In de praktijk betekent dit dat ze regelmatig besluiten om zaken (nog) niet aan de orde te stellen. Ook ouderen stellen het contact met de professional niet graag in de waagschaal; ze gaan soms mee in het denken van de professionals om die laatste een plezier te doen en niet alles af te wijzen. Als het erop aan komt, haken ze dan toch weer af, iets wat de professionals hen niet altijd in dank afnemen. Enkele cliënten geven nadrukkelijk aan dat ze wel eens iets doen voor de professional die ‘zoveel voor hen doet’. Hieruit blijkt dat ook de ouderen investeren in de relatie.

Relationele afstemming

De kwaliteit van de relatie en de relationele afstemming is het belangrijkste werk- zame element van de persoonlijke begeleidingstrajecten; het is de basis waarop de hulpverlening voor deze doelgroep met complexe problematiek is gestoeld. Een gevaar daarvan is dat de oudere afhankelijk wordt van de professional; het gaat immers om ouderen die in een sociaal isolement verkeren en geen andere sociale contacten hebben. Dit betekent voor de professionals dat ze permanent afwegen welke acties wel of niet legitiem zijn, of ze al dan niet directief optreden naar de oudere − wat nodig is als er geen verandering mogelijk lijkt − en hoe ze hun inspan- ningen naar zichzelf, collega’s en anderen kunnen verantwoorden.