Boek IV. Ziektegeschiedenissen
C. Boeken en tijdschriften
Aa, A.J. van der, Biographisch woordenboek der Nederlanden. Haarlem, 1852-1878. Digitale reprint: DBNL, 2009.
Ackerknecht, E., Geschichte der medizin. Stuttgart, 1959. [repr. Stuttgart, 1977].
Asselt, Willem J. van, Gisbertus Voetius, gereformeerd scholasticus, In: Aart de Groot en Otto J. de Jong, Vier
eeuwen theologie in Utrecht. Bijdragen tot de geschiedenis van de theologische faculteit aan de
Universiteit Utrecht. Zoetermeer, 2001, 99-108.
Audoin-Rouzeau, Fréderique, Les chemins de la peste. Le rat, la puce et l’ homme. Rennes, 2003. Baldwin, Peter, Contagion and the state in Europe. 1830-1930. Cambridge, 1999.
Banga, J., Geschiedenis van de geneeskunde en hare beoefenaren in Nederland. Leeuwarden, 1868. [repr. Schiedam, 1975].
Barnes, Jonathan, Aristoteles. Vertaling W. de Leeuw en J. M. van Ophuijsen. Z. pl. 1996. Baumann, E.D., François dele Boe Sylvius. Leiden, 1949.
Baumann, E.D., Een lijfarts der Oranjes in de XVIIde eeuw. Utrecht: Kemink, Z.j.
Begheyn-Huisman, Marja en Ruud Priem, Recente aanwinsten van het Museum Het Valkhof. Numaga, 57 (2010) 184-200.
Bik, J.G.W.F., Vijf eeuwen medisch leven in een Hollandse stad. Assen, 1955.
Biraben, J.-N., Les hommes et la peste en France et dans les pays européens et méditerranéens. I: La peste dans l'histoire; II: Les hommes face à la peste. Den Haag en Parijs, 1975-1976.
Blackman, Janet, Popular theories of generation: the evolution of Aristotle’s works, the study of an anachronism. In: Health care and popular medicine in nineteenth century England edited bij J.
Woodward en D. Richards, eds. Londen, 1977, p. 56-89.
Bonebakker, A. Pest. In F.S.P. van Buchem e.a. (red.) Nederlands leerboek der interne geneeskunde. Amsterdam, 1963, Deel I, 264 e.v.
Bos, E.J. en F.G.M. Broeyer, Epistolarium Voetianum, I. In: Nederl. Arch. Kerkgeschied. (NAKG) 78 (1998), 184–
215.
Bos, Erik Jan, Een kleine geschiedenis van een Cartesiaans versje. In: M. van Egmond, B. Jaski en H. Mulder (red.), Bijzonder onderzoek: Een ontdekkingsreis door de Bijzondere Collecties van de Universiteitsbibliotheek Utrecht, Utrecht: Universiteitsbibliotheek Utrecht, 2010, p. 244–25. http://boek425.library.uu.nl/pdflink/34_bijz_ond.pdf
Bos, J.J.F.M., The Correspondence between Descartes and Henricus Regius. Diss. Utrecht, 2002. [= Quaestiones Infinitae. Publications of the department of philosophy. Utrecht University. Vol. xxxvii.
Bots, Hans en Toon Kerkhoff, De Nijmeegse Pallas. De geschiedenis van de kwartierlijke academie en medische faculteit, 1655-1679. Nijmegen, 2001.
Bozic-Bugancic, Danica, Lijenceje kuge u Dalmaciji u XVII stoljecu. Grada, 1990 247-256 YU ISSN 0351-2142. Carrière, Ch., M. Courdurié en F. Rebuffat, Marseille ville morte. La peste de 1720. Marseille, 1968.
Cats Bussemaker, U., Over pest en quarantaine. In: Wenken en meeningen omtrent geneeskundige
Staatsregeling. Onder medewerking van eenige vaderlandsche geleerden door J.P. Heye. Amsterdam,
1838, pp 151-181 en 224-255.
Cipolla, C.M., Faith, Reason and the Plague in Seventeenth- Century Tuscany.New York/London, 1979.
Cipolla, C.M., Cristofano and the plague. As Study in the History of Public Health in The Age of Galileo. London, 1973.
Cipolla, C.M., Public Health and the Medical profession in the Renaissance. Cambridge, London, New York, 1976.
Cliff, A.D., Smallman-Raynor, M.R., Stevens, P.M., Controlling the geographical spread of infectious disease: plague in Italy, 1347-1851. Acta Med Hist Adriat. 2009; 7(2):197-236.
Cohn, S.K., Cultures of Plague. Medical thinking at the end of the Renaissance. Oxford, 2010.
Commager, H.S., Lucretius interpretation of the plague. Harvard Studies in Classical Philology. 1957 62 105-118. Cook, H.J., Matters of exchange. Commerce, medicine and science in the Dutch golden age. New Haven &
Des Chene, Dennis, Physiologia. Natural Philosophy in late Aristotalian and Cartesian thought. Ithaca: Cornell U P, 1996.
DeWall, Nichole, "A plague 'o both your houses": Shakespeare and early modern plague writing". English Dissertations. Boston (Mass.) 2008. http://hdl.handle.net/2047/d10016478
Dewhurst, K., Dr. Thomas Sydenham (1624-1689). Berkeley, 1966.
Doesschate, G ten, De Utrechtse universiteit en de geneeskunde. 1636 -1900 Nieuwkoop, 1963. Duker, A.C., Gisberius Voetius, 3 dln. Leiden, 1897-1915.
Dijksterhuis, E.J., De mechanisering van het wereldbeeld. Amsterdam, 1950. [repr. Amsterdam, 1975 5e dr]. Dijkstra, J.G., Een epidemiologische beschouwing van de Nederlandsche pesteepidemieën der 17e eeuw. Diss.
Amsterdam, 1921.
Eggleston, Edward, Some Curious Colonial Remedies. American Historical Review December 1899 5 199-206. Fokker, A.A., Onderzoek naar den aard van de epidemische en contagieuse ziekten die vroeger in Zeeland
geheerscht hebben. Middelburg, 1860.
Frijhoff, W. en M. Spies, Dutch culture in a European Perspective. 1650-2000. [Assen]:Van Gorcum 2004. Frijhoff, W., Gods gave afgewezen. Op zoek naar genezing van pest: Nijmegen, 1635-1636. Volkskunde, 1975 17
143-170.
Gaul, Volker, Moeglichkeiten und Grenzen absolutistischer Herrschaft. Landesherrliche Kommunicationsstrategien und städtische Interessen während der Pest in den Herzogtümern Schleswig, Holstein, Gottorf (1709-1713). Toenning, 2005.
Graafland, C., Voetius als gereformeerd theoloog In: J. van Oort e.a. (red.), De onbekende Voetius.
Voordrachten wetenschappelijk symposium Utrecht 3 maart 1989, Kampen: Kok, 1989, 12-32.
Graesse, J.G.Th. en F. Benedict, Orbis latinus. Lexicon lateinischer geographischer Namen des Mittelalters und der Neuzeit. Bewerkt en opnieuw uitgegeven door H. Plechl en S.-Ch. Plechl. 3 dln. Braunschweich, 1972. http://www.ndlw.germanistik.phil.uni-erlangen.de/Projekte/Werkzeuge/Graesse/contents.html Groot, Aart de en Otto J. de Jong, Vier eeuwen theologie in Utrecht. Bijdragen tot de geschiedenis van de
theologische faculteit aan de Universiteit Utrecht. Zoetermeer, 2001.
Gurlt, E., Geschichte der Chirurgie und ihrer Ausübung. 3 dln. Berlin, 1898. [reprint: Hildesheim, 1964.]
Haeser, H., Leerboek der geschiedenis der geneeskunde. In het Nederduitsch vrij bewerkt door Dr. A.H. Israels/ Utrecht: C. Van der Post jr. en Amsterdam: C. G. Van der Post. 1859.
Hall, Life, Th.S., death and the radical moisture. A study of thematic pattern in Medieval medical theory, Clio
Medica 6 1971 3-23.
Hanegraaff, Wouter J. in G. Harinck e.a. (red), Christelijke Encyclopedie. Kampen, 2005. Hankinson, R. J., The Cambridge companion to Galen. Cambridge: UP, 2008, 391 e.v.
Heye, J.P., Wenken en meeningen omtrent de geneeskundige Staatsregeling. Onder medewerking van eenige vaderlandsche geleerden. Amsterdam, 1838.
Hilte, A.J.M., Over het chirurgijnsgilde te Nijmegen, Numaga, 20 1973 17-36. Hirsch, A., Die Indische Pest, Virchows Archiv 5 (1908) 408-533.
Horstmanshoff, H.F.J., De pijlen van de pest. Pestilenties in de Griekse wereld. (800- 400 v. Chr.) Amsterdam, 1989.
Houtzager, H.L., Driehonderd jaar geleden overleed IJsbrand Van Diemerbroeck. Oud Utrecht 1974 47 69-71. (gedigitaliseerd) http://digbijzcoll.library.uu.nl
Houtzager, H.L., IJsbrand Van Diemerbroeck (1609-1674) Aere perennius, 18 1975 11-17.
Houtzager, H.L., IJsbrand Van Diemerbroeck (1609-1674) Ned Tijdschr Geneeskd. 1976 120 (8): 340-6. PMID: 765867 [PubMed - indexed for MEDLINE].
Houtzager, H.L. (red), Pieter van Foreest. Een Holland medicus in de zestiende eeuw. Amsterdam, 1989. Houtzager, H.L. (red), Reinier de Graaf (1641-1673). Rotterdam: 1991.
Houtzager, H.L., ‘IJsbrand Van Diemerbroeck (1609-1674), 17de-eeuwse hoogleraar in de geneeskunde te Utrecht’, Geschiedenis der geneeskunde, 5 (1999), 297-304.
Huisman, Frank, Stadsbelang en standsbesef. Gezondheidszorg en medisch beroep in Groningen. 1500-1730. Rotterdam, 1992.
Iongh, S. de, Rotterdam en de pest. 1624-1723. Bestuurlijke reacties. Rotterdam, Scriptie Vakgroep geschiedenis, 1988.
Janse, C.S.K., Artikel Synode van Dordrecht. In: G. Harinck e.a. (red.), Christelijke Encyclopedie (Kampen 2005). Janssen, A.E.M., Betouw, Gijsbert in de, Jaarboek Numaga 53 (2006) 26-27.
Janssen, A.E.M., Het vervolg der Kronijk van Nijmegen als voortzetting van een Nijmeegse traditie. In: A. Bosch, A.E.M. Janssen en A.T.S. Wolters- van der Werff, Leven aan de Waal of vervolg der Kronijk van Nijmegen. 1819-1859. Nijmegen, 2011, 30-55.
Jensma G. Th. e.a. (red), Universiteit te Franeker. 1585-1811. Bijdragen tot de geschiedenis van de Friese hogeschool. Leeuwarden: Fryske Akademy, 1985.
Jong, O. J. de, Voetius en de tolerantie. In: J. van Oort e.a. (red.), De onbekende Voetius. Voordrachten
wetenschappelijk symposium Utrecht 3 maart 1989, Kampen: Kok, 1989, 109-117.
Kerkhoff, A.H.M., Over de geneeskundige verzorging in het Staatse leger. 1568-1795. Diss. Nijmegen, 1976. King, L.S., The road to medical Enlightenment. 1650-1665. Londen, 1970.
King, L.S., The Philosophy of medicine. The early eighteenth century. Cambridge, 1978. King, L.S., Medical thinking. A historical preface. Princeton, 1982.
Knuttel, W.P.C., Balthasar Becker. De bestrijder van het bijgeloof. Den Haag: Nijhoff, 1906. [repr. Groningen: Bouma’ s boekhuis, 1979].
Koelmans, L., Inleiding tot het lezen van zeventiende-eeuws Nederlands. Utrecht, 1978.
Kroon, J.E., Bijdragen tot de geschiedenis van het geneeskundig onderwijs aan de Leidsche Universiteit (1575- 1625). Leiden, 1911.
Krul, R., Haagsche doctoren, chirurgen en apothekers in den ouden tijd. Den Haag: Van Stockum, 1891.
Le Roy Ladurie, Emmanuel, De eeuw van de famillie Platter. 1499-1628. Dl. I De schooier en de geleerde. Amsterdam, 1996/2003.
Lieburg, M.J. van, Zeeuwse piëtisten en de geneeskunde in de eerste helft van de 17e eeuw. Een verkenning van het werk van W. Teellinck en G.C. Udemans. In: A. I. Bierman e.a., Worstelende wetenschap. Aspecten van wetenschapsbeoefening in Zeeland van de zestiende tot de negentiende eeuw. Middelburg, 1986.
Lieburg, M.J. van, Over de stadsmedicus in de Noord –Nederlandse steden van de 16e eeuw. In H. L. Houtzager (red), Pieter van Foreest. Een Holland medicus in de zestiende eeuw. Amsterdam, 1989, p. 41- 73. Lieburg, M.J. van, Voetius en de geneeskunde. In: In: J. van Oort e.a. (red.), De onbekende Voetius.
Voordrachten wetenschappelijk symposium Utrecht 3 maart 1989, Kampen, 1989, 168-181.
Lindeboom, G.A., Dutch Medical Biography. A biographical dictionary of Dutsch Physicians and Surgeons. Amsterdam, 1984.
Lindeboom, G.A., Johannes Antonides van der Linden (1609-1664), medisch hoogleraar te Franeker en te Leiden. Zijn betekenis voor de Friese hogeschool. In: G.Th. Jensma, F.R.H. Smit en F. Westra, Universiteit
te Franeker. 1585-1811. Leeuwarden, 1985, p. 356-371.
Loncq, Gozewijn Jan, Historische schets der Utrechtsche hoogeschool tot hare verheffing in 1815. Utrecht:Beijers,1886.Bron:googlebooks
http://www.archive.org/stream/historischesche01loncgoog/historischesche01loncgoog_djvu.txt Ludwig, Frank, Dr. Simon Simonius in Leipzig: ein Beitrag zur Geschichte der Universit t von 1570 bis 1580,
Neues Archiv f r ächsische eschichte und Altertumskunde, 1909 30 [209]-290.
McCulloch, John Ramsay, A descriptive and statistical account of the British Empire.Volume 2. London, 1847. McVaugh, Michael, The 'humidum radicale' in thirteenth-century medicine, Traditio, 1974 30 259-283 Melsen, A.G.M. van, Van atomos naar atoom. De geschiedenis van het begrip atoom. Amsterdam, 1949. Mensonides, F., Huygens’ natrap naar een omstreden arts. http://www.fransmensonides.nl/ arts_ zij3.htm
(gelezen december 2010).
Meynell, G., Sydenham, Locke and Sydenham’s De peste sive febre pestilentiali. Medical history 37 (1993) 330- 2.
Miert, Dirk van, Illuster onderwijs. Het Amsterdamse Athenaeum in de Gouden eeuw. 1632-1704. Amsterdam, 2005.
Molhuysen, P.C. en P. J. Blok, Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek (NNBW) Leiden, 1911-1937. Moss, Ralph W., Galen on Tumors (1989) op http://www.ralphmoss.com/html/galen.shtml.
Neerinckx, Simon, Eric Bertherat en Herwig Leirs, Human plague occurrences in Africa: an overview from 1877 to 2008. Transactions of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene, 2010, 104, 97-103.
Nellen, H.J., De pest in Nijmegen van 1664-1667. Scriptie. KUN. z,j.
Niessen, Willy en Hans Giesbertz, Wie woonde waar in Nijmegen anno 1644? Neo-reeks Serie A nr b-1, Nijmegen 1992.
Noordegraaf, Leo en Gerrit Valk, De gave Gods. De pest in Holland vanaf de late middeleeuwen. Amsterdam, 1996. gedigitaliseerd: http://www.dbnl.org/tekst/noor041gave01_01/noor041gave01_01_0012.php Nutton, V. (ed.), Galen: Problems and Prospects. Z. pl., Wellcome, 1981.
Nutton, V., The seeds of disease: An explanation of contagion and infection fom the Greeks to the Renaissance,
Med. History, 1983, 27: 1-34.
Nutton, V., The reception of Fracastoro’s Theory of Contagion, Osiris, 1990 6 196-234.
Nutton, V., An early reader of Vesalius’ Fabrica, Vesalius, Acta internationalia Historiae medicinae III, (1997) 2
73-74.
Nutton, V., Artikel "Galen." Encyclopaedia Britannica. 1998. <http://www.spaceship- earth.de/Biograph/Galen.htm>.
Nutton, V., Galen of Pergamum and the Medical Renaissance. University College London, 2000. Nutton, V., Ancient medicine. Londen en New York, 2004.
Nuyens, B.W.Th. e.a., Bibliotheca medica Neerlandica. 3 dln. Catalogus van de bibliotheek der Nederlandsche maatschappij tot bevordering der geneeskunst in bruikleen vereenigd met de bibliotheek der universiteit van Amsterdam. Amsterdam, 1930(I); 1940 (II); 1980 (III).
Oort, J. van e.a. (red), De onbekende Voetius. Voordrachten wetenschappelijk symposium Utrecht 1989. Kampen, 1989.
Ozanam, J.A.F., Histoire médical générale et particuliere des maladies Epidémiques (Paris/Lyon, 1835) tome II 157.
Poelhekke, J.J., Frederik Hendrik. Prins van Oranje. Een biografisch drieluik. Zutphen, 1978. Price, J.L., Holland and the Dutch Republic in the seventeenth century. Oxford, 1994.
Priem, Ruud, Portret van IJsbrand Van Diemerbroeck door Cornelis Jonson van Ceulen, Bulletin Vereniging
Rembrandt, Najaar 2010, p. 19-22.
Reynolds, Ph.L., Food and the body. Some peculiar questions in high medieval theology. Leiden: 1999
Ribbius, P., Medici en medische toestanden te Arnhem door alle tijden, Nederl Tschr geneesk. 1927 71 II 623-48 [BGG, VII 532-57].
Ritchie J., The De Officio Magistratus of Johannes Ewichius; a sixteenth century treatise on preventive medicine. Edinb Med J. 1953 Nov; 60 (11):437-51. med online te lezen.
Rogier, L.J., Uit de geschiedenis van de beoefening der geneeskunde, inzonderheid te Nijmegen, Numaga 7 (1960) 134-200.
Rommes, R., Pest in perspectief. Aspecten van een gevreesde ziekte in de vroeg moderne tijd. Tijdschr. sociale
Geschiedenis, 1990 16 244-266.
Rommes, R., Op het spoor van de dood: de pest in en rond Utrecht. Jaarboek Oud-Utrecht, 1991, p. 93-120. Rothschuh, K.E., Konzepte der medizin in Vergangenheit und Gegenwart. Stuttgart, 1978.
Ruitenbeek, H., De Amsterdamse schouwburg 1814-1841. Hilversum: Verloren, 2002. Diss.
Ruler, Han van, Descartes: leven, leer en nalatenschap. Inleiding in De uitgelezen Descartes. Amsterdam: Boom, z.j.
Sassen, Ferd., Geschiedenis van de wijsbegeerte in Nederland tot het einde der negentiende eeuw. Amsterdam / Brussel, 1959.
Schevichaven, H.D.J. van, De Genees- en heelkunde kunst in oud-Nijmegen, in: Prov. Geldersche en
Nijmeegsche Courant 22-23 januari en 5-6 februari 1899, herdrukt in Penschetsen uit Nijmegen’ s Verleden, deel II (Nijmegen, 1901).
Schevichaven, H.D.J. van, Artikel Van Diemerbroeck. in NNBW dl III, p. 287.
Schevichaven, H.D.J. van, Proeve van een Register van Boekwerken en Geschriften betrekking hebbende op de stad en het Rijk van Nijmegen. Nijmegen, 1906 op http://www.noviomagus.nl/ novioftp/Boekenhoek/Repertorium.htm 12 dec 2007.
Schimmel, J.A., Burgerrecht te Nijmegen. 1592-1810. Tilburg, 1966.
Scott, S. en C. J. Duncan, Biology of plagues. Evidence from Historical Populations. Cambridge, 2001. Siegel, Rudolph, alen’ s system of physiology and medicine. Basel, 1968.
Slack, P., The Impact of plague in Tudor and Stuart England. London, 1985. 2 ed. Oxford, 1990.
Snelders, H.A.M., De geschiedenis van de scheikunde in Nederland. Van alchemie tot chemische industrie rond 1900. Delft, 1993.
Steendijk-Kuypers, J., Volksgezondheid in de 16e en 17e eeuw te Hoorn. Een bijdrage tot de beeldvorming van sociaal-geneeskundige structuren in een stedelijke samenleving. Rotterdam: 1994.
Sticker, G., Abhandlungen aus der Seuchengeschichte und Seuchenlehre. Die Pest als Seuche und als Plage. Giessen, 1908.
Stoerig, H.J., Geschiedenis van de filosofie. 2 Dln. Utrecht/Antwerpen, 1969.
Strien, C.D. van, Britisch travellers in Holland during the Stuart period. Diss. Amsterdam, 1989. Stumpf, S.E., Philosophy. History and problems.McGraw-Hill, 1995.
Temkin, O., Galenism. Rise and decline of a medical philosophy. Ithaca, 1973.
Thijssen-Schoute, C.L., Nederlands Cartesianisme. Amsterdam, 1954. [reprint Utrecht: HES,1989]. Vanzan Marchini, N.E., Rotte Mediterranee e baluardi di sanità. Venetië, 2004.
Veatch, H.B. Aristoteles beschouwd als tijdgenoot. Vertaling van W.A. Verloren van Themaat. Amsterdam, 1979.
Verbeek, Theo, La Querelle d’ Utrecht: René Descartes et Martin Schoock. Paris, 1988.
Verbeek, Theo, Descartes and the Dutch: early reactions to Cartesian philosophy. Carbondale: Southern Illinois UP, 1992.
Verbeek, Theo, De wereld van Descartes. Essays over Descartes en zijn tijdgenoten. Amsterdam: AUP, 1996. Vrijer, M.J.A. de, Henricus Regius, een ‘Cartesiaansch’ hoogleraar aan de Utrechtsche hoogeschool. ‘s-
Gravenhage: Nijhoff, 1913.
Welters, J.M., IJsbrand Van Diemerbroeck’s traktaat over de pest, Numaga, 25 (1978) 72-78.
Welters, J.M., IJsbrand Van Diemerbroeck en de pestepidemie van 1635-1636. te Nijmegen. Scriptie Kandidaatsexamen geschiedenis KU Nijmegen [1963].
Wijnne en Miedema, Resolutiën vroedschap Utrecht betreff. de academie (Werken Hist. Genootschap. II: 52). IJsewijn, Josef en Dirk Sacré (eds.), Companion to neo-latin studies. 2 vols. I: History and diffusion of neo-Latin
literature, II: Literary, linguistic, philological and editorial questions. Leuven, 1990-1998. IJsewijn, Jozef, Humanisme i literatura neollatina. Valencia, 1996.
[Titelpagina 1646]
ISBRANDI de DIEMERBROECK Montfurto-Trajectini,
Antehac NOVIOMAGI, nunc VLTRAJECTI Medici, DE PESTE LIBRI QUATUOR,
TRUCULENTISSIMI MORBI HISTORIAM ratione et experientia confirmatam exhibentes.
ARENACI,
Ex officina Joannis Iacobi Bibliopolae. ANNO M. D.C. XLVI.
[Titelpagina 1665]
ISBRANDI de DIEMERBROECK Med. Doct et Profess.
TRACTATUS DE PESTE, In quatuor libros distinctus;
Truculentissimi morbi Historiam ratione et experientia confirmata exhibens. Ab auctore emendates, et plurimisque in locis adauctus.
AMSTELAEDAMI, Typis IOANNIS BLAEV
[Titelpagina 1687]
ISBRANDI DE DIEMERBROECK IN ACADEMIA VLTRAIECTINA Medicinae & Anatomes Professoris
OPERA MEDICO- PRACTICA,
TRACTATUS DE PESTE Libri ΙV. TRACTATUS DE VARIOLIS & MORBILLIS. OBSERVATIONES & CVRATIONES MEDICÆ.
DISPUTATIONES PRACTICÆ, in Affectibus CAPITIS, THORACIS, & INFIMI VENTRIS.
Simul collecta & diligenter recognita Per TIMMANNUM DE DIEMERBROECK ISB.FIL. Medic. Doctor. & Reipubl. Traject. Poliatrum.
GENEVÆ,
Apud SAMVELEM DE TOVRNES.
M. DC. LXXXVII.
[Opdracht uitgave 1646]
Amplissimis, Nobilissimis et Prudentissimis D.D.
D ANSELMO BOL Domino de Rynesteyn, 1 Praetori, 2
D. ANTONIO GOYERO
D. CORNELIO de DEVVERDEN Consulibus. 34 Totique
Senatui Ultrajectensi. 5 S. P. 6
AMPLISSIMI PRUDENTISSIMIQUE VIRI,
Cum in omni bene constituta Republica quemlibet sua consilia et auxilia ad commune omnium salutem conferre deceat, ut eorum unanimi collatione praesentia Reipublicae mala expelli, et imminentia prudenter averti possint, haud alienum me facturum arbitratus sum, si etiam ego ex arte nostra medica saluberrimum quoddam necessarium consilium adversus omnium morborum
truculentissimum Pestem, quae regiones majore quam quilibet alius hostis strage vastare solet, reipublicae suggererem, et saevissimi illius morbi hactenus nimis occultam naturam atque dubiam curationem, nunc praxi et experientiâ meâ certius confirmatam exhiberem, simulque salutaria arma subministrarem, quibus crudelis illius tyranny insultus averti ac promptissime repelli possint. Sicut enim in acie nemo hostium consilia facilius illudit, eorumque vim felicius infringit, quam qui longo usu eorum bellandi mores exploravit, sic huic atrocissimo morbo certius resistit, quam qui diu consillis et armis medicis ejusdem furori
1 In J.A. Worp, Briefwisseling Constantijn Huygens, Deel 4 (1644-1649). Den Haag: Nijhoff, 1915, Deel 4 vond ik
in noot 5 bij brief 4249: ‘Heer van Rijnestein, een adellijk huis in de provincie Utrecht, was sedert 1642 Ansem Bol van Hamersveldt’.
2 Praetor is bij sommigen een eretitel voor burgemeesters, bij anderen voor de stadhouder of een
garnizoenscommandant.
3
J.A. Worp, op. cit. noot 7: Cornelis van Deuverden was van 1646- tot 1665 kapitein (Meded. van den heer Wakker.).
4
zie voor de burgemeesters http://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_burgemeesters_van_Utrecht
5
Senatus kan de Utrechtse Raad zijn maar ook de senaat van de Universiteit (die uit een aantal leden uit de Raad bestond).
se impavidus objecit. quemadmodum illud diu antehac me factum fuit, non tantum anno salutis 1635, cum furiosissima pestilens febris, vera[e] pestis prodromus, totam Geldriae regionem, et imprimis civitatem Noviomagenseni (cui multis annis Medicus ordinaries fui) gravissime affligeret, meque tam onerosa praxi involveret, ut prandendi vix aut coenandi otium superesset; verum etiam annis 1636 et 1637. Cum vera pestis in Noviomagenses immane quantum debaccharetur, meque propter aegrotorum invisendorum copiam pene innumerabilem continua inquietudine exagitaret. Quo tempore diri illius hostis naturam summa cum vitae periculo curiosissime indagavi, cujus hôc librô depictam imaginem in commune omnium salute nunc publici juris facio. Hoc autem meum scriptum, Viri Amplissimi, quia Provinciae huius indigena, jamque urbis vestrae incola hic praxin medicam exerceo; vobis ad clavum Reipublicae positis observantiae et honoris ergo lubens offero, vobis dedico, vestrae tutelae committo, utpote quos omnibus modis publico commodo studere; atque hinc etiam litteris pariter et litteratis praesidio esse nemo non novit. Quem meum
qualemcunque laborem, sub vestri nominis auspiciis jam in lucem emissum, ut laetâ fronte
suscipiatis, et ad invidorum morsibus tueamini rogo. Interim ut vos vestramque rempublicam a tristi hac calamitate aliisque malis perpetuum incolumem servet Altissimus precor.
Scribebam Trajecti ad Rhenum 20. Martij, anno 1646. A.A.V.V.
Observatissimus
[opdracht 1665]
ILLVSTRISSIMIS, POTENTISSIMISQUE HOLL LANDIÆ WESTFRISIAEQVE ORDINIBVS PATRIAE PATRIBVS, S. P.Sicut magni fieri solet Medicus, qui non suo, sed languentis aegri commodo studet; et navis
gubernator, qui eorum quos vehit utilitati consulit; ita quoque Vestra, P. C. nunquam satis laudanda est sollicitudo, qui ad regiminis clavum constituti, dies noctesque conservationi Reipublicae et Patriae invigilatis: utque ejus integritatem tueamini; in omnes partes oculos continue circumvertitis, ut si forte hic illic morbidi et noxii quid subrepere videatur, illud in ipso principio, antequam altas radices agat, Vestra singulari cura statim repelli et extingui possit. Hinc tandem factum, quod, cum diram Pestem hac tempestate per Hollandiae Provinciam dispergi, magnamque incolis non jacturam modo, sed stragem minari observaretis, prudentissimo consilio, convocatis peritissimis Provinciae Vestrae Medicis, quomodo isti truculentissimo hosti occurri, ejusque jam sævientis impetus infringi, atque sisti, posset, inquisiveritis. Qua in parte adversus contagii propagationem saluberrima quaedam media ab ipsis suppeditata, et Vestra auctoritate promulgata sunt: Verum cum illa sola ad tanti hostis debellationem expulsionem sufficere non posse, vix quispiam iturus sit inficias; meas esse partes putavi, in commune omnium, atque imprimis Vestrae jam laborantis Provinciae, commodum, huic operi etiam meam admovere manum, ut ea quae desiderantur media ad saevissimae luis
suppressionem, non aegris solum, aut sanis, Medicinae imperitis, sed plurimis quoque Medicis, in arte nostra peritis quidem, verum in hujus forte rarioris ac perniciosissimi morbi impugnatione minus exercitatis, larga manu e nostrae praxeos et experientiae penu, suppeditarem. Quod arduum
negotium sponte, nullo petente, lubens suscepi; partim ut hoc tempore Provinciae Vestrae, plurimisque urbibus misere jam pestilenti lue contaminatis, succurrerem: partim quia hac in parte, felicius quid a me, in his castris exercitato, quam a multis aliis præstari posse, existimavi. Sicut enim in acie nemo hostium consilia facilius illudit, eorumque vim melius infringit, quam qui longo usu eorum bellandi mores exploravit; sic huic atrocissimo morbo nemo certius resistit, quam qui diu consiliis et armis medicis ejusdem furori se impavidum objecit: quemadmodum illud diu antehac a me factum fuit, annis 1635, 1636, 1637, cum gravissima pestis, qualis vix unquam similis in Belgio visa fuit, Superiorem Inferioremque Germaniam miserrime affligeret, atque in Geldros, et imprimis in Noviomagenses (quibus tunc temporis Medicus ordinarius eram) immane quantum debaccharetur, meque propter aegrorum invisendorum copiam innumerabilem, continua inquietudine exagitaret. Quo tempore crudelis illius hostis naturam et mores, summo cum vitae periculo, curiosissime